Baldur - 11.07.1906, Blaðsíða 2

2
BALDUR, ii. JtíLí, 1906.
XJ
EI< GEFINN tjT Á
GIMLI, ----- MANITOBA
OHAÐ YIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
liORGIST FYRIIiFRAM
ÍÍTGEFENDUR :
TIII<: GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
ZBÆL.IDTXIR.,
G-IINLXjI,
Verðá8máum aug'ýsingum cr 25 cent.
fyrirþumlung dá'kslengdar. Afsiáttur er
gefinn 4 strerri auglýsingum, sem birtast í
blaðinu yfir lengri tíma. Viðvíkjandi
■Hkum afstætti og öðrum fjármáium bi«ðs-
ins, eru menn beðnír að snúa sjer að ráðs
manninum.

t _ _ _______

MlnVIKUDAGINN, I 1. Jt?LÍ. 1906
Br œ ð ral agsk c n n i ngin.
Eftlr J. Pr Sólmundasjn.
II.
Þcgar menn eru orðnir svo
sjálfstæðislausir °g auðsvei pnir
við Partiskuna, að þcir hafa
það upp eftir henni eins
páfagaukar, að svart sje hvftt og
hvftt sje svart, þá er engÍR furða
Jxjtt skoðanir þær f hinam ýmsu
mannfjelagsmálum, sem menn
eiga kost á að fá f gegnum póli-
tísku sfurnar, sje, eins og fyr var
sagt, orðnar á sinn máta eins og
mjólk, sem búið er að sfa gegnum
kolapoka.
Þannig er, meðal annars, sá
litli fróðlciknr, sem menn fá um
Sósfalismus. Það er fjðldi af póli-
tfskum undirtyllum komnir í al-
spennu óðar en það orð er nefnt
við þá, en sje þvf nafnickki hamp-
að, þá má láta þá fallast á hverja
sósíalistaskoðunina á fœtur annari.
Menn hafa nú ekki á móti því, að
þjóðin eigi brýr og ferjur, en
fður var það í einstakra manna
höndum, og notað af þcim sern
fjeþúfa fyrir eigin þarfir. Menn
hafa ekki á móti þjóðskólum; eða
þjóðar meðhðndlún á póstflutningi;! leysi fyrir annara kvölum stafar
'fólki sig, já, og meiren það, þykir
; það bara ágætt, en þessi sósíal-
í ■
| ismus, menningarstrauinur þcssar-
ar aldar, sem öllu þessu hefir
flcytt fram á bárum sfnum, hann 1
cr Ijóta óhræsið, vonandi að skyn- j
samir menn láti ekki glcpjast af
svolciðis nýjabrumi.
Uppspretta þessa menningar-
straums, eins og allra annara
framfarastrauma, er sceluþrá
mannanna. Af því menn þ r á
meiri vellfðan, þá byrja þcir á að
ó s k a sjer hennar. Ef menn
svo, við það að skyggnast inn í
gang tilvcrunnar,þykja*st sjá líkur
fyrir uppfyllingu óska sinna, þá
fara þeir að vona að smámsaman
batni. Á hvaða líkum menn
byggja sæluvon sína fcr bæði eftir
hinum ytri náttúru, mannfjelags,
og þjóðlífs kjörum, og hinu innra
menntunarástandi, en sá skoðana-
munur á tilverunni veldur hinum
stóru flokkaskiftingum mannkyns-
ins. Ef reynsla fæst svo fyrir því að
lfkurnar sje óskcikular, fara menn
fyrir fullt og fast að treysta
því, að með cinni cða annari sjer-
stakri kostgæfni geti maður sad-
una öðlazt. Hvernig kostgæfn-
inni eigþ að vera háttað veldur
hinum smærri flokkaskiftinguin
aðal flokksins.
