Baldur - 22.07.1908, Blaðsíða 3

%
B A L D U R, VI. ár, nr. 15.
liðinn, var jeg búinn að sjá. að jeg
hafði Ient í sömu villuna sem ná-
lega allir andstæðingar Sósíalista-
stefnunnar lenda f, með þvf að á-
líta að jeg væri að rffa niður'sósfa-
listiskar kenningar, þegar jeg var í
raun og veru að eins að rífa niður
atriði, sem höfðu af misskilningi
fáfróðra manna í þessum efnum,
verið tileinkuð þessari stefnu.
Jafnvel það sem jeg hafði lesið
af ritum Sósfalista, hafði verið ó-
nóg til þess að vega á móti mis-
sögnum þeim, sem flokksblöðin
fluttu daglega um þá og kenningar
þeirra. Afleiðingin af sjö ára til-
raunum til að komast að niður-
stöðu um hvað sósíalismus væri,
og eins árs tilraunum til að finna
galla á þeirri stefnu, varð sú, að
jeg varð fyllilega sannfærður u(n,
að grundvallaratriði hennar og
kenningar væru byggðar á góðum,
og óhrekjandi rökum.
(Framh.j
Ilvað er Kristindómur.
Með þessari fyrirsögn flytur
Nýtt Kyrkjublað grein eftir sjcra
Jón Helgason. Er hún svar gegn
grein, sem f vetur stóð f “Sam.“,
eftir hr. Guttorm Guttormsson.
Af því mörgum mun forvitni, að
heyra hvernig þessi prestur talar
til unglinganna hjer f Vesturheimi,
sem okkur eru svo handgengnir,
er grein þessi tekin hjer upp Hún
er, eins og vænta má, svo þýðing-
armikil að efni, að engum getur
verið raun eða skaði að lesa hana,
en merkust er hún fyrir það,
hversu góðgjarnleg og föðurleg hún
er, svo að bróðir manns gæti ekki
mildar farið með, þar sem jafn al-
varleg þörf var á, að rangfært mál
væri aftur fært til betri vegar.
“Til eru sannindi svo sjálfsögð,
að ekki þykir þurfa að taka þau
fram sjer á parti, nema þá verið
sje að tala við einhverja kálfa með
hálfri greind eða minna en það.
Meðal slfkra sanninda hugði jeg
þau vera, að kristindómurinn —
kristna trúin — sje fyrst og
fremst t r ú. Þvf hvað ætti “trú“
að vera annað en “trú“ ?
“En nú hefir reynslan sýnt
mjer, að manni getur orðið hált á
að gera ráð fyrir slfku, jafnvel
þótt kálfar eigi ekki f hlut, heldur
greindir menn.
“í ritdómi um ‘Áramót* III hjer
f blaðinu hjelt jeg fram þeirri kenn-
ingu, að ‘kristindómurinn sje fyrst
og fremst líf og kristinn fyrst og
/remst sá, sem lifirlffi Jesú Krists'.
Jeg áleit þá kenningu svo almennt
viðurkennda f kristninni, að jafn-
vel vesturfslenzkir guðfræðingar
mundu taka hana gilda enda þótt
einum þeirra hefði orðið það á, að
tala um kristindóminn svo sem
væri hann samsafn af kenningum,
og kristinn sá, sem viðurkenndi
þessar kenningar — tryði þeim,
Jeg vissi ekki betur en að þetta
væri beint kcnning Jesú Krists og
postulanna, auðsæ hverjum þeim
manni, sem þekkti Nj-ja testa-
mentið sitt. Jeg vissi ennfremur
ekki betur en að þetta væri hálút-
ersk kenning, þar sem jeg mundi
eftir hinum alkunnu orðum Lúters:
‘Kristindómurinn er ekki kenning
heldur líf, ekki orð heldur kraftur,
ekki teikn heldur fyllingín sjálf1.
“En svo kemur febrúarblað
‘Sameiningarinnar' með langa rit-
gerð, þar sem þessari kenningu er
harðlega neitað sem ‘nýrri' villu-
kenningu, sem skilgetnu afkvæmi
‘nýju guðfræðinnar1 — nemahvað?
