Dagsbrún - 14.10.1919, Blaðsíða 2

122
DAGSBRÚN
rófur. Skóleður (gamalt). Sauð-
skinn (gömul).
Menn virtust vel ánægðir með
verðlagsskrána svo viðskiftin hefðu
óefað gengið greiðlega, ef nóg
hefði verið af vörum á staðnurn.
Ekki er víst hvort sýslan vill
eftirleiðis beita sér fyrir þessum
tilraunum með kaupstefnur, því
það hefir dálítinn kostnað í för
með sér fyrir hana, en áhuginn
hjá almenningi ekki mikill fyrir
málefninu, en það er leitt að vita
til þess, að þetta málefni deyi út
fyrir áhugaleysi, þar eð'hugmynd-
in tvímælalaust er heilbrigð og
getur án efa komið að stórgagni.
Það væri hin mesta hneysa fyr-
ir Sunnmýlinga, sem fyrstir alira
íslendinga hafa orðið til þess að
koma þessu á hjá sér, ef þeir létu
þetta falla niður aftur áður en það
fer ullreynt, og er vonandi að svo
verði ekki.
IjásetajéUgið
os
jláorgunblaðið.
Um ieið og Morgunblaðið af
einskæru frjáisiyndi flytur yfirlýs-
ingu þá sem samþ. var á fundi
Hásetafélagsins 21. septbr. síðast-
liðinn, hnýtir það aftaní mjög svo
óvitrum og illgirnislegum orðum
f garð sjómanna, og þá einkum
hásetafélagsmanna. Morgunbl. læt-
ur ekkert tækifæri ónotað þegar
um er að ræða að kasta skít á
sjómenn og verkamenn bæði hér
á landi og annarsstaðar, enda er
það í fám orðum sagt stefnuskrá
blaðsins, að því er séð verður.
O jæja, á einhverju verða menn-
irnir að lifa. Þetta er atvinna þUrra
er að Mgbl. standa, og hún að
líkindum ekki illa iaunuð eftir at-
vikum, en hvíldartími þeirra hlýt-
ur að vera af skornum skamti, ef
dæma skal eftir skammahaugunum
sem blaðið hiúgar upp Ég hefi
engan tíma til að fara að róta í
þessum haugum svo nokkru nemi.
Ég sé Mgbi. stöku sinnum hjá ná-
búa mínum, og í sumar rakst ég
á eitt blað norður á Siglufirði. Ég
lagði ekki mikið á minnið af því
sem ég sá þar, en ég man sér-
staklega eftir niðurlagsorðum á
ritstjórnargrein um hvíldartíma-
frumvarpið á togurunum. Þegar
ritstjórinn er Iengi búinn að moka
óþverranum yfir frumvarpið og
togaraháseta, þá koma síðustu rek-
urnar og eiga nú að vera kúfaðar.
Þar segir meðal annars eitthvað
á þessa leið: Ef að nú væri búið
að ganga lengi illviðri, eða legið
inn í höfn og ekki hægt að fiska,
svo loks þegar komið væri á veið*
ar þá færu allir að sofa. Ég var
lengi — og er enn — í vafa um,
hvort ég á að taka þessi orð rit-
stjórans sem óafsakanlega fávizku
eða ósvífna blekkingartilraun- Óaf-
sakanlega fávizku kalla ég það ef
ritstjóri Mgbl. veit ekki að á öll-
um skipum eru vaktaskifti, þegar
ekki er legið við land. Á flestum
skipum eru vaktaskiftin þannig að
annar helmingur skipshafnarinnar
vakir en hinn helmingurinn sefur
jafnlangan tfma hver, eftir nánari
reglum sem allir sjómenn þekkja,
svo það verður víst ekki fyr en
Vflhj. Finsen er orðinn skipstjóri.
að skipshöfnin fari öll að sofa í
einu þegar á veiðar er komið.
Ósvífna blekkingartilraun kalla
, ég áðurnefnd orð ritstj., ef hann
veit betur, en segir þetta samt,
í þeim tilgangi, að ef einhver
glópurinn, sem aldrei hefir á sjó
komið — þingmenn eða aðrir —
skyldu glæpast á að trúa þessu.
A þessum flór var líka þægilegt.
að moka.
