Baldur - 26.09.1906, Blaðsíða 2

BALDUR, 26. SEFTEMBER ígo6.
GIMLI, --- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIe.
BORGIST FYRIRFRAM
frTGEFENDUR :
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
GIMLI,
TÆYLISr.
Verð á 8U)áum auglýsingnm er 25 cent
fyrir þumlung dálkslengðar. Afsláttur er
gefinn á atcerri auglýsinenm, sem birtaet í
blaðinu yfir lengri tíma. Viðvíbjandi
»líkum afslœtti og öðrum fjármálum blaðs-
ins, eru menn beðnir að enúa ajer að ráðs
manninum.
miðvikudaginn 26. sept. 1906.
Þj óðeignastefnan
syðra.
[Agrip af ræðum eftir Johnson,
ríkisstjóra f Minnesota, og Dunne,
borgarstjóra f Chicago].
*
Ræður þessar voru fluttar í
Minneapolis snemma í þessum
m muði, og bera þær Ijósan vott
um, aðþjóðeignar og hreppseigna-
hugmyndirnar eru að breiðast út
með föstum skrefum í Banda-
ríkjunum.
Ræða Johnsons, ríkisstjóra, er
á parti svona:
”Sú reynzla, sem jeg hefi í
hreppseignarmálum, cr að mestu
leyti bundin við þetta ríki og bæ-
inn sem jeg á heima í. Fyrir
nokkrum árum fóru bæjarbúar í
St. Peter að ræða þessi mál. í
fyrstunni voru það að eins fáir,
sem gáfu þessu gaum, en loks fór
það svo, að það var ómögulegt að
fá nógu stórt samkomuhús fyrir
þá, sem sóttu fundina. í sam-
bandi við þetta má gcta þess, að
St. Peters bærinn er nú betur
lýstur heldur en nokkur annar bær
í þessu ríki, sem ekki á sín eigin
lýsingaráhöld..........Mjer þykir
vænt um að þessi hreyfir.g er kom-
in svona langt.........P'ólkið hefir
rjett til að neita að borga auðfjelög-
unum meira,en því sem svarar góð-
um vöxtum af innstæðufje þeirra.
Þessi alda gengur nú yfir landið
hafa á milli, og vekur æ meiri og
mciri cft:rtekt“.
Dunne, borgarstjóri, mælti með- I
al atinars á þessa lcið :
"Yfirlýsing Mr. Bryans, f ræðu j
hans í New York, um það, að I
hann væri því hlynntur, að rfkin j
ætti járnbrautirnar í Iandinu, hefir
styrkt og aukið þá hreyfingu, sem
á sfðari árum hefir verið að ná
mciri og meiri fótfestu í Banda-
ríkjunum, og sem ekki einungis
hefir fyrir augum að gjöra járn-
brautir að þjóðeignastofnunum,
heldur cinnig telegraffa og tele-
fóna.
”Engin pólitisk stefna hefir að
mínu áliti fengið eins fljótan og
góðan byr um allan heim, cins og
þjóðeignarstef.ian; breytingar í
þá átt á hugsunum rnanna, hafa
verið stórfeldar í Bandaríkjunum,
”Ár.’ð 1893 gjörði Ethelbert
Stuart, verkaskýrsluritari stjórnar-
innar, skýrslu, sem sýndi hve
margar mílur af járnbrautum voru
þá eign hinna ýmsu þjóða, og hve
rnargar mílur tilheyrðu prívatfje-
lögum. Samkvæmt þeim skýrsl-
um voru þá 28,000 mflur af þjóð-
eignabrautum á Þýzkalandi, en að
eins 3,000 eign prívatfjelaga.
”Síðan þessi skýrsla var gjörð,
hafa ýmsar þjóðir bætt við sig
miklu af járnbrautum. Rjett um
þessar mundir er t. d. skýrt frá
því, að japanska ríkið sje f þann
veginn, eða búið, að taka til sfn
allar járnbrautir á landinu.
”Eins og mörgum er kunnugt,
sýndu íbúar Chicago-borgar f
fyrra með atkvæðagreiðslu, að
þeim var það áhugamál, að bær-
inn ætti strætisbrautirnar, og kusu
mig fyrir borgarstjóra ineð 25,000
atkvæðum fram yfir mótsækjanda
minn.
