Baldur - 09.05.1908, Blaðsíða 2

BALDUR, VI. &r, nr. 6.
ER GEFINN t?T Á
GIMLI, --- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIe.
DORGIST FYRIRFRAM
ÖTGEFENDUR:
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTAN ÁSKRIFT TIL BLAÐSINS :
BA.Lr)TTE,
G-TTÆICI,
TÆ_A_2Sr.
V* *f> 4 ^nvm iuí{'ý«ing'im er 25 cen
yrir þ ■mlunglálkdengílar. Afaláttui er
eii ín A 'tœrr auglýsingum,íem birtant j
blaðuu yfir longri tíma. Viðvjkjanfii
K kuin afaiætting öðrum f jármátum hlaðe-
d t.eru menn beðnir að »núa ajer að ráðe
manoinnm.

“Nytt
kirkjublað“
meðal annars það númerið, sem
dagsett er 15. febr., hefir Baldri
borist fyrir nokkru. Blaðið sýnir,
að sjeia Þdrhallur Bjarnarson er
einsamall orðinn ritstj<5ri þess, en
áður hefir sjera Jón Helgason ver-
ið það líka.
Ekki virðist það úr vegi, að gefa
íslenzku fólki hjer vestra bragð af
þcirri andlegu fæðu, sem prestar
þjóðkyrkjunnar á íslandi, sem köll
uð er lútersk kyrkja, bera á borð
fyrir sóknarbörn sfn. Feluleikur í
slfkum efnum getur engu góðu
valdið, hvorki vestan hafs nje
austan.
Þegar sjeta Valdimar er ber-
sýnilcga farinn að gjöra sjer farum
það, að kveða svo algyðskt (eða
panþeiskt) að enginn skuli geta
hneykslast, hvaða kyrkju sem sá
tilheyrir, og sjera Þórhallur farinn
cð fleyta ‘yfir pollinn', frá Camp-
bell presti á Englandi, einhverri
þeirri hnarreistustu uppreisnar-
öldu, 'sem til er í trúarbrögðum
hcimsins, þá — ja, þá berjast á
margar skoðanir í brjósti manns,
ef einskis á að dyljast.
Auðvitað fagna allir, sem vits-
munina virða, yfir þessari skyn-
samlcgu kenningu. Heimskan og
myrkrið hafa drottnað nógu lengi j
meðal þeirra þjóða, sem mest;
stæra sigaf menntun og þekkingu. I
Þess vegna fagna allir þeir, sem
vízku og vfsindi kttnna að meta,
og \’«rða glaðír yfir þvf, að fást
skuii meita Ijós.
Á hinn bóginn er það afar-
v’afasamt, að þeir, sem sjálfir eru
hreinskilnir og hermannlegir í and-
legri framgöngu, sætti sig nokk-
urntíma við þá aðferð, sem brúk-
uð er. Að vefja þær skoðanir, j
sem til sýnis eru prentaðar hjer á |
eftir, f lúterskar umbúðir, þ.e.a.s.
marka þær upp undir mark presta-
skólakennara f lúterskri kyrkju,
það er alveg hið sama sem að láta
sykur utan um meðal, svo að sá,
sem tekur það inn, skuli ekki finna
að þvf bragðið á meðan hann er að
renna þvf niður. Hversem þeirri
aðferð beitir, þótt hann vilji ekki f
rauninni annað en allt það bezta,
sje ágætis drengur í öllum sfnum
fyrirætlunum, hann er þó samt
orðinn svo veiklaður, einhverra
kringumstæða vegna, að hann sætt-
ir sig við þá kristmunkakenningu,
að tilgangurinn helgi meðalið. A-
rangur þeirrar aðferðar verðurekk-
ert annað en þjóðlffslegar slysfarir.
