Baldur - 21.02.1906, Blaðsíða 2

BALDUR,2i. féb. 1906.
ER GEFINN ÚT Á
'GIMLI, ---- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ*
KOSTAR $1 U.M ÁRIb.
BORGIST FYRIRFRAM
ÍTTGEFENÐUR :
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
O-TLTILX,
Veið á amáain aagiýBÍDgum er 25 etnt,|
íyrir þamlung <?á k,'engrlar. Afs’áttur rr
ge6<m á stœrri auglýsiogum, enn birtast í
'iblaðmu yfir leDgri tíma. V ðvíkjanfii
slíkum afs’ætti og öð-um f jármálum lilaðs-
ins, eru menn beðuir að ai.úa sjer að táðs
manuiuum.
MIðVIICUDAGINN, 21. FEB. 1906
Ríkisskólar
og
afnám latínuskóla
hinna ýmsu kyrkju-
deilda.
Allt af sfðan Bandaríkin náðu
íjálfsforræði, og lcyfðu fó!ki úr
ölium áttum að streyma þangað
.óhindrað, hafa mannfjelagsfrœð-
ingarnir skoðað ,,nýju“ löndin sem
gróðrarreit fyrir nýjan mannflokk,
sem myradi verða heimsborgara-
Jegri í flestum greinum, vegna
þjóðablöndunarinnar, heldur cn
nokkuS annað fólk hefir áður ver-
ið. Vjer höfum stórar vonir um
framtfð þessarar þjóðar sem er að
myndast í þessu mikla kara-
diska iandi, og vjer höfum ýmsar
skoðanir um það, hvernig inn-
flutningamál vor skuíi meðhöndl-
.ast. Að eins fáir hafa athugað
það, að nýju löndin hafa sömu
þýðingu hvað snertir hugmyndir
eins og þau þafa verklega : -— að'
t nýjum löndum hafa nýjar hug-
myndir færri fordóma að stríða
við heidur en í gömlu Jöndunum,
og eru oftar vegnar n.eir cftir
verðieikum heldur en títt er f
gö.niu l jtidunum, Þessu vcrður
ekki ne.’fað, þrátt fyrir það þó að
það komi einatt fyrir, að eldri þjóð-
irnar viðtaki og leiði f fran^kvæmd
ýmsar aðferðir og hugsjónir um
samvinnu, og aðrar umbœtur, á
undan yngri þjóðunum.
Það cr mikil ábyrgð sein hvflir
A frumbyggjum þessara landa, þvf
Jreir mynda þær stefnur, sem
verða að mciru eða minna leyti
ráðandi í þjóðfjelaginu, um svo og
svo I.angan tfina.
Jcg efast um að það sje rfkjandi
í nokkru landi fleiri skoðanir við- ' geta meira en dregið fram lífið1 sem ætlar t. d. að láta drenginn
vfkjandi uppfræðslumálum heldur vegna fjárskorts, og prestar sumra | sinn læra lögfrœði, er nauðbeygð-
en f Manitoba. Fyrst höfum vjer þessara safnaða hafa naumast lífs- ur til að senda hann á skója þar |
kaþólska menn, með sfna þrá eftir uppeldi. Jeg er ekki að benda á | sem aðal áherzlan auðvitað er lögð
sjerstökum skólum, með trúar-
. bragða kennslu eftir þeirra eigin
höfði; svo koma þeir scm vilja
sameinaða skóla undir stjórnar-
Baptistana sjerStaklega, fremur
en aðrar kyrkjudeildir þegar jeg
segi, að það sje til dœmi upp á
það hjer f Norðvesturlandinu, að
umsjón, og það er meirihlutinn af þjónandi prestar lifi við örbyrgð þar sem hann verður fyrir trúar
• .... i
fólkinu, en margir þeirra vilja um og basl, af þvf að söfnuðirnir geta j bragðalegum áhrifum.-sem hann
á trúfrœði. Lögin ættu ekki einu
sinni að neyða írúarafneitandann til
þess annaðhvort að neita drengnum
sfnum um frœðslu, eða setja har.n
leið neyða unglinga til að ganga
á skóla, og eins hitt, að sumt af
æðri mentastofnunum (colleges)
sje undir klerkastjórn; og seinast
kemur svo dáiftill hópur, sem vill
að bæði Jatfnuskólarnir (colleges)
og háskólinn (University) sje und-
ir klerkastjórn, en að fylkið sjái
um atþýðuskólana. Fyrirkomu-
lagið, eins og það er, virðist vera
samsteypa, gjörð til þes.; a5 ge3 a;t
sem flestum. Fylkið hefir
umsjón yfir háskólunum, og meg-
inhluta alþýðuskólanna en klerkar
yfir latínuskólunum, og er það þá f
óhefluðum orðum, svona, að fylk-
ið hefir hald á höfðinu og meiri-
hlutanum af búknum, á mennta-
málum fylkisins, en klcrkar á háls-
inum.
