Baldur - 12.09.1906, Síða 2

BALDUR, 12. SEFTEMBFR 1906.
BALDUR
ER GEFINN ÖT Á
GIMLI, ----- MANITOBA
Þetta gálausa reikningshald,
ekki einungis hvað við kemur inn-
leggi til ,,kyrkjunnar“ án þess
nokkur greinarmunur sje gjörður
á hinum ýmsu kyrkjum, heldur
einnig hvað við kemur innleggi tii
sjerstakra kyrkna, hefir fylgt trú-
Heimurinn hefir í mörgum
skilningi breytzt t;l batnaðar, og
trúarbrugðin hafa Ifka að ýmsu
leyti breytzt til’ batnaðar. En
heimurinn hefir sjaldnast breytzt
til batnaðar vegna áhrifa frá kyrkj-
1 boðið sje, en slíkt er einfeldni
ein.
Hinar ,,orþ<3doxu“ kyrkjur
þykjast raunar alltaf hafa forskrift
fyrir siðfcrði í sfnu svokallað ,,op-
inberaða orði“, og þær eru oft
unum, heldur þrátt fyrir þau; og mjög’ strangar f sínum siðferðis-
OIÍAÐ VIKUBLAÐ.
j arbragðalegu starfi frá upphafi sfzt af öllu hefir hann batnað fyrir
áhrif allra kyrkna, þvf sumar
allra þeirra hafa verið sá versti mein-
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
BORGIST FYRIRFRA M
frTGEFENDUR :
TI-IE GIMLI PRINTING &
PUÍILISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
B^LIDTTE,,
G-ZTÆdLT,
IÆ_A.3ST.
Verð á emáam auglýsingnm er 25 cent
fyrir þumlung <iáikeleug<iar. Afsiáttur er
gefion á stœrri auglýsÍDgum, sem birtaht í
biaðiuu yfir leDgri tjma. Viðvjkjandi
•likum afBlætti og ððrum f jármáium blaðs-
ins, eru monn beðuir að snúa sjer að ráðr
manQÍDura.
MIöVIKUDAGINN, 12. SEPT. I9O6
Siðfcrði kyrknanna.
„Fyrir aftan veldis-
stól pplitísks ranglœtis
stendar vofg fávizkulegra
trúarhragri<t“,
— ChAs. Ferguson.
vcga smna.
Eítt af þvf sem kennilýð
kyrkna er mest umhugað
um vættur sem mannkynið hefir átt.
er, að kyrkjudeild þeirri, er harnjEins hafa trúarbrögðin sjaldnast
batnað fyrir innan að komandi
áhrif frá kyrkjunum sjálfum, held-
ur þrátt fyrir alla mótspyrnu sem
kyrkjurnar hafa svo þráfaillega
tilheyrir, sje gefin dýrðin fyrir
sem flest af þvf, sern hefir fcngið
fyigi meiri hlutans; og sumum
klcrkum er svo annt um þetta, að
cf þeir geta ekki komizt upp með,
að tileinka sinni sjerstöku kyrkju-
deiid eitthvert fyrirtæki,hugmynd,
eða stefnu, sem þcim þykir
slægur f, þá reyna þeir til að fá
menn til að tileinka ,,kyrkjunni“
allt þess háttar, án þess að tiltaka
hvaða kyrkju sje um að ra'ða.
Þegar þeir lenda f vandræði með
að tileinka vissri kyrkju eitt-
hvað það scm þeim virðist upp-
hefð f, þá er að tileinka það ,,kyrk-
junni“ tíákvcðið; og svo venst
hinn hugsuharminni lýður á að
trúa þvf, að allar hugsjdnir, aliar
umbætur og öli góð leiðbeining
komi frá ,,kyrkjunni“ cf ekki frá
þeirra eigin kyrkju beinlfnis, þá
óbeinlfnis, þareð hún sje þ<5 einn
hluti af ,,kyrkjunni“ — kyrkju-
dómi heimsins.