Uppvaxandi kynslóðin verður kar-
aktjerlega skemmd af falsi viðsam-
vizku sjálfrar sfn, og þvf ættu sfzt
af öllum þeir kennimenn, sem
mestan sannleikann þykjast hafa
að tlytja, að vera valdir að. Það
væri næsta undarleg fyrirætlun, að
ætla sjer að svíkja sálir mannanna
nær guði almáttugum, án þess að
þærviti til þesssjálfar, að þærvilji
fara þá leið
Það er svo sem öllum mönn-
| um auðsætt, að ekki geti verið þvf
að leyna, að þeir sem sjálfir eru
lagðir upp í sfna ciiífðarferð eftir
ólútersku brautinni, taki tveim
höndum við hverjum þeim, sem
snýr út af hinni leiðinni inn á braut-
ina þeirra, en óskaplegur m u n u r
er á því, hvorf maðurinn gjörir
það sjálfviljuglega í vöku, eða vill-
ist þangað fyrir annara tilstilli f
draumi.
Aðferðarmismunurinn er þessi,
og ckki þarf lútcrskt fólk frcmur
en ólúterskt að reiðast af þvf, að
yfirdrepskaparlaust sje á það bcnt:
Einn kennimaður, t. d. sjera
Magnús J. Skaftason, festir sjónir
á annari braut en þeirri, sem hann
er að gariga, og rankar þá við sjer;
— vfkur strax út af röngu leiðinni
og yfir á þá, sem honum sýnist
vera sú rjetta, og kallar fullum
rómi til samferðamannanna, að þeir
skuli koma með sjer, því annars
fari þeir villur vegar.
Annar kennimaður, t. d. sjera
Friðrik J. Bergmann, helduráfram
að standa í sfnum gamla fjclags-
skap, en ef svo inætti að orði kom-
ast, hnippir f samfcrðamcnnina og
bcndir þeim mjög þögult og kyr-
látlega, setur ofan f við alla há-
vaðamcnn og prjedikar móti grjót-
kasti og með friðsemi, — þeirri, i
sem kyrðin veitir.
Báðar aðferðinnar koma mönn- j
I
um til þess að víkja út af gömlu
brautinni og leíta annarar nýrrar.
Hver aðíerðin sje betri er augsýni-
lega ádeilumál, en “Nýtt Kirkju-
blað“ ber það með sjer, að fremstu
kennimenn Islands hafa kosið sfð-
ari aðferðina. Þeir um það, en j
el;ki er hægt að furða sig á þvf, ;
þótt leiðtogarnir á gömlu braut- j
inni kveinki sjer við þeirri sam-
vinnu, — svo lengi sem þeir sjá
það ekki sjálfir, að þeir eru á villi-
götum löngu liðinna alda.
* *
*
Kvæðið, sem hjer fylgir næst á
eftir, og einn kaflinn úr ritum
Campbeils um gildi ritningarinnar,
er hvorttveggja úr hinu nýja
kyrkjublaði, sem að framan er tal-
að um.
Góð bók.
ElN bók er til af fróðlcik full,
með fagurt letur, skírt sem gull,
og ágæt bók í alla staði,
með eitthvað gott á hverju blaði.
Hvort sýnist þjer ei stýllinn stór :
hinn stirndi himinn, fjall og sjór?
En smátt er letrið Ifka stundum :
hin litlu blóm á frjóvum grundum.
Þar margt er kvæði glatt og gott;
um góðan höfund allt bcr vott.
Og þarer fjöldi’ af fögrum myndum:
af fossum, skógurn, gjám ogtindum.
Les glaður þessa góðu bók,
sem guð á himnum saman tók.
Sú bók er opin alla daga,
og inndælasta skemmtisaga.
V. D.
* *
*
Gildi ritningarinnar.
Eftir sjera R. J. Campbell.
Bókstafsþrældómurinn
er hræðilegt haft.
Það reynist slæma hneykslunar-
hellan fyrir margan guðrækinn og
greindan mann á vorum dögum
þetta, að telja sig bundinn af þeim
og þcim bókstaf ritningarinnar.