Samsteypur af þessu tagi eru
sjaldan langlífar, og hvaða form
sem uppfræðslumálin kunna að fá
í framtíðinni, þá er það vfst, að
það form sem nú cr, hlýtur að
breytast.
Jeg man ekki eftir neinu
ákveðnara dcerni um hcimtufrekju
hinna ýmsu flokka, heldur en kröfu
latfnuskólans í Brandon til að
mega veita háskólastig. Baptist-
arnir hafa, f orði að minnsta kosti,
verið kallaðir frjálslyndir f trúmál-
um, en nú fara þeir svo langt f
kenningum sínum um aðskilnað
rfkis og kyrkju, að þeir mega setj-
as: á bekk mcð kaþólskum mönn-
um f þvf efni, en þeir vilja láta
kyrkjuna standa í fyrirrúmi fyrir
rfkinu.
Látum oss nú skoða þetta at-
riði vandlega. Hvort eru kyrkju-
deildarskólar betri en ríkisskólar.
ekki lagt þeim til það sem þarf. ! getur ekki aðhyllzt, þvf hversu
Það er auðvitað, að ef fólkið vill | rangar sem skoðanir hans kynnu
'eífgja & s,& aukaskatta, bara til
þess að prestarnir þeirra geti feng-
ið uppfræðslu f sjerstökum kyrkju-
skólum, þá hefir það fullt vald til
þess, og það sýnir f rauninni
virðingaverðan áhuga. En hvers-
vegna skyldi fólkið taka af sfnum
smáu efnum til þess að veita lög-
mönnum, læknum og öðrum lær-
dómsmönnum frreðslu, þegar ríkið
er vfljugt til að gjora það, og
hcfir ráð á að gjöra það miklu bet-
ur. Fæstir kyrkjumenn kæra sig
um annað en það, að hinum upp-
vaxandi klerkalýð sje genð tæki-
færi til að frœðast í kyrkjulegum
frreðum. Ef þetta fólk væri
einusinni minnt á það greinilega,
að mcð þvf að viðhalda kyrkjuleg-
um skólurn, af þvf tagi sem þeir
eru, væri aðeins verið að gefa
samskonar menntatækifæri eins
og rfkisskólar ga-tu gefið, þá ligg-
ur mjer við að halda, að það dytti
bráðlega botninn úr kennslu ann-
ara frcEða, á kyrkjudeildarskólun-
uin, en þeirra sem koma beinlfn-
is við trúrnáiunum sjálfum. Menn
gj'ira það sjaldnast, að afla fjár og
kasta því frá sjer að gamiii sfnu.
Kennsla í vfsindum og öðrum al-
mennum fræðum heyrir ríkinu til
I eðli sfnu. Náttúrlega er það
nauðsynlégt fyrir hvern prest að
fá almenna fræðslu, en það er líka
nauðsynlegt fyrir lögrnanninn,
læknirinn, verkfrœðinginn, kaup-
inanninn og bóndann og hvern
að vera, þá á hann að hafa sömu
borgaraleg rjettindi sem kristnir
rncnn.
Það er beinlínis rfkisins verk
að veita mönnutn tækifæri til að
ná frœðslu. Ríkið sjálft, sem er
aðeins samband einstaklinganna
sem það nær yfir, á að viðhalda
því, og útbreiða það sem er til
blessunar fyrir þjóðfjelagið. Það
liggur í hlutarins eðli, að ríkið
verður fyrst af öllu að vernda sína
eigin tilveru, en til þess að vernda
ríkisins eigin tilveru er almenn
uppfrœðsla óumflýjanlcg, þvf án
hennar getur enginn verið góður
borgari í tiokkru þjóðfjelagi. Það
verður þvf að áiítast skylda ríkis-
ins að tryggja fbúum sínum tæki-
færi til að afla sjer fróðleiks. Það
er ekki ráðlegt að trúa nokkrum
sjerstökum flokki þjóðfjelagsins
fyrir þvi, að sjá um rnálefni sem
kemur allri þjóðinni við, og þó það
kynni nú að vera til flokkar, sem
gæti gjört það skammlaust, þá væri
ekki hægt annað að segja, en að
það væri aumt þjóðfjelag, sein
gæti fcngið sig til að láta nokkra
mcnn úr hópnurn ráða frain úr
þjóðmálum sínurn ábyrgðarlaust.