Þrá er upphaf allrar starf-
semi; endimarkið er xœta. Á
rnilli þessara púnkta liggur hin
langa vegferð mannkynsins, og
slóðirnar, scm mönnum virðast
greiðfærastar eru allt af að
kvfslast hvcr út úr annari, iild
fram af öld, Það virðist h verri
heilbrigðri mannssál eðlilegt, ad
skerpa sín eigin slcilningarvit
til að íhuga þessar brautir,og vcra
frjáls að þrí að velja það sem
hverjum einum sjálíum sýnist
bezt. Ollum göfugmennum er
það áhugamál, að láta sem
fl e s t a njóta góðs af með sjer,
þegar þeir þykjast hafa fundið
rjettu leiðina, en þeir vilja aðeins
’laða og leiða lýð, en ei mcð valdi
neyða ‘. Hinum, sem fyrir eigin [
hagsmunasakir vilja láta sem flestal
ganga sfna götu,—til þess að
gjöra sjer og sínum vegferð-
ina til áfangastaðarins strax sem j
sælurfkasta,—þeim hættir við að
beita öllum brögðurn til að cyði-
leggja vil jakraft meðbrœðrasinna,og
hneppa þcirra sjálfstæða manndóm
f auðsveipan Ieðurblökuham, ýinist
rneð hótunum og brennandi augna-
ráði (ei.is og uglan í turninum)
eða með hinum ginnandi töfraljós-
um lævfsinnar. Af þeirri um-
hyggju fyrir eigin sælu og kæru-
Það eiga allir menn sammerkt. j hún veit hvernig á þeim stendur, 1 hann hefir vaxið, að verkamaður-
Það vilja allir láta sje’r
og sínum líða sem bezt.
Munurin-i felst f þvf hverja þeir
telja með ’sínum' og hverja ekki,
hvort það er fjölskyldan, eða ætt-
in; eða stjettin; eða byggðin; eða
stjórnmálaflokkurinn, eða þjóðin;
eða kyrkjudcildin, eða hvítu menn-
irnir; eða kristnu mennirnir, eða
allt mannkynið; cða jafnvel allt
það sem getnr fundið til f tilver-
unnar djúpi. Munurinn fylgist
með þvf manndómsstigi sem eðlis-
far mannsins stendur á; er undir
þvf kominn hvort hann hefir vel
cða illa þroskað hjartalag.
I barnalærdómi sfnum staðhæfir
Hclgi heitinn Hálfdánarson, að
Jesús gcti verið öllu fólki fyrir-
mynd, á öllum aldri, í cillum stjett-
um, ,,þvf slfkt hjartalag scm
hans á alstaðar við‘ . Með þcss-
ari staðhæfingu er hinu mesta
lofsorði lokið á eðlisfar þessarar
fyrirmyndarpcrsónu, og í rauninni
er það f sctningunni fólgið,að bróð-
urþel Jesú hafi staðiðáþví stigi,að
líta á allt fólk sem ' systkin síu f
sama föðurhúsi, cða að hann hafi
talið alla mcð ’sfnum‘.
Að æskja vellíðunar og vilja
keppa eftir henni í sambjörg við
alla, alla, en cngan, smærri eða
stærri, útvalinn hóp vildarvina,
það er mergurinn málsins f brœðra-
lagskenningunni. Sumir, sem
þykjast elska kristindóminn, vírð-
ast hata og fyrirlíta þessa kenn-
ingu, en slíkt er annaðhvort
hryggileg hræsni cða sljóskyggni.
lifa af honura, og hatda f sjer
kröfturn, svo hann gæti haldið á-
cn rokkhljóð getur alveg farið með inn hcfir sjaldan gjört betur en að
hana, svo að hún segi sig frá
embættinu.
Þetta hafa menn lengi vitað, þó ; fram að spinna óaflátanlega ámeð-
sumir gleymi þvf allt af annað slag-1 an Iffið entist. Maðurinn hefir
ið. Og svo þegar ,,Neyð“ er sezt; orðið samvaxinn vjelinni, með þvf
að,finna margir að þeir eiga engan i að hann hefir aðeins fengið það
rokkinn til að spinna á. En sum-
ir eiga aftur ógrynni af rökkum;
og svo þurfa þá þeir rokklausu að
fá sjer lánaða rokka hjá þcim sem
ciga. Menn spinna stundum
mikið á þessa lánsrokka—spinna
allt sem þeir geta, en það er öðru*
vfsi f þeim hljóðið heidur en flest-
um sjálfseignarrokkunum, og
,,Neyð“ situr oft scm fastast þó
spunnið sje á þá. ,,Neyð“ er
forlaganorn, sem Aflið skipaði
scm hann hefir þurft til „að.halda
sjer gangandi,“ rjett eins og þcg-
ar nægileg olfa hefir verið látin f
vjelina til þess „að halda henni
gangandi“. Vinnumaðurinn á-
samt vjclinni er orðinn að áhaldi
til að framleiða ágóða fyrir þann,
sem á bæði vjelina og vinnumann-
inn, í flestum skilningi, þvf vinnu-
maðurinn á oft ekki um annað að
velja cn að spinna á lánsrokkinn,
eða svelta að öðrum kosti. Ekki
fyrir langalöngu að setjast í bú er heldur um þaö að ræða að fá sjer
mcð mönnunum þcgar þcir breyta rokksjálfur,því þessir nútfðarrokkar
á móti sjálfum sjer, og sagði það eru orðnir svo stórir, að þcir kosta
henni að vfkja ckki þaðan fyr en oftast tugi þúsunda, eða jafnvcl
þeir sæu að sjer. Þcssu hefir
,,Neyð“ fylgt dyggilega jafnan
sfðan; og á emba:ttisfcrðum sfnum
hefir hún sannfærzt um það, að
lánsrokkar sje gallagripir, og að
sjer beri að sitja I búi með
mönnunum þangað til lánsrokka-
tímabilið sje liðið og allir eigi
sameiginlega þessa stóru rokka,
sem lífþræðir mannfjklagsins eru
spunnir á.