Tökum þaðdæmið, að þvísjehald-
ið á lofti, að allir menn verði á cnd-
anum hólpnir. Mörgum góðum
manni verður þá að hugsa eða
segja svo : Vfst er um það, að það
1 er mjög sennilegt, mig dauðlangar
til að mega trúa því; en — hvað
segir ekki ritningin: “Og þessir
skulu fara burt til cilffrar refsingar.
cn hinir rjcttlátu til eilffs lífs“,
Ilonum verður svo sem ekki fátt
j ritningarstaða manninum þeim, og
hann hefir ekkert veður af því, að
þcgar þetta var hugsað og talað,
sem hann er að fara með, þá átti
það við allt annað, og það er alveg
óskylt því efni, sem það nú er lát-
ið eiga við.----
Maðurinn, sem hjer er verið að
tala um, er trúhneigður, hann er
fremur vandaður, og að öðru leyti
eins og fólk er flest, er gagnsmað-
ur, og hefir mörgu að sinna. Hann
kemst í ógöngur þegar hann fer að
! hugsa um trúarmálin eftir þvf sem
honum hefir kennt verið, og sein-
ast gefur hann allt slfkt upp á bát-
inn, það tefur hann um of og gjör-
ir honum gramt í skapi, og hann
hættir alveg að hugsa um trúar-
efni.
Það er svo oft að bókstafur ritn-
ingarinnar virðist kenna þveröfugt
við það, sem mannshjartað kristn-
aða hugsar og þráir, mannshjartað
sem likjast vill Kristi. Tökum scm
dæmi — af svo fjölda mörgum —
grimmu orðin f I3ý.sálmi: “Heill
þeim er þrífur ungbörn þín og slær
þeim niður við stein“. Er þessi
staður innblásinn af anda Jesú
Krists ? Vill göfugt og gott
mannseðli kannast við að þetta sje
rjett og satt ? Víst ekki. Eng-
inn er sá, er feta vill í fótspor
Jesú, að hann hafi yndi af þvf að
sjá ungbarni slegið niður við steini
En það er sfður en svo að vjer
eigum að fárast yfir þessum ritn-
ingarstað. Þegar vjer þekkjum
öll aðdrögin, þá meir en skiljum
vjer heiftina, og samkennumst höf-
undinum :
Vesall fangi ritar þetta austur f
Babýleon sex öldum áður en Krist-
ur fæddist. Landaf hans hafa
þangað verið reknir í útlegð.
Bregðum upp fyrir oss myndinni
af ferðinni þeirri: Gyðingar eru
teknir úr fjallalandinu frjálsa, og
eru hnepptir f grimmum þrældómi
f borginni miklu á hinni svipljótu
sljettu. Eyðimerkur-gangan aust-
urþangað er yfir 800 rastir. Hljóð-
ur fetar hrygðarskarinn áfram.
Reknir eru þeir sem búfje. Vopn-
aðir böðlarnir ríða til beggja handa.
Þeir örmagnast og hníga dauðir
niður, sem þróttlitlir eru og heilsu-
tæpir. Mæðurnar bera ungbörnin
sfn, berjast fyrir lffi þeirra, en
þróttinn þrýtur. Böðullinn sjer að
konan kemst eigi með þessabyrði,
hann slítur barnið af útsognu
brjóstinu og slær því niður við
steini og heilinn rýkur um. Skyld-
um við hafa gleymt þessu. ef við
hefðum verið bandingjar, reknir f
þeirri lest, og hefðum reynt þetta
og horft upp á þetta ?
Setjum nú svo að ort hafi 137.
sálminn maður, sem mist hefir
konu og barn með þessum hætti á
þessari ferð. Er það þá ekki meir
en von að “dauðastunur og dýpstu
raunir“ brjótist fram í söngnum
hans, þessum innilegasta sorgar-
söng ættjarðarástarinnar, sem
{ nokkru sinni hefir sunginn verið:
Við Babel-fljót, þar sátum við og
grjctum,
er vjer minntumst Zfónar;
á pflviðina þar
hengdum vjer upp gfgjur vorar.
Þvf að þar heimtuðu herleiðendur
vorir söngljóð af oss
og kúgarar vorir kæti :
Syngið oss Zfónar-kvæði!
Hvernig ættum vjer að syngjaljóð
Jahve
1 öðru landi ?
Ef jeg gleymi þjer Jerúsalem,
þá visni mfn hægri hönd.
