Dagsbrún - 14.08.1915, Blaðsíða 2

22
DAGSBRÚN
Orðsending.
Hr. Gnðmnndnr Haunessou alþm.!
Þegar frumvarpið til laga um
frestun á sölu þjóð- og kirkju-
jarða var til umræðu í neðri deild
Alþingis, féllu orð yðar, eitt sinn,
eitthvað á þá leið, að jafnaðar-
stefnan hefði bæði góðar og
vondar hliðar. Nú er mér, sem í
mörg ár hef haft það fyrir aðal-
starf, að kynnast sem bezt jafn-
aðarstefnunni, alveg ókunnugt um,
að það séu á henni vondar hliðar;
mér þætti þvi mjög vænt um, ef
þér, hér í blaðinu, eða í öðru
blaði, vilduð benda nánar á þær
vondar hliðar jafnaðarstefnunnar,
er þér haflð orðið var við. Ég vil
ekki draga dul á, að ég held að
þessar vondu hliðar séu ekki til,
en að yður sýnist þær að eins, af
því þér hafið ekki næga þekkingu
á málinu. Mér er sagt að þér
séuð kunnur að því, að vilja
jafnan fara með rétt mál; efast
ég því eigi um að þér viljið svara
þessu.
Virðingarfyllst
ólafur Friðriksson.
Úr herbúðum alþýðu-
manna.
(Frh.) ----
Að verzlunin væri, sem allra
þjóðlegust, og helst félagsverzlun.
Að hafa sem mest áhrif á lög-
gjöf ríkisins, gjöra lögin réttlátari
og mannúðarríkari,
Af þessum rótum, meðal ann-
ars er hin svo kallaða jafnaðar-
stefna sprottin. Og þeir sem þann
flokk fylla erlendis, eru aðallega
verkamenn. Valda þvi atvinnu-
vegir landanna og staðhættir.
Ég drap á það að verkamenn
erlendis hafl víða átt við þröngan
kost að búa, og þó kjör þeirra,
sumstaðar, geti engan vegin talist
góð, en hafa þau þó batnað svo
stórkostlega, miðað við það sem
áður var, að undrun sætir.
Þeir hafa að vísu verið svo
lánsamir að eiga góða íoringa,
en verkamenn hafa líka sjálfir
kunnað að halda saman í
hóp og styðja foringa sína til að
ná réttmætum kröfum sínum.
Dæmi þeirra eigum við að taka
okkur til fyrirmyndar.
Þegar athugað er hvernig hagar
til hér á landi, sýnist mér að
verkamenn og sjómenn séu of fá-
mennir til þess að þeir einir út
af fyrir sig geti ráðið miklu um
löggjöf þessa lands, eins og nú
standa sakir, án þess að sem
mest samvinna verði milli þeirra
og sveitamanna, bænda sem ann-
ara. Enda sé ég ekki betur, en
þeir eigi í mörgum greinum sam-
eiginlegum hagsmunum að gæta,
og liggur þá næst að vinna að
þeim í sameiningu.
Verkamenn eru all-:fjölmennir í
nokkrum kauptúnum, en þogar á
heildina er litið eru þeir í miklum
minni hluta. En þrátt fyrir það,
tel ég sjálfsagt að þeir reyni eftir
megni að hafa áhrif á löggjöf land-
sins og önnur mál, eftir því sem
þeir hafa orku til. Og svo skil ég
blaðið „Dagsbrún" sem það ætli
sér að beitast fyrir því.
Eitt af þeim málum, sem mér
sýnist að verkamenn ættu að
vinna sem allra fyrst að, er að
gera tilraun til að bæta verzlun-
ina. Þeir þurfa að koma á hjá sér
kaupfélagsskap. Það er enginn efi
á því, að á þann hátt gætu þeir
fengið mikið ódýrari lífsnauðsynjar
sínar en hjá kaupmönnum.
Ástæðurnar fyrir því eru meðal
annars þær, að ef þeir eru margir
í félagsskapnum verða viðskiftin
mikil og innkaup á vörum betri,
auk þess sem tilkostnaður kaup-
félaga þarf ekki að vera eins
mikill og hjá kaupmönnum. Þá
gætu verkamenn látið sveita-
bændur fá nauðsynjar sínar með
góðu verði og fengið afurðir þeirra
beint frá þeim, en ekki í gegnum
milliliði, eins og nú á sér stað.