Sumir segja að skólastjórnum rfk-
isskólanna sje gjarnt til að ráða
,,trúleysingja“ fyrir kennara,
einkuin f hinum þyngri vfsinda-
greinuin, og að náinsmennirnir
sje þess vcgna ekki óhuitir í
þcirra hönduin. Jeg segi, að rík-
isskólarnir eigi að vera ■— og sje
annan sem er. Allar stjettir
mannfjelagsins þurfa á heuni að { flcstum tilfellum — með lfku
halda og þessvegna er sjálfsagt aö j markj Gg fólkið sjálft í þeim efn-
leða ríkisskólar betri en kyrkju- I hafa utvegi mcð að afla sjerluin. Ríkisskólarnir eru fólksins
j dcildarskóiar t.l { ess að veita upp-
frœðslu f almennum frœðigreinum ?
: Þetta er aðeins óbein spurning um
j það, hvort hafi betri peningaráð,
| til að leggja til áhöld og borga
j kennurum, rfkið eða kyrkjufjeiög
in. Það að spyrja þessari spurn-
ingu er sama sem að svara hcnni.
Rfkið, sein er ailt fóikið f sam-
cökuin, hefir auðvitað meira fje til
j umráða en kytkjudeildirnar, og
I getur þvf keypt betri kennslu-
frœðslunnar. Það er sagt, að sum- < stofnanir, og það sem kann að
ir sem álíta ?.ð ií.-:i og k) r.<ja c:gi vera ag þcim, cr þá hið sama scm
að vcra aðgreind, haldi því fram j er að fólkinu sjálfu. Sjálfur kalja
að þeir geti ekki sent unglinga á jeg mjg kristinn, en þegar keinur
ríkisháskóla. Það væri alveg cmsjtil þcss að leita sannleikans, hlui-
skynsamiegt að segjast ekki geta j cIrægniSIauSt, þá viidi jeg heldur
notað handa þeim járnbrautir, | trúa Darvviniskum vantrúarrnanni
sem þíggja styrk frá ríkínu, eða
fyrir þvf heldur en mörgum lderk
sein jeg hefi þekkt. Þar að auki
hefir reynzlan sýnt, að í kyrkju-
deildaskólunum er aiveg eins
mikið haft um hör<d ' af vantrúar-
frœðuin, eins og f rfkisskólunum.
Aðskilnaður vfsindalegra og tr<
máialegra frræða hefir oft þröng-
sýni £ för með sjer, og margir af
j prestum vorum eru bara börn,
peninga sem ‘ríkið hefir gefið út,
eða lögregluvemd, sem að ríkið
borgar fyrir. Og auðvitað getnr
þá þetta fó'.k ekki heidur sent
krafta. Og því í oskíipunum. Uno-<j bfirnin sín á nímonnn skóla ! <• * * . ,<r < <• . ,
ö , ui-t>u oornu’ 5,111 A aimt-iiiid. skuici, frœðum cða liálfgildmgs vantrúar
skyidu kyrkjudeildirnar vera svo sem ríi<ið borgar fyrir.
fýknaríað kenna t. d. þríhyrn-j Vissulega ættu allir að hafa
jingafrœði, og stjörnufrœði áð þar1 jafnt tækifæri. Jeg tilheyri hvorki
þurfi að halda uppi sjerstökum, kaþólskukyrkjunni, Biskupakyrkj-
skólum til þess. „Mótmæiendur" ! unni) Methodistakyrkjunni, Pres-
trúa ríkinu fyrir kennslu f lestri L tgrakyrkjunni cða Baptista- „ r ,, f ... f „ , .
. j- ... 1 J Ieða fordómafullir oistækismenn,
og sknft, og öðrum undirstöðuat- j kyrkjuani, og cins og nú cr ástatt I . ,
, . , „ , s J > ° ö | og fáfrœðmgar, þegar kemur
riðum án þcss að kvarta, og þvf f Manitoba, verð jeg að gjöra eitt!
