Dagfari - 12.07.1906, Page 1

DAG FARI
e\$&\\&\*. J\\\ 3 ónssow caud. \wx.
I. árg.
Eskifirði fimtudaginn 12. júlí 1906.
19. tölubl.
isisisiiisisisisisisisisisrasisisisisisisisisisiiisiii
Dagfari kemur út að minnsta kosti þrisvar á mánuði.
Verð árgangsins: 3 kr. innan lands, er borgist fyrir 1. september; 4 kr. eriendis,
er borgist fyrirfram.
Uppsögn bundin við áramót, ógild nema skrifieg sje og komin til útgefanda fyrir
1. nóvember.
ISISISISISISISISISISISISISflKISISISISISISISISISISISISI
y 5oa
ód^xt, um len^ú eða ^iemxtm
Uma, áf\óte^„^rxe&etis5ox$”, ^JesVev-
ooVdasde 9\, yaupmannaWóÍn.
3sle\\d\x\^um ve\Uar ^óóat v\5Vó&ut.
Harald Paaske.
^ess ev a5 $e\&,
sem ^exV ex.
—o---
Svo sýnist mjer, sem nú sjái fyrir
morgunroða nokkrum í hug íslend-
inga, er þeir taka að muna svo rnikið
til rjettinda sinna og manngildis, að
þeir dirfast að ala von um sjálfstæði
þessa lands. Er næsta gott til þess
að vita, er óskir manna stefna að því,
að hjer verði þjóðveldi sem fyrrum,
en enginn góður drengur gerir minni
kröfur en svo, að hann heimtar fullt
drottinvald oss til handa í öllum vor-
um málum, en vill eigi lengur una því,
að Danir skamti oss úr hnefa, hverju
vjer skulum ráða. Viljum vjer nú eigi
lengur því una, að vera undirlægjur
annarra, þótt vjer kynnum að sætta oss
við, að vera í fullu jafnrjettis-sambandi
við Dani. Viljum vjer og vona, að
eigi skyggi hafísþokan á þenna morgun-
roða í hug þjóðarinnar, þótt vor þetta
sje kalt og valdi fjártjóni.
En vel verða menn hinns að gæta,
að sjálfstæði fylgja meiri fjárútlát og
meiri áhætta og ábyrgð. En hundrað-
falt endurgelzt það fyrir þá sök, að
meiri verða þá framkvæmdir og þroski
þjóðarinnar. Ef vjer viljum vera sjálf-
stæð og frjáls þjóð út á við, nuin oss
ærin þörf að auka andlegan þroska
almennings og víðsýni. En miklu er
það meira og erfiðara starf en mönn-
um nú er ljóst og þarf allmiklu til að
kosta. Eigi eru þau kjör þolandi, sem
nú eru boðin kennarastjett landsins,
og verður kennaraefnum fyrir þá sök
ókleyft að afla sjer þess andans þroska,
er þau þurfa að hafa. Má þar dæmi
taka af höfuðstað landsins. Efnamenn
þar gjalda hærra kaup þeim manni,
er þrífur salerni þeirra, en hinum, er
Ieggja skal grundvöllinn undir andleg
þrif barna þeirra. Þeim manninum er
svo illa goldið og slælega, að það er til
athlægis.
Þó eru aðrar greinar enn ver farn-
ar en kenslumálin. Má þar telja allar
listir. En ef það er vilji vor að vera
sjálfstæð þjóð og frjálsir menn, þá er
oss einsætt að forðast þá þjóðarskömm,
að vilja ekkert leggja í sölurnar fyrir
þá hluti, sem nauðsynlegir eru til sálar-
þroska og veita hug manna hreinasta
og bezta nautn. Og ef vjer höldum
uppteknum hætti í þessu, þá verður
afleiðingin sú, að vjer ölum upp lista-
menn og skáld handa öðrum þjóð-
um.
í ungdæmi mínu þótti sveitarstjórnun-
um hjer á landi þjóðráð að senda styrk-
þurfa, sem flesta, til Vesturheims.meðöllu
skylduliði þeirra. Vóru þær eigi svo
framsýnar, að þeim kæmi til hugar
að vinnukraftar væru og yrðu ónógir
hjer á landi. Sama gerir nú þing og
stjórn við Iistamenn vora. Til dæmis
má nefna Einar jónsson, myndasmið.
Hann var sendur utan til lærdóms með
lúsarlegum styrk og ónógum. Með
dugnaði sínum náði hann þó þroska
í list sinni. En eigi skeytir þingið
því, hvort hann deyr úr hungri frá
hálfunnu verki og eigi gerir það neiu-
ar ráðstafanir til þess, að ættjörð hans
eignist verk hans. Árna-Magnússonar
safnið í Höfn sýnir, hversu fslending-
ar voru hirðulausir um sinn hag á
hans dögum. En nú ætti hugur þeirra
að vera annar og víðsýni þeirra meiri.
