Ingólfur - 26.04.1908, Blaðsíða 1

VI. árg.
Reykjayík, suiiuudagiun 26. apríl 1908.
17. blaö
:^^&>!ol< >l<^^>!<>i<,l<^46k>t6Í6te>k&>k4fitetel6l<>k>tak>l<>l< >!<>!< >i<>l6teiel<>tetelelelal6Í6ÍeifileÍ6lal6k&
Saumastofa. Fataeíni.
HjA undirrituðum er »aumavinna vel af hendi leyat og fataefni
einkar vönduð og ódýr.
Jeppessn, & Erlendup
Laufásveg 4. (Hús Guðm. Breiðfjörðs).
Strandferðir??
Almánna Livsförsákringsbolaget
STOCKHOLM
tekur menn hér á landi í lifaábyrgð. Upplýsingar gefur
Eirikur Kjerulf læknir
Heima kl. 10—11 f. h. og 2—3 e. h.
Ríkisrettindi Islands.
Skjöl og skrif.
Niðurl.
Einar Arnórsson hefir samið allan
aíðari hluta bókarinnar, eina og fyrr var
sagt. Ritar hann fyrat um Gamla sátt-
mála, einkannlega það atriði, hverau hann
hefði orðið til og með hverjum hætti
honum mátti breyta.
Höf. segir að Gamli aáttmáli aé að
réttu lagi grundvallarlög eða þeirra í-
gildi og hafi verið aaminn og aettur af
öðru valdi, en hinu almenna löggjafar-
valdi og eftir öðrum reglum en tíðkaat
um vanalega lagaaetning. Nú aé það
algild regla að það vald eitt, aem set-
ur lög (eða samavarandi vald) getur
breytt þeim aftur eða afnumið þau, ann-
aðhvort sjálft, eða falið öðrum það.
Fyrir því hafi íalendingar ekki getað
breytt aáttmálanum eða afaalað sér rétt-
indum þeim, er þeir höfðu aamkvæmt
honum, nema þvi að eina, að það væri
gert með samakonar aðferð, aem höfð
var, er hann var aettur upphaflega.
Því næat er langt og ítarlegt yfirlit
yfir atjórnartilhögunina hér á landi eftir
1262 og langt fram eftir öldum. Er
fyrat langt mál um löggjafarvaldið, þá
um dómavaldið og loka um framkvæmd-
arvaldið. En aíðaat í ritinu er ítarleg-
ur og fróðlegur kafli um Kirkjuatjórn-
ina fram tii siðaskifta og er skýrt
frá hverjum þætti kirkjuvaldsins um aig
á aama hátt sem gert er um veraldlega
valdið.
Niðurstaða höf. er sú, að erfðahylling-
in í Kópavogi 1662 hafi einungis veitt
konungi og niðjum hana persónulegan
rétt yfir landinu, en alis ekki til þesa
að aelja völdin tii annara en landamanna
ajálfra. Konungur hafi því ekki getað
fengið Dönum neinn rétt yfir landinu
þegar hann lét af höndum einveldið,
nema því að eins að íalendingar hefði
gert samþykt um það, með líku formi
aem Gamli aáttmáli og Kópavogaeiðarn-
ir vóru gerðir. En til þess hafi enginn
islenzk samkoma haft vald enn, nema
þá Þjóðfundurinn 1851, en allir vita,
að hann alepti engu af réttindum
landsioi.
Stöðulögin raaka heldur ekki rétti
landsina af því að þau eru aðeina dönsk
lög, aem laendingar hafa aldrei sam-
þykt og aama er um atjórnarskrána að
aegja, þótt höf. taki það ekki berum
orðum fram. Afglöpin 1902 og 1903
(rikiaráðsákvæðið) vill hann gera akað-
laua með því, að þar hafi alþingi brost-
ið alla heimild til gjörða ainna. Þing-
ið hafi farið þar út fyrir valdavið það,
sem þvi aé markað í atjórnarakránni
ajálfri, „hvernig aem á hana er annars
litið.“—Atriðisorð hana um breyting á
réttarstöðu landsina eru á þeasa leið:
„Það þarf því sérataka þjóðfulltrúa
samkomu til þeaa, að á formlega löglegan
hátt verði haggað við stöðu íalands, eins
og hún er að réttum lögurn, fulltrúasam-
komu, er menn aéu kosnir í, sem hafi
sératakt umboð tii þess að ráða þessu
máli til lykta.“
Sumt í akoðunum þessum mun þykja
í meira lagi djarílega uppkveðið, en bói-
að hefir þó á þeim áður, þótt lítt hafi
við veðri komist. Er hætt við að ekki
verði aliir þar á eitt mál sáttir, en út
i þá sálma verður ekki farið að svo
komnu.
