Baldur - 10.11.1906, Qupperneq 2

BALDUR, IO. NÖVEMBER 1906.
2 .
GIMLI, ---- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
BORGIST FYRIRFRAM
ílTGEFENDUR :
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAbSINS :
IB^Y.XnDTJ'IFi,
O-ITÆLI,
Verð á «n»ánm aug’ýflingum er 25 cent-
fyrir þmnlung dá k«leng<iar. Afsláfct-ur er
gefinn á sWer,’i aujilýsio^urn, p< m hirtaflt j
b möímu yfir lengri t{ma. V ðvikjanrlj
gl {kum afnlæbti og öð ’um f járn.álum blflftp-
ins, eru meon bednir að 8Lúa sjer að ráÖ*
manninum.
<lf-
LAUGARDAGINN IO. NÓV. 1906.
Eftirmáli.
í grcin þeirri, "Dálítil uppbót“,
sem hcrra Guttormur Guttorms-
son reit, og Ijet f Líigberg hinn 4.
okt. sfðastliðinn, til varnar sjera
Jóni Bjarnasyni, eða ðllu heldur
fslenzku pjóðinni f heild sinni, að
þvf er maður mundi belzt draga fit
úr henni, er eftirtektaverð yfirlýs-
ing —- eftirtektaverð fyrir það, að
hún dregur óbeinllnis athygli að
skoðun, sem óhætt er að segja að
sje býsna rótgróin hjá íslendingum
vestan hafs, þó margir íorðist að
láta hana ganga út af vörum sín-
um — skoðun, sem höfundur greiri-
«rinnar hefír að Ifkindum ekki ætl-
ast til að kæmi eins greinilega í
ljós hjá sjer, eins og hún þó kemur
heldur dreg;ð athygli að óviljandi,
af þvf hugur hans var fullur af
þeim sannleika, sem þessi viðtekna
en lítt rædda skoðun byggist á; og
þó það sje þegar búið að benda á
þessa efti>-tcktaverðu yfirlýsingu
G.G. f þessu blaði, þá er það ekki
um skðr fram að benda á hana á
ný, meðal annars til að draga at-
hygli manna að þvf, hve miklu
hetur G. G. hefir tekizt að Ijósta
upp sannleikanum með þögn, held-
ur en mörgum öðrum mcð orðum.
Þar sem hann f greininni minn-
ist kvfða ritstjóra Heimskringlu
fyrir því, að öllu frjálsræði miðal
Vestur-íslendinga mundi þá lokið,
ef Heimsknngla, fyrir áskorun G.
G., eða annað, gæfi upp andanri,
segir hann (G. G.):
”Hvaða skoðanir, eða ’frf- í,
hyggjutaugar' myndu annars
’útreknar1 verða, ef Heims-
kringla fjelli frá ? Myndi rit- !
frelsi Vestur Islend. nokkur!
hætta búin ? Únítarar og aðr-!
ir frfhyggjendur hafa Heimi,
jafnaðarmenn og fríhyggjend-
ur hafa Baldur. Freyja er
athvarf þeirra er kvennfrelsis-
málum unna“.
Þó G. G. sje sýnilega í litlurn
efa um það, að það yrði ekki tekið
fyrír munninn áöllum fríhyggjend
um þó Heirhskringla fjclli frá, þá
mætti máske draga það af orðum
hans, að hann álíti, að Hcims-
kringla kynni þó að geta reiknazt
til þeirra blaða, sem málfrelsi unna,
en svo cr haun viss um að Lög-
berg á þar ekki heima, að hann
steinþegir um að það sje til. Hann
telur upp blöðin, sem hann veit að
umbótahreyfingarnar eiga skjól
hjá, og sýnir fram á, að Heims-
kringla sje að gorta þegur hún
þyklst ein vera þcirra sverð og
skjöldur, en Lögberg telur hann
ekki f þeim lista, sennilega af því
hann finnur til þess, hve óviður-
kvæmilegt það væri. Með þessu
er ekki einungis gjörð yfirlýsing
um það, hvaða blöð hann álítur
frelsisblöð, og hverjir aðstandend-
ur þeirra sje — ’Únítarar', ’jafnað-
armenn', og ’kvennfrelyismenn',
heldur gjörir hann með þögninni
óbeina yfirlýsingu um það, hvaða
blöð sje ekki frelsisblöð. Þögnin
er stundum mælsk, og með þögn-
inni hcfir G. G. sctt Lögberg á
sinn rjetta stað — sett það þar
sem allur þorri íslendinga veit að
það á að vera, og þar sem flestir
setja það í huga sfnum — sett það
á bekk með þeim stofnunum, sem
fr jlsi og mannrjettindi meðal Vest-
ur-íslendinga þurfa ekki að vænta
neins liðsinnis frá.