“ ‘Ef þessi nýja kenning rit-
‘dómarans um kristindóminn er
‘sönn, þáer lítið mark unnt aðtaka
‘á mannlegri reynslu eða mann-
‘legri skynsemi. Þá hafa postul-
‘arnir farið villir vegar, og Kristur
‘sjálfur hefir ekki borið sannleik
‘anum vitni. En hún er ekki
‘sönn, og þessum Reykjavíkur-
‘guðfræðingi, þó hann lærður þyk-
‘ist, mun aldrei takast að gera
‘hana sanna‘.
“Svo farast honum orð, höf.
ritgerðarinnar, scm heitir fullu
nafni Guttormur Guttormsson,
skrifar sig ‘stud. theol.‘ og er þvf
sennilega vesturfslcnzkt prestsefni.
Jeg þekki manninn ekki. Jegefast
ekki um, að hann sje góður drcrtg-
ur og alvörugefinn, efast ekki held-
ur um, að hann kunni að vera vel
greindur — þótt greinin hans beri
sfzt vott um það, — en hann cr
harla slakur guðfræðingur enn sem
komið er.
“Kristindómurinn er ekki fyrst
og fremst lff! Það er mergurinn
málsins hjá hr. Guttormi. Hvað
þá? Með mörgum orðum, mörg-
um ritningargreinum, og miklu
yfirlæti reynir höfundurinn að
sanna þann sjálfsagða sannleika,
að kristindómurinn — kristna trú-
in — sje fyrst og fremst trú. Af
því að jeg hefi ekki álitið þörf á að
taka þennan sjálfsagða hlut fram,
álftur höf, að jeg hljóti að neita
honum. ‘Það er augljóst', segir
hann, að sje kristindómurinn fyrst
og fremst líf, þá er kristindómur-
inn ‘fyrst og fremst eitthvað ann-
að en trú?‘ Hefði jeg sagt að
‘kristna trúin væri fyrst og fremst
líf‘, mundi höf. þá hafa fengið það
út úr orðum mfnum, að full-ljóst
væri eftir þvf, að jeg áliti kristnu
trúna ‘fyrst og fremst eitthvað
annað en trú ?‘
“En sleppum þvf. Kristin-
dómurinn er ekki fyrst og fremst
lff. Þetta er mergurinn málsins
hjá hr. Guttormi.
/
“ ‘Ef það er sannleikur1, segir
hann, að ‘kristindómurinn sje fyrst
og fremst lff og kristinn fyrst og
fremst sá, sem lifir Iffi Jesú Krists*,
þá ætti sá sannleikur að hafa verið
áþreifanlegastur þar sem kristnin
var fegurst og hreinust; þá ætti
Jesús Kristur og postularnir að
hafa lagt sjerstaka áherzlu á þetta
atriði ; þá ætti þessi nýja kenning
efnis. Og önnur eins klausa fær
rúm, athugasemdalaust, í höfuð-
málgagni hins vesturfslenzka kirkj-
ufjelags !
“Mundi höf. eiginlega vita, hvað
hann er að fara ? Það er lítt hugs-
andi. Það er lítt hugsandi, að
nokkur sem þekkir Nýja testament-
ið viti ekki, að Kristur og postular
hans leggja einmitt megináherzlu
á þetta atriði, að kristindómurinn
sje fyrst og fremst 1 f f. Það er
lftt hugsandi, að nokkur sem þekk-
ir sögu kristninnar viti ekki', að
einmitt þá er kristnin var fegurst
og hreinust var sá sannleikur hvað
áþreifanlegastur, að kristindómur-
inn sje fyrst og fremst lff. Og
svo er gefið f skyn, að þetta sje ó-
skynsamleg kenning, og ósönn
kenning, sem aldrei takiskað gera
sanna! Nei, jeg endurtek það,
hr. Guttormur veit ekki, hvað
hann er að fara. Hann er svo
blindaður af ‘rjett-trúnaði‘ sfnum,
að hann veit ekki, að hann er að
stritast við að gera Krist og post-
ula hans að — Fariseum ! Þvf
það var, eins og lfklega flestir vita
aðrir en höf., eitt af aðaleinkenn-
um Farisca, að þeir álitu átrúnað-
inn vera samsafn af kenningum,
TIL SÖLU.
Góð bújörð á góðum stað
f ÁRNfcSBYGGÐi
Einnig LOÐIR í Gimlibœ.
Sanngjarnt verð og söluskilmálar.