"Enginn maður eða fjelag getur
meðhöndlað almennar nauðsynja-
stofnanir, án þess að nota götur og
alfaravegi. Enginn maður eða
fjelag getur fengið heimild til að
nota götur og vegi fyrir áhöld sfn,
nema mcð leyfi fólksins. Fólkið
f heild sinni getur notað götur og
vegi fyrir málþræði, gaspípur,
strætabrautir og hvað annað sem
er, eða það getur gefið einstakl-
ingum, eða fjclögum, leyfi til að
nota þau á sama hátt. Það, að
leyfa vissum manni, eða vissu fje-
lagi, að nota götur og vegiáþenna
hátt, þýðir það, að útilykja aðra
menn, eða önnur fjelög, frá sams-
konar rjettindum — þýðir, að
skapa einveldi í gróðaskyni, sem
oft verður að fjárdráttarstofnun.
Á hinn bóginn er einveldi af fólks-
ins hálfu alls ekki háskalegt. Þeg-
ar fólkið setur á stofn cinveldis-
stofnun, þá er það ekki gjört með
þeim tilgangi að græða fje, o: ná f
ágóða, heldur til þess að gjöra
kostnaðinn sem minnstan og þæg-
indin sem mest fyrir alla, í þein:
grcinum sem einveldið nær yfir,
en það er öfugt við það sem auð-
söfnunareinveldin gjöra, þegar
fólkið gefur þcim einvald af ein-
hverju tagi : þau gefa fólkinu sem
minnst þægindi, en taka sem
mesta borgun fyrfr.
”Með öðrum orðum : Gróða-
stofnanir, sem fá leyfi til að mcð-
höndla almenn nytsemdartæki (pu-
blic utilitice\ gjöra það í gróða-
skyni, og gjörast venjulega yfir-
gangssamar, og óþolandi í við-
skiftum. En þegar fólkið með-
höndlar sfn eigin nytsemclartæki,
þá er tilgangurinn sameiginleg
hjálpsemi, og aðalatriðið, sem þá
er haft fyrir augum, er að afla sem
mestra þæginda fyrir sem lægst
verð.
’Tívað er það sem borið erfram
sem ástæður mót hrcppaeign og
þjóðeign almennra nytsemdar-
tækja ?
”Fyrsta ástæðan er sú, að við
það myndist pólitisk atkvæðasmöl-
unarvjel. En slfkt er óþarft, og
enginn maður sem mælir með
þjóðeignarstefnunni, gleymir að
mæla um leið með lagaákvæðnm,
sem koma f veg fyrir þcss háttar
notkun þjóðeignastofnananna.
”Sú eina ástæða sem jeg hefi
heyrt til færða, auk þeirrar sem
nú var getið, er sú, að þetta sje
sosialism. Getur verið, en það
má leggja ýmsan skilning í orðið
’socialism‘, og þjóðeignaratriðið er
f öllu falli ekki allt sem innibindst
f þvf orði, og fyrir mitt leyti skeiti
jeg ekki um nöfn eða orð. Menn
eru hættir að vera hræddir við
nöfn nú á tfmum. Spurningin er
sú, hvort þjóðeignarstefnan er góð
fyrir fólkið, og ef hún cr það, má
hún nefnast hvaða nafni sem vera
vill“.
* *
*
Það er óneitanlega fyrir það, að
skoðanir af þessu tagi eru orðnar
býsna algengar f Bandarfkjunum,
að Mr. Bryan hefir ráðist f að taka
þjóðeignarstefnuna til forsvars við
komandi forsetakosningar, þrátt
fyrir það, þó hann hafi með þvf
safnað glóðum elds að híífði sjer,
hvað snertir suma democratiska
flokksmenn, þvf þrátt fyrir nafnið
Democrat —fólksstjórnarmaður—
hafa ýmsir menn af þeirrt flokki
látið illa yfir þessu tiltæki Mr.
Bryans, og látið í ljósi, að það sje
ckki einungis hætt við að hann
tapi kosningunni fyrir þessa sök,
heldur sje þessi stefna gag:istæð
hugsunarhátt Bandaríkjamanna.
