Frækorn - 27.11.1908, Page 5

FRÆKORN
Bittdindis-aiHlmælum,
stórorðum en'sannanalitlum, hreyfði
einhver »rithöfundur« í blaðinu
slngólfur? nýlega.
F*egar eg var búinn að !esa rit-
smíð þessa, datt mér í hug saga,
sem gerðist í Kaupmannahöfn hér
um árið.
Maður var búinn að fá sér tals-
vert neðaní því, var orðinn góð-
glaður í meira lagi.
Og honum fundust allir hlutir
mögulegir.
Honum kom til hugar, að sjálf-
sagt væri það lítilræði fyrir sig að
fella *Rundetaarn«
Og í »alveldi« stýrir hann á
það. Rekur höfuðið í j^að.
*Rundetaarn« féll ekki, þrátt fyr-
ir alla »trú« mannsins.
Rar á móti hafði áreynslan tals-
vert óþægilegarj 'afleiðingar fyrir
manninn sjálfan.
Hann stórskemdist og varð að
leggjast á sjúkrahús.
Bannlagamálið fellur ekki frem-
ur en »Rundetaarn« í Kaupmanna-
höfn.
Þeir, sem ráðast á bannlagamál-
ið, geta náð því einu handa sér:
Stórskemt sig í áliti góðra manna
— og auk þess styrkt þann mál-
stað, sem þeir kunna að vilja
hnekkja.
B*Kur Oð rit.
Heiðarbýlið. Saga eftir Jón Trausta.
— 160 bls. — Rvík 1908. (Arinbj.
Sveinbjarnarson og Þorst. Gíslason.)
Bók þessi er framhald sögunnar
Höllu, sent »Frækorn« á sínum
tíma gátu um.
Halla fellur og kemst í ógæfu.
Prestur er sekur að miklu leyti um
fall'hennar og ógæfu. í »Heiðar-
býlinu« fréttum vér ekki um prest-
inn, en þar á móti snýst alt sögu-
efnið um Höllu og barn hennar,
og sambúð hennar við Olaf sauða-
mann, er gekk að eiga Höllu fyrir
borgun frá prestinum.
Lýsingarnar á þessu lífi eru ein-
staklega skýrar og góðar. í bók-
inni eru dregnar upp einstaklega
sannar myndir af íslenzku lífi og
staðháttum. Höf. hefir glögt auga
fyrir sambandinu á milli íslenzkrar
náttúru og íslenzks þjóðlífs.
Sagan er ekki viðburðarík, ekki
beinlínis »spennandi«, en þó svo
hugtakandi, að sá maður heldur
áfram að lesa, sem einu sinni er
byrjaður. Hann sér sögufólkið mjög
svo skýrt fyrir sér, og hann sér
samband milli yfirsjóna þess og
afleiðinga þeirra.
í siðferðislegu tilliti hlýtur ávin-
ingurinn að verða mikill af því að
lesa »Höllu« og »Heiðarbýlið«.
Sem heild skoðaðir tala þessir sögu-
þættir mikið alvörumál sannleikans
og hreinskilninnar:
»Ein af höfuðsyndum mannkyns-
ins er það, að víkja af vegi sann-
leikans. Lygin er elsta syndin,
móðir annara synda, móðir dauð-
ans.« (Bls. 144.)
Það er ekki aðeins i aðaldráttum
sögunnar, að þetta kemur fram;
það bergmálar úr fleirum áttum í
sögunni. Til dæmis lýsingin á kirkju-
rækni fólksins (bls. 123):
»Menn hópuðust saman til þess
að heyja málþing og hafa hver
annan að umtalsefni, frétta sveitar-
nýjungar og fiska hneykslis-sögur,
sem lágt höfðu farið. Undir kirkju-
veggjuiium, á leiðum hinna fram-
liðnu, eða í kringum fágætan söð-
ul, söfnuðust menn saman með
hljóðskraf sitt. Fyrir þessa skemt-
un unnu menn það til að sitja í
kirkjunni nokkrar stundir, hlusta
þar á leiðinlegan söng, leiðinlegt
tón og leiðinlega ræðu í ofanálag.«
Lýsingin á Settu er önnur sann-
leikshugvekja, meistaralega vel gerð.
Hafi höfundurinn þakkir fyrir
213
slíkar lýsingar. Pær gera altaf
gagn. Oft meira gagn en áminn-
ingarræður, því að sagan letrar lær-
dóma í huga lesendanna betur en
hægt er að gera á annan hátt.
ísland hefir ástæðu til þess að
gleðjast að þessum syni sínum og
vona, að áhrif hans tii verulegs
góðs á andlegt lif manna verði
mikil og varanleg.
Jón Trausti hefir hlotið bæði last
og lof. Meðan hann kom fram
sem rithöfundur undir eigin nafni
sínu, fóru ýmsir alveg óþokkalega
með hann. Pegar hann kom fram
sem »Jón Trausti«, brá mikið til
batnaðar. Nú, er hann hefir gefið
löndum sínum tvær, þrjár skáld-
sögur, sem eru góðar, eru menn
farnir að hrósa honum, svo lítið
vit er í því »Nú eru meiri skáld-
leg tilþrif hjá honum en nokkr-
um öðrum.« Slíkir dómar eru bók-
menta kritík landsins til skammar;
algert ranglæti gagnvart ágætum
rithöfundum, svö sem Jóni Thor-
oddsen, Gesti Pálssyni o. tl.
Vonandi hefir oflofið jafnlítil áhrif
á »Jón Trausta« og níðið hafði.
Ættargrafreiturínn. Sigurjón Jónsson
íslenzkaði. Rvík 1998, 159 bls 8vo.
Saga þessi er þýdd úr norsku,
og lýsir hún meðal annars hug-
djörfum og góðum dreng, er
gerir hvað í hans valdi stendur,
til að vernda grafreit ættar sinnar,
og jafnframt lýsir hún mæta vel
gömlum og ágætum karli í alla
staði, þar sem afi drengsins er;
hann heldur fast við sinn hlut,
og hugsar um það eitt að gjöra
það, sem er rétt. Hugsunarhátt-
ur söguhetjanna er í alla staði
hinn bezti, og sá, er vill lesa
sögur af góðum mönnum, ætti
að lesa sögu þessa, en aðallega
er sagan handa börnum, handa