Dagsbrún - 17.07.1915, Blaðsíða 3

DAGSBRÚN
7
sína (alstaðar þar, sem því verður
við Komið) vera að eins 4 sólar-
jjrjnga í einu i skotgröfunum (þar
af 2 s°larhringa mjög svefnlitla í
þeim yztu), þá er skift um menn,
og fá Þeir, sem úr skotgröfunum
koma, 4 sóiarhringa hvíld.
Dess skal getið, að sá, sem
þetta ritar, hafði fyrir framan sig,
þegar hann reiknaði út, hve mikill
hluti af kostnaðinum hásetalaunin
væru, reikning yfir útgerðarkostn-
að 1 togara í 4 ár, 4 togara í 2
ár og 2 togara í 1 ár.
Það er því eigi vafi á að út-
reikningurinn er réttur.
Fæðingardagur.
Júliiis Ccesar fæddiet 12. þesa mán-
aðar, sem eftir honum heitir Júlí. Það
var 100 árum fyrir byrjun tímatals
okkar,
Csesar var hinn mesti dugnaðar og
vitmaður, og herforingi. Hann komst
til seðstu valda í Rómaríki, en sat að
eins eitt ár að völdum, því samsæri
var gert gegn honum og hann myrtur.
Cæsar reyndi að bæta hag bænda
og sá um að ekki væri farið illa með
skattlöndin, sem áður hafði verið siður
rómversku lannstjóranna að féfletta.
Cæsar er frægur sem sagnarithöf-
undur; hann kom einnig á tímareikning,
sem ekki er mikið frábrugðið því er
vér nú höfum.
íslenzka orðið keisari er afbökun af
nafni Cæsars, því seinni einvaldar
Rómarikíkis tóku sér nafn hans, til
þess að tákna með því tign sína Og
völd.
Af Cæsar má iæra viljaþrek, því
hann kom áformum sínum jafnan fram
með hinni mestu festu, úr þvi tening-
unum á annað borð var kastað.
Á. A.
Góð uppástunga
var það, sem dagblaðið Vísir kom
með nýlega, að Reykjavikurbær
ætti að eignast, og gera út, togara,
meðal annars til þess, að bæjar-
búar jafnan ættu kost á að kaupa
góðan og óskemdan fisk í soðið,
við hæfilegu verði.
fim uppástungu þessa er það
að segja, að það er bókstaflega
ómögulegt að sjá neitt, er mæli
á móti þvj, að henni verði sem
fyrst komið í framkvæmd.
Fyrirtæki þetta hlyti að verða
bænum til stórgagns, bæði með
beinuM hagnaði og óbeinlínis. Og
eina hugsanlega orsökin til þess
að togaraútgerð, rekin af bænum,
takist lakar, en rekin af hluta-
félagi, er sú, að það verði settir
vildarmenn einhvers, eða ein-
hverra, til þess að standa fyrir
henni. En þafi má auðvitað ekki
ske, því ekkert fynrtæki hepnast,
nema Þeir, sem eiga að stjórna
því kunni tii þesg, og séu duglegir.
Lesarinn er beðinn að athuga:
að fyrii' hvert opinbert fyrirtœlci,
sem rnishepnast, fara hundrað
fyrirtceki, sem eru eign einstakra
manna eöa félaga, á höfuðið.
Það er bara tekíð svo mikið
minna eftir því sem fer \ handa-
skolum hjá einstaklingUnum, en
hjá því opinberm
Nýtt byggingarefni.
í vetur heyrðist um nýtt bygg-
ingarefni, sem fundið er upp í
Noregi; skrifaði Fr. Möller um það
í eitthvert af norðanblöðunum.
Nú eru komnar nákvæmari frótt-
ir af því, og er það sem hér er
sagt, haft eftir Guðjóni Samúels-
syni arkitekt.
Gulbrand heitir sá, er fundið
hefir upp þetta efni, sem er nokk-
urskonar lim, sem bindur saman
hór um bil hvaða efni sem er,
svo hús má steypa úr heyi, hálmi,
moði, mó o. s. frv. Mold er þó
ekki hægt að nota.
