Baldur - 07.02.1906, Blaðsíða 3

BALDUR 7. feb, ^906.
3
þess háttar. E11 hvað sem því
•
Ifður að íslénzka þjóðin í heild
sinni eigi sjer stóra og töfrancli
hugsjón, sem styrki hendur henn-
ar og heila í stríði og starfi, þá
virðist það eitt vfst, sem
fer, að þeir sje eigi allfáir,
eiga slíka hugsjón, hver upp á sinn
máta, og máske á margt fleira rót
sfna þar en margur hyggur, af því
sem gott er f fari Islendinga, og
eflaust draga margir mcginstyrk
sinn úr þeirri átt, eða svo hefir
sumum virzt, og það sumum þessa
lands miinnum. Þau voru eink-
anlega sláandi orðin sem þessi á-
minnsti prófessor Osborne talaði
við dánarkveðju-athöfn þá, sem fór
fram í Únftarakyrkjunni f Winni-
Peg. Þorvaldi heitnum Þor-
valdssyni, er hann mælti á þessa
leið : ,,Það var íslendingurinn f
honum sem dreif hann svo oft til
að vera f fararbroddi meðal sam-
ferða manna sinna“.
Það er auðsjeð á þessu, að pró-
fessor Osborne hefir verið búinn
að taka eftir þvf, að það lifði í
'meðvitund sumra manna stór fyr-
irmynd sem hjet, ,,íslendingur“,
og hann var nógu glöggskygn til
að sjá, hvaða ahrif það hafði á þann
sem hafði náð haldi á þeirri hug-
sjón Það hefir ekki alllit! þýðingu
fyrir útlendan þjóðflokk að einstakl-
ingarnir geti skapað sjer stóra og
göfuga hugsjóa ogfyrir hana getið
sjer og þjóðflokk sfnum álit og
viðurkenningu, en það fylgir álit-
inu ábyrgð og vandi,-þess þurfa
menn að gæta. Það þarf mikla
pcrsóriu til þess að bcra skrautleg
klæði svo vel fari, og það þarf
mikla persóHU til að standast kröf-
urnar sem mikið og almennt álit
leggur manni á hcrðar. Eftir því
sem álitið vcx, eftir því harðna
prófin—og þú íslendingur, sem
hefir náð því, að minnsta kosti í
sumum greinum, að fá rneira álií
en nokkur annar þjóðflokkur hjer
—þú þarft að kappkosta að geta
stað.zt prófin, þvf annar verðurlof-
ið þjer last, og skoðun kanadisku
þjóðarinaar á þjor aðeins sjáfsblekk-
ing. Prófessor Osbornc segir enn-
fremur í þessum áminnsta fyrir-
íestri að menntun og uppfiæðsla
vorra tfrna leiði tii umhyggju fyrir
veiferð mannfjelágsins, og í þeirri
staðhæfingu gjörir hann um
leið beina kröfu til þeirra
sem drekka dýpst af ment-
anna lindum að gj ira mest í
þá átt. Ætli þetta sje ekki krafa
til íslendinga? Óefað. Og það er
engin ástæða tii að efast um aíi það
atgjörvi komi fram f verknaðinum
sem hefur koinið fram f lærdóm-
ínum, ef mcnn glcymaþví ckki að
hafa ,,íslendingmn“ f huganum—
, .Isiendmginn ems og sagan sýnir
hann glæsrfegastan, og eins og.
hugmynda ailið getur gjört hann
kostuíegastan—-ekki , ,Islending“
ineð ölium þeim einkennum sem
hægt cr að tengja við Islendinga,
heidur öllum þeim einkennum sem
eru Særnileg íyrir hvern íslending,
og gjöra hana nýtan fyrir sjAlfa.ii sig
<jg ahra á vegferðinni, þvf þá er í
liortið haldið þó breytt sje um bú-
stað, og pá geta þcir orð.ð salcið í
þjóóagrautinn ef hörf er á, og.rcist
sjer uimu.svarða sem er meira en
scemn.
,,Ef bíla hnidur
er bœttur galli—
cf imrlcið standur
þdlt maðarinn falli“.
Einar Ólafsion.
Lítilsigldi Maðurinn.
Ilann var fátalaður. Fólkinu
í Craysmere, sem sjálft var allra-
spektarfólk, fanst jafnvel
að hann vera f meira lagi sljór og
fftvfs, og svo kallaði það hann sfn
á milli “Iftilsiglda manninn,, Frá
œsku hafði hann verið vinnumað-
ur á bœndabýlum, og mátti alla-
jafna sjá hann leggja af stað snem-
ma á morgnana f vinnu á akrinum,
og koma heim með hœgum og
þreitulegum skrefum á kvöldin, á
stóru og styrðlegu vinnuskónum
sfnum.