Þessi trú á ,,kyrkjuna“ er, frá
sjónarmiði flestra ,,orþódoxra“
klerka, aðaikjarni trúarbragð-
anna f heiminum, þvf þegar búið
er að fá menn til að beygja knjc
fyrir stofnununni, ánþess að menn
viti hversvegua menn beygja knje
tyrir henni, þá gctur hver klerkur
ieikið mikilmenni, og uppskorið
kröfum, en þegar það hættir að
borga sig fyrir þær að halda
fram einhveriri vissri siðferði.skenn-
ingu, þá gengurþeim vel að breyta
tii, enda hefir það reynzt svo, að
út úr ’ninu ,,opinberaða orði“ geta
þær fengið allskonar siðferðisfor-
skriftir, cftir því sem þörf gjörist;
og af þvf hið ,,opinberaða orð“
sýnt. Þau hafa batnað fyrir það j er æfinlcga gott og gilt(?), þá eru
að vísindaleg fræðsla hefir hertek-
ið svo hugi manna, að kyrkjurnar
hafa ncyðst til að breyta kenning-
um sínum f ýmsum greinuin; og
fyrir það hefir skapast hjer og
þar mögulegieiki fyrir myndar-
menn innan vjebanda vissra
deilda hinna orþódoxu kyrkna,
en þcir menn eru fáir enn
sem komið er, og þeir eiga í sf-
feldu strfði við hinn mikla meiri
hluta, scm fellur á fótskör hinna
hrokafullu sjálfhælnu sjálfbyrg-
inga, sem kalla sig meðalgangara
rnilli ,,guðs“ og manna, og þykj-
ast hafa lykii að ,,Himnaríki“ í
pússi sínum fyrir hvern sem þeim
treystir, og tilboð frá ,,IIelvfti“
um, að taka við ölium, sem ekki
vilji falla fram fyrir sjer og þcss-
ari stofnun, sem þeir segja að
flest það góða í heiminum hafi
flotið frá.
Það hefir heyrzl frá vörum fsi.
,,orþódox“-klerka, ekki sfður en
annara kierka.að frá kyrkjunum.og[Það scrn honum ekk> hcr. Þeir
þá náttúrlega fráþeirra eigin kyrkj-
um sjerstaklega, væru helzt aiiar
umbætur og framfarir sprottnar,
og að þaðan kæmu hinar sterk-
ystu rjettlætiskröfur og hinar
hreinustu siðferðisreglur.
Þetta hefir verið prjedikað í
prjedikunarstólum og á ræðu-
pölium, eins og þetta vairi hinn
mikilvægasti sannleiki, sem
þyrfti að boða mönnum. Og með
trúgirni og hógværð tekur fjöldi
fólks við þessu fláttskapargabbi
og gjörir það að trúarjátningu
sinni.
,,Frá kyrkjunum og kennilýð
þcirra cr allt gott sprottið," kveð-
ur við hvervetna; ogfþessa fjar-
stæðu eru margir svo sokknir, að hragða.“
af þeim sem hafa upplag tii, gcta
þá látið trú almennings bera ávöxt
f akri póiitískra stallbræðra sinna,
hvort sem hún ber nokkurntíma
sáiuhjáiplegati ávöxt. Og f sann-
leika sagt, þá væru og hefðu verið
færri klerkar og kyrkjur f heim-
inum, heidur en hafa verið, og
eru, ef aðalatriðið hefði verið það,
að láta trúna beia sáluhjálpiegan
ávöxt, en ekki pólitfskan ávöxt, af
sjerstaklega handhægu tagi fyrir
vissar stjettir manna; og þaö er
einmitt fyrir það, að maður hefir
ástæðu tii að athuga þessi inn
gangsorð greinarinnar : ,,Fyrir aft-1
an
En þr&tt fyrir það, að allur
'jöldi manna beygir sfn knje
fyrir einhverri kyrkju, þá hefir
fæst af þvf góða í heiminnrn
flotið frá kyrkjunum sem stofnun,
þó margt gott iiafi fiotið frá ein-
stalca manni innan kyrknanna.
Sú staðhæfing frá klerkum og und-
irtillum þeirra, að siðrnenning
heimsins sje frá kyrkjunum komin,
feluraðeins f sjerbrot af sannieika,
en mestmegnis iýgi. Sem stofnun
hefir hún sjaldnest af frjálsum vilja
leitt mcnn til siðmenningar.
Þvert á móti.hefir hún sjáif verið
teymd inn á brautir siðmenning-
arinnar, en hún hefir jafnan
stympast við og sagt eins og þing-
maðurinn forðum: ,,Jog skal
ekki láta sannfærast". En svo
hefir hún á stundum sannfærst,
í eða oröið að láta sem hún hafi
þessar mismunandi siðferðisfor-
skriftir líka góðar og gildar, þó
þær sje hver uppá móti annari!
Þetta verður ijóst af framkomu
hinna ,,orþódoxu“ kyrkna í sam-
bandi við þrælahald i Bandaríkj-
unum, bæði fyrir og cftir þræla-
strfðið.
Voru kyrkjurnar á mdti þræla-
haldi ? Já. Voru þessar sömu
kyrkjur með þræiahaldi ? já.
