Ingólfur - 29.11.1908, Blaðsíða 2

190
INGOLFUR
Innlimunar-sýning.
í w'ðaita blaði „Frey#“ er sagt frá
því, að halda eigi stóra íýnÍDgu í Ár-
ósum á Jótlandi að sumri. „Verður
hún fyrir alla Danmörk.11 Þar á að
sýna allskonar danskan iðnað, búfénað
af öllum tegundum og allskonar land-
búnaðar-áhöld o. s. frv.
„Islandi er ætlaður sérstakur staður
á sýningunni.“
Fróðlegt verður að vita, hverjir tak-
ast muni á hendur að gangast fyrir
þátttöku íslands í þessari sýningu, sem
á að vera fyrir „alla Danmörk,“ þ. e.
„Stóru-danmörk“ eða „Hið safnaða
danska ríki.u
Sízt er fyrir að synja, að einhverjir
iinnist enn í landinu með svo rótgrón-
um innlimunar hugsunarhætti, að þeir
vilji láta ísland eiga þátt í þessari
dönsku sýning, en víst má þó telja „að
sá hluti sýningarinnar verði ærið fá-
skrúðugur", eins og „Freyr“ kveður að
orði.
Ef Islendingar vildi telja sjálfum sér
og öðrum þjóðum trú um að þeir væri
danskir, og vildi sýna það í verki, þá
væri þjóðráð að „vera með“ í sýning-
unni.
Kaupfélag Iteykjavíkur.
í 47. tölublaði Ingólfs frá 22. þ. m.
rakst ég á greinarstúf eftir einhvern
alþýðumann, með fyrirsögninni „Sam-
vinnukaupfélag Reykjavíkur."
Grein þessi er víst aðallega stíluð
til þess að flnna að stjórn þessa félágs,
hvað hún hafi lítið gert að útbreiðslu
félagsins, t. d., lítið um það skrifað, og
ekkert látið til sín taka á gatnamótum.
Ég er höf. greinarinnar fyllilega sam-
þykkur, að þvi er snertir tilgang slíkra
félaga, hann er sem höf. segir mjög
svo fagur og ekki síður nauðsynlegur.
Það er engum vafa bundið að sam-
viunukaupfélagsskapur er þjóð vorri
einhver sá allra þarflegasti, sem til
hefirverið stofnað. Því að það er óefað
undirstaða allra þjóða velmegunar að
verzlun þeirra sé í góðu lagi. — En
hvað snertir aðfinslur alþýðumannsins
viðvíkjandi stjórn þessa félags, þá virð-
ast þær einkar óþarfar. Það ætti að
liggja í eðli hvers alþýðumanns, sem
hefir jafn næmar tilfinningar fyrir mál-
efnum þeim, er snerta haDn og hans
stéttarbræður, sem sá virðist hafa er
greinina hefir ritað, að leita sér nægra
upplýsinga hjá þeim sem líklegastir eru
til að geta gefið þær um tiIgaDg og
rekstur félagsins. Það virðist í þessu
tilfelli beinasti vegurinn að Ieita til
stjórnar kaupfélagsins eða framkvæmd
arstjóra þess, sem allir mundu góðfús-
lega gefa nauðsynlegar upplýsingar, og
um leið gleðjast yfir hverjum þeim
alþýðumanni, sem hefði svo skarpa sjón
á almenningsmálum að séð gæti, að
slík félög eru ekki stofnuð fyrir neinar
sérstakar stjórnarnefndir, heldur að
stjórnir eru kosnar fyrir félögin, sem
mynduð eru vegna almennings þarfa.
Annars er það, sem víða við brsnnur
þegar um einhverja félagshreyfingu er
að ræða, sem miðar til almennra heilla,
að fólkið kýs sér stjórnarnefnd, og svo
lítur út fyrir að það álíti, að með þessu
eigi málefninu að vera borgið, og þeirra
þurfi þar ekki framar við nema ef til
kæmi að hirða þann hagnað, sem af
þessum félögum kynni að leiða. í fám
orðum sagt ferst almenningi venjulega
við þá menn, sem beitt er fyrir
málefnum hans sjálfs og honum til
hagsmuna, engu betur en a^uksungum
í hreiðri, sem hreyfingalausir gapa upp
í loftið eftir fæðunni frá nefi móður-
innar og neyta hennar án minstu fyrir-
hafnar. Þetta er sá sorglegi misskiln-
ingur, sem rikir svo mjög meðal manna,
misskilningur sem hefir staðið og stend-
ur enn í dag flestum góðum félagsskap
fyrir þrifum. Ég vil því ráðleggja
þessum alþýðumanni að hitta sem fyrst
einbverja af stjórnendum „Sameignar-
kaupfélags Reykjavíkur“ að máli, sem
vafalaust munu gefa bonum þær upp-
lýsingar, er koma honum til að leggja
sjálfum hönd á plóginn, og hætta að
draga sig í hlé eða kasta allri sinni
kaupfélagsábyggju á stjórnina eina. Lik-
um ráðleggingum vi'di eg einnig benda
til þeirra hinna, sem enn hafa ekki látið
kaupfélagsmálið til sín taka. Því að
það er óhætt að fullyrða að ef kaup-
félagsskapurinn hér á landi nær ekki
nokkrum þroska, nú á næstu tímum,
er verzlun landsins ekki alllítil hætta
búin, vegna samdráttar ogsamtaka kaup-
manna með útlendum jörlum að baki,
sem að líkindum leggja ekki íslenzkri
verzlun fé sitt til af einskærri ást til
landsbúa. Komdu því sjáifur alþýðu-
maður, áður en alt er um seinan og
fáðu hina með þér án þess að kallað
sé á þig í dagblöðunum eða á gatna-
mótum. Láttu þína eigin köllun knýja
þig til að styrkja það fyrirtæki, sem
þú sjálfur hefir bezt af að styðja og
minstu þess „að þíner þörf, og þú mátt
til að vinna“.