| skyldu þeir svo þurfa að koma | af þrennu ; scnda drenginn minn
hinum æðri námsgreinum ók) rkju- út úr fyiI<inu> þætta við að láta
j ‘Cgra frcnða undir yfirráð kyrkju- )iann {4 æðriskólamenntun, eða
| deiidauna, j i4ta hann ganga á einhvern kyrkj- j
j Athugujn nú lítillcga fjarhags- j udcildaskóla, þar sem hann vcröur
i ástand lnnna ýmsu kyrkjudeilda. auðvitað fyrir trúarbragðalegum ^ ý,nsu tao'-
b'pr nrii flpQtíir hv(j’^ð/ir íirjr) ,\ .r r ..v . 1 / cnnþíí lsksrs. c*r þsð. cið J)cir cru
j Pær cru nestar u>^uar upp ai áhrifurn af oðru tagi en þvf, scm 1 9 1 ’ ■
ir.iirgum söfnuðum, scm naumast hann hcfir átt að \enjast. Sáloftallt of ósanngjarnir við þá,
út fyrir þeirra þrönga trúar-
j bragðastarf. Þcir bera iítið
j skynbragð á fjSrmál, og þcir lciða
j stundum söfnuði sína út í óviðráð-
' anleg og hjárænuleg fyrirtæki
En það sem er
sem eru annarar skoðunar en
þeir sjáifir. Þesskonar mcnn eru
fyrst kyrkjumenn og þar næst
kristnir menn. Þessir menn þurfa
að kynnast öðrum mönnum á skóla-
árum sfnum. Ef trúfræðin þeirra
þolir ekki áhrifin sem þcir verða
fyrir þá er hún ónýtur gripur, og
ætti að leggjast til sfðu. Það
spillir engum Baptista að leggja
lag sitt við Mcthodista, Baptista-
kenningar lians kunna að breyt-
ast cn kristindóms andinn verður
að lfkindum ríkari við það.
Mjer er fylliega ljóst að stofnun
ríkisskóla yrði til þess, að afmá
hina núverandi latínuskóla hinna
ýmsu kyrkjudeilda. En í þeirra
stað ætti þá að koma kennsla í
trúfrœðum við ríkisskólana, undir
umsjón sjerstakra kennara, sem
væru skipaðir afþeim kyrkjudcild-
um, sem vildu standast kostnað á
trúfrteðakennslu við ríkisskólana.
Mcð þvf fyrirkomulagi gætu
kyrkjudeildirnar lagt frain alla
krafta sína, f sína eigin trúfrœða-
kennslu, og um leið fengi þjóðin
skólafyrirkomulag sei-q tæki langt
fratn þessu einrænislega fyrirkom-
ulagi sem nú á sjcr stað, og sem
aldrei getur koinið að fuilnm not-
urn. Ríkisskólarnir mundu ala
upp í þjóðinni einingarhug, ea
sundrung og flokkarfgur, sem ein-
att er til mikills ógagns, mundi
rjena, þjóðfjclaginu til mikillar
blessunar; ogurn leið fengju kyrkj-
udeildirnar veluppfrœdda klerka,
með langt um meiri andleguin
þroska en almennt gjörist, og
langt um hæfari til að fást við þau
máiefni sem lífið fær þeitri til
meðferðar.
í sambandi við skólana er mik-
ið talað utn ,,loftslagið í skólurn".
Sumir virðast hafa þá skoðun, að
„loftslagið ‘ þar sje jafnvel þýð-
ingarmeira heldur en sjáifur lest-
urinn. Jeg held nærri því að jcg
hafi þá skoöun sjálfur. Nóg af
súretni og engar sjúkdómsbakt-
eríur, er það loftslag senr við
þurfurr. Hvort skylii nú ,,lofts-
lagið- ‘ verða betra f kyrkjudeild-
arskólunum eða rfkisskólunum.
í kyrkjudeildarskólunuin er ráð-
audi trúarbragða ,,loftslag“ þeirra
kyrkna sem að skólunum stauda,
og að því er viðvíkur ensku fóiki,
er þá ,,loftslagið“ rnengað Ka-
þólsku, M eth odistakenn i n g u m,
Biskupakyrkjukenningum, Prcs-
byterfanakenningum, eða Bapt-
istakenningum. Hvort sem það
er nú til hrcint sköla ,,ioftslag“
eða ekki, þá er það bert, að þessi
,,loftslög‘‘ eru ekki öll hre.n, þvx
þau eru mismunandi. í raun og
sannleika er hugarfar trúarbragða-
foringjanna þannig, að hver urn
sig vill láta hugarfar ungmenna
sitinar kyrkjudeildar mótast f
móti sinnar kyrkju, á þeim tfma
æfinnar sem ungmennin aðallega
i mynda sjer stefnu. Þegar þetta
I mál var rætt í Ontario, um það
leyti sem Mc Master-háskólinn
var stofnaðu:, man jeg eftir að
forscti Baptista kyrkjuþingsins
talaði á þessa lcið : ,,Ef þið viljið
að ungmennin okkar haldi áfram
að vera Baptistar, þá vcrðum við
að senda þau á Baptistaskó!a“.
Jeg ætla að nota mjer oxðalagíð
hans og segja, að ct vjer viljum
að unglingar vorir vcrði góðir