Ingólfur - 10.11.1906, Blaðsíða 3

[10. nóv. 1906.|
INGOLFUR.
er nema verður af vörum fólksins sjálfs,
verður sjálfur að taka á móti þeim. Póst-
urinn dugar ekki til að flytja slíkt á
milli. Og í öðru Iagi hygg ég að til þess
þyrfti mann, er hefði talsvert meiri þekk-
ingu heldur en séra B. Þ. mun hafa get-
að aflað sér þrátt fyrir þær miklu gáfur
og áhuga 1 þessum efnum, sem enginn
vill neita honum um. Mér virðist auð-
sætt að til þesaa þurfl mann, sem bæði
má gefa sig allan við því að ferðast um
alt land meðal alþýðunnar og getur einn-
ig ritað niður eftir eigin heyrn það sem
safna skal.
Þegar vér tölum um varðveizlu rímna-
laga verður einnig að minnast þess, að
mikið er komið hér inn af erlendum á-
hrifurn, er kann að hafa spilt víða þvi
frumlega og rammþjóðlega í kvæðalist
alþýðunnar, sem hér hefir verið um að
ræða. Sá sem safna skal lögum þessum, i
vísindum vorum og list til verulegs gagns,
verður því helzt að kunna að greina vel
hismið frá hveitinu og láta sitja 1 fyrir-
rúmi uppskrift þess sem einhvers er vert,
fram yfir allskonar hégómastælingar og
einkisverðan tilbúning hinna og þessara,
er kunna að hafa gaman af því að láta
safna frá sér einhverjum tónaleir, sem
enga rót á sér í hinni þjóðlegu kvæðalist.
Eg minnist þess t. a. m. að einn ungur
námsmaður í Höfn, sem var allvel gefinn
fyrir söng, sagði mér eitt sinn frá því að
hann hefði sjálfur búið til rímnalög, tvö
eða þrjú, er hann hefði fengið „snuðrara“
einn alkunnan til þess að taka fyrir góða
og gilda vöru, sem sýnishorn íslenzkra
rímnalaga. Margt sem ég hefi séð prent-
að með nafni rímnalaga bæði hér heima
og erlendis hefir mér virtst vera á líka
bók lært og er þá ver farið en heima setið
ef slík óvísindaleg starfsemi hinna og
þessara hlæðist til tafar og niður-
dreps yfir rannsóknarefnið sjálft, líkt í
þessari grein sem ýmsum öðrum, þar
sem horfa má fram á það verk heillar
kynslóðar að fá fyrst rýmt burt villu-
myrkri og öfugmælum ýmsra svo kall-
aðra fræðimanua vorra, áður en farið verð-
ur byggja upp sannarleg vísindi í þeirri
grein sem um ræðir. í rímnalögum þeim
sem komin eru frá þjóðinni sjálfri og eru
upprunaleg sönglög sagnarímsins íslenzka,
er svo mikill gnður af einkennilegum
tónaskáldskap, að þar er margt að nema
fyrir þá íslendinga, er gefa sig við því
á komandi tímum að reisa sannarlega
þjóðlega sönglist hér á landi. Allir kann-
ast við það, hverju er að þakka reisn
skáldmentarinnar íslenzku frá þeirri læg-
ing sem hún var komin í; auður forn-
tungunnar var sú náma, er menn sóttu í
gull og gersimar þegar kröfur hins nýja
tíma kváðu fram endurreisn í íslenzkri
Ijóðagerð. Likt mun verða uppi þegar
þjóðarandi vor sópar frá sér þeim lélegu
og úreltu söngvum sem íslendingar hafa
orðið að fá sér til láns frá útlöndum.
Tónskáld vor munu sökkva sér niður í
þær ónumdu auðuppsprettur, er finnast frá
fornu fari í lífi þjóðar vorrar sjálfrar, og
þar eru rímnalögin eitt hið frumlegasta
og mikilvægasta.
Þegar ég heyri sum hin ósviknu ís-
lenzku rímnalög, þykir mér sem ég fiuni
málaða með tónum fyrir mér djúpa þrá,
blandaða einkennilegum hreimi af sorg
sem fæðst hefir af herleiðing þjóðar vorr-
ar gegnum eyðimerkur síns eigin lands.
Þessi seiga ódrepaudi taug í íslenzku
þjóðerni hefir klætt þrá síua og hvöt til
listar í söng, í þennan tötrabúning sem
manni sýnist í fljótu bragði. En sé glögt
leitað og skarpar greint inn að kjarnanum,
sést það, að hér skín göfug og óðalsborin
söngdís þjóðarandans íslenzka tengd við
þau yrkisefni sem alt til þessa tíma og
lengi fram eftir komandi framfaraöldum
vorum, muuu verða aðalþáttur skáldskap-
arins íslenzka — við söguljóðin.
Einar Benediktsson.
Olöglegi aukakenuariiin.
Ég skýrði frá því um daginn í Ing-
ólfi að ráðheirinn væri búinn að stofna
nýtt kennaraombætti við mentaskólann,
og tæki launin handa embættinu í óleyfi
fjárreitingarvaldúns af því fé, sem ætl-
að er til tímskenslu við skólann.
í „Dígbiaðisiu“, þessari „daglegu iðk-
un Smnsöglinnar“, kallar J. Ó. þett.s
„óverðskuldaða árás“ á stjórnina og fer
á sína visu að verja „beinið“, sem ráð-
henanu hefir rétt nýja aukakennaranum.
