Baldur - 26.04.1907, Blaðsíða 2

2
BALDUR, 26. apríl 1907.
ER GEFINN ÚT Á
GIMLI, --- MANITOBA
OHAÐ YIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIfi.
BORGIST FYRIIiFRAM
írTGEFENDUR :
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAfiSINS :
BjALDUR,
GIMLI,
TÆ^YdKT.
VerðÁsmAnin anglýsingnm er 25 cen(
fyrir þumlung dálkslengdar. Afslátturer
gefinn á stœrri auglýsingum, sem birtast í
blaðinu yfir lengri tima. Viðvíkjandi
slíkum afslætti og öð"um fjármálum blaðs-
iis, eru meun beðnir að snúa sjer að ráðs
msnninum.
FðSTUDAGINN, 26. APRÍL. I9O7.
I veðrinu út af
“Vafurlogum“.
Eftir
Stephan G. Stephansson.
II.
Sjera Fiiðrik sendi mjer “Vaf-
loga“ sfna f vetur, sem jólagjðf.
Til þeirra hefir verið tekið, fyrir-
farandi mánuði, af ritdómurum.
Gegnum alla mína galla, hefir
hamingjan hlfft mjer við þeirri dul
nm dagana, að þykjast vera rit-
dómari, jeg fann jeg var þvf ekki
vaxinn, og enn er það eins. Þrátt
fyrir það voru ‘Vafurlogar* mjer
meira ánægjuefni, en þó jeg hefði
verið viðstaddur jólamessu, eins
og þær vanalega eru, og á það
ætla jeg að minnast, án þess að
láta f vcðri vaka, að okkur sjera
Friðrik sýrrist alstaðar það sama
báðum. eins ólfkir og við erum að
eðlisfari og afstððu. Sjera Frið-
rik hefir aldrei verið torskilinn
vegna tilgjfirðar í orðavali, hann
hefir lengst af ritað Ijóst, og aldrei
eimt f orðafjöldann, en ekki undrar
mig þó honum þætti nú mennirnir
misskilja sig.. Sjera Friðrik lenti
ungur inn f sjerajónskuna, á þeim
árum sem fleirum en honum urðu
full hál, þeim mönnum sem and-
legan þroska eiga fyrir höndum,
en það er aldurinn sá þegar barátt-
an byrjar, milli þeirra sanninda
sem maður þykist koma með frá
kennurum sfnum f skólunum, og
vaxandi lffsreynzlu hins vegar, A
þvf þingi ber öllu svo illa saman,
að sjerkreddu guðfræðingurinn
verður að iifa sig út úr lærdomn-
um sínum, eða standa og verða að
steini, eins og almennast er, og
hjá okkur, sjerajónsku siður. Það
er þcssi staða milli steins Og
sleggju, sem hefir haft það upp úr
sjera Friðrik, “að margan kyrkju-
mann muni furða á sfnum sessu-
nautum í himnaríki“, (‘VafurP.,
‘Grjótkast').
Áður en S' ona langt rak með
sjera Friðrik, á óreyndu árunum
hans, sagði hann auðvitað ýmis-
legt sem sýnist ekki samrýmilegt
við allt sem hann ætlast til nú.
“Er það undarlegt ? Er nokkrum
hugsandi manni það auðið, að vera
sjálfum sjer samkvæmur frá vögg-
unni til grafarinnar? Teljum við
okkur það ekki helzt til hróss, við
sem þykjumst vera frjálslyndir, að
við höfum hug til að brjóta bág
við okkar fyrri vitleysur, þegar er
,við þekkjum þær? Og að lokun-
um, þegar hver okkar um sig hefir
borið öll sfn kurl til grafar, ætli
það verði þá ckki fremur það eðlis-
far hvers okkar einstaklinganna,
sem sýnist að hafa borið þessar
hrúgur saman, heldur en lagið og
efnið f hverju sprekinu út af fyrir
^g, sem hinn efsti dómur fer eftir
um það, hvort einn hafi verið
framgjarn, en annar aftrandi ?
Jafnvel þó við hiifum breytt af
stefnu til batnaðar, loðir fyrra
göngulagið svo fast við okkur, að
öðrum mönnum sýnist við höggva
f sama farið ; svo mikil venjunn-
ar börn erum við allir.