G. THORSTEINSSON.
Gimli. -- ---- ---- Man,
og sanntrúaðan þann einn, sem
viðurkenndi þessar kenningar —
tryði þeim. Þvf fer svo fjarri, að
höf. hafi nokkra hugmynd um, að
þetta var einmftt eitt af þeim höf-
uðatriðum Farisea-lffsskoðunarinn-
ar, sem Jesús var að bcrjast á móti,
að hann miklu fremur eignar Jesú
og postulum hans sömu skoðunina
hvað kristindóminn snertir.
“Slfk fjarstæða finnst honum
þessi kenning, að kristindómurinn
sje fyrst og fremst líf og kristinn
fyrst og fremst sá, ér lifir Iffi Jesú
Krists, að hann spyr f einlægni:
‘Hvernig getur kristindómurinn
verið fyrst og fremst lff?‘
“Hefir hr. Guttormur, aldrei
heyrt nefnda ‘endurfæðingu* ogþá
um leið verið á það bent, að end-
urfæðing væri fæðing til nýs guði
helgaðs lffs ? Hefir hann aldrei
heyrt talað um kristindóminn sem
‘líf í guði‘ eða sem ‘lífssamfjelag
við guð fyrir Jesúm Krist?‘ Hefir
hann aldrei rekið sig á að Kristur
tali um sjálfan sig sem lffið eða les-
ið það, að ‘hver sem hafi soninn
hafi lífið‘? Hr. Guttormur segir, að
Páll hafi vitað það vel, að hann
hefði ekki lifað lífi Jesú Krists,
enda sje það ‘breyskum manni ó-
mögulegt!‘ Hvort eru þau þá eftir
allt saman ósönn orðin postulans :
“Jeg lifi — þó ekki framar jeg,
heldur lifir Kristur f mjer“,— eða
var hann einn af þessum nýju guð-
fræðingum, sem sfzt er mark átak-
andi ?
“En höf. spyr ekki að eins,
hcldur staðhæfir hann. Og stað-
hæfingin er þessi: ‘Hún er ekki
sönn [þessi kenning] — og mun
sem þó skrifar sig ‘stud. theol.1.
Hann virðist aldrei hafa heyrt
þessi orð Krists, svo að jeg tilfæri
eitt af allra alkunnustu orðunum :
‘Hver scm vill fylgja mjer, hann
afneiti sjálfum sjer, taki á sig sinn
kross og fylgi mjer eftir* eða þessi
orð Páls: ‘Guðs rfki er ekki fólgið
f orðum, heldur krafti', — eða vill
hann ef til vill gefa f skyn að þau
sjeu ósönn ?“------
“Það er ekki f fyrsta skifti sem
kristindómurinn hefir ástæðu til að
biðja: Guð varðveiti mig fyrir
vinum mfnum ! Hann hefir fyllstu
ástæðu til að gera það hjer. —
Menn, sem skilja einsog hr. Gutt-
ormurog hugsa eins oghann, geta
orðið kristindóminum miklu skæð-
ari en margir óvinir.
“Eina Ifknin cr, aðhr. Guttorm-
ur kallar sig ‘stud. theol,' og er
það, þvf að í þessu nafni felst, að
hann stendurvtil bóta. Einn ‘stud.
theol.‘ er ekki útlærður, hve lærð-
an sem hann hyggur sig vera, —
því að margur ‘stud. theol.' hygg-
ur sig lærðan, svo mikið man jeg
frá þeim sex átum, sem jeg nefndi
mig þessu virðulega nafni sjálfur.
— Hann er cnn að nema, enn að
fullkomnast og menntast. í með-
vitund þessa hefi jegskrifað þessar
Ifnur; annars hcfði jeg ekki svarað
grein hr. Guttorms ; jeg hefði álit-
ið þá fyrirhöfn til einskis. En nú
er hann ‘stud. theol.‘ og géturþvi
vonandi tekið sönsum. Jeg óska
og vona, að hann megi bera það
nafn með heiðri og sóma, og sem
sannur ‘studiosus1 vaxa dag frá
degi að þekkingu og skilningi á
þeim háleitu efnum, sem hjer hafa
orðið okkur ágreiningsefni. Mcð
vaxandi skilningi og þtkkingu,
með vaxandi menntun getur margt
breyzt. Og hugsað gæti jeg mjer
það, að sú stund kynni einhvern
tfma að renna upp yfir hr. Gutt-
orm, er hann hugsaði sig tvisvar
um áður en hann settist aftur nið-
ur til þess að hrekja og gera ó-
sanna þákenningu, að ‘kristindóm-
urinn sje fyrst og fremst 1 f f og
kristinn fyrst og fremst sá, sem
Iifir Iffi Jcsú- Krists'.