Eru þessar sömu kyrkjur moð
þrælahaldi sfðan það var afnumið?
Nei ? Svo kyrkjurnar hafa þá
ýmist verið með þrælahaldi eða á
móti þvf. Er þrælahald í sam-
ræmi við gott siðferði á einum
tfma og gagnstætt góðu siðferði á
öðrum tíma, eða átti kyrkjan enga
ákveðna siðferðishugmynd, til við-
vfkjandl þrælahaldi ? Ilún þótt-
ist eiga ákveðna siðfcrðishugmynd,
og hún var állt af að basla við að
draga siðferðisförskriftir þræla-
haldinu viðvfkjandi út úr sfnu
„opinberaða orði“, en þó furðu
sæti, þá fjellu þessar siðferðis-
kennmgar kyrknanna ailt af sam-
an við þær siðferðishugmyndir
sem rfktu hjá meiri hlutanum f
landinu viðvíkjandi þrælahaldi.
Mcðan þræláhald var ekki al-
gengt í Bandarfkjunum, voru
rnar á móti þrælahaldi;
veldisstól póiitfsks ranglætis |
stendur vofa fávizkuiegra trúar- j
þcir gieyma því aiveg, að það
er til ótölulegur fjöidi af mis-
munaudi kyrkjum og mismunandi
trúarbrögðum í heirfiinum, sem
hafa oft og einatt algjörlega and-
stæðar kenningar og andstæðar
siðferðisreglur. Það er oft eins
og hverjum um sig finnist að
kyrkjan sem hann tilheyrir, tða
hefir í huga þegar hann talar, sje
Engin trú er eins fávizkuleg,
og eins opinn vegur til giöt-
unar í öilum skiiningi, eins og trú
á kyrkjuna sjálfa, þvf í þesskonar
trú er frækornið til þrældóms, til
afvc^aieiðslu og yfirgangs af hertdi
þeirra, sem fyrir fávizku manna
hafa komizt upp með það, að iáta
skoða sig sem meðalgangara miili1
,,guðs“ cg manna.
sannfærst vegna þess að hún átti
ekki uin aðra kosti að velja. T
rauninni hefir kyrkjan frá clztu
tíð verið að fá nýja og nýja sann-
færingu, en það einkenniiega við
þær sannfæringar er það, að hcnn-
ar sannfæring hefir jafnan haft
afar-sterka tilhneigingu til að falia
saman við sannfæringu meiri hlut-
ans og siðferðiskenningar hinna
,,orþódoxu“ kyrkna, að minnsta
kostijfalla ætfð saman við það sið-
ferði, sem er ríkjaridi hjá þeim
A þeirri trú á kyrkjuna hefir
j sem fjármuniega styrkja þær
kyrkja alls beimsins, og af þvf sú j - - - I mest
kyrkja er æfinlega(?) „góð“ f aug-1 ^rSanSur páfadómsins hvílt, og mCS '
, . já þeirri trú á kyikjur og kenni- ,, „ , , , •.,<■ . . .
um þess, sem til hennar telur sig, I, , , 1 ' Það lialda sjáifsagt • sumir, að
l lýð hvíia margir þeir örðugleikar, j , . , , ,, ,
hinar „orþódoxu kyrkjur eigi
| lýð hvíla margir þeir örðugleikar, j
þá leggur hann jafnan inn í tekiu- L ”, 1.
J v J j sem við er að strfða, þegar uir
oá!k hennar allt sem honum hug- þa(3 cr ag r-cða, að stfga framfara
kvæmist að nokkrar tekjur sjc í spor sem korna í bága við venj
fyrir hana, j una sem ríkt hefir.
sjer siðfræðiskerfi, sem sjc hafin
yfir allar byitingar mannlífsins, og
setn þær ckki brcyti frá hvað scm
þegar þrælahald var orðið a'gengt
í landinu, voru kyrkiurnar með
þrælahaldi; og sfðan þrælahaid var
afnumið með öllu,hafa allar kyrkj-
ur verið aigjörlega á inóti þræia-
haldi !!
Er þetta ckki stofnun sem mað-
ur á að snúa sjer tii, þegar ráða
þarf fram úr þvf hvað sje gott eða
vont siðferði ?