Svo ég víki aftur að athuga-
semdinni, sem var bæði for- og
eftir-spi! við yfirlýsingu Hásetafé-
Iagsins í Mgbl. 1. þ. m., þá eru
það alger ósannindi að tillagan
um 8 stunda svefn á sólarhring
og sem samþykt var á þingmáia-
fundinum í sumar, væri komin frá
einum háseta, tillagan var kosnin
beint frá Hásetafélagi Reykjavík-
ur, samþ. i einu hljóði á fundi
þess 29. júrií síðastl., borin upp
og samþ. sama dag á fjölmennum
þingmálafundi hér í bæ, sömuleið-
is í einu hljóði, ekkert atkvæði á
móti.
Nú vildi ég mega spyrja —
svona út í bláinn — ég býst ekki
við að fá svar. Hvar eru takmörk
in fyrir því, hve miklu menn mega
ljúga í opinberum biöðum, og þá
einkum þegar það er gert í þeim
göfuga tilgangi að sverta og sví-
virða einstaka menn eða heilar
stéttir mannaf
Mér virðist rétt, gagnvart þeim
sem kynnu að hafa lagt trúnað á
orð Mgbl. í hvíldartímaraálinu, að
skýra nokkuð nánar tilgang tillög-
unnar. Tiigangurinn var, eins og
ég hefi áður drepið á, ekki sá,
að allir skipverjar ættu að sofa í
einu 8 stundir á sólarhring, held-
ur var meiningin hjá Hásetafé-
laginu sú, að skipverjum væri
skif í þrjár vaktir og væru altaf
tvær að verki, en sú þriðja hvfldi
sig og svæfi og gengi þannig koll
af kolli. Ég held að sjómönnum
beri alment samsn um það að
ekki mundi fiskast minna á tog-
arana þó þetta næði fram að
ganga. Jafnvel skipstjórar munu
ekki bera á móti því. Það vita
allir, sem verið hafa á togurum,
að 12 menn óþreyttír afkasta meiri
vinnu en 18 menn, sem eru bæði
þreyttir og syfjaðir. Hver er þá
skaðinn sem útgerðin líðurf En
þó svo væri að bæta þyrfti 4—6
mönnum á hvert skip, þá er það
ekki stór útgjaldaliður fyrir tog-
araútgerð. Ég held ég verði, áð-
ur en ég enda þessar Iínur, að
minnast lítið eitt á vökurnar á
togurunum. Þær hafa verið og
eru enn — í það minsta á sum-
um skipum — bæði til skaða og
skarnmar landi og lýð. Því verð-
ur ekki neitað með réttum rök-
um. Ég hefi ekki verið á togur-
um nema 3—4 ár, en sá tími var
nógu langur til þess að ég reyndi
út í æsar hvernig farið er rneð
hásetana á þeim. Eg hefi séð
menn við vinnu sína detta sofancji
niður á fiskkösina, ég hefi oft og
mörgum sinnum séð raenn stein-
sofna með nefið niður I diskinum
sinum, þegar sezt var að borðum.
Ég htfi séð menn pínda til a.ð
vaka og vitma í þrjá sólarhringa
samfleytt, Þetta alt og margt fleira
hefi ég séð um borð í togurum,
enda veit ég fyrir víst, að eitt-
hvað svipað þessu munu allflestir
gamlir og nýjir togaramenn geta
sagt.
Þetta þýðir ófyrirleitnum leigu-
þjónum auðvaldsins ekki að rengja
Þessi dæmi sem ég nefndi áður
hafa komið fyrir á flestum íslenzku
togurunum, en misjafnlega oft end-
urtekin. Hvað mundi nú Dýra-
verndunarfélagið gera, ef farið
væri svona með skynlausu skepn-
urnarf Þ.sð mundi áreiðanlega taka
til sinna ráða. Við erum líka svo
langt komnir íslendingar að hin
skynlausu vinnudýr okkar eru und-
ir vernd laganna, sem betur fer.
Við sjómenn ættum að muna það
vel, að við erum af löggjöfunum
mikið minna virtir en ferfættu
skepnurnar. Ef við gleymum því
ekki, þá kemur áreiðanlega að
því að við tökum sjáifir þann rétt,
er við eigum heimtingu á, en hin-
ir skammsýnu og rangsýnu lög-
gjafar vorir ekki viidu viðurkenna
á því herrans ári 1919.
Vilhj. Vigfússon
ritari Hásetafélagsins.
Hvernig farið er með
þjóðareignirnar.
Ég sá fyrir nokkru síðan í Dags-
brún minst á þetta atriði og var
þar bent á leigumála á einni jörð,
svo og á einn tekjulið fyrir ábú-
andann, það dæmi mun nú ekki
talið að benda til fjárhyggjuvits
hjá fyrverandi bústjórum þjóðar-
búsins, sem og ekki er, en þó er
það dæmi aðeins örlítið sýnishorn
af rnörgu miklu stærra og verra,
Ef menn vildu litast um hér og
þar á landi voru mundi raörgum
blöskra, tökum t d. Síglufjörð. Ef
við hefðum skýrslu yfir alt það
„svindlirí" er' drifið hefir verið á
þeirri þjóðareign, mundi mörgum
blöskra.