Félagsmaður.
TJr sveit.
lngólfur sæll! Við höfum frétt,
hversu ráðherrann hefir skipað kon-
ungkjörnu sætin tvö. eftir það er Björn
Olsen prófessor gekk frá.
Við erum ekki hissa á þessari ráð-
stöfun ráðherrans, við erum bættir að
vera hissa á nokkru úr þeirri átt. Þetta
er áframhald stjórnarstefnu hans, þeirrar,
að virða þjóðarviljann að vettugi. ÞAta
síðasta dæmi er afarskýrt.
Engin ráðstöfun ráðherrans, síðan
kosningunum lauk, sýnir liósar, hvað
hann ætlar sér, sem sé það, að ónýta
kosningasigur þjóðarinnar, og halda
völdunum fyrir sig og sína, hinum kæru
Ijúfu völdum.
Nú er eftir að vita, hve lengi ráð-
herranum og þeim félögum helzt uppi
leikurinn. Það er komið undir vitur-
leik og staðfestu þjóðarinnar og þing-
mannanna sem eru hennar megin.
Stefnurnar eru enn sem fyrri að eins
tvær, íslenzka stefnan og danska stefn-
an. Meiri hluti þjcðarinnar — til allrar
hamÍDgju, stór meiri hluti — kvað upp
úr með það viðkosningarnar svo skýrt
sem verða mátti, að hún héldi fast við
sína stefnu. En ráðherrann og hans
menn eru jafn ákveðnir að halda fram
dönsku stefnunni og kúga þjóðina eða
véla undir hana. Til þess að þetta mætti
takast betur, hefir ráðherranum nú hug-
kvæmst að vekja upp tvo menn, er
þjóðin hafði hrundið af því þeir voru
einna harðsnúnastir formælendur dönsku
stefnunnar, þá Stefán og Lárus. í
skjóli dönsku stefnunnar hyggst ráð-
herrann munu hægast fá haldið völdun-
um, og í skjóli dönsku stefnunnar hyggj-
ast blóðsugurnar einnig fá fóðrast bezt.
En hvað segir þjóðin? Hvað segja
þingmenn meiri hlutans? Hvernig svar-
ar hún og þeir tiltektum ráðherrans, að
því er kemur til konungkjörna valsins
og annars fleira í sömu átt, er í vænd-
um mun vera?
Svarið ætti að vera^ótvirætt. Danska
stefnan skyldi moluð sem höfuð högg-
ormsins.
Oamall hóndi.
Kæktunarsjóðurinn.
Stjórnarráðið heíir útbýtt verðlaunum úr sjððn-
um Jietta ár til 50 bænda, eina og eftirfarandi
skýrs'.a sýnir. Um verðlaunin sðttu 69, fengu
því 19 enga áheyrn. Verðlaunaupphæðin er
samtals 3000 kr.
125 kr.
Guðmundur ísleifsson, Stóru-Háeyri, Arn.
100 kr.
Ólafur ísleifsson, Þjórsártúni, Árn. sr. Sigfús
Jónsson, Mælifelli, Skgf.
75 kr.
Böðvar Sigurðsson, Vogatungu, Borgf. Guðni
Jónsson, Valshamri, Mýr. Halldór Jðnsson, Vík
V. Sk., Hallgrímur Níelsson, Grimsstöðum, Mýr.
Jðnas B. Jðnsson, Sðlheimatungn, Mýr. Jónas
Jðnsson, Stórhamri, Eyf. Jón Einarsson, Hemru,
V.-Sk. Jón Jðnjson í Hraunkoti, V.-Sk. Jðn
Sveinbjarnarson, Bíldsfelli, Árn. Kristján Þor-
kelscon, Álfanesi, Kjðsars. Pálmi Símonarson,
Svaðastöðum, Skgf. Sigurgeir Sigurðsson, Öng-
ulstöðum, Eyf. Sveinn Gunnarsson, Mælifellsá,
Skgf.