Eða mundi ekki verkamönnum
betra að fá t. d. kílógramið af
smjörinu 20—30 aurum ódýrara
en þeir verða að kaupa það í
búðum. Og sveitabændum ætti
einnig að vera ant um að láta
kaupfélag verkamanna sitja fyrir
kaupum á vörum sínum, með
sama verði og Þeir gætu fengið
fyrir þær annarstaðar, sérstaklega
þar sem þeir fengju þá nauðsynjar
sínar ódýrari að mun.
Ég geri að sjálfsögðu ráð fyrir
að sjómenn verði með verka-
mönnum í þessum félagsskap, og
er þá auðsætt að sveitabændur
gætu fengið sjófang ódýrara á
þann hátt en ella.
Á þennan hátt gætu orðið
skynsamleg vöruskifti, báðum
aðiljum til hagsmuna og búbóta.
Þannig mundi myndast sam-
band milli alþýðumanna í kaup-
túnum og sveitum og nánari
kynni en nú eiga sér stað, og eg
tel víst, að sá kurr, sem verður
stundum vart milli sveitamanna
og kaupstaðabúa, mundi brátt
hverfa, og teldi ég það vel farið.
Af framangreindum ástæðum
hefði ég kosið að blaðið héti
„Blað alþýðumanna", því ég vil
að það tali máli allrar alþýðu.
Ekki svo að skilja að eg telji
nokkur tormerki á að blaðið geti
ekki, þrátt fyrir nafnið, jafnt unnið
að þessu, en mér finst að stefna
blaðsins og markmið hefði betur
falist í alþýðuheitinu. Enginn má
skilja orð mín svo, að ég með
þessu vilji vekja óánægju með
nafnið á blaðinu. Því fer fjarri.
Enda sjá allir heilvita menn, að
í raun og veru gerir minst til
hvað blaðið heitir, það varðar
mestu hvernig það vinnur.
Þá eru það atvinnumál lands-
ins, sém blað þetta að sjálfsögðu
lætur sig miklu skifta. Fyrst og
fremst það, að stuðla sem mest
að því að byrjað verði á arðvœn-
legum fyrirtœkjum og að pjóðin
leggi fé til þeirra sjálf, en ekki
einstakir menn.
í þeim efnum ættum við að
fara eftir reynslu aDnara þjóða.
Ég hefi ástæðu til að ætla, að
ef lánaðist að koma atvinnuveg-
um okkar í betra horf, og meiri
samvizkusemi og skyldurækni yrði
gætt hér eftir en hingað til á
ýmsum sviðum, að afkoma alþýðu-
manna yrði betri. Og ég fyrir mitt
leyti skoða ekkert aðalatriði í
þessu máli hvort verkamenn fá
3—5 au. hærra kaup um kl.st.,
heldur hitt, að vinnan verði sem
stöðugust og jöfnust, og að sem
mest af lífsnauðsynjum fáist fyrir
sem minsta peninga. Það er aðal-
atriðið. Ég hefi litið svo á, að
tilgangur þessa blaðs væri fyrst
og fremst sá að vinna að þessu.
Sjálfsagt er að krefjast sanngjarns
kaupgjalds, því dettur mér ekki
til hugar að hafa á móti, en menn
verða að hafa það hugfast, að
margt má gera sem getur verið
arðvænlegra og heillaríkara fyrir
verkamenn sjálfa en 5 au. kaup-
hækkun á kl.st., eða hvað það nú
er, en sem getur gefið þeim bein-
línis mikið meiri arð.
Ég hefi hér að framan laus-
lega drepið á nokkur atriði, sem
mér finst þess verð að séu vel
athuguð og rædd. Þegar drepið er
á margt, er elcki hægt að ræða
neitt atriði ítarlega í einnri stuttri
blaðagrein. En tækifæri verður
sjalfsagt að athuga þessi áminstu
atriði síðar.
Að endingu vil ég benda al-
þýðumönnum á það, að þeir ættu
að kaupa þetta blað og styrkja
það, því það sem blaðið ætlar sér
að vinna, er gott og gagnlegt, en
bregðist það að eínhverju leyti
þeirri stefnu, sem það hefir sett
sér, bið ég engan að kaupa það
lengur.