Sumir hafa reynt að leiða henni
fyrirsjónir, að lánsrokkafyrirkomu-
lagið væri óaðfinnanlegt, og að
hún væri að hnýsast i.nn í mál
margar miljónir. Og svo spinnur
hann og sp’innur þangað til hann
er búinn að spinna meira en geng-
ur út, og þá er honum sagt að
hætta um stund og bfða þangað '
til búið sje að finna markað fyrir
þett’a sem hann hefir spunnið.
Hanti er l'agður til sfðu ásamt
rokknum. Petta heitir á cnsku
auðfræðislegu vJsindamáli, ,,Over-
production11 (of miki! framleiðsla!)
Maður skyldi halda að heiminum
liði b;eri!ega þegar búið er að
framieiða mcira en gengur út, en
það er nú samt ekki rjctt, þvf þá

Nevðin kennir naktri
konu að spinna“.
jafnvel ekki á móti þjóðeign járn-
veganna eða skipaskurðaiina frem-
ur en það væru rjettir óg sljettir
moldarvegircðafljótfránáttúrunnar
hendi; ekki á móti þóðeign ritþráð
mannanna að óþörfu. En hún Ifður honum oft ósköp illa. Og
lætur ekki ,,mokka“ sig sú garnla
nórn, beldur Situr hún ,,lon og
don,“ og segist vita hvenær sfn
sje þörf.
Menn hafa stundum haldið að
,,Neyð“ væri dáin út, og lengi
hjeldu menn að hún mundi aldrei
teygja sinn gráhærða haus inn á
hið sólfagra frelsisins og allsnægt-
anna land, Ameríku. Á öðrum
stöðum gat hún máske átt heima,
t.d. Indlandi, eða Kfna, og til
Rússlands gat hún komið, en til
Ameríku—nci, þangað gat hennar
ckki vcrið von. Mcnn lifðu f alls-
nægtum, og náttúran var örlát.
Það voru rokkar í öllum áttum, og
aliir spunnu, og þræðirnir spunn-
ust saman í sterkan mannfjelags-
þráð. Allt var velmegun og
svo hafa menn lært að hræðast
þctta mikla og leyndardómsfulla
orð, ,,0 verproduction “, eins og
svartadauða, þvf það cr nokkurs-
konar svarti dauði sem þvf fylgir,
þó hann sje ekki kominn frá Asfu.
Og þegar ,,Overproduction“ er
komin, er kerlingarskarið hún
,,Neyð“ hvað helzt á næstu grös-
um. því ekki vanrækir hún skyldu
sfnn.
,,Overproduction“, „overpro-
duction“,segir fólkið.,,Það cr skrft-
ið orð þetta; það er matailykt af
því,og þó finnst maturinnn hvergi“.
Hvcrnig er hægt að búast Við
því að maturinn finnist ?—Varn-
ingurinn, sem framleiddur var,er f
hiindunum á þeim sem á rokkinn.
,,Overproduction“, með örðugar
kringumstæður fyrir vinnumann-
öll kúgun og fláræði í þessum
heimi.