Gróðafjelögin, og þeir sem fyrir
þau tala, úr hvaða flokki sem eru,
eru vitanlega og. verða á móti
þeirri stefnu, en að stefnan sj:
andstæð hugsunarhætti Banda-
ríkjamanna yfirleitt, nær engri átt,
og sjest það meðal annars af ræðu
þeirri, sem tilfærð er hjer að fram-
an, þar sem sagt er frá undirtekt-
um Chicago-búa í hreppseignar-
málinu þar, og á hinn bóginn sjest
það á því. að Mr. Bryan skyldi
ráðast í að taka þjóðeignarmálið á
stefnuskrá sfna. Mr. Bryan er
ekki það barn í pólitiskum sökum,
að bendla sig við mál sem ekkert
fylgi hefir, þvf það hefir lítið bor-
ið á því hingað til, -að hann ætlaði
>-jcr að gjörast píslarvottur f póli-
tiskum skilningi. Hitt mun sanni
nær, að þjóðeignarstefnan hafi á
síðari árum fengið marga stuðn-
ingsmenn, eins og Dunne, borgar-
stjóri segir, og að Mr. Bryan sjái,
að hann græðir meiraeri hann tap-
ar á því, að koma þeirri stefnu
inn f ríkispólitik.
Oneitarflega er afstaða Mr. Bry-
ans við það mál nokkuð óviðfeldin,
því um leið og hann tekur það á
stefnuskrá sfna, lýsir hann því
yfir um leið, að hann sje andstæð-
ur sósialistiskum stefnum. Þetta
er náttúrlega dálftið ósamræmi.
En eins og Dunne, borgarstjóri,
sagði, varðar menn ekki um nöfn,
eða útþýðingu á orðum, heldur um
það, hvort stefnan er heillavæn-
leg.
Hvernig svo sem Mr. Bryan
reiðir af f komandi kosningum, þá
er það áreiðanlegt, að nytsamlegra-
mál hefir ekki um langan tfma
verið rætt í sambandi við forseta-
kosningar f Bandaríkjunum, held-
ur en þetta.
í fáum Iöndum heimsins hafa
gróðafjelög sogið meira fje út úr
almenningi á síðustu 50 árum,
heldur en í Bandaríkjunum, eins
og sýnir sig á fjárhagsskýrslum
Bandaríkjanna, sem bera vitni um,
að mestallur auður landsins er í
höndum fárra manna. Það, að al-
menningur hefir ekki fundið til
þess, meira en hann hefir gjört,
kemur til af þvf hve Iandið hefir
fram að þessu verið strjálbyggt,
og hve rfkt það er af auðsupp-
sprettum frá náttúrunnar hendi;
en nú er þjettbýlið farið að þrengja
að kostum manna, og flestar auðs-
uppsprettur náttúrunnar eru þar
nú f höndum fárra manna, en ekki
fólksins. Það ætti þvf sfzt að vera
gagnstætt hugsunarhætti Banda-
rfkjamanna, að reyna að Iosa sig
við eitthvað af blóðsugunum, sem
hafa tekið skatt af þjóðinni fram að
þessu, og mikið má það vera, ef
þjóðeignastefnan fær ekki góðan
byr við komandi forsetakosningar
þar.
E. Ó.
Stríð milli tvcggja
fiokka.
Eftirfarandi greinarkafli
er tekinn úr ’Harpers
Weekly1, sem jafnan hef
ir verið fhaldsblað, og
sjest á þvf, að jafnvel ó-
háð íhaldsblöð skilja, að
það eru pólitisk tfmamót
í nánd.
Greinarkaflinn er
svona :
’’Stjórnmálamennirnir eru ætfð
seinir að skilja ástand þjóðarinnar.
Þeir gjöra sjálfsagt gis að mjer
fyrir að spá þvf, að við næstu
kosningar nái sósíalistarnir yfir
miljón atkvæðum.