Er það annars ekki einkenni-
tegt, að menn skuli ekki geta ann-
að en borið vitnisburð um ófrjáls-
lyndi Lögbergs, jafnvel þegar
menn ætla að varast það ; og er
það ekki einkennilegt, að mönnum
skuli fyrst verða það til, að benda
áÚnftara, jafnaðarmenn og kvenn-
rjettindamenn, þegar benda þarf á
hvaðan frelsis og mannrjettinda-
kröfurnar eiga sjer liðs að vænta ?
Nei, f sjálfu sjer er þetta ekki ein-
kennilegt, þvf þrátt fyrir allar mót-
bárur, þrátt fyrir allar tilraunir til
að loka augum manna, og þrátt
fyrir öll látalæti, hefir sú húgsun
læst sig í allan þorra Isiendinga,
að í rauninni sjc það Úriftarar,
jafnaðarmenn og kvennrjettinda-
menn, sem sje að boða frelsisboð-
skapínn meðal Vestur-Islendinga,
og að boðskapur Lögbergs sje af
gagnstæðu tagi. Menn eru þvf
að eins að bera sannleikanum vitni
þegar menn gjöra svona yfirlýsing-
ar — sannle>ka, sem jafnvcl útgef-
cndur Lögbergs hljóta að kannast
við, þó þeir afneiti honum með
vörunum.
En þetta breytir ekki stefnu
Lögbergs, sem ekki er von, þvf
það er ekki gefið út f þeim tilgangi
að vera málgagn neinna umbóta-
rnanna, þó það kalli sig ’líberal',
heldur er það málgagn óskamm-
'feilinnar klikku, sem hefir pólitisk
atvinnumál efst á baugi, og styður
lúterska kyrkju og lútersk trúar-
brfigð aðallcga f þeim tilgangi að j
fá pólitiskt fylgi, sem meðlimir |
klikkunnar geti selt fyrir pólitiska
atvinnu handa sjer hjá ’Liberal'-
flokknum.
Það geta allir sjeð sem vilja,
að hin svo nefnda kyrkju-
lega starfsemi margra for-
kólfa lútersku kyrknanna, bæði
f Winnipcg og annarstaðar, er f
rauninni pólitisk starfsemi með
pólitiska atvinnu fyrir augnamið,
og lúterskan almenning fyrirhjálp-
armeðal til að ná þeirri atvinnu.
Sá ákafi, sem sumir kyrkjuflokks-
foringjarnir í lögbergsku-lútersku
klikkunni hafa stundum sýnt, er
þeir hafa verið að telja menn á að
ganga kyrkjunni sinni á hönd, er
ekki allur sprottinn af trúarbragða-
legum áhuga, þó mesti fjöldi hins
kyrkjulega almennings lútersku
kyrkjunnar óefað haldi það. Það
erekki trúarbragðalegur áhugi sem
kemur sumum þessara manna til
að reyna að hræða menn inn í lút-
ersku kyrkjuna me? þvf að segja,
að menn baki sjer óvild sjera Jóns
Bjarnasonar með þvf að standa
fyrir utan hana, og spilli atvinnu
sinni! Svona bcndingar eiga
sýnilega ekki rót sína f trúarbragða-
lffi þeirra, því enginn þeirra er
lfklega svo skyni skroppinn, að
haida, að menn verði einlæglega
kristnir, og þá ekki hólpnir, fyrir
hræðslu við sjera Jón Bjarnason ;
cn þær sýna mjög ákveðinn og ó-
fyrirleitinn tilgang f þvf, að mynda
sterkan flokk utan um forkólfa
kyrkjunnar og Lögbergs — for-
kólfana, sem hafa fjármunalegan
hagnað fyrir augunum, á bak við
hræsni og trúarbragðayfirskyn.