Þingið ætti að gjalda Einari kaup sæmi-
legt og fá hann til að flytja búferlum
til Reykjavíkur, en gera það að skilyrði,
að hann seldi landinu verk sín. Yrðu
þau þá upphaf að listasafni voru. Það
munu synir vorir setja á stofn, ef eigi
gerum vjer það sjálfir, en hægra mun
þeim verða við að bæta, en að byrja
frá grunni. Ef vjer viljum eigi sinna
manni þessum, þá verður niðurstaðan
sú, að Danir eða aðrir gera safn af
listaverkum íslendinga. Verðurþað þeim
til gagns og ágætis, en ekki oss, eins og
safn Árna Magnússonar, og munu kom-
andi kynslóðir bregða oss um glæp
við þjóðerni vort. — Einari hafa kom-
ið slík boð, sem jeg nefndi, frá Þjóð-
verjum. Mun hann verða því að sinna,
ef vjer bjóðum eigi lík boð. Því að
í Danmörku verður honum ofaukið,
því að heimskir skriffinnar munu þar
láta hann gjalda þess, að hann er ís-
lendingur og eigi unna honum sann-
mælis. — En ef vjer hrekjum hann
til útlanda, munum vjer taka þar með
fyrir kverkar þessari fögru list hjer á
landi og leiða öllum viðleitni til að
auðga oss að iistaverkum.
Maður nefnist Jóhann Sigurjónsson,
gáfumaður og skáld gott. Hann hef-
ir tekið upp það óyndisúrræði að rita
bækur sínar á dönsku. Er þegar komin
út ein bók eftir hann, Dr. Rung, vel
samin og að sumu ágæt. Efast eng-
inn um, að maðurinn sje gott skáld,
sá er les þá bók. Þar höfum vjer
alið Dönum upp skáld. Er það naum-
ast efamál, að fleiri fara þar eftir, ef
íslendingar halda uppteknum hætti, að
kaupa eigi sómasamleg verk landa
sinna, en láta moka í sig óhemju af
»illilegum þýðingum illilegra skáld-
rita«, sem eiga það erindi eitt til al-
þýðu að ausa auri og saur þann gim-
stein, sem vjer eigum dýrastan, móður-
mál vort. Mun jeg síðar senda þjer
nokkrar línur þessu til sönnunar,
Dagfari sæll. Því að vita þykist jeg,
að þú munir þar halda uppi landvörn-
um.
Ritað í maímánuði 1906.
Starkaður Áludrengur.
Aths. Ef liinn háttvirti greinarhöf. á
við «personal-union->, en ekki algerðan
aðskilnað, þar sem hann talar um, að vjer
'kynnum að sætta oss við að vera í fullu
jafnrjettissambandi við Dani», þykir ritstjóra
blaðsins vissara að láta þess getið, að í
því efni er hann honum ekki sammála.
Nema það verði sýnt og sannað, að
vjer getum ekki þrifizt alsjálfstæðir eða
án þess að vera í einhverju sambandi við
aðrir þjóðir eða ríki, fellum vjer oss ekki
við annað en algerðan aðskilnað, hversu
frjálslegt og áferðarfagurt seni sambandið
kann að verða.
Handan
um
haf.
—o—
Höfn 28. júní.
Rússland. Eins og fyrri daginn
gjörist margt sögulegt a Rússlandi
enn þá. Þess var getið síðast, að óeirð-
ir fóru vaxandi og daglega komu
fregnir um alls konar hryðjuverk víðs-
vegar um landið. En allt það voru
þó smámunir í samanburði við Gyð-
ingamorðin, sem framin voru í Bjel-
ostok þ. 14. þ. m. Bjelostok er bær
með hjer um bil 70,000 íbúa og er
margt þeirra Gyðingar. Þenna nefnda
dag veittust aðrir bæjarbúar að Gyð-
ingum og drápu þá hrönnum saman,
bæði karla, konur og börn, segja sum-
ir 5—600. Og ekki nóg með það,
að þeir drápu þá, en lífið var kvalið
úr þeim með verstu pyntingum. Eru
sögurnar af blóðbaði þessu svo hrotta-
legar, að naumast myndi þeim trúað,
ef mönnum væri eigi í fersku minni
Gyðingamorðin í Odessa ogjekaterin-
osi?.v í fyrra. Þannig er t. d. sagt,
að maður einn hafi verið bundinn
við staur og svo hlutaður sundur, lið
fyrir lið, konum misþyrmt, áður en
þær voru drepnar o. s. frv. Þeir Gyð-
ingar, sem því fengu við komið, flýðu
úr borginni, en morðingjarnir Ijetu
greipar sópa um eigur þeirra og
rændu öllu, sem hönd varð fest á,
og spilltu öðru.
Orsakirnar til manndrápa þessara
eru eins og áður, hatur Slafa á Gyð-
ingum. Það er og almæli, að embætt-
ismennirnir og lögreglan hafi komið
þessu af stað. Að minnsta kosti gjörði
lögreglan ekkert til þess að afstýra
vígunum, en jafnvel hjálpaði til, og
sömuleiðis herliðið. Má tilfæra dæmi
þessu til sönnunar: Morðingjarnir
höfðu ráðizt inn í hús úrsmiðs nokk-
urs og rændu búð hans. Veslings
úrsmiðurinn flýði út á götuna til lög-
regluþjóns og bað hann að veita sjer
hjálp. Lögregluþjónninn snerist illa
við og sagði, að hann gæti varið sig
sjálfur. Til frekari árjettingar skaut
hann svo með skammbyssu á úrsmið-
inn, en hitti þó ekki. Þá má og geta
þess, að lögreglustjórinn í Bjelostok
hefir fengið hærra embætti, svo aö
það er full ástæða til þess að halda,
að stjórnin sjálf sje í vitorði með
glæpamönuum þessum og hafi því
viljað launa íögreglustjóranum, hvað
vígin tókust vel! Áuðvitað veldur