Dagsbrún - 06.11.1915, Blaðsíða 2

68
DAGSBRÚN
Verkamenn!
Biðjið kaupmann yðar um Sanitas aikunnu sætsaft.
En gerir hún það þá?
Ja, bezta svarið við þeirri
spurningu eru stúdentarnir,
sem með sárfáum undantekn-
ingum halda háskólaveginn.
Af hverju halda þeir allir á-
fram náminu? Af þeirri mjög
einföldu ástæðu, að 6 ára nám
þeirra undir stúdents-próf er
þeim tiltölulega lítils virði,
þegar frá er dreginn rétturinn
sem það gefur til þess að halda
áfram námi og taka embœttis-
próf. Þeir eru því svo að segja
neyddir til þess að halda há-
skólaveginn, eigi þeir að hafa
þann hagnað af náminu, er
svarar til tímans, er í það hefir
verið eytt.
III.
Þá komum við nú að kjarna
málsins, sem er þessi spurn-
ing: Hvers virði í daglega líf-
inu mun sú almenna mentun
vera fyrir presta, lækna og
lögfræðinga, sem — miðað við
að til hennar er varið 6 af
beztu árum æfinnar — er einskis
virði fyrir þá, sem ætla að verða
bændur, sjómenn eða verzlun-
armenn? Allir heilvita menn
hljóta að sjá, að sú mentun,
sem hefir notagildi í lífinu fyrir
menn, er lagt hafa stund á svo
ólíkar fræðigreinar sem guð-
fræði, læknisfræði og lögfræði,
hlýtur að hafa sama nota-
gildi fyrir hvern sem er. En
nú hefir einmitt þessi mentun,
sem heimtuð er af þeim, er
vilja fara að lesa undir guð-
fræðis-, læknisfræðis- eða lög-
fræðis-embættispróf, mjög lítið
notagildi fyrir aðra, miðað við
tímann og kostaðinn, þvi eng-
inn maður með öllum mjalla,
sem hugsar sér í upphafi að
verða verzlunarmaður, bóndi,
útgerðarmaður eða skósmiður,
byrjar á því að taka stúdents-
próf.
Lesarinn haldi sjálfur i huganum
áfram röksemdafærslunni um gagn-
semi stúdentsprófsins.
Lestu ,Dagsbrún‘ með blýant!
Herra ritstjóri!
Eg hefi hvað eftir annað
rekið mig á það, að menn, sem
halda að þeir séu búnir að
lesa »Dagsbrún« eiga eftir kann-
ske tvær eða þrjár greinar.
Þetta er mjög skiljanlegt af því
blaðið er svo fjölbreytt og smá-
greinarnar í því svo margar,
og hefir komið fyrir mig líka,
þar til eg tók upp það ráð, að
sitja með blýant í hendinni
meðan eg les blaðið, og setja
svo kross við greinarnar jafn-
ótt og eg Ies þær. Eg les æfin-
lega »Himinn og jörð« grein-
arnar fyrst.
Yirðingarfylst.
P. G.
Yeltandi YÍnkrár.
Herra ritstjóri! Gerið svo vel
að ljá línum þessum rúm í
yðar heiðraða blaði.
Það virðist svo sem bifreið-
arnar okkar ætli að fara að
verða veltandi vínkrár, og finst
mér það ekki litlar framfarir,
þegar eg lit aftur í tímann, því
fyrst áttum vér lengi vel að
eins standandi áfengiskrár, en
svo óx oss fiskur um hrygg og
vér fengum fljótandi vínkrár;
en nú, árið 1915, erum vér
búnir að fá þær veltandi, og
nú vantar oss að fá þær fljúg-
andi, og þá verðum vér mestu
framfaramenn heimsins í þeirri
grein, því alstaðar erlendis er
lögð hegning við, ef bifreiðar-
stjóri neytir áfengra drykkja
og sömuleiðis er þeim hegnt,
er veita þeim áfengi. En hér
á landi, þar sem áfengisbann
er, gefur að líta bifreiðarstjóra
svo drukna, að þeir jafnvel vita
ekki, hvaðan þeir koma eða
hvert þeir ætla, og því síður
að þeir geti borið ábyrgð á
verkum sinum. Eða hvernig
getur drukkinn maður gert það?