Það er ekki furða þó þeir, sem
skilja andann f þessu vfgvjelasam-
bandi ætlizt ekki til þess, að Lög-
berg — aðalmálgagn þessa flokks
— geti talizt með frjálslyndum
blöðum, enda er sfður en svo, að
það eigi ' það skilið, þvf einkum
sfðan Magnýskan hóf sig þar til
veldis, hefir því tekizt að losa sig
við sanngirni í flestum greinum.
Það er heldur ekki við öðru að bú-
ast. Þar sem persónulegur hagnfið-
ur en ekki manrfjelagslcgur ávinn-
ingur ræður f förinni, þar getur af-
leiðingin ekki orðið önnur en sú,
sem hún hefir orðið, í tilliti til Lög-
bergs. Lögbergsfjelagið er gróða-
fjelag af vissu tagi fyrir vissa
menn, og á að afla þcim fjárrnuna
og upphefðar á kostnað allra ann-
ara, ef svo viil verkast, og sjera
Jón Bjarnason er orðinn að grýlu
til þess að hræða menn inn f |
kyrkju, sem er f rauninni- pólitisk
stofnun f flestum skilningi, Lög
bergsforkólfum til hagnaðar.
Þetta vita flestir utan lútersku
kyrkjunnar að er sannleikur, og
furða er það, ef nokkrir innan
hennar hafa ekki hugmynd um það
lfka. En svo er pottur brotinn
vfðar en hjá Lögbergi, þó það sje
lítil bót f rnáli.
‘Þrátt fyrir allar auglýsingar og
yfirlýsingar Heimskringlu um, að
hún sje ’frjálslyndasta vikubláðið
fslenzka f Ameríku', þarf hún
varla að böast við þvt, að meiri
hluti Islendinga taki það trúanlcgt,
enda á hún það ekk; skilið. 1 Það
er að vísu engin sanngirni í því,
að setja hatia f sama númer og
Lögberg, og ef hún væri ekki ei-
lfflega að rífa það niður með ann-
ari hendinni sem hún byggir upp
með hinni, þá mætti kalla hana
frjálslynda í trúarbragðalegu tilliti
að minnsta kosti. En í sannleika
sagt, þá er ekkcrt samræmi í þvf
frá frjálslyndisins sjónarmiði, að
ýfa sig gegn lútcrsku sjera Jóns,
en daðra á sama tíma við sjera
Friðrik og Tjaldbýðitiga. Báðir
prestarnir eru lúterskir, og báðir
hljóta sem lúterskir prestar að
standa á grundvallaratriðum þeirr-
ar trúar, sem þeir hafa báðir með
eiði lofazt til að prjedika. Ef ann-
ar þeirra er fordæmingarverður
fyrir að halda þeim atriðum fram,
þá er hinn það líka, og báðirhljóta
þeir að halda þeim fram, á meðan
þeir standa f lúterskri kennimanns-
stöðu. — Þess vegna ættu báðir
jafnt að vera fordæmdir í Hkr.. ef
nokkurt samræmi væri í hennar
gjörðum. Afsökun sú sem Hkr.
færir fyrir blfðmælum sfnum við
sjcra Friðrik — sú, að hann sje
frjálslyndur í trúarefnum, er ekki
byggð á rjettum grundvelli. Hkr.
hcfir bannfært, að minnsta kosti
eitt aðalatriði lúterskrar trúar —
helvítiskenninguna. — Þessu atr-
iði verður sjera Friðrik að halda, á
meðan hann er lúterskur prestur,
og af því hann er ennþá lúterskur
prestur, hlýtur hann að halda því
ennþá. Eða, hefir hanri sagt Hkr
að hann sje búinn að varpa því
fyrir borð. Ef svo er, hefði Ilkr.
ekki átt að lofa hann eins mikið
fyrir frjálslyndið, eins og hún
gjörir, heldur gefa honum áminn-
ingu fyrir hræsnina og yfirdrep-
skapinn, og ráðleggja honum að
bjr.rga frjálslyndinu(?) sfnu með
þvf, að hætta að vera lútérskur
kennimaður. Svona mikið samræmi
gat Hkr.samtekki staðiðsig við að
láta vera f Hnum frjálslyndisprje-
dikunuin ; það mátti ekki, þvf það
gat þá hæglega farið um hrygg
hjá henni í pólitikinni á ’Sljettun-
um‘, en annaðeinsog það gat hún
ekki lagt f söiurnar fyrir samræmi
f hugsun og orðum. J-Iins vegar
vissi hún.að það var litlu sem engu
að tapa, þó sannleikufinn væri
sagður við sjcra Jón, þvf sam-
kvæmt (illum máldögum á Lögberg
það sem hann hefir í rjet.tinni
sinni.