Bókin er öll hin fróðlegasta og kem-
ur út í þann tírna, aem hennar var mest
þörf. Höfundarnir eiga þvi fnllar þakk-
ir skilið fyrir starf sitt og ekki aíður
kostnaðarmaðurinn, sem vandað hefir
allan frágang útgáfunnar aem bezt, og
selur hana aiðan landsiýð við avo lágu
verði að varla nemur hálfvirði.
Kldljal laask;i verziuuarvara?
í dönaku ,Export Review* er getið
um tilraun, aem verið er að gera til
þess að gera eldfjallaöaku að verzlunar-
vöru. Frá Japan var aendur skips-
farmur til San Francisco í því akyni
að hafa öskuna í steinsteypu. Hepniat
þetta, verður óefað góður markaður
fyrir hana í Bandaríkjunum. Einhverju
mundum vér íalendingar geta miðlað,
ef tii kæmi.
Árlega borgar landssjóður aameinaða
eimskipatélaginu marga tugi þúsuuda
fyrir þær skaðlegu skipaferðir, aem það
heldur uppi milli íslanda og útlanda.
Ég kalla skipaferðir þessar skaðlegar,
af því að þeim hefir verið hagað svo
frá öndverðu, að þær rígbinda verzlun
vora og viðskifti óeðlilegum böndum
við Kaupmannahöfn og einangra landið
frá beinni og hagkvæmari viðskiftum
við þau miklu kaupskaparlönd, sem
nær osa liggja.
Þetta akrælingja-fyrirkomulag tryggir
Dönum auðvitað verzlunina hér og
veitir þeim atórmikinn arð. íslendÍDgar
borga þeim „gróðaferð í aíua eigin
vaaa“.
Ymair þeirra, aem vilja mæla bót
þessu gamla einokunarfyrirkomuiagi,
aegja sem avo, að íslendingar borgi
félaginu þetta árlega tillag fyrir strand-
ferðirnar. Ferðir akipanna með atrönd-
um fram sé félaginu til atórskaða og
því sé ajálfsagt að mörlandinn þægi
því eitthvað fyrir þann mikla greiða.
Þessi vörn er gripin úr lausu Jofti.
Tvö undanfarin aumur hafa engin
aératök skip farið atrandferðirnar. „Bát-
arnir“ fóru útúrdúr til Khafnar í hverri
hringferð, komu avo þaðan til Reykja-
víkur sökkhlaðnir af vörum á ymsar
aðrar liafnir, svo að þrásinnis gátu
þeir engar vörur tekið héðan til annara
hafna landsins.
Sama bragðið var leikið enn, núna
þegar „Skáiholt“ fór fyrstu ferð sína
norður um land. Skipið kom fieyti-
fult af vörum frá Khöfn til Vestfjarða
eða Norðurlands og kvað avo ramt að
því,j að afgreiðslan neitaði að taka við
bókasendingum til Vestfjarða sakir þesa
að akipið væri fullfermtl!
Svona er vel um hnutana búið til
þeaa að aftra því, að Reykjavík geti
verið í viðskiftaaambandi við önnur
kauptún landsins.
í fyrravor kom það mörgum stórilla
að fá ekki „fóðurbæti“ og aðrar nauð-
aynjar frá Reykjavík, aem aendaat
átti á „Skálholti“, en það gat ekki
teJcið. Nú vóru margir orðnir afhuga
því að íá vörur aínar þaðan, bjuggust
ekki við að skipin gæti Hutt þær fremur
en fyrr — og hefir því verið eyðilagður
sá litli vísir þess, að Reykjavik yrði
miðstöð íslenzkrar verzlunar i atað
Khafnar.