Þegar hann var unglingsmað-
ur hafði hann beðið stúlku cinnar
f Craysmere en fengið afsvar. Hann
tók því mjög hœglátlega, og í tutt-
ugu ár bjó hann aleinn í litla kofan-
um, sem hún hafði ekki viljað eiga
heima f með honum. Þegar hún
var orðin ekkja, með einkabarn
sitt, nmmtán ára gamla stúlku
f eftirdragi, endurnýjaði hann bón
orðið, og gekk hún þá að þvf að
giftast honum, með þeim skilmál-
um að hann yrði góður við litlu
stölkuna dottur hermar.
“Þú verður að koma henni f föð
urstað, Jón Dredge“; sagði hún og
horfði áhyggjufull framan í hann,
það getur verið að þjer reynist þaö
örðugt, en viltu lofa rnjer því að
vera umhyggjusamur um hana ?“
„Já Margrjet, jeg lofaþvf,, sagði
Jón með allramestu hægð“; jeg
skal fara með hana eins og hún
tilheyrði mjer“ og
um það.
Fólkið f Craysmere varð alveg
hissa þegar það heyrði sagt frá að
þau hefðu gift sig. Margrjet hafði
á yngri árum vcrið fríð stúlka, og
þó hún vaeri nú urn fertugt var hún
samt allfönguleg, þrátt fyrirþað að
henni hafði farið meira aftur síðustu
fimmtán árin heldur en lfkur voru
ti!. Sumir sögðu að henni hefði
átt að geta boðist betri kostir, en
liklega hún f sinni móðurlegu um-
hyggjusemi haft hugboð um það
að f hondunum ájóni Dredgc væri
barnið hennar vel geymt, þó hann
væri styrðlcgur og lámáll, en dótt-
ur sína elskaði Margrjet meira en
alt annað í þessurn hcimi.
Litla stúlkan, sem hjet Anna,
var fremur veikluleg, en fríð í
sjón, og sjerlega þýð f rnálróm og
framkomu, eins og stundum kem-
ur fyrir með börnaflftgum stigum,
ftn þess hægt sje að gera nokkra
ætternislega grein fyrir þvf.
í augum móður hcnnar, var
hún alitsemvar bczt og fulikomn-
ast. Hún var gædd flestuin kost-
um andlegum og líkamlegum, sem
dauðlegu fólki leggjast til, og
móðir hennar gjörði sjer miklar
vonir um mikla og fagra framtíð
fyrir Iiana; dóttirin átti að verða
það sem móðirinni hafdi ekki auðn-
ast að verða.
Anna gaf allri ráðagjörð móður
sinnar Iftinn gaum. Hún ofmetn-
aðist alls ekki af framtíðarhugsun,
e:i geick f skóla á hvcrju kvöldi
eins og móðir heanar hafði lagt
fyrir, og læroi lexíur.nar sínar án
þess þó að leggja nokkra sjerlega
ástundun á námið. Þrátt fyrirþað
þó það væri sjaldgæft að stúlkurn-
ar f Craysmere gengu í öðru en
ódýrum bómullarklæðp.aði eða al-
mennum vaðmálsklæðnaði hvers-
dagslega, þá var Anna, að boði
móður sinnar, jafnan klædd f lag-
leg dökkleit föt sem fóru he'nni
einkar vel. Allir tóku eftir litlu
tilgjörðarlausu stúlkunni f dökku
fötunum, og konurnar í Craysmere
töluðu hlýlega til hennar þegar
þær mættu henni í þorpinu og það
var eins og þessi þýði málrómur
og stilltu bláu augun hændu alla
að Önnu og engin var f vandræð-
um mcð að kynnast henni, nema
helzt vesalings Jón Dredge, stjúpi
neniur.
Jafnvel á sunnudögunum, þegar
Jón var búinn að klæða síg í fa.ll-
egustu fötin sem hann átti, og
búinn að klippa og greiða gráa hár-
ið og skeggið sitt, fannst honum
hann vera fyrirtaks klaufalegur í
útgangi og limaburði þegar hann
átti að fara til kyrkjunnar með
stjúpdóttur sinni, og þau hittusí á
virkudögum 'fannst honum ómæl-
anlegt djúp staðfest á milli þeirra,
og þegar þessi nettvaxna hægláta
stjúpdóttir hans kom til hans, með
bækurnar sfnar, á leiðinni frá skól-
anum fannst Jón.i það vera miklu
auðveldara að hcilsa henni með
því að taka ofan hattinn heldur
en að gefa fullnægjandi svar upp
á þessa einföldu kveðju hennar:
,,Sæll pabbi,“ og í rauninni komst
hann aldrei lengra en að segja,
hálfgjört út í hött ,,Já, Anna það
er jeg. góða, “ og svo stóð hann í
sömu sporum með verkfærapok-
ann á bakinu og vissi ekkert
hveiju hann átti viðx að bæta.