Áður en ég lýk máli mín» get
ég ekki látið vera að minnast
ofurlítið á grein hr. alþingismanns
Sig. Sigurðssonar, formanns verk-
mannafélagsins „Dagsbrún", sem
birtist í 3. tbl. Dagsbrúnar, með
/yrirsögninni „Alt með gát“. Þar
segir hann meðal annars:
„Jafnaðarstefnan er ekki í því
einu fólgin, að hœkka kaup vinnu-
seljenda, hvar sem er og hvernig
sem á stendur. Síður en svo. Það,
að hækka kaupið, getur jafnvel
stuDdum gert skaða. Og þó að
krafan um hærra kaup, meiia'
kaup, sé oft á fylstu rökum bygð,
og hafi við sanngirni að styðjast,
þá hefir þetta kauphækkunarheróp
stundum blindað menn svo, að
þeir hafa ekki gáð neins annars
en að hrópa um hærra kaup með
hendur í v'ósum. — Það verður
að segja svo hverja sögu sem hún
gengur. “
Ég verð að skilja þessi orð svo,
að þau séu töluð til verkamanna
hér, og þá ef til vill frekast til
þeirra af verkamönnum, sem að-
hyilast jafnaðarmannastefnuna.
Ég er því fyllilega samdóma, að
jafnaðarstefnan sé ekki í því einu
fólgin, að hækka kaupið, það vita
líka flestir, en því að verkamenn
hér hafi hrópað á hærra kaup,
eða að kröfur þeirra, þá sjaldan
þeir hafa farið fram á kauphækkuD,
hafi ekki haft við sanngirni að
styðjast, er ég algerlega ósam-
þykkur, enda er það beinlínis
rangt hjá greinarhöf., og því síður
er það rétt að menn hér leitist
ekki við, eftir megni, að bjarg®
sér. Þessi orð í grein S. S. eru
því óþörf og ómakleg, og ættu síst
að koma úr þeirri átt, En ritstj-
„Dagsbr." óska ég til hamingju
með jafnaðarmanninn.
Jörundur Brynjólfsson•
Hvalirnir.
Alþingi 1913 friðaði þessar j
skepnur í 10 ár, frá Okt. 1915»
en þegar árið eftir var reynt að
ónýta lögin með því að reyna að
fá lögleitt að þær hvalveiðastöðvar,
sem þá voru á landinu, mættu
halda áfram að drepa hvali, hver
með þeirri veiðiskipatölu er þ®r
þá höfðu. Sem betur fór urðu
þessar málaleitanir að engu, og
héldu menn, að nú mundi hvöl'
unum borgið. En þeir góðu Jökul'
firðingar hugðu annað. Hvalveiða-
stöðin á Hesteyri í Jökulfirði er
eina stöðin, sem enn rekur veiðar,
og hafa Jökulfirðingar nú seöt
Alþingi bréf, og beðið að stöðin a
Hesteyri megi vera undanþegiD
ákvæðum hvalfriðunarlaganna.
Segjast þeir eigi geta lifað,
nema þeir hafi hvalakjöt að éta,
og við og við súrt rengi, og hóta
að taka hallœrislán ef Alþing'
ekki vilji leyfa hvalveiðar fr*
Hesteyri.
Vonandi finnur Alþingi eitthvert
ráð til að halda lífinu í þeim góð°
Jökulfirðingum, annað en það,
gefa þeim hvalakjöt sð borða.
Þess er vert að geta hér, að
það eru ekki hvalveiðamennirrúr
sem sækja um að fá að halda
fram að veiða. Sussu nei, ekki
eru það þeir. Þeir hafa másko ,
ekki einu sinni vitað um að sveit'
ungar þeirra sóttu um leyfið, eða :
undanþáguna, eða hvað nú á að
kalla það, en eftir því, sem kunn-
ugir segja, þá munu þeir fáan-
legir til þess að halda áfram
veiðunum, ef Jökulfirðingar útvega
handa þeim leyfið hjá Alþingi.
* *
*
Norðmenn friðuðu hvalina árið
1904 til 10 ára, og 1914 á ný
til annara 10 ára. Virðist sjálf-
sagt að hafa hvalina, einnig hér,
friðaða í að minsta kosti 10—20
ár, eða svo lengi sem þörf er á,
til þess að þeim geti fjölgað að
mun. En þegar það er orðið, og
álita má, að óhætt sé að fara að
veiða þá aftur, án þess að hætta
sé á útrýming þeirra, þá á veiðin
að vera landsjóðseign, en eigi ein-
stakra manna, og er enginn vafi
á því, að það getur orðið land-
sjóði feikilega arðvænlegur tekju-
stofn. Með því fyrirkomulagi verð-
ur einnig bezt komið í veg fyrir
að of mikið sé drepið af þeim, og
þá á að nota allan hvalinn, sem
drepinn er, (en hvalveiðameno
'hafa drepið svo hundruðum skifth
af hvölum, og hirt að eins spikið)*