“En þá gæti jeg lfka trúað þvf,
að hr. Guttormur vildi þessa Sam-
einingar-grein sfna feginn óritaða
og kynni ritstjóra ‘Sam.‘ litlar
þakkir fyrir að hafa tekið hana f
blað sitt.
SAMTIKINGUR.
Eftir JÓvi,
m
ÓKYRÐ NÁTTÚRUNNAR.
FLÓTTINN GEGNUM GEIMINN.
að vera að minnsta kosti jafn skyn- a.I<drei takast að gjöra hana sanna'.
samleg og etdri kenningin, og þá
ætti kristið lff ekki að fara þvcrr-
andi, þótt trúarhugmyndirnar kom- ‘þ^ þafa postularnir farið villirveg-
Þetta er sfðasta orð hr. Guttorms
í þessu máli. Ef hún væri sönn,
ist á ringulreið1.
“Svo mikill er
euðfræðilegur
þroski eins vesturfslenzks prests-
ar og Kristur sjálfur ekki borið,
sannleikanum vitni'. Þetta er
djarflega að orði komist af manni,!
1
Hver hefir lykilinn að götudyr-
unum heima hjá ykkur, Annalitla?
Mamma hefir hann.
En lykilinn að peningaskápnum?
' Mamma líka.
Hefir þá pabbi þinn enganlykil ?
Jú, úrlykilinn.
Þegar maður situr við vatnið á
kvöldin og horfir á náttúruna, sem
eins og sofnar smátt og smátt eft-
ir sólsetrið ; al!t er svo rólegt og
kyrt. Blöð trjánna lafa magnlaus
niður, enginn fuglasöngur heyrist.
Vatnið er eins sljett og spegilglas,
og náttúran virðist dáin, án nokk-
urrar hreyfingar, en á dökkbláum
himninum gljá stjörnurnar, eins og
demantar, sem saumaðir eru á
svarfan feld.
Það var á slfku kvöldi að mjer
datt í hug ritgjörð franska stjörnu-
fræðingsins, Camille Flammarions,
um hinar ótrúlegu hreyfingar f
náttúrunni, sem maður á svo bágt
með að skilja, áf þvf að manni
finnst maður sjálfur og öll náttúran
vera grafkyr, eins og sofandi.
Nei, þessi friður, þetta ímynd-
aða hreyfingarleysi er glapsýn,
skrifar Flammarion ; því Jörðin er
okkur sem bifreið, er fer með
106,800 kflometra-(= 530 faðmar)
hraða á klukkutfmanum. Jörðinni,
sem við lifum á, er í raun rjettri
bezt Ifkt við bifreið, sem er að
þyngd 5,957,930 Quintiljón kfló-
gram, og þvermálið er 12,742,212
metrar ; á bifreið þessari förum við
hringferð f kringum sólina á einu
ári, sem er að lengd 936milj. kfló-
metrar, svo við megum hraða okk-
ur til þess að kömast 2,536,000
kílómetra á dag, 106,800 á klst.
og 1780 kílómetra á mínútunni,
eða 29,670 metra á sekúndunni.
Þetta er hið rjetta ástand okkar,
en það undarlega er, að gangvjela
útbúnaði jarðarinnar er svo vel
niður skipað, að ekkert af skilning-
arvitum vorum verður vart við
þcnnan stórkostlega hraða. Þessi
mikli hraði, sem jörðin fer með f
kring um sólina, er nákvæmlega
sá sem með þarf, til þess að hún
fái hið nauðsynlega miðflóttaafl.
Ef jörðin færi hraðara, myndi hún
smátt og smátt fjarlægjast sólina ;
færi hún hægra, myndi hún smá-
nálgast sólina, og í hverju tilfellinu
sem væri, gætu lifandi verur ekki
átt sjer stað á jörðumii. En eins
og allir vita, segir P’lammarion
enn fremur, þetta er ekki sú éina
hreyfing jarðarinnar, hún veltur
daglega um sjálfa sig og gjörir auk
þess 12 að*ir hreyfingar, sem hjei*
er ekki hægt að lýsa; en meðal
þeirra verður þó að nefna þá, sem
flytur allt sólkerfi okkar f áttina
Frh. á 4. s.