Og sjera Friðrik sveigði af sjera-
jónskri stefnu lftið eitt, upp úr
aldamótunum sem urðu seinast,
og enn frekara um það leyti sem
ritið ‘Aldamót' komst að þvf, að
það hefði aldrci verið annað en
‘Áramót*, og |lftillækkaði sig og
breytti um nafn og samansaumaði
sig um sjerajónskuna enn fastara,
f þá átt að verða framvegis einskær
kyrkjuþings-‘kronika‘. Sjerajónsk-
an hafði frá upphafi sfnu, búið svo
f fslenzka trúarpottínn hjer vestan
hafs, að þetta lftilræði sem sjera
Friðrik vjek af vegi hennar, hefir
sfðan sett hann áveðra í ímugust
frá öllum, og blásið að honum
tveim eldum. Afturhaldinu sýnd-
ist hann ætla að ýta f skynsemis-
átt, en þvf er vcrst við það af öllu.
Áframhaldinu virtist hann hefði að
eins hopað, og það fyrirlítur hálfa
hleifa og höll ker. Þaðan er svo
rimman runnin, þvf hefir allt f
‘Vafurlogum* kastast lfka f kckki
f höndum dagdómanna.
Nú hleyp jeg yfir það, manni
til óminnis, sem tii ásteytingar er
orðið mest, af þvf sem sjera Frið-
rik hefir sagt, en jeg legg mína
leið, og skýzt þá skemmstii götu.
Jeg hefi ekki annara flutning að
|
annast, jeg sem er bæði einn í hóp
og cinn í lest.
Fyrir nokkru sfðan, braut sjera
Friðrik af sjer við sjerajónskuna,
með þvf að sýna fram á að Móses-
bækurnar eru samanhypj upp úr
ýmsum sögnum og sögurn Gyðinga,
í en ckki það sem gjörzt hefði gctað
af viðburðum nje f hugsunarhætti
á æfidögum einstaks manns, eftir
| þvf scm bækurnar sjálfar bera með
sjer. Úr þessu hefir allt af rokið
að honum síðan, undan felhellu
Kyrkjufjeiagsins fslenzka. Lút-
erska kyrkjan f Ameríku er yfir
höfuð hugsanasnauðust allra
kyrkna, sem uppi eru hjer, og
nokkurt mark er að. Hennar sið
ur er, að sitja sofaridi á veggnum,
meðan menn f öðrum kyrkjum eru
dregnir fyrir dómstóla þeirra, svift-
ir hempunni sökum vantrúar, eða
eru látnir lausir og leyft að trúa
þvf, sem trúarjátningarnar blá-
banna. Seinast sígur lúterska
kyrkjan sofandi af veggnum á
hverja þá hliðina sem hærri hluta
ber, og íslenzka Kyrkjufjelagið
með henni.
En þenna vöktlvilja hefi jegvirt
við sjera Friðrik. Nú sá jeg að það
var eðlilegt, þó mig undraði það á
barnsaldri, þegar jeg lauk að lesa
Mósesbækurnar, hvaðan Móses
kom sá þróttur að geta sett í sög-
una lýsiríguna á dauða og jarðar-
för sjálfs sfn, eins og ekkert hefði
f skorizt.
En þaf vissi jeg þó líka, að sjera
Friðrik les ritningar öðruvísi en
jeg, sem ljæ ekki neinu þvf lotn-
ingmína, sem brýtur bágviðbeztu
vitund og rjettlætistilfinning þá
sem mjer hefir hlotnast, þó það
standi f guðspjalli, og sýnist það
vera að gjöra sannleikanum get-
sakir að kalla hann opinberun,
hvar svo sem hann er að hitta.
Framh.
EÆDA
Guðmundar Finnbogasonar við
fánahvöt stiidentafjelagsins í
ReyJcjav/Jc, 29. nóv. 1906.
(Eftirfarandi ræða, um hinn fyrir-
hugaða fána íslands, er tekin úr
bæklingi, sem blaðinu hefir nýlega
borizt frá íslandi; og af því hún
er ekki einungis fróðleg, hvað
fánahugmyndina snertir, heldur
full af uppörfunum og hvötum til
íslenzku þjóðarinnar, endurprent-
um við hana hjer. RiTSTJ.
