Ingólfur - 29.03.1908, Side 1

VI. árg.
13. blað
INGOLFU
Reykjavík, sunuudagiuu 29. uiarz 1908.
13 Biðjið um .Sanítas'
gerilsneyddu drykki, Sx’tx'ÓXl A.polÍTT.-
Sódavatn o. s. frv.
Eftirlitsmaöur verksmiöjunnar er hr. landlæknir
GrUðm Björnsson.
Forðabúr í Lœkjargötu nr. 10.
Talsími 190.
Saumastofa. Fataefni.
Hji undirritnðnm er aaumavinna vel af hendi leyat og fataefni
einkar vönduð og ódýr.
Laufásveg 4. (Hús Guðm. Breiðfjörðs).
: r
Almánna Livsförsákringsbolaget
STOCKHOLM
tekur menn hér á landi í lifsábyrgð. Upplýaingar gefur
Eirikur Kjerulf læknir
Heima kl. 10—11 f. h. og 2—3 e. h.
,Ríkisréttindi Islands.
Skjöl og skrif.
Framh.
Það yrði stórum oflangt mál að fara
hér ítarlega út í það að Iýaa efni þe»s-
arar bókar, enda geri»t þes* ekki þörf-
Bókina geta nú allir eignait, sem vilja,
við gjafverði, og tel egengan efa á því,
að allir hugsandi menn í landinu muni
aem fyrat kanpa hana og lesa grand-
gæfilega. Hér skal að eins drepið á
fáein atriði.
1 fyrri hluta ritains eru það einkan-
lega tveir hlntir, sem meat ber á, þar
aem lýat er akiftum íalendinga og er-
lenda valdsins: Á annaD bóginn merki-
leg þrantseigja íslendinga og vakandi
áatundnn nm það að halda fornnm rétt-
indnm aínnm óakertnm, jafnvel á allra
myrknatu ofbeldiatímum, og á hinn bóg-
inn sífeld samningarof, avik, rán, ofrík-
isverk og önnnr lagabrot af hálfn kon-
nngdómaina.
Það er aannarlega merkilegt, hverau
þeaai fátæka og þjakaða þjóð ítrekaði
þráfaldlega réttarkröfur aínar með akýr-
akotnn til gamla sáttmála allan þenna
tíma, fram yfir miðja 17. öld, — hveran
oft hún þverneitaði nýjum aköttum og
álögum konungavaldains og hverau ein
aiðlega landsmenn hrundu oft af hönd'
nm aér áleitni og réttarráni erlendra
yfirgangaseggja er fóru hér með kon-
ungaerindi,
Menn muna hveran bændur hröktu
Krókálf — norrænan aendiherra og
eyddn erindum hans, hversn þeir Jægðu
ofatopa útlendra hirðatjóra og fógeta,
svo aem Pétura Trúlasonar eða Pétura
akyttu, Lénharð*, sem Torfi í Klofa lét
dreps, Tíla Pétnrasonar, Diðriks von
Mynden, og Kriatjána skrifara. Öllum
þeaaum dólgum guldu íalendingar rauð-
an belg fyrir gráan — fyrir ójöfnuð
þeirra hér.
Merkilegt er það mjög og eftirtekt-
arvert að aama árið aem Danir kúguðu
íslendinga til þeas að dæma Oddeyrar-
dóm — og vinna Kristjáni 3. trúnaðareiða
á alþingi — þá vinnur Otti Stígsson,
höfuðsmadur oq umhoðsmaður konungs,
eið að því á alþingi að hann akuli
halda íslenzk lög og gamla aáttmála.
Um Kópavogseiðana er löng og fróð-
leg skýrsla og margt nýtt og merki-
legt dregið fram nm það, hverau íalend-
ingar vóru tældir, aviknir og kúgaðir
af Henrik Bjelke og dönaku hervaldi
til þesa að vinna þá eiða. — Þar mæltu
þeir raeat á móti og fóru lengst und-
an höfðingjarnir Brynjólfur biskup og
Árni Oddaaon lögmaður, báðir afkom-
endur Jóna biakupa Áraaonar, og leið
heill dagur áður Árni lét undan, þótt
hann væri þá nær örvasa fyrir elli aak-
ir. Og þegar eftir eiðatökuna rituðu
hvorir tveggja klerkar og leikmenn bréf
til konunga, hvorir um aig, þeaa efnis
Rð þeir fái framvegia að haida fornum
ríkisréttindum, eins og þeir hafi haft
til þessa — og megi lausir vera við
nýjar álögur.
Einna merkilegastur og fróðlegaatur
þykir mér kafli aá sem J. Þ. ritar um
aðdraganda aiðaskittanna. Menn hafa
flestir haft mjög rangar og óljóaar hng-
myndir um athafair og markmið þeirra
Ögmundar biakups og Jóns Arasonar í
deilum þeirra við konuDgavaldið. Flest-
ir, aem ritað hafa nm Jón Arason og
Ögmund, hafa verið svo innlimaðir í
hugsunarhætti, svo hábundnir lúterakn
trúarofstæki og svo mikil lítilmenni um
skapsmuni, að þeir hafa algerlega mis-
skilið Jón Arason og hans míkla hetju-
þrótt og ajálfstæðiahug. — Það er fyrst
Jón sagnfræðingur sem hefir dug tilað
gera rétt upp á milli Jóns biikups og
Giaaurar. Hér legat J. Þ. dýpra i
rannaókninni og skýrir málið ágætlega.
