Baldur - 01.06.1907, Page 2

2
BALDUR, r. jtfNí 1907.
G-.IP. iyC^.GLTTJSS03Sr
GIMLI. --------------- MAN,
Verzlar með allskonar yarning, sem hann selur með lægsta verði, svosem
Groceries
Hveitimjöl
Harðvöru
Farfa og olfu
Byggingapappfr
Vagna
Sláttuvjelar
Heyhrffur
Herfi og plóga
Sáningarvjelar og fleira.
Allar pantanir afgreiddar fljótt og vel. Vörur keyrðar heim til fólks
ef óskað er eftir því.
Jeg óska eftir viðskiftum yðar, og lofast til að skifta við yður
sanngjarnlega.
Yðar einlaegur
G. P. Magnússon.
ER GEFINN ÓT Á
GIMLI. --- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
BORGIST FYRIRFRAM
ÓTGEFENDUR:
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTANÁSKRIFT TIL BLAsSINS :
B.A.LlD'Cr
O-IdMIJLI,
Verðáimáum »nglýsingum er 25 cent
frrir þumlungdálk«lengd»r. Afaláttnr rr
f • ion á *tœrri auglý«ingum,«em birt»at f
bi»ðinn yfir lengri tím». Viðvíkj»ndi
■Hkum afalættiog öðrum fjármálum bUðt
iat.eru menu beðnir »ð auú» ijer að ráð
manninum.
LAUGARDAGINN, I. JÓNÍ. IOOý.
21 árs gamall.
&
Tuttugu og eins árs gamall pilt-
ur er hjer og vfða annarstaðar lög-
aldra, þ. e. a. s. hann hefir þá rjett
til þess að taka fullan þátt í fram-
kvæmdum sinnar þjóðar. En sjer-
hverjum rjetti fylgir tilsvarandi
skylda, og ábyrgðin sem með því
leggst á hvern mann, sem kemst í
fullorðinna manna trtlu, fær þá full-
nægingu, sem atgjörvi mannsins
getur látið í tje. Menn nefna
þetta oft borgaralegan rjett, borg-
aralega skyldu, og borgaralega á-
byrgð, en svo er eftir að vita, hvað
eiginlega er átt við með þeim orða-
tiltækjum.
Það er álit margrá góðra manna,
að hvert barn, sem fæðist, hafi
rjettindi til þess að fá að lifa og
þroskast, en til þess þarf einhver
að hafa það handbært, sem nauð-
synlegt er þvf til llfsviðurhalds.
Margur segir strax, að það eigi
foreldrarnir að sjá um, en svo vita
allir, að ýmsra ráðstafana þarf við,
til þess að svo megi verða. Borg-
aralegu rjettindin eru fólgin í þvf,
að mega taka þátt í þessum ráð-
stöfunum, um uppfyllingu þeirrar
heimildar, sem menn álfta, að lífið
sjálft hafi sjer óaðgreinanlega með-
fylgjandi, til þeirra lífsskilyrða,
sem jarðarhnötturinn geymir.
Sje nú rjettindin f þessu fólgin,
hver verður þá skyldan, sem þeim
er tilsvarandi ?
Bersýnilega sú, að sjá um þaðy
hver eftir sínum mætti, á sfnum
stað og tfma, að sjerhvert frækorn
til fullkomnunar, sem lffsmagnið
veitir framrás, fái semJiæfilcgast-
an jarðveg til að spretta í; og að
stuðla að því, að sjerhvað það,
sem tálmar þeirri, fullkomnun sje
upprætt eða niðurkæft, að svo
miklu leyti, sem það má verða, án
þess að skaða nokkuð sem gott er.
Framkvæmdir mannanna til þess
að inna þessa skyldu af hendi,
skifta þannig öllum stjórnmálum f
tvær aðaldeildir : eflingu þess, sem
álitið er gott, svo áem heilbrigði,
uppfræðsla og atvinna ; og öftrun
hins, sem álitið er illt, sóðaskapur
og glæpir.