Hér skal bent á örfá dæmi af
banda hófi.
Norskur maður leigir þar stórt
landflæmi meðfram sjónum fyrir
kr. 75.00 um árið. A þessu landi
stendur verksmiðja og 3—4 bryggj-
ur, iítilfjörlegustu bryggjur með
litlu landi í kring leigði Norð-
maðurinn 1916 í tvo mánuði fyrir
nokkur þúsund og hafði nóg pláss
handa sér fyrir því, Sama „pláss"
leigði hann í surnar að viðbættu
húsnæði fyrir eitthvað af fólki fyr-
ir sextán þúsund, takið eftir, það
var aðeins o Vs partur af hans 75
kr. plássi. Sameinuðu íslenzku verzl-
anirnar, áður „Grána", hafa mjög
mikið land, svo að segja hjartað
úr plássinu meðfram sjónum. Þar
hefir félagið eins mikið land og
það þarf að brúka sjálft, og svo
leigir það pláss til nokkurra ára,
lætur svo leigjanda byggja bryggju
og á svo hana að nokkrum árum
liðnum auk leigunnar fyrir þetta
mun það borga nokkur hundruð
kannske 3—5 hundruð kr.
Svona mætti halda áfram með
dærni !ík þessum. 1915 eða 16
leigði presturinn syni sínum 0 IOO
metra með sjó í túni Hvanneyrar
fyrir eitt hundrað kr. um árið í
víst. hundrað ár. Þennan sinn leigu-
rétt seldi sonurinn sama ár fyrir
6 eða 8 þúsund krónur og nú
kváðu eigendur þess réttar vera
búnir að tvöfalda verðið ef þeir
selja. Presturinn er fullmagtugur
landsstjótnarinaar og hefir ráð á
því að íofa sonum sínum og góð-
vir.um að þéua. Og það lítur svo
út í hans og sumra valdhafanna
augum að það skifti meiru heldur
en hvernig farið er með þjóðar-
eignirnar.
Spakur.
Fisksala
Hásetafélagsins.
Á föstudaginn núna í vikunni
byrjaði fisksala Hásetafélagsins.
Er þar með stigið þarít spor af
félagsins hálfu, tfl þess að reyna
að bæta fisksöluna hér í Reykja-
vík eitthvað frá því afleita fyrir-
komulagi sem verið hefir. Náttúr-
lega má ekki búast við því að
fisksölumálið komist í lag á svip-
stundu, því Róm var ekki bygð
á eiisurn degi, en þetta ætti þó
að verða til þess að sá hneyksl-
anlfgi siður legðist niður að al-
þýðufólk sé látið bíða jafnvel tim-
um samsn, og svo jafnvel Iátið
fara án þess að fá neitt, af því
búið er að láta einhverja heldri
menn fá alian fiskinn.
Aliir aiþýðumenn ættu öðru
fremur að skifta við Hdsetafélagið,
og gera það einnig sjálfsagt.
Hásetafélagsmaður.
Dugnaðaroröið.
Ég minnist fyrirtækis eins sem
uppi var hér fyrir nokkrum árum.
Að því unnu 100 menn í 100
daga. Það gerir 10 þús. dagsverk.
Að meðaltali framleiddi hver mað-
ur á dag 10 „dagleg brauð", þ. e.
verðmæti að jafngildi við allar
lífsnauðsynjar eins manns á dag.
Mætti líka kalla þetta dagneyzlu.
Þarna voru því framleiddar 100
þúsund dagneyzlur. Það var lýð-
um ljóst, jafnt alþýðu sem yfir-
mönnum, að þetta var arðvænlegt
fyrirtæki, — vænlegt til góðrar
afkomu einstaklings og þjóðfólags.
Með þessari framleiðslu aflaði hver
maður, sem að henni vann, 1000
„daglegra brauða", þ. e. nægilegs
viðurværis fyrir 5 manna fjölskyldu
í 200 daga, ef jafnt hefði verið
skift. En svo var ekki, því auk
þessara 100 manna var 1 maður
í verki með, og það ruglar þetta
meðaltal dálítið. Þessi eini maður
var kallaður stjórnandi fyrirtækis-
ins. Hann varð að sjálfsögðu að
fá sitt daglegt brauð enda þótt