í fljótu bragði virðist þvfsvoj
scm skifta megi öllum mönnum, |
sem ekki lifa f tóinu hugsunar-
anna; ckki á móti fylkiseign radd- leysi eins og dýrin á mörkinni,;
þráðanna (þora ekki einu sinni að j í tvo stóia hópa : Þá sem þrá ;
í
opna munninn á móti því f mót-i sælu í sambjörg við aðra,
stöðuflokknurn); ekki á mðti; og þá sem þrá, sælu út af fyrirj
hreppseign bókasafna, lystlgarða, s i g ; cn í raun rjettri er ckki um J
strætisbrauta, ljósverkstæða,vatns-j neitt líkt .því svona glöggar
verkstæða.og jafnvel aflverkstæða, ; merkjalfnur að ræða í eðlisfari:
sláturhúsa, og eldsneytisverzlana. I mannanna fremur en annarsstaðar
Við allt þetta sættir fjöldinn af; f tilver-unni,
Þennan málshátt hafa flest.ir
heyrt, og flestir, sem komnir eru
af barnsaldri, vita hve sannur hann
er. Forsjálir menn spinna oft þó
eigi sje neyð, og spinna þá til
þess að koma f veg fyrir ncyð;
en forsjálu mennirnir eru færri cn
þeir óforsjálu, og svo er oftast
ekki byrjað að spinna fyr en neyð-
in stendur við dyrnar og býður
manni góðan morgun, þó það sje
kynlegt ávarp frá hennar hendi.
Það er ekkert leyndarmál, að
neyðin er oft ennþá yfirkennari gnægtir og nautn. En svo hættu
f mannlífsskólanum, þvert á móti! rokkaeigendurnir sjáfir að spinna, í inn, cr í langflestum tilfellnm þvf
bænum fjöidans. Skólabörnin f og fcngu aðra til þess, og sfigðu ; að kenna, að einhver hefir verið
mannlífsins skóla—háskóla háskól- við þá : ,>Við leggjum til rokk- rændur sfnu rjettmæta kaupi, svo
anna—- cru eins og skólabörnin í, inn, en þið leggið til vinnuna, og hann getur ekki keypt varn-
almennu skólunum, þau lesa mörg! getið svo farið stað úr stað og ■ inginn sem framleiddur er, eða
þeirra ekki fyr en yfirkennar- spunnið". Þetta var þjóðráð. Nú
inn illræmdi kemur og biður þau j gátu alllir fengið að spinna. Og
að koma r.ú sæl börnin sfn, ogi þeir spunnu, og spinna ennþá fyr- j hann fiam,e>ddi, vorunm sem hann
segist ætla að vcra hjá þeim um | ir rokkaeigendurna, sem smám- hcfði átt að ^ uPPeldi «*t af á
tfma. Sumir halda stundum að 1 saman same’inuðu sig f stórar fje- meðan hón var að seljast,eða þang-
þctta sje spaug, og skopast að | lagsheildir, svo það væri sem auð- að til hann þurfti að fara að fram-
förukerlingunni; cn þegar sú gráa! veldast að lata vinnumennina Iciða vöru á ný. Mcð óðrum orð-
gneypa norn segist heita Neyð, J borga scm mcsf. fyrir að fá að um : V innumaðurinn hefir venð
og sezt f kennarasætið, eins og j spinna á rokkana, sem er sama 1 að shaPa ágóða fyrir íokkeigand-
hún væri að sinna launuðu em- 1 scin að fá sern minnst fyrir að!ann- sem nú geymir alla fram-
bætti, þá vilja scm flcstir fá sjcr! vinna við þá. Og þrátt fyrir það leiðskina og selur hana eftir kring-
einhverskonar rokk og fara að ; þó rokkarnir hafi allAaf verið um- ; umstæðum, en á meðan sveltir
' Xr hríti ft,rír- Vt.fl R,-, fr.rr,. ! maðurinn sem framleidi varning-
1 inn, þvf hann hefir þcgar tekið út
sfn laun 'hjá húsbóndanum, og þau
þá að hann hefir verið rændur sfn-
um rjctta hluta af vörunni sem
spinn.a, því ,,Ncyð“ vill enginn bættsr, og þrátt fyrir það þó fram
hafa fyrir kennara, og allir muna
cftir því að rokkhljóð er henni ver
við en nokkur önnur hljóð. Neyð-
arhljóð gjöra hcnni ekkcrt, þvf: s
Ieiðslan hafi margfaldast’, þáhefirj
hluti verkamannsins oft og einatt
; éru oftast eítthvað svipuð því'sem
farið minnkandi, stundum staðio í I eftirfylgjandi dœmi sýnir, sbr.
stað, eða þá vaxið svo lítið, þá er; Thirteenth Annual Report of U.