Hver cinasti karlmaður hjer f
landi, sem nær því að verða 21
árs að aldri, ber ábyrgð á þvf, að
ráðstöfun þessara hluta fari vel.
Hvort sem honum er nokkurþægð
eða engin f rjettindunum, fær hann
þau samt, og þvf er honum einnig
ómögulegt að komast hjá ábyrgð á
því að fullnægja skyldunum.
Hvernig ferst svo fjöldanum af
mönnum það 6r hendi, að afkasta
þessu hlutverki ?
Ailmargir byrja á því, þegar á
unga aldri, aðtileinka sigeinhverj-
um vissum flokki, án þess að hafa
nokkra sjálfstæða þekkingu á þýð-
ingarmestu málum þjóðfjelagsins,
nje eiginlcga á þvf, hvað þjóðfje-
lag er, eða hvað það hefir að þýða.
Sú tileinkun getur oft orðið að
góðu, þegar hún er ekki sprottin
af öðru verra en því, að Unglingur-
inn hangir aftan f einhverjum sjer
eldri og reyndari vini eða vanda-
manni, sem honum einlæglega
finnst sjer vera óhætt að bera til-
trú til; en þegar þetta er aftur á
móti sprottið af því, að skapferli
hins uppvaxandi borgara hneigist
að þvf, að hafa sig sem bezt inn f
stjórnmálasukk þjóðar sinnar, til
þess að fá embætti, og pólitisk
snöp, þáer hætt við að honum lær-
ist seint eða aldrei að skilja sfnar
virkilegu borgaralegu skyldur
gagnvart sfnum meðborgurum,
heldur þvert á móti fyllist spotti
og strákskap í öllum sfnum umræð-
um um þau borgaralegu rjettindi,
sem sjerhverjum meðbróður þeirra
ber, engu sfður en sjálfum þeim.
Eins og eðlilegt er, fer það sjald-
an svo, að úr hópi þessara manna
komi bjargvættir þjóðanna, en svo
eru líka auðvitað þessir embættl-
ingar færri en hinir embættislausu.
Hvössustu vaktara-augun yfir
borgaralegu rjettindunum eru oft-
ast f þeim hópnum, og í honum
fær svo alltaf öðruhverju maður og
maður aflað sjer þeirrar tiltrúar,
að tillögur hans verða að takast til
greina, og borgaralcgum rjcttind-
um er f hvert skifti borgnara, þeg-
ar þeirra Iffsskeið eráenda runnið,
heldur cn áður en þeir komu fram.
Verst er það þó, hvað margir f
þessum embættislausa hópi eru f
rauninni eins skapi farnir eins og
þeir sem embættunum ná, að eins
óröskari f framkvæmdunum, með
þvf Ifka að ekki geta allir orðið
fyrstir. Fyrir þeim fer svo eins
og refnum, serp sagði, að vfnberin
væru súr, þegar hann náði þeim
ekki, af því hvað þau voru hátt
uppi í trjenu. Fjöldi manna lætur
á sjer skiljast, að pólitfk sje svodd-
an forarkelda, að það sje ekki fyrir
hreinláta menn að ata sig út í
henni, en að mestu er þetta skin-
helgi og afsökun þeirra manna,
sem cru svo niðursokknir í það, að
‘búa sem bezt að sfnu', að þeir
ýmist hvorki nenna því, nje þykj-
ast nokkurntíma mega veraað þvf,
að láta höndur standa fram úr erm-
um f þjóðfjelagsins þágu. Sumir
slíkir menn telja það dyggðuga
fyrirmynd, að lúra sem kyrlátastur
eins og kýrin f Grænulaut, finnst
sjer ekkert skfna gott af þessum
‘svokölluðu* rjettindum, af þvf að
þeir sjá ekki fremur en embættl-
ingarnir neitt annað gott í þjóð-
málunum en snöpin, og væntan-
lega vita svo naumast af því, að á
sjer hvíli nokkur ábyrgð viðvlkj-
andi þvf, sem aðrir eru að kalla
borgaralegar skyldur. Þeir fara
jú kannske reyndar á kjörstaðinn
þegar kosningar eru, ýmist af þvf,
að með því geta þeir gjört ein-
hverjum manni þjenustu, sem þá
eða endranær hefir áður gjörtþeim
þjenustu, eða þá af þvf, að friður-
inn er fyrir öllu, og þvf sjálfsagt
að gjöra eins og aðrir gjöra.