Jeg ætla að minnast á tvö atriði,
sem fánann sncrta. l'yrst ætla
jeg að gjöra grein fyrir þvf, hvers
vegna Stúdentafjclagið flytur þá
tillögu, að fáni vor sje blár fcldur
með hvftum krossi, en þar nrest
ætla jeg að vfkja að hinu, sem að
vfsu er aðalatriði þessa máls : Hvað
táknar fánirin og hvers vegna vilj-
um vjer íslendingar eiga sjerstak-
an fána ?
Það er einkennilcgt að blatt og
Jivítt eru þeir litir sem finnast á
öllum þeirn íslenzkum skjaldar-
merkjum, er metin vita með vissu
hvernig verið hafi, 1450 fekk
Torfi hirðstjóri Arason skjaldar-
rnerki ; það var Jivctabjörn í blám
feldi, og hálfur hvftabjörn á hjálrn-
inum. Björn Þorlcifsson rfki í
Vatnsfirði, dótturson Bjarnar Jór-
salafara Einarssonar, og hans af-
komendur báru hvitabjörn í blám
I feldi og hvftabjörn á hjálminum.
Björn fckk af Kristjáni I. riddara-
tign og leyfi til að bera. merki
þetta 1457, og var það síðan end-
urnýjað af Kristjáni IV. 1620.
Eggert Eggertsson, sem einntfma
var lögmaður í Vfkinni f Noregi,
hafði hálfan hvftan einhyrning í
blám feldi og sömuleiðis á hjálmi,
varð hann riddari með þvf skjald-
armerki 1488. Sonarsonur hans,
Eggert lögmaður Hannesson, fekk
staðfesting á þvf merki hjá Kristj-
áni III. ISSL handa sjer og sfn-
um afkomendum. Sagt er að
Loftur ríki Guttormsson á Möðru-
völlum (f 1436) hafi borið hvftan
fálka í blám feldi, og getur verið
að það merki sje komið af merki
Hauks lögmanns Erlendssonar (f
1334); hann bar hauk í innsigli
sínu. — Um Magnús Jónsson
prúða (f 1591) var, svo sem kunn-
ugt er, þessi vísa kveðin :
Færði hann f feldi blá
fálkann hvfta skildi á,
hver mann af því hugsa má
hans muni ekki ættin smá.
Hann var kominn af Lofti rfka.
Blátt og hvítt hafa þá margir
tignustu synir þessarar þjóðar bor-
ið í merkjum sfnum. Blátt og
hvítt eru litirnir í hinu löghelgaða
merki íslands. Blátt og hvftt eru
þjóðlitir vorir, þeir litir, sem þjóð
vor hefir fest sjerstaka ást við. Og
það er ekki óeðlilegt. Að vísu
sjást þeir litir víðar en á íslandi,
en varla mun himininn heiðari eða
fjöllin fagurblárri annarstaðar en á
íslandi og hvergi gnæfir hreinhvít-
ari jökull við himinn en hjer. Af
öllum litum, sem náttúran býr sig,
verða þessir oss hugstæðastir :
Hnjúkafjöllin himinblá,
hamragarðar hvítir, tindar.
í fánanum eiga þjóðlitir vorir að
vera, þeir og engir aðrir,
Þá er að athuga, hvernig þess-
um litum skuli skipa f feld fánans.
Þar kemur margt til greina. Ýms-
ar þjóðir hafa blátt og hvftt f fán-
um sfnum, og vjer verðum þvf að
hafa litaskipun frábrugðna þeim.
Engin þeirra hcfir livftan kross f
blám feldi, en það þykir oss fagur
fáni, sviphreinn og óbrotinn. Og
svo er annað. Vjer erum Norð-
urlandaþjóð, skyldir Norðmönnum,
Dönum og Svíum. Þenna skyld-
leik og bræðraþel það, sem af hon
um á að spretta, er oss skylt að
sýna f fána vorum. Nú verður
það ekki gjört með litunum, hinar
Norðurlandaþjóðirnar hafa aðra
þjóðliti, en kross hafa þær allar í
fánum sfnum, og kross eigum vjer
þvf að hafa eins og þær.
Mótmælin, sem fram eru kom-
in gegn þannig löguðum fána,
þykja oss á engan liátt sannfær-
andi. Það hefir verið sagt, að
hann væri of líkur inerki Grikkja
konungs. En það cr ranghermt.