— Það er aiveg aðdáunarvert, hverau
lengi þessir merkilegu þjóðskörungar
gátu einir sina fiða staðið gegu yíirgaugi
koauugsvaldsins, löngu eftir að Norð-
menn vóru brotnir á bak aftur. Fóru
þeir í'ram bæði með viti og lagni eða
þá harðfengi, þegar það horfði betur
við — og mundi Jón biskup seint hafa
unninn veriö og frelai landins hnekt,
ef landamenn hefðu borið gæíu tii að
veita honum eindregið fylgi.
Það er sannarlega hreasandi að leaa
um þvilíka garpa, aem þesair biskupar
vóru og „ ísaiandi næata þaríir* i mörg-
um sinum tiltektum. — Ögmundur
biakup viil enga breyting á gera iorn-
um kirkjuiögum og iandsvenju, nema
þar um komi skipan frá jjáfa í Hóm
eða af keisaralegu valdi. — Þóttist
ekJii akyldur að hiýða bendmgum Daua-
kouunga. Og Jón biakup vildi halda
trúnað við konung samkvæmt gainia
sáttmála — og íá orlof til að aigla brott
af iandinu til annara rikja með alla
aína fylgiamenn, heldur eu að hlýða hér
ólögum og kúgun. — Miunir þetta á
atórhug Vilhjálms af Óraniu, er hanu
hafði í hyggju að fara úr landi til Veat-
urheima með alla Hollendinga, þegar
honum þótti öll sund lokuð að verja
frelai þjóðarinnar gegn ofurvaldi Spán-
verja.
Enn mætti drepa á frásagnirnar um
Beaaaataða-fógetana, aem Ámi Magnúa-
son ritaði og nýlega eru fundnar. Þær
frásaguir eru nú prentaðar i heild ainni í
þessari bók, þótt þær komi málinu ekki
beint við að öðru en því að sýna, hve
valdhafar þessir vóru frábærlega rang-
aleitnir, oí'beldissamir, grimmir og aví-
virðilegir í akiftum aínum við lands-
menn og fótumtróðu bæði lög og rétt.
Framh.
Erlend símskeyti.
til Ingólfs.
Khöfn. 27. marz 1908.
í Iandsþingi Dana hafa hægri
menn og hinir frjálslyndari
íhaldsmenn gert langar atreiðir
að Albertí, og í fólksþinginu
hefir verið borin upp tillaga
að skipa nefnd til að rannsaka
embættisfærslu hans.
Stórþingið norska hefir af-
numið orður í Noregi.
Stöðvið útflutning íslendinga!
Styðjið að heimflútningi
Vestur-lslendinga I
L
Reynala undanfarinna ára hefir sýnt
það, að útflutningsstraumarnir frá ís-
landi veatur um haf, hafa verið ein
hin versta plága, er heimsótt hefir
land vort. Hún heíir átt mikinn þátt
í hinni miklu vinnukrafts-eklu, sem nú er
hvervetna kvartað um og verður hún
æ tilfiunanlegri eftir því aem þjóðin
tekur meiri framförum og framþrónn.
Þetta er nú orðið augljóat hverjum
heilaýnum íilendingi, en þrátt fyrir
það er litið gert til þess að atífla þessa
útflutningsstrauma. Leigutól Kanada-
stjórnarinnar iæðast hér í moaanum
öðru hvoru til að kippa burt hverju
því atrái, er los er á. Menn hirða lítt
um að draga úr áhrifum þeaaara agenta,
þeir eru látnir að mestu afskiftalausir.
Tilraunavert væri það þó að taka fram
og akýra frá aðferð þesaara manna til
þeas að draga úr áhrifum þeirra og ættu
blöð landsins i því efni að vera á verði
og vinna saman sem einn maður án alls
tiilita til atjórnmálastefnu þeirra.
Eitt af þessum leigutólum Kanada-
•tjórnarinnar er nú að aögn á ferð hér
um slóðir um þesaar mundir. Nafnið
er Hjörtur Bergsteinsson ættaður úr
Bangárþingi. Ferðalag þeasa manns er
að ýmsu ieyti mjög einkennilegt, en
hér skal að eins tekið fram tvent sem
grunsamlegt þykir og eigi mun ástæðu-
laust að minnast á.
Ferðalangur þessi vill láta sem minsí
á sér bera, nálega að hann fari huldn
höfði. Hann hefir dvalið um stund
hér i Yíkinni og aömuleiðis tekið
sér ferð á hendnr austur um sveitir.
Haun þykist vera á skemtiferð ef
hann á tal við menn þá, er hann
veit með vissu um, að engan hug hafa
á að flytja héðan. En aftur á móti
bregður hann fyrir sig „agentaskrum-
inu“ þar, sem hann álítur einhverja
veiðivon, þar sem er eitthvert los eða
jafnvel fararhugur. Þeir skósveinar
Kanadastjórnarinnar er hafa þessa að-
ferð til að lokka bræður sína úr ætt-
landinu eru hættulegri sendingar en
margur hyggur. Fyrir nokkrum árum
fóru vesturfaraagentarnir alls eigi leynt
með erindi sln, en nú er aðferð þeirra
að því leyti orðin enn ódrengilegri, að
þeir læðast í mosanum og reka erindi
sín í pukri, jafnvel, ef svo ber undir,
neita þeir því, að þeir fari með þessi
erindi, þótt sannanlegt sé, að þeir reki
verzlunarerindi þessi með miklum dugn*
aði.
Hið aunað enn einkennilegra í aðferð
þessa ameriska sendimanns er það, að
hann virðist gera sér einkar mikið far
Fraiuliald á 4. síðu.