Nokkrir aðrir, einkum prestar hjer
f landi, koma ckki einu sinni svona
nærri því, að sinna sfnum borgara-
legu skyldum, svo enginn skuli
geta sakað þá um að hafa lagt fram
naglsrótarvirði af áliti um það,
hvernig þessu jarðneska lffi eigi
að vera sinnt. Þriðji parturinn af
þessum framkvæmdarleysingjum
eru þeir, scm fylgja sama flokkn-
um, sem hann faðir þeirra ‘sálugi*
fylgdi, eða af annari jafn háleitri
vanafestu. Þeir leggja jafnvel
flokknum sínum dálltinn peninga-
legan styrk, þegar svo ber undir,
svona í kyrþey, en dettur ekki f
hug að látast nokkurstaðar nærri
koma, enda telja þess enga þörf,
það gangi allt svo sem nógu vel í
þessu blessaða landi, og hafi allt af
gjört það frá því þeir muni fyrst
cftir sjer, því að þó andstæðinga-
flokkurinn hafi öðru hvoru náð
völdum og margt fært úr lagi, þá
hafi allt af jafnharðan verið ráðin
bót á þvf, þegar sinn flokkur hafi
aftur tekið við.
Sá sem er nú svo skapi farinn
þegar hann kemst til lögaldurs, að
hann metur einhvers þau rjettindi,
sem honum þá veitast sem með-
borgara þjóðar sinnar, og þar af
leiðandi finnur til þess að á sjer
hvíli einhver ábyrgð í því sam-
bandi, hann finnur jafnframt,
hversu árfðandi það er fyrir hann,
að hafa þeirri þekkingu á að skipa,
að hann geti sómasamlega tekið
þátt f þvf með samborgurum sfn-
um, að leysa sitt borgaralega hlut-
verk af hendi.
Hið fyrsta skilyrði er það, að
geta fært sjer rjettilega f nyt blöð
og tímarit þjóðar sinnar. Til þess
að svo megi verða, þarf maðurinn
að hafa svo skýra landfræðislega
þekkingu, að hann geti f huga sfn-
um horft á allan jarðarhnöttinn
sem sameiginlegt heimkynni alls
rnannkynsins, og þó jafnframt svo
sundurgrcinda hugmynd um hinar
ýmsu þjóðir, að hann skilji afsfi'Jðu
þeirra hverrar við aðra, og sjer-
staklega afstöðu sinnar þjóðar gagn-
vart þvi sem hæst kann að vera á
dagskrá meðal þjóðanna yfirleitt.
Því meiri sögulega þekkingu sem
maður hefir um, í það minnsta, að-
alþjóðir heimsins, og um upp-
sprettulindir og farvegi þeirra
menningarstrauma, sem nú eru
orðnir þjóðunum sameiginlegir,
því betur er hver ogeinn auðvitað
til þess kjörinn, að skilja rjettilega
hvern þátt hans þjóðfjelag getur
átt beztan f framförum mannkyns-
hcildarinnar.
Hið annað skilyrði er það, sem
honum er þó sfður sjálfrátt, að
hann sje svo mikill hyggindamað-
ur, sje svo praktiskur, að hann
sjái glögglega, hvaða hillu hans
Þjóð, og hans byggðarlag mcðal
þeirrar þjóðar, skipar í heildinni.
Sje hann glöggur á að sjá afstöðu
hins smáa gagnvart hinu stóra,
hættir honum sfður við að láta ó-
tfmabærar ímyndunarsjónir rýra
svo fyrir hugskoti sfnu gildi þess
smáa, sem honum er hendi næst,
að hann þess vegna verði drauin-
órafullur starfsleysingi f þeim efn-
um, sem daglega ber nauðsyn til
að sinna.