Þegar öllu er á botninn hvolft,
j eru það pólitiskar ástæður sem
ráða þvf, hvort Iíkr. segir fylli-
lega meiningu sfna eða ekki. Ef
ekkert hagræði er í hættu, þá rriá
scgja sannleikann. Ef eitthvert
hagræði er f hættu, þá má það
ekki.
Það er eitt að vera frjálslyndur
í eðli sínu og annað að standa við
það, þegar eitthvað þarf að leggja
f sölurnar fyrir það. — Það ætti
Heimskringla að athuga áður en
hún gefur út næstu yfirlýsingu um
frjálsiyndi sitt.
E, O.
Skilnaður
ríkis og kyrkju
á Frakklandi.
*
Eftir Fjallkonunni.
III.
EFNI LAGANNA.
Skilnaðarlögin byrja á yfirlýsing
; um það, að lýðveldið taki að sjer
að vernda samvizkufrelsið. Mönn-
er frjálst að fullnægja trúarþörf
sinni á hvern þann hátt, sem þeir
vilja, ef atferli þeirra ríður ekki
bág við almenna reglu. Lýðveldið
viðurkennir ekki neitt trúarbragða-
fjelag öðrum frcmur, og styður
ekkert þeirra með fjárframlögum.
Rfkið viðurkennir ekki lengur
kyrkjudeildirnar sem slfkar. And-
spænis því eru að eins til guðsþjón-
ustufjelög (’assosations cultuelles'),
sem myndast til þess að halda
uppi almennum guðsþjónustum í
stað kyrkjudeildanna, sem nú eru
horfnar úr lögunum. Til þess að
þcssi guðsþjónustufjelög fái stað-
festing, verða að vera í þeim að
minnsta kosti 7 menn í þeim sveit-
arfjelögúm, þar scm fbúar eru
færri en þúsund, minnst 15 í
sveitarfjelögum með 1 þús. til 20
þús. íbúa, og minnst 25 í sveitar-
fjelögum, þar sem fbúatalan er
meiri en 20 þús. Þessi fjelög geta
gengið í bandalög, stofnað um-
dæmisfjelög eða jafnvel landsfje-
lög með sameiginlegri yfirstjórn.
Rfkið á að leggja þeim til öll þau
guðsþjónustuhús^ sem það átti,
þegar lögin öðluðust gildi, en á-
skilur sjer eignarrjett að þeim.
Laun þau, scm rfkið galt prest-
unum áður, voru af skornum
skamti ; og nú eru þau úr sögunni.
Fjelögin eiga sjálf að standast
kostnaðinn við presta) guðsþjón-
ustu o. s. frv. með framlögum fje-
lagsmanna og öðrum tekjum, sem
þau kunna að hafa. En löggjaf-
arnir hafa gjört sjer mikið far um
það að attra þvf, að fjelögin geti
safnað stórfje. Þrjá sjóði er þeim
Ieyft að stofna.
Fyrsti sjóðurinn er til venju-
legra útgjalda. Öllum þeim fjár-
hæðum, sem goldnar eru f þann
sjóð, er fjelaginu skylt að verja
samkvæmt tilganginum, til ýmis
konar guðsþjónustu þarfa.
Verði nú tekjurnar meiri en
þcssi útgjöld, má leggja þær f sjer-
stakan varasjóð. Honum má verja
til þcss að kaupa, koma sjer upp,
prýða eða gjöra við fasteignir cða
húsgögn, sem fjclagið notar.
Þá er þriðji sjóðurinn, hinn eig-
inlegi varasjóður. Hafi fjelagið
eða bandalagið meira en 5°°°
franlp árstekjur, má þessi sjóður
ekki nema ineiru en þreföldum
meðalárstekjum sfðustu 5 ára,
þeim er notaðar hafa verið til þess
að standast hin venjulegu útgjöld.
Og nemi árstekjurnar minna en
5000 frönkum, má sjóðurinn vera
sexlalt melri cn þær. Með öðr-
um orðum : fjelag, sem hefir 4000
franka árstekjur, má eiga varasjóð
er nemur 24 þús. frönkum. 3%
vextir af þvf eru einir 720 frankar.
Bandalag með 10 þús. franka tekj-