H,að ge’'k að kyrkjunum á
’'rælahaldstfmunnm ? Það sama
sem gengnr að þcim cnn. Þær
þurftu að hafa hylli meiri hlntans,
ef það var mögulcgt, eða þá hylli
þeirra, sem gegnum pólitískt eða
fjármunalegt vald gátu lagt þeim
fjo og haidið þeim við Ilinn
óritaði sáttmáli miili þessara kyrkna
og þeirra sem halda þeim uppi er
þessi, frá kyrknanna hlið : ,,Jeg
skal prjedika hvað sem þú vilt, ef
þú leggur mjer það scm jeg þarf“.
Og af þvf þcssar kyrkjur hafa
sjer við hlið „opinberað orð“,
sem hægt er að leggja út á alia
vcgu, þá geta þær staðið við þenn-
an sáttmála, og prjedikað þvert
ofan í sjálfan sig að ósekju(?) þegar
þess þarf við. Um leið og þær
þj’kjast vera helgari öllum öðruin
stofnunum, cru þær vinnandi í
vfngarði þeirra sem gefa þeim fje
til uppeldis, og afþvf auðsöfnunar-
stofnanirnar og pólitísku flokkarn-
ir, eða valdsherrarnir, hafa nú á
dögurn mest ráð til að gefa þeim
uppeidi, þá eru þær jafnan
yfirieitt á þeirra bandi. og reiðu-
búnar að rjettlæta gjörðir þeirra,
með útskýringum 4 hinú ,,opin-
beraða orði“ sem aldrei þrýtur.
Og svo furðar suma áþvf,að heyra
þessi upphafsorð þessarar greinar :
„Fyrir aftan veldisstól pólitísks
ranglætis ster.dur vofa fávizkulegra
trúarbagða.“
Þeim mönnum til frekari íhug-
unar, sem halda þvf fram að sið-
menningin sje sprottin frá þeim
kyrkjum sem telja sig að standa á
„opiriberuðu guðsorði", ski lu
hjer teknar upp nokkrar greinar
viðvíkjandi þessum kyrkjum og
þrælahaldinu f Bandaríkjunum,svo
þcir gcti ekki sagt, að framansögð
iatriði um botnveltingar hinnar
;,,heilögu“ kyrkju sje tilbúningur,
Skilrfkin sem hjer verða iögð f
rjett eru fáanieg frá „The C’on-
gressional Library” í Washington,
Methodistakyrkjan, sem jafnan
hcfir talið sig frelsispostuia, er
hjer sjerstakiega tekin fyrir, án
þess saga hennar sje þó öðruvfsi í
þvf máli heldur en saga hinna
„orþódoxu-1 kyrknanna.
Á aðalkyrkjuþingi Mefbodista-
kyrkjunnar 1 780, sem haldíð var
f Ohio-rfki,nu, var svona yfirlýs-
ing gefin út:
,,Þetta kyrkjuþing viðurkennir
að þrælahald er gagnstætt lögum
guðs og manna, og skaðvænt fyrir
mannfjclagið; að það er gagnstætt
boði samvizkynnar, af því það
þýðir að gjöra öðrum það sem vjcr
viljum ekki að aðrir gjöri oss“.
Arið 1781 scgir kyrkjuþing
þessarar sömu kyrkju: ,,Vjer
erum ennþá betur sannfærðir um
það nú en áður, að innflutnir.gur á
Afrikumönnum, og þrælahald, sem
enn á sjer stað f Bandaríkjunum
hcfir illt f for með sjer-“.
Og árið 1785 gj/Jrir k-yrkjuþing
þessarar siimu kyrkju enn & nÝ
svona yfirlýsingu :
,,Vjer Iftum á þrælahald með
hinum mesta viðbjóð, o.g vjer
munum ekkert iáta ógjört tii að fá
það afnumið með viturlegum ráð-
um. “
U,m þetta leyti var þrælahaldið
ekki alger.gt í Bandarfkjunum og
hvergi nærri búið að ná þeirri
festu sem það fjekk síðar. Það
má þvf segja að þessar þrjár yfir-
lýsingar kyrkjurnar hafi verið í
samriemi við hinar ríkjandi hug-
myndir manna um þann siðferðis-
Iega rjett, eða öllu heldur órjett,
sem menn hefðu til að halda
þræia.
En r.ú komur arrnar bragur á
þessi mái. Á milli 1 801 og 1S36
vaknaði þessi sama kyrkja til með-
vitundar um það, að hún ætti ekki
að hafa neitt á móti þrælahaldi.
Um það lcyti voru ýmsir inenn
farnir að gjörast harðorðir á móti
þrælahaldinu, og urðu af því róst-
ur allmiklar. Þessir menn voru
kallaðir ,,abo!itionistar“,— afnáins-
menn þrælahaldsins. Sumir þeirra