Dagsbrún - 18.12.1915, Blaðsíða 2

88
DAGSBRÚN
Ðagsbrún kemur út ajtur á jlltiðvikuðaginn.
Fregnin.
Sú fregn barst hintrað með
símanum að við ísafjarðardjúp
hafl farist tveir vélbátar Og einn
sexæringur. Pó'ust á þessum bát-
um alls 17 menn, og fóru þar
möig hraust bein í sjóinn
un með okkjunum, sem eftir sitja
í faiækt. bönunum sein uiðu
föðurlaus, gamla fólkinu, sem
misti upp-onma syni sína, og
unnust.unum, hverra ástaidraumar
aldiei eiga að læta^t.
En nú þegar liðnir eru nokkiir
digar, hafa flestir gleymt þessu
nema. fólkið, sera situr eftir með
harminn; en það mun hafa hljótt
um sig. Svo liður tíminn þangað
til næsta mannskaðan ber að, og
menn hryggjast á ný — og
gleyma.
Mannnkaðinn.
Við skulum fyrst athuga þann
beina skaða, sem þjóðin liður við
slys þessi. Það voru 17 menn,
sem fórust. Það er ekki margt að
töluuni, en það er þó ba tala
miðað við vora famem u þj"ð (90
þús.), þvi þetta er eins mikill
skaði fyrir hana, eins og það væri
fyrir brezku þjóðina að missa
8500 aienn i sjóiun í einu. Þegár
monn minnust þ'ss, t ð það vo.-u
ekki „nerna" á annað þúsund
manns, sem fórust með „Titanic",
má gera sér í hugarJund þvíhka
eftirtekt það hefði vakið, og soig,
um heim allan, hefði orðið raarín-
skaði á sjó, hjá brezku þjóðintii,
hlutfallslega eins stór og sá, er
varð um dagtnn við ísafjaiðardjúp.
Peningaskaðinn.
Það er tvennskonar skaði, sem
landið, eða réttara sagt íslenzka
þjoðfélagið, verður fyrir þegar ís-
lenzkir menn drukkna. Fyrst það.
er kalia mætti mannskaðann, s. e.
örvæntingin, sorgin, tárin, tieginn,
þeirra er eft.ir lifa, og verður sá
skaði ekki metinn til peninga. En
það er annar skaði er telja má í
krónum, þann, sem þjoðfélagið
bíður við að missa það dýrmæt-
asta sem það á: vinnukraftinii*).
Hve mikils viiði víunukraftunnn
er hér á landi, hefir víst aldrei
verið reiknað út. En ekki mun það
minna vera en i Danmörku, en þar
er taJið, að fra þjóöhagfiæði-Iegu
sjónariniði sé hver 12 ára dreng-
ur 6 þús. kr. vitði, hver tvítugur
maður 22 þú»., hver feitugur 20
þús. og hver sextugur maður 10
þús. kr. virði ( jnlfsagt eru þessar
tölur alt of lagar, og mun sýnt
fram á það seinna).
Þegar skip og menn farast hér
við land, þá er fjártjónið aldrei
talið annað en skip og farmur,
og þó bíður íslenzka þjóðin vana-
lega meira fjárhagstjón við það
að mis»a einn, aðeins einn, af
sonum sínum í sjóinn, en við það
*) Sem reyndar befir verið reynt að
eyðileggja á togurunum, með óhæfileg-
um vökum, undanfarm ár.
að missa heilt þilskip. Hefði höfð-
ingjunum, sem ráða hér á landi,
verið þetta Ijóst, hefði hið sví-
virðileqa eftirlitsley-d með vélbát-
um og fleiru, sem á flot er látið,
ekki getað átt sér stað, því þá
hefðu þeir, blessaðir höfðingjarnir,
litið á hag landsins, og séð um
að bannaðir væiu allir manri-
dráp^boll irnir, sem íslenzkit sjó-
nú neyðast til þess að
á. (Lesið hkýrslu
Ólafssonar alþrn
Sveinssonar ráðunauta
1. tbl. „Æ-'S“ þ. á.)
Mnnur á Jóni og séra Jóiti!