En alt sem bann segir í grein þessari
eru tómar vífilengjur eða hreinn og beinn
uppspuni.
Spurningin er um það, hvort stjórninni
hafi verið heimilt að nota tímakensluféð
handa föstum aukakennara, eins og hún
gerði, og skal með fára orð im sýnt að
til þess var engin heimild.
1. Stjórnin fór fram á það í fjárlaga-
frumv. að veittar yrðu 1600 kr. til auka-
kennara og að auk 1200 kr. til tíma-
kenslu. Þessu breytti alþingi þannig, að
allt féð var veitt til tímakenslu, en ekki
einn eyrir handa aukakennara. Er nú,
þegar af þessu svo augljóst sem orðið
getur, að stofnun aukakennaraembættis-
ins var ekki heimiluð af þinginu, heldur
þvert á móti bönnuð. — Ummæli fram-
sögumanns fjárlaganefndar í N. d. eru
hér þýðingarlaus, þviað ekki getur hann
heimiiað þa'!, sem fer beint ofan í orð og
ákvæði fjárlaganna. Frams.m. getur skýrt
vafaatriði, sem fyrir kunna að koma í
umræðunum, svo að þýðing hafi, en þó
verður því að eins á þeim bygt, að ekki
komi mótmæli fram frá þeim er atkvæði
greiða. En í E. d. var stofnun auka-
kenntraembættisins harðlega mótmælt og
breytingartill. ráðherrans feld með 8 atkv.
gegn 1.
2. J. Ó. segir að ráðherrann hafi ekki
verið búinn að íhuga umrnæli framsögu-
manns N. d. er hann gerði breytingar-
tillögu sína, er fór fram á að fá fjárveit-
ing til aukakennara. Þetta getur ekki
verið satt. Riðherra heyrði svar frams.m.
13. ágúst, en 21. ágúst var breytingar-
tillaga hans nýkomin fram í efri deild.
189
Eimnitt af því að ráðherri liafði íhugað
orð framsögumannsins og séð, hve þau
vóru óábyggileg, þá bar hann fram
breytingarcillöguns.
3. J. Ó. kveðzt hafa sagt rlðherran-
um, að hann væri tillögu hans blyatu'.
Þ'*tía g tur heldur ekki verið saít, nema
J. Ó. hafi skrökvað að ráðherra, þyi að
har.n greidti stkv. gegn tillögunni og
mælti heu ii ekki bót með einu orði á
þinginu þ ótt þar væri talað móti henni
af öðrum.
4. Ein segir J. Ó., að það hsfi felt
tiliöguna, að efri deild hafi viljað forðast
ágreining við neðri deild. Þetta getur
ekki verið rétt, því að samþykt tillög-
unnar hefði einmitt verið í samræmi við
það, sem J. Ó. heldur fram að verið hafi
vilji neðrideildar!
5 J. 0. skrökvar því beint ofan í þing-
tíðindin og ræðu sjálfs hans, sem er prent-
uð, að tiliagan hafi komið svo seint fram,
að fj írlaganefndin hafi ekki getað átt
fund með sér til að ræða liana. Alþ.tíð.
bls. 691 sýna einmitt að tillagan hefir
vöiið rædd á fundi nefndarinnar, en nið-
urstaðan varð þar sú, að hver nefndar-
maður skyldi hafa frjálsar hendur um
aikv. um hana.
6. J. Ó. segir að tillagan hafi vorið
fe’daf j víað húu hafi verið álitin óþörf.
En umræðurnarí deildinui sýaa Ijós’.ega,
að hún var feld af því, að menn vildu
ekki að fjölgað væri föstum kenn-
urum vdð skólanu.
7. Eg sagði um daginn, að þetta ólög-
lega embætti hefði verið veitt „í kyrrþey“.
Þetta er nákvæml. rétt, því að starfið
var hvergi auglýst áður en það var veitt
og á eftir var þagað um veitinguna í
stjórnartíðindunum. Þetta er í alla staði
ósæmilegt „pukur“. Úr því að stjórnin
fór að stofna fast embætti við skólann
þá átti hún að auglýsa það og gefa þeim
mönnum kost á að sækja um það, sem'
varið hafa námi sínu öllu til undirbún-
ings kennarastöðu og tekið kennarapróf -
og þerr eru nokkrir, er leyst hafa slíkt
próf af hendi með góðum einkuunum,
en hafa ekki fengið fast starf enn.
8. Loks segir J. Ó. að borgunin til
aukakennarans (1400 kr.) sé „uákvæm-
lega það sem hann vincur fyrir eftir
tímatali eins og það er borgað hér (með
stílum)“. Eu hér skýtur svo skökku við,
að kaupið væri, eftir því sem tímakensla
er borguð hér, ekki fullar 900 krónur og
eru það því meir en 500 krónur sem
kennaranum eiu veittar á ólöglegan hátt.
X
Frá Finnlandi
eftir Björn Stefánsson frá Auðkúlu.
Framh.
Eins og áður hefir verið ávikið höfðu kúg-
unartilraunir Rússa gagnstæðar afleiðingar við
það sem til var ætlast. Einnar fundu það
aldrei betur en þá, að þeir stóðu sem ein
þjóðarheild gagnvart öðrum þjóðum. Neyðin
kendi þeim að fylkja sór þétt saman og vera
samtaka í því að kasta af sér okinu. Þeir