Hús úr þessu efni eru algerlega
óeldfim, og svo sterk, að hús af
þessari gerð, sem velt var á hlið-
ina (til þess að reyna það) brotn-
aði ekki. Það er því álit manna
að húsagerð úr þessu efni eigi
sérlega vel við í löndum þar sem
jarðskjálftahætt er.
Hér við bætist það, að efnið er
sérlega ódýrt.
Reynist það rétt, sem sagt er
hér að ofan um efni þetta, hlýtur
þessi uppfundning að verða afar
mikilvæg fyrir okkur íslendinga.
Mál þetta verður því að rannsaka
sem fyrst, og ætti Alþingi að
senda út til þess mann, er fær
væri um það. Ef til vill væri hægt
að fá hr. Guðjón Samúelsson til
þeirrar farar.
Úr bréii frá Akureyri,
Margir hafa ærinn auð
og í rósum baða,
langtum fleiri líða nauð
landi og þjóð til skaða.
Því er mál að hefja hönd,
harsla Skorti völlinn,
gróðursetja hin grýttu lönd,
græða blásin fjöllin.
Störfum, reynurn lið að ljá.
leiðir betri kenna,
auðsuppsprettur íslands má
örar láta renna.
Upp til vopna unga þjóð
og það látið skilja
að þið hafið íslenzkt blóð,
íslenzkt þrek og vilja.
Látum sjá að ættland vort
eigi hrausta drengi,
hafa menn með gagnlaust gort
galað helst til lengi.
Trausti E.
Víðar kalt en á íslandi.
Þó ísinn sé altaf á reki við
Norðurland, þá verður ekki annað
sagt, en að sumarið hér á Suð-
urlandi hafi verið heitt, enda þó það
væri ekki, þá er víðar kalt en á
íslandi. Danska blaðið „Poiitiken“
skýrir frá því að í Danmörku hafi
sumstaðar verið frost aðfaranótt
24. Júm'.
Stefnuskrá
íslenzkra jafnaðarmanna,
Jafnaðarmenn á Akureyri sam-
þyktu í vor svohljóðandi stefnuskrá:
I.
Vér viljum vinna af aiefli móti
því, að sú skifting á landsiýðnum
í ríka og öreiga, sem er í flestum
mentalöndum, verði á íslandi.
Vér viljum minka þann mun,
sem nú þegar er orðinn hér á
landi á rikum og fátækum með
því að láta auðsuppsprettur lands-
ins renna sem ríkulegast, og þannig
að það verði eigi einstakir menn,
sem grceði offjár, hélAur almenn-
ingur, þ. e. hver og einn sem vill
vinna. — Það er langt frá því, að
vér viijum banna eða koma í veg
fyrir, að duglegir og framtaks-
samir menn verði auðugir, því
vér viljum veita einstaklingnum
fult frelsi til hvers sem er, skaði
það eigi aðra. Réttur einstaklings-
ins takmarkast af rétti annara
einstaklinga. Hið sanna frelsi er
því takmörkun réttar hins sterka,
til þess að troða niður þann, sem
minni er máttar.
Vér viljum gera fátasktina út-
lasga og róa öllum árum að því,
að hér á landi verði að eins
cin stétt
þ. e. starfandi mentaðir menn.
Ekki að heimtað sé, að allir vinni
iíkamsvinnu, þó flestum sé hún
holl og heilsusamleg, heidur að
hver og einn sé í raun og sann-
ieika metinn eingöngu eftir því
hve duglegur, nýtur og góður
maður hann er, en ekki eins og
oft er nú, eftir því hvar hann er
settur í metorðastiga þjóðfélagsins,
sem oft er þess valdandi, að ung-
ir menn, af því einn starfi þykir
„fínni“ en annar, leggja eigi það
fyrir sig, er þeir samkvæmt hæfi-
leikum sínum eru bezt til fallnir,
til mikils tjóns fyrir þá sjálfa og
þjóðfélagið.
Vér viljum koma á svo almennri
velmegun
að hvert mannsbarn sem fæðist
hér á landi hafi tækifœri til þess
að þroska og fullkomna alla góða
og fagra meðfœdda hœfileika.
II.