En Anna skildi hann, þvf henni
þótti vænt um stjúpa sinn, og
mikið af þeim þægindum sem
hann átti nú að venjast á heimil-
inu var utnhyggjusemi Önnu aö
þakka, því Margrjet, sern að vísu
var pössiinarsöm og umgengnisgóð
á he;milinu, tafðist rr.est við aö
annast um velferð dóttur sinnar.
Tfrnarnir liðu og átjándi afmæl-j
isdagur Önnu var f nánd, ,,Þú ferð
að þurfa nýjan kjól“ sagði Marg-
rjet Dredge við Önnu, þar s'em þær
sútu og saumuðu úti fyrir kofa-
dyrunum, eina eftirmiðdagsstund
snemma f aprfl.
Sólin var farin að skfna aftur eftir
rigningarskúrinn. Ferska jurtalykt
lagði heim að kofadyrum og allt í
kring var vatnsguíumóða yfir jörð-
inni, sem smám sainan hvarf fyrir
sólargeislunum. Dálítið laufgað trje
ruggaði sjerígolunni fram ogaftur
í garðinum, og dreifði . kristalltær- j
um daggardropum út frá sjerf hvert j
skifti sem golan þaut um það.
Ar.na lagði frá sjer saumana eins j
og hún ætlaði að fara að scgja eitt- i
hvað, en svo tók hún þá aftur og
hjelt áfram við verkið þegjandi.
Móðir hcnnar skotraði til hennar
augunum og horfði fast á hana um
stund. ,,þú ert ckki cins holdug
eins og jeg var á þfnum aldri,"
sagði hún, og þú sýnist ósköp föl
í þcssutn dökku fötum—en dökkur
betur j mesta
sem
svo var úttalað
verður hann að vera þvf það er
ekkcrt til sem klæðir eins snyrti-
lega. Viltu hafa hann úr ullardúk
ástin mfn, eða úr ljcttara efni, fyrir
sumarið? Úngfrú Lymonds á að
sauma hann handa þjer, en sannast
að segja hefi jeg lengi ætlað að fá j
kjól handa þjer frá saumabúðinni
í Redley, þar prestkonan lætur
sauma kjólana sfna. Þetta hefi jeg
vcrið að hugsa um, en svaraðu barn
þegar alt er athugað, verður þú að j
geta verið ánægð með þetta, og
þú segir ekki orð, en starir stöðugt
út á brautina. Ilvað ertu að hugsa
um ?“
Það færðist dauft bros ylir and-
lit stúlkunnar og f augunum skein
bjartara ljós en endranær, og svo
sagði hún hægt:,,Nú jeg var að
hugsa um pabba'k
,,Hvað kemur það því við sem
jeg er að tala við þig?" sagði
Mrs Dredge, um leið og hún tætl-
aði ullina í ákefð utan af keflinu
sem hún hjelt á. Það varð stund-
arþögn. Það var cins og Anna
væri með hugann f fjarlægð, og í
seinni tíð hafði þetta ágjörzt svo
að móðir hennar var oft með á-
hyggjum út af þvf, ,,Jeg var að-
eins að hugsa um það, mamma, að ;
sunnudagafötin hans eru orðin
slitin og‘upplituð".
j,Nú, nú,„
. ,,Og fötin mín duga ennþá um
stund, og þá getur hann fengið
sjer ný föt, og nýi kjóllinn handa
mjer getur beðlð".
Það komu fyrst cins og kulda-
lcgir drættir f andlitið á Margrjetu
Dredge, og svo sagði hún : ,,Það
er cngin ástæða til þess, að Jón
sjc að klæða sig f dýr föt á sunnu-
dögum eða öðrum dögum. Hvað
á óbrotinn* verkamaður að gjöra
með svört föt, nema á sunnudög-
um ? Jcg fer margs á mis—hann
verður að gjöra það lfka. Það er
öoru máli að gegna með þig
Anna“.
Anna sat grafkyr mcð hendurn-
ar f skauti sjer og útsaumurir.n
sem hún var að vinna að, og sem
átti að seijast á prestsetrinu, á-
samt öðrum munum, iá viðhliðj
henni. Hún leit á útslitna pilsið
sem móðir hennar var í og vinnu-
lúnu hcndurnar, þar sem hún sat
og prjónaði sokka úr grófu bandi
handa stjúpa hennar. Jú hún
var öðruvfsi enþau. Við þáhugs-
un var eins og hrollur færi í gegn-
um hana, cu hún var öðruvísi en
þau, hjá því varð ekki komist.
jjEins og jeg sagði, ert þú öðru-
vísi en við“, endurtók Margrjct
Dredge með áherzlu.