Margir, sem lásu greinina
„Mmnslífið" í 10. tbl. Dags-
brúnar, hafa vafalaust spurt sig
sjálfa hvernig í ósköpunum slíkt
gáleysi með mannshflð — sem
þar kemur í Ijós — geti ,átt sér
stað? Svarið er til taks, en fall-
egt er það ekki: af því einu, að
hér er um líf obreyltra sjömanna
og annara alþýðumanna að ræða,
þvi ekki mun nokkur lifandi
maður láta sér detta í hug að
efast um, að væru það líf lækna,
kaupmaDna, sýslumanna og ann-
ara „heldri" manna, sem í veði
væru, þá væri fyrir löngu komið
fyllilega trygt eftirlit. Þetta er ein
af þeim mörgu sönnunum, sem
ti) eru fyrir því, hve gersamlega
óhæfir „helö'i" menn yfirleitt eru
til þess að sjá um hag alþýðum -
ar á þingi. Þess vegna segir al-
þýðan nú: Burt með ykkur! Við
kjósum okkar eigin menn. Hingað
til höfum við greitt ykkur at-
kvæði, og á hverju haflð þið sýnt
verulegann áhuga, nema á því að
hækka laun þeirra, sem hæzt eru
launaðir meðal starfsmanna þjóð-
arinnar? Og hvernig haflð þið
stjórnað landinu í þessi fjörutíu
ár, sem liðin eru frá því við
fengum sjálfstjóin ? Þið haflð
stjórnað því svo dásamlega, að á
þessu ári, sem er að líða, sem
fyrir landið í heild sinni er fjár-
hagslega besta árið af þeim tíu
hundruð og fjörutíu árum, sem
íslendingar hafa bygt það, að
fyrir mikinn hluta þjóðarinnar
verður bezta árið versta árið,
sem þessi kynslóð man.
Þess vegna: Burf með ykkur
af þingi og úr bæj ustjórrium, við
erum búnir að reyua ykkur.
Sumarauki.
Það nafn mun framvegis notað hér i
blaóinu um öll mannaverk, sem eru í
því fólgin, að breyta náttúrunni, þannig,
að hún bjóði mannkyninu betri kosti
að búa við, þ. e. eigi eingöngu þau, er
beinlfnis lengja sumarið, svo sem þau
er sagt var frá 1 greininni „Sumar-
auki“ hér í blaðinu, heldur einnig þau,
sem stytta veturinn, eða gera jörðina,
hafið, ámar, vötnin eða loftslagið arð-
samari eða hagfeldan mannkyninu.
í næstu blöðum inunu, undir nafn-
inu „Sumarauki41, byrtast smágreinar
uffl „Akuryrkju í sjó“, ali-ála, laxaklak,
útihaga-rækt o. fl. o. fl. Vonar blaðið
að Sumarauka-kítíiarniv verði hjá les-
endunum keppinautar í vinsældum við
Himinn og förð-kaflana.
Or bréfi frá gömlum bóksala.
— — — Það eru komin lestralélög
hér um bil i hverja kirkjusókn á land-
inu. Þá er óhætt að segja að fólk geri
það til spaniaðar, að það þurfi ekki
að kaapa bækur að óþörfu, þar af
leiðir að það hætta að ganga út skáld-
sögur og kvæð, þó skáldin séu launuð.
Eg get þesia, þvi þó ég sé hættur að
selja bækur, þá ferðast eg samt til að
kynnast ástandinu, en viðkvæðið er
hjá fólki, að það vilji ekki kaupa
bækur, lesi þær bara einu sinni, og
sama sem kasti þeim svo. Margt fólk
er líka svo fstækt að það getur ekki
keypt þær bækur sem skóiaskyldan
býður, og verður að láta allar aðrar
bækur sitja á hakanura. En af þessu
getur það leitt, að fækka verði prent-
smiðjunum, og bókbandsverkstæðunum
lika, nema bóksalarnir taki aðra stefnu
og fara að láta gangu um landið með
bækur eins og aðventistar gerfn Ef sú
aðferð hefði verið brúkuð við „Þýðing
trúarinnar", þá mætti vera búið að
selja fleiri þúsund af þeirri bók; svo
og af „Bók æskunnar11 og öllum beztu
bókum landsins. Skal getið hér nokk-
urra bóka, sem gott væri að láta lesa
í skólum, það er: „Foreblrar og börn“,
„Fullorðinsárin11, „Auðnuvegurinn11 og
fleiri bækur, sem hafa verið gefnar út
af Þjóðvinafélaginu. Þetta er aðeins
bendmg til kennara Eg befi ætíð fund-
ið það skyldu raína, að reyna að koma
út þeim bókum som eg hefi álitið
beztar fyrir þjóðina. — — —
— Eg vildi taka dæmi af manni,
sem búinn er að búa í 30—40 ár og
hefir staðið sómasamlega í stöðu sínni
og goldið til allra stétta. Svo kemur
að því að hann er að kröftum þrotinn,
heilsnleysi o. s. frv., og þarf að fá
sveitarstyrk. Það fyndist mér að ætti
að vera heiðurs-viðurkenning eða eftir-
laun, eins og embætti menn fá. Eg
get ekki betur séð en að sveitarsjóður
og landssjóðiir séu saroa; því að hvað
væri laudssjóður ef ekki væri sveitar-
sjóður ? Og því ættu allir að hafa sama
rétt, embættismaðurinn og almúga-
maðurinn---------. S. E.