Vér erum jafnaðarmenn, af því
vér viljum, svo sem þegar er tekið
fram, að hvert mannsbarn hafi
jafnt tækifæri til þess, að þroskast
og verða að manni, hvert eftir
sínum hæfileikum. Karl Marx hefir
sýnt fram á, að ómögulegt er að
afnema fátæktina meðan einstakir
menn eiga framleiðslutœkin. Það
er því ætlun vor, að láta þau af
þeim, sem mikilvægust eru, vera
opinbera eign, en svo nefnum vér
Landsjóðs-, sýslu- og hrepps-
eignir, ennfremur eignir sam-
vinnufélaga, þ. e. félaga, þar sem
arðurinn skiftist eftir þátttöku, en
ekki eins og í hlutafélögum; þar
skiftist arðurinn eingöngu eftir því
hve mikið fé hver hluthafi á.
Atvinnurekstur, sem samkvæmt
eðli sínu, eða í reynd, er einokun,
rekist af Landsjóði, sýslu- eða
hreppafélögum.
Vér viijum leggja verðhœkkunar-
skatt á jörð, þannig, að hinu opin-
bera sé trygður mestur hluti (eða
allur, ef hægt er) upphæðar þeirrar
er verð lands hækkar um, nema
þeirrar verðliækkunar, sem stafar
af aðgerðum þess, sem jörðina æ
eða situr.
Með þessu móti er komið í veg
fyrir, að jörð stigi að mun í verði,
en lágt jarðarverð er skilyrði þess,
að þeir, sem landbúnað stunda fái
fullan arð af vinnu sinni, því lágu
jarðarverði fylgir lágt afgjald.
Réttur þeirra sem jörðina yrkja
(ábúenda) sé trygður sem mest má,
án þess að gengið sé á rétt kom-
andi kynslóðar. Jarðir, sem eru
opinber eign, skal eigi selja, en
ábúendum veitt lífstíðarábúð (eða
mannsaldurs, ef líf þrýtur).
III.
Til þess að koma fram áformi
voru, ætlum vér að neyta allra
löglegra aðferða og þá fyrst efla
þekkingu almennings i þjóðfélags-
frœði, hafa áhrif á löggjafarvald
og stjórn, og efla samvinnufélags-
skap. Vér viljum að kaupfélög,
stofnuð á heilbrigðum fjárhags-
legum grundvelli, séu í hverri
sveit, og að þau myndi samband
innbyrðis. Það er álit vort, að
þannig löguð kaupfélagsverzlun
hljóti að vera betri en kaupmanna-
verzlun; en þá kaupmenn, sem
þrífast á sama stað og vel stofnuð
og rekin kaupfélög, álítum vér
mjög þarfa.
IV.
Konur og karlar séu jafn rétthá.
Dómsvald og framkvæmdarvald
sé aðskilið.
Embœttismenn eru þjónar þjóð-
arinnar.
Sakamál fari fram opinberlega
og munnlega.
Hegningarlögunum sé breytt i
mannúðlegri átt, og miði að því
að gera þann sem brotlegur er
að betri manni, en dragi hann ekki
lengra niður.
Þjóðin hafi málskotsrétt (refer-
endum).
Fátækrahjálp sé hjálp til sjálf-
hjálpar.
Hið opinbera sjái á sœmilegan
hátt fyrir munaðarlausum börnum
og örvasa gamalmennum, og öðr-
um er líkt stendur á fyrir.
Trúarbrögð eru einkamál og
hinu opinbera óviðkomandi, komi
þau eigi í bága við þjóðfélagslífið.
Skattalöggjöfin sé sem fábrotn-
ust. Beinir skattar eru réttlát-
astir.
Landsstjórnin hafl eigi rétt til
þess að taka lán, nema með sér-
stöku samþykki (atkvæði) þjóðar-
innar. Þetta kemur þó eigi til
greina þegar leyflð er veitt sér-
staklega í lögum, sem fé þarf til
þess að framkvæma.
Þó vér séum eigi eindregið á
móti því að lána fé hjá útlendum
þjóðum, þegar það er til ákveðinna
fyrirtækja, þá erum vér samt
yfirleitt á móti þvi að gerast
lánþegar erlendra þjóða meira en
orðið er; vér viijum sem minsta
bagga binda á bak komandi kyn-