Það virðist annars vera merki-
legt, að í lögum um notkun
bifreiða, 2. nóv. 1914, er ekk-
ert ákvæði, er ræðir um áfeng-
isnautn bifreiðarstjóra, og virð-
ist það vera gleymska, þó ó-
trúlegt sé, og má það mál ekki
liggja óhreyft lengur.
Orsökin til þess, að eg skrifa
þessar línur, er sú, að á sunnu-
daginn kom eg gangandi sunn-
an úr Hafnarfirði, ásamt móður
minni, og hafði eg með mér
hvolp einn, tveggja mánaða
gamlan. Þegar við komum inn
á svo kallaðan Arnarnessháls.
sáum við hvar bifreið kom
með svo miklum hraða, að eg
hafði orð á því við móður
mína, að hún færi harðara en
lög ákveða. Hundurinn stökk
á undan okkur, svo sem á að
gizka 50—100 metra; en er
hann kom nær bifreiðinni, tók
hann til fótanna og hljóp alt
hvað hann orkaði undan henni,
en hún dró hann samt uppi,
og er hann kom á móts við
okkur, ætlaði hann að hlaupa
út af veginum, en í sömu svip-
an rann bifreiðin yfir hann og
beið hann auðvitað bana af.
Bifreiðarstjóri stöðvaði vagqinn
á að gizka 40—50 metrum frá
þeim stað, er slysið vildi til,
og steig út úr honum. Bað eg
hann að aflífa hundinn, sem
enn lá og kvaldist. Hann kvað
nei við. Eg spurði hann þá,
hvort hann væri nr. 13 og
kvað hann svo vera. Eg gaf
mér ekki tíma til að tala meira
við hann, því fyrst og fremst
lagði af honum sterka áfengis-
pest og svo sá eg að hann átti
mjög bágt með að standa kyr
í sömu sporum. Eg sneri því
til baka til hundsins og stytti
kvalir hans með steini, er eg
rotaði hann með. En er eg leit
við aftur, var bifreiðin öll á
bak og burt.
í 9. gr. laganna er það tekið
fram, að ef slys vill til, sem
stafar af, eða stendur í sam-
bandi við notkun bifreiða, skal
ökumaður þegar nema staðar,
skýra frá nafni sinu og heim-
ilisfangi, og hjálpa þeim, er
slasast hefir, ef þörf gerist. —
Eg legg það undir dóm alþýð-
unnar, hvort hún álíti, að bif-
reiðarstj. hafi uppfylt skyldur
sínar gagnvart mér og móður
minni, sem er heilsulitil og
þoldi elcki að sjá slíkt; hún
liggur nú veik og ber þess
máske menjar til dauðans, er
hún var sjónarvottur að.
Mánudaginn 2. nóv. kærði
eg bifreiðarstjórann fyrir lög-
reglunni og hún leitaði hans
þann dag, en árangurslaust.
En sama dag fær hann Morg-
unblaðið til að birta lygaþvætt-
ing, sem auðvitað var sjálfum
honum til skammar, en ekki
mér, og lýsir sú aðferð bezt
hugsunarhætti hans. — Greinin
hljóðar þannig:
»Hundur varð fyrir bifreið
á veginum til Hafnarfjarðar í
fyrradag og beið bana af. Eig-
andi hundsins kærði bifreiðar-
stjórann fyrir lögreglunni, en
svo lauk því máli, að kærandi
var dæmdur í sekt. Kom það
upp úr kafinu, að hann hafði
ekki talið hundinn fram og var
elckert merki, er sýndi hver
löglegur eigandi væri«.
Þegar hann lét setja grein
þessa í blaðið, var ekki búið
að birta honum neina stefnu
frá minni hálfu, og býst eg
helzt við, að hann hafi verið
ölvaður eins og fyrri daginn.
Margar sögur ganga hér um
bæinn um hinn sama bifreið-
arstjóra og eru þær ekki allar
sem fallegastar, en eg ælla að
sleppa þeim að þessu sinni.
Nú er eftir að vita, hvað lög-
reglan gerir í þessu máli, en
margir eru hræddir um að
hún vilji stinga því undir stól,
vegna þess að bifreiðarstjórinn
er kaupmannssonur og það af
ríkara tæginu, en eg fyrir mitt
leyti trúi því ekki að svo
stöddu.