: Tunga mfn loði mjer við góm,
! cf )CS e'lí' man þín,
ef Jcrúsalem er eigi allra bezta
yndið mitt.
Babel-dóttir, þú scm f eyði skalt
lögð verða;
j heill þeim er,geldur þjer
fyrir það, sem þú hefir gjört oss.
| Heill þeim, er þrffur ungbörn þín
j og slær þeim niður við stein,
Vjer höfum samhug með skáld-
1 inu ókunna, og sárkennum í brjósti
um þjóðina hans í þessum hörm-
uogum. En sú vitleysa getur oss
alls eigi til hugar komið, að þetta
sjeu guðs orð til sálna vorra.
Þetta er kvalaóp, þrungið af heipt
og hefndarhug. Annað er það
ekki. — En þegar prestur á vor-
um dögum er að stagast á því há-
tíðlega af stólnum, að hann fari
ekki fetið út fyrir og byggi allt á
“óskeikulleik bókarinnar“, þá er
hann annaðhvort flón — eða þetta
erekki annað en vaðall hjáhonum.
FEGURSTA EYJA HEIMSins.
Mönnum, sem ferðast hafa um
allan heiminn, hefir komið saman
um að náttúran hafi við engan blett
verið jafn gjafmild og hina fögru
eyju Ceylon. Margir kalla hana
fegursta land heimsins. Eins og
menn vita, liggur Ceylon í Ind-
verska hafinu rjett fyrir sunnan
Indland. Það eru hjer um bil 50
mflur yfir sundið milli eyjarinnar
og meginlandsins. Ceylon er með-
al auðugustu landeigna Englend-
inga, hún hefir liðugar 3 milljónir
fbúa. Mesta lengd hennar er 260
og mesta breiddin 140 mílur. Af
þvf Ceylon liggur fá mælistig frá
miðjarðarlfnunni, er þar ævarandi
sumar. Þó er hitinn ekki kveljandi,
sfzt á hálendinu á miðbiki eyjar-
innar. Sumir ferðamenn segja
loftslagið vera hið inndælasta sem
menn geti hugsað sjer. Hærstu
fjallatindarnir eru rúm 70O0 fet
yfir sjávarfl'it. Frá einum þeirra
— Adamsfjallinu, sem Brctarkalla
svo — var það að Buddha stje
upp til himna, að þvf er sagnirnar
greina frá.
Það er sagt að hvergi f heimi
sje jurtagróður jafn frjór og fagur.
Á suðurhluta eyjarinnar vex kan-
eltrjeð, á norðurhlutanum stórir
skógar af fbenvið og öðrum gagns-
rfkum trjám, og alstaðar vex kó-
kospálminn en einkum á vestur-
hiutanum. Það er til orðtæki
sem segir, að f 99 tilfellum af 100
sjc kókospálminn nytsamur til
einhvers, og víst er það, að hann
mun vcra gagnlcgastur af öllum
trjám. Hrieturnar eru ágætur
matur, auk þess að þær geyma
svalandi drykk, úr þeim fæst lfka
arak (hrísgrjónabrennivín) og hin
verðmilda kókosolfa. Úr hnetu-
skelinni eru búnir til bikarar eða
drykkjarskálar ; úr berkinum utan
af henni ásamt börknum utan af
trjenu eru búnir ti! kaðlar, snæri,
voðir og verðmikil teppi; úr saf-
anum f löngu blaðastiklunum er
búið (;il pálmavfn og sikur, og
brumhnapparnir, sem eru allt að
þvf 30 punda þungir, eru borðaðir
eins og kál og þykja ágætir og
næringarrfkir. Úr trjábolnum eru
smfðuð hús og skip, og með blöð-
unum, sern oft eru 15 feta iöng,
þekur maður húsin, úr þeim er
einnig búinn til pappír og blæ-
vængir. Rætur trjesins eru mjóar
j og scigar, úr þeim eru búnar til
| körfur og mottur. Þetta sýnir að
I kókostrjeð er mjög nytsamt trje.
Auk þessa eru auðugir námar A