Hlutföll bláu reitanna sfn í milli,
álmubreidd og lögun krossins, eru
allt önnur, og auk þess erskjaldar-
merki í miðjum fána Grikkjakon-
ungs. Jafn frálcitt er að segja, að
þessi fáni sje of líkur fána Svía.
Hann er jafn ólíkur honum og gult
og hvftt, Fánar eru fyrir alsjá-
andi menn en ekki litblinda,
Hver sem gjörir sjer það ómak
að virða fyrir sjer fána þjóðanna,
mun fljótt ganga úr skugga um,
að fánar sumra þjóða eru sfn í
milli líkari, en þessi fáni er nokkr-
um öðrum fána,
Jeg skal loks taka það fram, að
Grikkir eiga sömu þjóðliti og vjer
og svo er um fleiri þjóðir. Grikk-
land og Island hafa stundum verið
borin saman, og má það vera oss
ljúft. En þegar þjóðlitir Grikk-
lands eru sýndir í bókum, þá er
neðri helmingur feldsins blár, en
hinn efri hvftur. Vorir þjóðlitir
mundu verða táknaðir með hvftum
lárjettum bekk f blám feldi miðj-
um. Þannig eru t. d. þjóðlitir
Dana, hvítur bekkur í lauðum
feldi miðjum.
Fána þessum hefir almennt ver-
ið tekið vel,' og vjer vonum því
að hann verði mark eindrægninnar,
það tákn sem allir safnast um, svo
að allar hjáróma raddir þagni.
Og þá kem jeg að seinna atrið-
inu : Hvað táknar fáninn og hvers
vegna viljum vjer íslendingar eiga
sjerstakan fána ?
Hver sem sjer þjóðfána, er und-
ir eins minntur á þjóðina sem hann
táknar. Hann finnur, að þessi
fáni hefir boð að bera ólfkt hverj-
um öðrum fána. Fáninn er sem
voldug rún, er býr yfir huldu og
ómælanlegu afli. Bak við fánann
hillir undir heila þjóð. Sú þjóð á
sfna sögu, sitt eðli, sitt markmið
og sfnar vonir. í sögu mannkyns-
ins á hún sinn sjerstaka þátt, Hún
hefir yrkt sjerstakt land, skapað
sfnar borgir, mannvirki, listaverk.
Verk hennar, góð eða ill, hafa átt
sinn þátt í þeim kjörum, sem
mannkynið á við að búa. Útlend-
ingurinn, sem sjer fánann, minnist
alls þessa ljóst eða óljóst, eftir þvt
scm þekl(ing hans nær langt eða
skammt. Þvf fáninn er sýnilegt
tákn þjóðarinnar, um hann þyrp-
ast endurminningarnar um þjóðina.
Ósjálfrátt vekur hann velvild og
virðingu, eða óvild og lftilsvirð-
ingu, eftir ástæðum, hve nær sem
hann kemur meðal erlendra þjóða.
Með fánanum fer orðstfr þjóðar-
innar um heiminn, minnir á sjálf-
stæði hennar og þann þátt sem
hún á f sögu og framtíðarhorfum
mannkynsins. Þetta eru áhrif
fánans út á við. Og þau eru mik-
ils verð. Engri þjóð má á sama
standa, hvort hennar er getið að
litiu eða engu meðal annara þjóða.
Sjálfstraustið og virðingin fyrir
sjálfum sjer heimtar viðurkenningu
annara, og þverrar, þegar til lengd-
ar lætur, ef hana vantar.
En hver þjóð Iftur sfnum aug-
um á fána sinn. Við hann eru
tengdar endurmir.ningar um sigur-
vinningar þjóðarinnar á umhðnum
öldum, f baráttunni fyrir frelsi og
fjöri, Hvert drengskaparverk,
hver háleit hugsjón, sem þjóðin
hcfir unnið og alið, lifir og ljómar
f fánanum. Ekkert illt, sem þjóð-
in hefir unnið, fær að loða við fán-
ann fyrir augum sona og dætra
þjóðarinnar. Hann táknar og
geymir og ber frá einni kynslóð
til annarar það eitt, sem þjóðin
getur lifað fyriröld eftiröld. Hver
þjóð sækir að sínu marki. Hún