Dagsbrún - 05.03.1916, Blaðsíða 1

FREMJIÐ EKKI
RANQINDI
DAGSBRUN
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
ÞOLID BKKI
RANQINDI
GEFIN ÚT MEÐ STYRK NOKKURRA IÐNAÐAR- OG VERKMANNAFÉLAGA
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
ÍO. tbl.
Reykjavik, Sunnudaginn 5. Marz.
1916.
Bágborinn búskapur.
Meðalaldur allra þeírri> er
fæðast hér á landi er yfir 60
ár. Það er þvi lágt reiknað, ef
gert er ráð fyrir þvi, að hver
tvítugur maður eigi að meðal-
tali eftir ólifuð 40 vinnuár. Ef
nú er gert ráð fyrir því að meðal
árskaup íslenzkra sjómanna sé
1000 kr., þá mun mega ætla
að hver þeirra vinni islenzka
þjóðfélaginu inn að meðaltali
2000 krónur á ári* *). En 2000
kr. á ári í 40 ár eru 80 þús.
krónur, sem þá er sú upphæð
sem tvítugur íslenzkur sjómað-
ur er virði íslenzka þjóðfélag-
inu, að frádregnu því, er fer
til lifsviðurværis hans sjálfs.
Ef nú er gert ráð fyrir því, að
sjómenn eyði helmingnum af
kaupi sínu sjálfir, en hinum
helmingnum til þess að fram-
fleyta með fjölskyldu (og vafa-
laust er það að meðaltali meira
en helmingur af kaupinu sem
fer til ijölskyldunnar), þá er
sama sem 20 þúsundir (500 ltr.
i 40 ár) af þessum 80 þúsund-
um fari til mannsins sjálfs, og
verða þá eftir 60 þúsund krón-
ur. Hver tvítugur sjómaður er
því eftir þessum reikningi, sem i
vafalaust er of lágur, 60 þús-
und króna virði fyrir íslenzka
þjóðfélagið. Þegar tvítugur
maður drukknar, er það þvi
(auk táranna og tregans, er
ekki verður metinn í pening-
um) 60 þúsund króna tap fyrir
ísland.
En hvernig förum við ís-
iendingar nú með vinnukraft-
inn — það verðmætasta sem
landið á — og það, sem öll vel-
ferð þess í nútíð og framtíð
byggist á?
Hvað marga verkamenn er
búið að drepa á óþarfri næt-
urvinnu hér í Reykjavík? Og
hvað er búið að eyðileggja
heilsu, og stytta líf margra sjó-
manna með óhœfilegum, ósvífn-
um og óþörfum vökum á is-
lenzku togurunum?
Dagsbrún flutti i sumar grein-
ar um vökurnar á togurunum,
eg skoraði á þingmenn að flytja
frumvarp um lögboðinn minst-
an svefntíma á togurum, en
enginn af þeim fjörutiu háu
herrum, sem á þingi sátu, hafði
rænu, vilja eða tíma til þess
_ *) Erlendis, bæði hér’í álfu og
* Vesturheimi, gera hagfræðingar
ráð fyrir að tæpur helmingur af
gróða allskonar atvinnufyrirtækja
renni til verkamanna, hitt til at-
'vinnurekenda, og mun mega gera
ráð fyrir pví sama hér á landi.
að sinna svo »ómerkilegu«
máli.
Margar eru þær lendingar
hér á landi, sem að meðaltali
ferst í einn maður á ári (land-
inu 60 þús. kr. virði), sem ör-
uggar mætti gera, með því, að
verja til þess 10 eða 20 þús-
undum króna.
Það mundi þykja frámunalega
bágborinn búskapur hjá þeim
bónda, sem gæti umgirt dýki
fyrir 3—6 kr., sem árlega dræpi
fyrir honum eina sauðkind, en
gerði það ekki. En hvað á mað-
ur að kalla þetta búskaparlag
ísl. þjóðfélagsins, að fara svona
gáleysislega með mannslífið —
dýrmætt þjóðfélaginu, og í tvö-
földum skilningi dýrmætt þeim,
sem eftir lifa?
Hver stjórnar þessu? Eða
réttara sagt: hver ætti að stjórna
því? Svariðer: Alþingi. Hverj-
ir ráða þar? Það gera »heldri«
mennirnir. Þjóðin hefir trúað
á þá eins og guði (eða frek-
lega það) en þeir hafa ekkert
gert landinu til verulegra fram-
fara, ekkert hjá því sem hefði
getað verið, því þó framfarir
hafi orðið hér á landi síðustu
áratugina, þá eru þær ekkert
hjá því, sem þær hefðu getað
verið, því ísland er gott land
fyrir þjóð, sem kann að búa
hér. En það kunnum við ekki
ennþá, því allur þjóðarbúskap-
ur okkar er eins og sú sóun
á mannslífum, sem á sér hér
stað.
Síðan alþýðuflokkurinn fór
að láta til sín taka, eru farnar
að heyrast raddir úr herbúð-
um gömlu flokkanna, um að
nú eigi að fara að koma á
heilmiklum framförum. En
loforð, sem ekki voru haldin,
eru ekkert nýtt í íslenzkri
pólitík, og alþýðan mun svara:
í fjörutíu ár höfum við trúað
á ykkur, í fjörutíu ár hafið
þið rifist um ekki neitt, í
fjörutíu ár hafið þið hrúgað
upp bandónýtum pappírslög-
um og i fjörutíu ár hafið þið
skarað eld að kökum ykkar.
Nú þekkjum við ykkur.
Burt með ykkur!
Stríðið.