Bréfkaflar þeir er hér eru á
undan, eru úr btéfl er Sigurður
Erlendsson skrifaði kunningja sín-
um, Siguiður hefir starfað sern um-
feiðabóksali í milli 30 og 40 ár,
og hefir á þeim tíina gert sér
mikið far um að útbreiða góðar
bækur í landinu, og með því unn-
ið bókmentunum mikið gagn, því
t.il lítils er að gefa út bækur, ef
þeim er ekki kömið út. Sigurður
er riú, sökum lasleika, hættur að
selja bækur. Hann sótti um 150
kr. ársstyrk til þingsins (einar
hnndrtið og flmmtiu krónur) en
fékk ekki. Fjárlaganefndin sá eftir
þessurn 150 kr. til alþýðumanns-
ins, þó landssjóður borgi einum
embættismanni 6000 kr. eftirlaun
og öðrum 5000. Líklegast fær
hann þær næst er þing verður
haldið.
Þingkosningar i Noregi,
Þær fóru nú í haust á þá leið
að kosnir voru 72 vinstrimenn
(áður 71) 21 afturhaldsmaður (áð-
ur 24) 19 jafnaðarmenn (áður 23)
og 6 verkamenn (áður 5). Auk
þess 5 menn utan flokka. At-
kvæðamagn jafnaðarmanna jókst
feykilega við þessar kosningar; úr
140 þús. atkvæðum upp í 210
þús., eða nálega 70 þús. En þrátt
fyrir þennan framgang í atkvæða-
fjöida, fækknðu þingsæti hinna
norsku flokksbiæðra vorra, úr 23
niður i 19, svo sem fyr var sagt.
Var það nokkuð að kenna því að hinir
tveir aðitlflokkarnir gerðu banda-
lag með sér, móti jafnaðarmönn-
um. Orsök átti og kjöidæmaskift-
ingin, sem er afar óréttlát í Nor-
egi, því að vinstrimenn, sem
samtals fengu 230 þús. atkvæði,
naðu 72 þingsætum, en aftur-
haldsmenn, sem saintals höfðu
210 þús. atkvæði naðu að eins
26 sætum, og jafnaðarmenn, sem
sömuleiðis höfðu 210 þús, atkvæði
fengu ekki nema þessí 19 sæti.
JB r é f.
Herra ritstjóri!
Út af fyrirspurninni sem stend-
ur í heiðruðu blaði þínu „Dags-
biún“ 11. des., um það, hverjir
hafi eftirlit með því að skipstjórar
á skipum, sem eru yflr 12 tonn,
fullnægi þeim skilyrðum um at-
vinnu við siglingar, lög 10. nóv.
1905, vil eg blðja þig fyrir eftir-
farandi linur.
Þú svarar spurningunum þannig
að þú býst við að lögreglustjóri
á hverjum stað geri það. En óg
held að það sé ekki tilfellið, því
þá væru þessi lög ekki brotin eins
alment og gert er. En að þau eru
brotin, stafar auðvitað af því að
það er ekki lögskráð á þessi skip
þrát.t fyrir það þó það sé skylda
og lögum samkvæmt. Og að það
er ekki gert, að lögskrá á þau,
hygg eg að sé af því að þeir, sem
með þau eru, vita sem er, að þeir
geta ekki fengið það, sökum þess,
a.ð þeir hafa ekki uppfylt þau
skilyrði, sem sette ru í áðurnefnd-
um lögum.
En til þess nú að fyrirbyggja
með lítilli fyrirhöfn, að slíkir
menn kæmust að, þá heflr mér
komið til hugar hvort ekki væri
einnig skylda samábyrgðarstjóra
að hafa gát á þessu, í það minsta
með þau skip, sem eru vátrygð í
öamabyrgðinni. Því að í reglugerð
22. jan. i910, sem gerð er fyrir
öamábyrgðina, stendur: að skip-
stjórar á hinum vátrygðu skip-
um verði að fullnægja þeim regl-
um, sem settar eru í gildandi
lögum, á hverjum tíma, um rótt
til að vera skipst.jóri á slíkum
skipum sem þeir eru fyrir. Hann,
samábyrgðarstjórinn, á svo hægt
með það, því honum er víst vana-
lega tilkynt nöfn þeirra manna,
sem með skipinu eru, og þarf
hann þá ekki annað að gera en
spyrja um skírteini þess er yfir
skipinu ræður, og hafi hann það
ekki, þá auðvitað að víkja honum
frá eftir áðurnefndri reglugerð, því
nógir eru til sem próf hafa í
Flesta íslendinga trríp'n ótti er
þeii heyr.i fregnina, og meðaunkv-
menn
hæt.ta 11 fi sínu
þeira- Mitthíasar
og Ólefs
Fiskitél,