Það var eins og einhverskonar
hugarstríð hefði gagntekið stúlk-
una. Hún föinaði, snjeri sjer að
móður sinni tók um hendurhcnn-
ar og sagði með ekka, ,,Ó rnamma !
jeg vildi að jeg væri ekki öðru-
vfsi".
Margrjet Dredge varð eins og í
þrumulostin af þessari viðkvæmni
scm svo skyndilcga hafði gagn-
tckið dóttur hennar. Eftir dá-
litla stund náði hún sjer þó svo að
hún gat starnað út úr sjer nokkr-
um sundurlausum setningum.
| ,,Ekki öðruvlsi! Þyí þá það Anna.
fiA # -*
hvað gengur að þjer barn ? Og
jeg er hjer að stríða við að gjöra
úr þjer hefðarfrú, og þú — ekki
öðruvísi! Langar þig til að lenda
á sömu hilluna og jeg og slfta þjer
út á vinnu og á’nyggjum yfir því
hvernig eigi að halda við heimili
á fjórtán skildingum á viku ? Ekki
öðruvfsi! Langar þig til að lfkj-
ast honurn stjúpa þfnum, sem enn
er vinnumaður hjá öðrum þó hann
sje fjörutfu og sex ára að aldri,
með enga von um neitt nema
skýli þegar hann hættir að draga
andann. Langar þig til að líkjast
honum ?“
,,Elsku mamma ! jeg veit að þú
ert góð við mig, en jeg vildi gefa
allt sem jeg á til þess að vera eins
og pabbi—hann er svo hugsunar-
samur og þolinmóður og góður
við mig—og eins og þú hugsar
hnnn aldrei um sig, en aðeins um
m'g Jeg vei'ð aldrei hefðarfrú,
mamma, aldrei aldrei! og mjer
lfður svo illa þegar búið er að láta
mig í faileg föt svo jeg geti ekkert
gjört, þó jeg gæti annars hjálpað
þjer mikið. Lexfurnar þreyta
mig, og ef jeg væri ekki f falleg-
um dökkum fötum, gæti jeg hjálp-
að þjer til að þvo; og pabbi segir
að nábúar okkar þurfi stúlku til
að mjólka, og passa kálfana og
hænsnin. Ef jeg færi þangað,
vendist jeg fljótlega við vinnuna,
og jeg gæti komið hingað og búið
út matinn handa pabba —“
„Hættu, stúlka" sagði Margrjet
um leið og hún stóð upp kafrjóð
Og skjálfandi af geðshræringu.
,,Er það þó endurgjald sem jeg fæ
hjá þjer fyrir þetta margra ára
strit ? Hefi jeg ekki reitt saman
skilding svo þú gætir gengið á
kvöldskóla? Hefi jeg ekki lagt
hart á mig við að útvega þjer
falleg föt svo að enginn f Craj’s-
mere getur jafnast við þig? Viltu
verða vinnustúlka ? Láttu mig
ekki heyra meira um það, Og
láttu engann í þorpmu hevra slíka
vitleysu, þú crt búinn að gjöra
mjer gramt f geði og ef þú segir
fráþessu gjörir þú mjer lífið óbæri-
legt.
Anna sat eins og til dauða
dæmd f stólnum af hræðslu og
þegar móðir hennar stundu síðar
kallaði á hana til kvöldverðar
fannst henni eins og orðin koma
úr fjarlægð, og hún stóð upp eins
og í draumi.
Um Ieið og hún steig yfir þrösk
skuldinn rasaði hún og fálmaði
cins og e.ftir einhverju til að styðja
sig við, „Mamma, mig svimar,"
sagði hún. Margrjet Dredge leit
til hennar óttaslegin, því Anna var
föl eins og nár, og skalf eins og væri
henni kalt. Ailar þær móðurlegu
tilfinningar sem Margrjet átti til í
hjarta sfr.u, vöknuðu ailt í einu
við þessa sjón. ,,Se;.tu niður
lambið mitt", sagði hún með
geðshræringu, „seztu niður við
! eldinn, elsku lainbið mitt; máske
þú hafir verið of-lengi út: í kvöld-
golunni".
En það var ekki orsökin.
Páskarnir voru kamnir, og með
þeirn nýjar jurtir og blóm me>3
(P'ramh. ú 4. síðu.)