Þjóðverjar hafa gert ákafa
sókn á vesturvigstöðvunum, en
lítið orðið ágengt. Yfirleitt ger-
ist lítið í ófriðnum, er geti
orðið til þess að ófriðurinn
verði til lykta leiddur.
Fisksalan í ReykjaYÍk.
Reykjavík er fiskibær, hinn
mesti á landinu. Mörg þúsund
af bæjarbúum lifa beinlínis og
óbeinlínis af fiskframleiðslu. En
þó vill svo undarlega til, að í
þessum bæ má fá keyptar af-
urðir margra fjarlægra landa,
en tímunum saman fæst þar
ekki til kaups sú vara, sem í
raun og veru er mest til af i
bænum — og það er fiskur.
Aldrei hefir verið stígið neitt
alvarlegt spor í þá átt að tryggja
bænum fisk með skaplegu verði,
fyr en þetta ár, eftir að alþýðu-
hreyfingin í landinu tók að
magnast. Nú er togaramálið
komið í nefnd í bæjarstjórn-
inni, þrátt fyrir aðvaranir þess
manns, sem afturhaldsliðið mœlti
mest með, vegna togarakaupanna.
En það er önnur hlið á þessu
máli sem bæjarmenn þurfa að
athuga. Það er fisksölu fyrir-
komulagið. Það er algerlega ó-
hafandi eins og það er nú.
Einstakir menn sem flytja fisk
hingað til sölu i bæinn vita,
að þeir eru fáum skilyrðum
bundnir, og þeir hegða sér
samkvæmt því. Fólk flykkist í
hópum að hinni lélegu girðingu,
sem er utan um fisktrogin.
Sumir fara inn fyrir staurana
og eru oftast fyrst afgreiddir.
Fisksölumennirnir virðast engri
regiu fylgja í afgreiðslunni.
Sumir fiskkaupendur bíða
klukkutímum saman við girð-
inguna, án þess að þeim sé
sint, einkum ef þeir eiga engan
kunnugan innan við. En til
annara, sem að koma, er fisk-
urinn réttur út yfir margfaldan
mannhringinn. Stundum sér
maður börn og kvenfólk hampa
nokkrum aurum og biðja um
fisk. En þeim er ekki sint, þó
að aðrir fái um leið margra
króna virði, umtölulaust. Þetta
er ekki af því að fisksölumenn-
irnir séu verri menn en gerist,
heldur hitt, að staðurinn er illa
útbúinn og eftirlitið lítilfjörlegt.
Fisksölustaðir ættu að vera
tveir í bænum. Annar í mið-
bænum, hinn í austurbænum.
Bærinn verður á báðum stöð-
unum að láta reisa tigullagað
hús úr steini, eina hæð, með
flötu þaki. Á hverju horni húss-
ins ættu að vera tveir inngang-
ar. Frá hvorum þeirra væru
gangar inn með hliðveggnum,
eigi breiðari en svo að einum
manni væri vel gengt. Að utan-
verðu við ganginn væri útvegg-
urinn, en að innan grind sem
næði upp að rjáfri. Innan við
þær grindur væru fisktrogin.
Þegar fiskur væri til sölu í
húsinu mundi mannsöfnuðurinn
streyma inn um þessar átta dyr,
óg hver standa í röðunum þar
sem honum bæri; þeir fremstir
sem fyrstir komu, pg svo koll
af kolli. Á hverjum hliðvegg
miðjum væru tvennar útgöngu-
dyr. Innanvert við þær væri
afgreiðslumaður (þeir alls fjórir).
Þeir skyldu vega handa öllum,
meðan fiskur entist, og fá kaup-
endum við útgöngudyrnar. Einn
lögregluþjónn gæti verið innan
við grindurnar meðan á sölunni
stæði, og séð um að salan færi
skipulega fram. Þegar lítið væri
um fisk, mætti ákveða að eng-
inn skyldi fá meira en ákveðið
hámark. Slíka sölustaði þyrfti
að byggja sem fyrst, og leigja
þá fisksölumönnum, með á-
kveðnum skilyrðum.
Bœjarbúi.
Túnrækt.
Loksins er nú svo komið, að
túnræktarmálið er sett á dag-
skrá, og er það eingöngu Dags-
brún að þakka. Stefna alþýðu-
sambandsins í því máli er Ijós
og skýr. Reykjavík á mikið af
'góðu landi, líklega nægilega
mikið til að hafa 1000 kýr. Þó
að ræktað Iand verði haft til
beitar á sumrum, sem sjálfsagt
mun vera. Sumt af þessu landi
t. d. Fossvogur, er fyrirtaks
land, léttt að þurka, jarðvegur-
inn djúpur og frjór og skjól
fyrir norðan og austanátt. Þar
mun mega rækta nóg fóður
handa 100—150 kúm. Ennfrem-
ur á bærinn meiri áburð, en
nokkur túneigandi hér á landi
og getur búist við að svo verði
og á komandi árum. Og þegar
þar við bætist, að markaðurinn
er viss, árið um í kring, þá
virðist örðugt að skilja hvers
vegna bæjarmenn eru svo hik-
andi í túnræktarmálinu. Ennþá
hafa afturhaldsmenn meiri hluta
í bæjarstjórn og geta farið sínu
fram. Þeir geta gert sér það
til sóma og lífs, að byrja nú
á að láta bæinn framleiða mjólk.
En ef þeir láta tækifærið ganga
sér úr greipum, þá mun svo
fara að verkamenn hrinda því
í framkvæmd, þegar þeir hafa
fengið öruggan meiri hluta í
bæjarstjórn. Verður þess von-
andi ekki mjög langt að bíða.
Hreiðar.