í þessu tvennu, að vera vfðsýnn
og þó ekki ópraktiskur, er vand-
ratað meðalhófið, og þvf er það
þriðja og stærsta skílyrðið, að mað-
urinn sje mannvinur, sje góðgjarn,
sje svo samvizkusamur að hann
vilji láta gott af sjer leiða, án þess
þar með að gjöra sig svo heiguls-
lcgan, að hann lofi öðrum illgjarn-
ari mönnum að fyrirmdna sjerallra
betrunarframkvæmda með þvf að
troða sig undir fótubn. Það ereng-
um ætlandi að berjast með vetl-
ingum, þegar andstæf ingarnir
beita hnffum. Meðþví væri fram-
tfðinni unnið óbætanlegt tjón, að
lofa hinum illgjarna að niður-
þrykkja þcim betri kostum sem
granni hans er búinn. Hitt á hver
maður að vilja, að öllurn geti
vegnað ve.l, að sjálfum sjer með-
töldum, á allra kostnað, að sjálf-
um sjer með töldum. Það e? sú
holla ogrjetta samvizkusemi,
og hver sá 21 árs gamall piltur,
sem með henni byrjar sinn borg-
aralega feril, og hefir til v f ð s ý n i
og h a g s ý n i f hennar þjónustu,
hann verður cinhvcrntfma ævimiar
þjóð sinni til gagns og sjálfum sjer
til sóma.
J. P. S.
Fyrst voru brúkuð oddhvöss bein
úr fiski eða öðrum dýrum 1 stað
nála, sem nú tfðkast, og saum-
garnið var sinar og taugar. Svo
voru búnir til fleygmyndaðir málm-
broddar, og var saumgarninu hnýtt
um gildari endann, en Josnaði mjög
oft; þá fann einhver það ráð að
mynda krók á gildari endann, og
gafst það vel. Næsti snillingurinn
fann upp nálaraugað. Núliðulang-
ir tfmar svo, að engin breyting
varð á þessum klúru og stirðu nál-
um, sem allir álitu góðar, en þá
fluttu Márarnir tiJ Spánar, og
færðu með sjer tilbúning ýmissra
góðra og þægilegra áhalda, þar 4
meðal þá li«t að búa til nálar úr
stáli. Smátt og smátt breiddist
þessi list út um nálægustu löndin,
svo að 120 árum áður en Colum-
bus kom til Amerfku, böfðu vopna-
smiðirnir 1 Nuremberg í Bayem
numið Jist þessa. Aðra stundina
smíðuðu þeir nálar handa kvenn-
þjóðinni, hina stundina þung og
bitur sverð fyrir karlmenn.
Árið 1543 kom ókunnur maður
til Lundúna. Strax fóru ná-
grannar hans að hvfslast á um það,
að hann væri Mári, er kynni þá
galdralist að smíða nálar úr stáli,
sem hinn vondi sjálfur hefði kennt
honum, og rjeðu það af að kæra
hann fyrir galdra, í því skyni jafn-
framt, að komast að leyndarmáli
hans, en rfka kvennfólkið f borg-
inni, sem langaði til að eignast
nálar hans, hjálpaði honum og
verndaði hann fyrir öllum ofsókn-
um, svo hann fekk að vera og
deyja í friði, en með honum dó
leyndarmál hans.
Þegar Elizabet var drottning f
Englandi, kom þangað þýzkur
nálasmiður til að búa til nálar, og
nokkru síðar flutti cnskur maður
22 Þjóðverja til Lundúna, til að
smfða nálar.
Það er ósegjanlegur munur á
Máranum, scm bjótil fáeinartylft-
ir af nálum á dag, og vjelastarf-
húsunum í Connecticut, sem nú
senda cjaglega nálar frá sjer svo
miljónum skiftir.