Pólitisku flokksforingjarnirskilja
það ekki enn, að fólkið er orðið
þrcytt á þvaðrinu og óhreinskilr,-
inni hjá gömlu flokkunum, nje
heldur er þeim það Ijóst, að fólkið
er farið að skilja að pólitik Banda-
ríkjanna erhvorki meira eða minna
en stríð milli tveggja flokka
fjárglæframanna, scm hafa alþýð-
una að skotspæni. En fólkið er
loks farið að skilja þá ; það er búið
að fá margítrekaða reynzlu, og
það cr farið að sjá hlutina eins og
þeir eru. Fólkið er t.d.farið að sjá,
að vogarskál auðmannanna er alltaf
að þyngjast, og að hún þyngist
fljótara í Amer. en í nokkru öðru
landi. Það er farið að trúa þvf,
— og það ekki að ástæðulausu —
að auðkýfingar og pólitiskir flokks-
fylgismenn eigi landið, með þvf
sem er ofan jarðar og neðan ; að
þeir ráði yfir löggjafarvaldinu; að
dómstólarnir og atkvæðisrjettur
fólksins sje að eins áhöid í þeirra
höndum ; að stjórnarskráin sje að
mestu leyti að eins til hagræðis
fyrir þessa menn f yfirgangi þeirra;
að lögin, sje út búin þeim í hag,
og samþykkt af undirgefnum þjón-
um þeirra; að það sje ein lög fyrir
hinn rfka og önnur fyrir hinn fá-
tæka ; að tfu þúsund dollarar sje
lagðir f að vernda eignir gróðafje-
laganna, en tuttugu dollarar til að
vernda líf manna ; að undir þjóð-
stjórnarformi hafi auðkýfingar og
pólitiskir illræðismcnn, eitrað svo
hugsunarhátt fólksins og stjórnar-
farið, að almennum velferðarmál-
um sje enginn gaumur gefinn ; að
jafnrjctti og rjettlæti sje flúið úr
landi; og að margar miljónir ame-
rfkanskra borgara, sem í fákænsku
sinni þykjast af frclsinu og jöfnuð-
inum, sje í rauninni f eins miklum
þrældómi eins og nú á sjer stað í
Congo“.
* *
*
Ef svona grein hefði komið út f
blaði einhvers byltingamannsins,
»
þá hefði sjálfsagt mátt telja mörg-
um trú um, að hún væri tómur
heilaspuni. Og þvf til sönnunar
getur maður gizkað á, að bent
mundi á hina auknu utanlands-
verzlun Bandaríkjanna, hina auktiu
framleiðsiu þeirra í ýmsum iðnað-
argreinum, hinn vaxandi herflota
þeirra, og annað af lfku tagi. Það
er orðið svo algengt að benda á
þessa hluti, þcgar þarf að sannfæra
öreigana um, að þeir sje f rauninni
rfkismenn, þó þeir hafi ckkert
handa á milli, að maður veit fyrir-
fram hverskonar röksemdafærsla
er brúkuð f því sambandi.
Það er Ifka sfður en svo, að
þcssi röksemdafærsla hafi rcynzt
ónýt. Þvert á móti hefir hún
reynzt svo kröftug við fjölda fólks,
að það er almennt að heyra menn
staðhæfa, að það sje velmegun í
landinu, af þvf það sje mikill auð-
ur f landinu, og svo er ekkert
meira við það að athuga; þvf úr
þvf auður er til f landinu, þá eru
allir óbeinlfnis, cf ekki beinllnis,
efnamenn. — Ef einhver hefir
ekki sæmilegan hluta af landsins
auðlegð handa á milli sjálfur, þá er
hans hluti í höndum hinna atorku-
sömu fjárhaldsmanna þjóðarinnar,
sem hyggja upp eina iðnaðargrein-
ina af annari, gjöra landið rfkt og
gcfa atvinnu.
Svona hafa margir hugsað og
hugsa enn, Þcir bretta sig og minna
menn á það f óspurðum frjettum,
að þjóðin þeirra sje rfk, og iðnað-
urinn hennar mikill, og af því á
maður að skilja, að þcir sje nú
sjálfir f rauninni efnamenn, þóþeir
hafi ckki skildingana hjá sjcr rjctt
f svipinn.
Það er svona hugarfar, sem þess-
ir svo kölluðu fjárhaldsmenn þjóð-
anna,sem hafasett upp eina iðnað-
argreinina eftir aðra, hafa vcrið að
(Til bls. 3, 3. d.)