Reykjavík 3. nóv. 1915.
Markús Jónsson.
Hásetar á Akranesi
sem hafa áhuga á því að stofn-
að verði þar hásetafélag eru
beðnir að skrifa strax einhverj-
um af þessum mönnum:
Jóni Brynjólfssyni
Pósthússtræti 14, Reykjavik.
Birni J. Blöndal
Skólavörðustíg 41, Rvík.
Jósef Húnfjörð
Laugaveg 121, Rvik.
íslenzkt og útlent skyr.
Eftir Gísla Gaðmundsson gerlafræðing.
Tekið með leyfi höf. úr Búnaðarritinu.
Frh.----------
Eg geri ráð fyrir að hinir heil-
næmu súrgerlar Búlgara sé af góðu
kyni. Þá gerla mætti nota við hér-
lenda skyrgerð, með því að auð-
velt er að ná þeim úr búlgarska
skyrinu.
En þurfnrn vér að vera upp á
aðra komnir með kyngóða gerla?
Eg hefl fengist þó nokkuð við
rannsókn á íslenzku skyri, tíl þess
að geta leyst úr þessari spurningu.
í skyrinu okkar er fjðlbreyttur
gróður.
Fyrst í stað gerði eg mér ein-
göngu far um að hreinrækta úr
því mjólkursúrgerla, er líktust sem
mest þeim búlgörsku í sjón og
reynd; hafði eg þá jafnframt búl-
görsku gerlana til samanburðar.
í íslenzku skyri hefi eg fnndið
þrjár höfuðtegundir súrgerla,
en alls hefi eg fnndið 7 teg-
undir; þar á meðal eru hinir al-
gengu ristilgerlar, sem einnigfram-
leiða súr.
Eins og áður er tekið fram, eru
aðallega 2 tegundir mjólkursúrgerla
í búlgörsku skyri, og heflr önnur
perlubandslögun en hin striklögun.
— Eftir skamman tíma tókst mér
að ná úr skyrinu okkar súrgerlum,
sem líktust hinum búlgörsku að
útliti, en voru þó annars eðlis;
varð eg því að byrja á ný og ein-
angra aðra súrgerla úr skyrinu.
Loks heppnaðist mér að hrein-
rcekta i'ir skgri mjölkursúrgerla,
sem virðast vera náskyldir þeim
búlgörsku. Eg get t. d. látið is-
lenzkan perlubandssúrgeril úr skyri
vinna með búlgörskum striklög-
uðum súrgerli, og fengið með þeim
súrmjólk, sem hefir sama bragð
og útlit eins og súrmjólk sú, er
eg hefl gert með báðum sambýlis-
súrgerlum Búlgara. Ennfremur get
eg látið íslenzka striklögunar-súr-
gerla og búlgarska perlubandsgerla
vinna saman með góðum árangri.
Daglega sýri eg nú mjólk með
sambýlisgerlum úr isleuzku skyri,
og finst mér sama bragð að þeirri
súrmjólk og hinni, sem eg fœ með
búlgörskum súrgerlum.
Súrmjólk hefl eg sent til ýmsra
merkra manna til reynslu, og
segjast þeir ekki geta gert upp á
milli íslenzku og búlgörsku súr-
mjólkurinnar. Þó hafa sumir tekið
þá íslenzku fram yfir þá búlgörsku.
íslenzku súrmjólkurgerlarnir gefa
af sér 2,86°A> af mjólkursýru, en
þeir búlgörsku minna; þess vegna
er oft heldur meira sútbragð af
íslenzku súrmjólkinni.
Út af skyrrannsóknunum kom
mér til hugar, að gera mætti svo
vandað skyr, að hægt væri að
senda það á útlendan markað. Eg
gerði því nokkrar tilrannir með
hreinrœktuðum gerlum, en þá
kom í Ijós, að það skyr var ekki
eins Ijúffengt og venjulegt gott ís-
lenzkt skyr. Meðan þetta skyr er
ósíað, virðist bragðið mjög líkt,
en eftir síunina finst greinilegur
munur til hins lakara. Petta hygg
eg stafi af þvi, að i atgengu skyri