Hvenærj verður þetta skaðlega fyrir-
komulag bætt? Hvenær kemur aá
dagur, að sameinaða félagið hætti að
vera þröskuldur fyrir framförum Reykja-
víkur og aiia landsins?
Vestfirðingur.
Erlend símskeyti.
til Ingólfs.
Khöfn. 24. apríl.
Cainpbell-Banuerman er dáinn.
Játvarður konungur og Alexandra
komu til Khafnar á þriðjudaginn og
fara héðan á morgun áleiðis til Stokk-
hólma og Kristjaníu.
Milliríkjanefndin verður í konunga-
boði í kveld.
Eimskipasamband milli Ameríku
og ísiands.
Sendiherra Bandaríkjanna (í
Danm., dr. Egan) hefir farið þess á
leit við þing Bandamanna, að það
veiti styrk til eimskipasambands til
íslands. lalið líklegt að hann fáist.
f Pétur Jónsson blikksmiður
léít hér í bænurn í gær.
Erú Torflxiidur Hólm hefir unnið
að ritatörfum um 25 ár. Þessa mint-
ust allmargar konur hér í bænum á
sumardagiun fyrsta með aamaæti ,er
þær héldu á Hótel Reykjavík. Þar var
henni afhent vandað guliúr með áletr-
an eftir Árna Gialason, til viðurkenn-
ingar tyrir akáidrit hennar og önnur
bókinefttMtörf.
( dag mér á morgun þér.
Um nýárið komst á aðfiutningsbann
í Georgia, Oklahoma og Alabama ríkj-
um í Bandaríkjunum. Lögin gengu í
gildi kl. 12 um kvöldið (gamlaára-
kvöld) og vóru þesai aiðaskifti haldin
hátiðleg á ýmsan hátt. Allar kirkjur
vóru troðtuiiar og prestar lýstu Bakk-
usi i öllum myndum og öliu hana at-
hæfi. Einurn ræðumanni taldist svo til
að Chicagobúar eyddu áriega 400 milj-
ónum króna iyrir brennivin, yfir 70
milj. í aiia konar spil og 80 miJj. til
aaurlifnaðar.
Veitingahús höfðu búið aig undir
breytinguna og seit áður sem mest af
birgðum aínum. Víðast var vin aelt
fram á síðasta augnabiik og var mann-
kvæmt mjög á veitingastöðum, því að
margir vildu nota þetta aiðasta tæki-
færi til þess að gera sig rækilega
glaða. Eitt af helztu veitingahúsunum
í Georgíu hafði tjaldað öli hibýli með
akrauttjöidum, seldi ekkert um kvöldið
en hafði hengt upp i dyrunum atóreflis
Jtlukku og lét hringja henni alt kvöldið
til hátíðabrigða. Öigerðarhús eitt í
Oklahoma hafði 2300 tunnur af öli 1
húsum sínum og ætiaði að fá leyfi til
þeaa að aenda þær úr landi, en leyfis-
ina var synjað. . Var þá öliu ölinu helt
út á götuna og gerðiat af því miJdll
lækur. Fjöldi manna kom að sjá þetta
ölatreymi og aárnaði mörgum að sjá
svo góðan drykk fara tii spillia. Sóttu
menn aleifar og drykkjarker og drukku
ómælt úr bjórlæknum, en aðrir lögðust
tiatir á götuna og drukkn eina og avin.
Gerðist þá margur kendur.
Aðfiutningsbann er nú komið á í
miklum hluta Bandaríkjanna. Má heita
að aú alda efiist með ári hverju um
heim ailau. Ekki er það ólíklegt, að
aðflutningabann verdi samþykt í hauat
af rneiri hluta kjósenda hér og verður
þeas þá akamt að biða að vinið verði
gert landrækt. Fer þá ettaust likt
fyrir osa og Ameríkubúum, að dagsins
verður minst á margan hátt, enda vær
það ekld að ástæðulausu.