50 kr.
Árni Eyjólfsson, Hraunkoti, Árn. Bjarni Bjarna-
son, Geitabergi, Borgf. Bjarni Þorsteinsson,
Hvoli, V.-Sk. Eggert Einarsson, Vaðnesi, Ácn.
Einar prestur Pálsson fyr r áGaulverjabæ, Árn.
Eyjólfur Eyjólfsson, Botnum, V.-Sk. Gísli Björns-
son, Skiðastöðura, Skgf. Guðmundur Auðuns-
son, Skálpastöðum, Borgf. Gunnlaugur Þor-
steinsson, Kiðjabergí, Árn. Hannes Magnússon,
Stóru Sindvík, Árn. Hannes Þórðarson, Arnar-
nesi, Gulibr. Haraldur Sigurðsson, Hrafnkels-
stöðum, Árn. Hjörtur Sigurðsson, Hrafnabjörg-
um, Dal. Jakob Jónsson, Varmalæk, Borgf.
Jónas Illugason, Brattahlíð, Húnv. Jðn Gests-
son, Villingaholti, Árn. Jón Guðnason, Hall-
geirsey, jRangv. Jón Jónsson, Txöllatungu,
Strand. Jón Jóuatansson, Öagulsstöðum, Eyf.
Jón Ólafsson, Eyatra-Geldingaholti, Árn. Jón
Siguiðsson, Syðii-Gróf, Árn. Kolbeinn Guð
mundsson, Úlfljótsvatni, Árn. Kiistjin H. Benja-
mínsson, Ytri-Tjörnum, Eyf. Kristleifur Þor-
steinsson, Stóra-Kroppi, Borgf. Ólafur Jónsson,
Katanesi, Borgf. Páll H. Jónsson, Stóruvöllum,
S.-Þing. Rögnvaldur Bjamason, Réttarholti,
Skgf. Símon Jónsson, Selfossi, Árn. Snorri
Jónsson, Skálakoti, Rangv. Teitur Bergsson,
Hlíð, Dil. Tómas Pálsson, Bússtöðum, Skgf.
Þórður Jónsson, Hlíð, Eyf. Þorsteinn Jónsson,
Hrafntóftura, Rangv. Þorsteinn Narfason
Klafastöðum, Borgf.
Landshagsskýrslur 1907.
---- Frh.
Hákarlaveiðar era enn stundaðar
norðanlands, en sá útvegur gengur sam-
an árlega því að hann mun orðinn ó-
arðvænlegur vegna gífurlegrar kaup-
hækkunar háseta. Skip þau er nú eru
höfð við bákarlaveiðar hafa aldrei ver-
ið notuð til annars og þau fyrnast og
verða ónýt en ný skip koma ekki í
þeirra stað. 1906 fengust 3835 tunn-
ur sem er 5000 tunnum minna en um
aldamótin.
Selveiði hefir staðið í stað nokkur
undanfarin ár en minkað 1906. Þá
fengust 416 fullorðnir selir og 5856
kópar.
Dúntekja er minni 1906 en mörg
undanfarin ár þótt undarlegt megi
virðast. Það ár telja skýrslurnar að
æðardúnn hafi verið 6295 pund en 6690
pd. um aldamótin.
Lax og silungur. Skýrslurnar eru
hvergi nærri svo nákvæmar sem skyldi.
Lax: S'lurgur:
Um aldamótin: 2857 249213
1904 1976; 247218
1906 5251 365055
Fuglatekja stendur mjög í stað und-
anfarin ár. 1906 er tekjan þessi: 228200
lundar, 61900 svartfuglar, 45700 fýl-
ungar, 400 súlur, 22700 skeglur (ritur).
Verð afurðanna er samkvæmt skýrsl-
unum metið þannig:
Þorskur......... 4823000 kr.
Ýsa................. 776000 —
Langa og tros . . . 328000 —
Síld................ 475000 —
Lifur (hák. og þorska) 182000 —
Selir og kópar .... 7000 —
Æðardúnn.................. 63000 —
Lax og silungur . . . 112000 —
Fuglar............25000 —
Samtals 6791000 kr.
Frh.
Samsöngnum
á miðvikudagskvöldið kemur, viljum
vér leiða athygli að. Það er söngfélag
hr. Sigfúsar Einarssonar, sem heldur
hann, með aðstoð frú Ástu Einarsson
og frk. Elínar Matthíasdóttur.
Okkur hefir vcrið brugðið um það
stundum Reykvíkingum, að við værum
fíknari í „tombólur“ og aðrar þesskonar
„skemtanir“, heldur en samsöngva. Og
það hefir ekki verið ástæðulaust með
öllu — því miður. Rekum nú af okk-
ur sliðruorðið og fjölmennum á þessa
söngskemtun og aðrar — þær munu
ekki svo ýkja margar, — sem haldnar
eru hér af listfengu fólki, er gerir sér
far um að vanda alt til þeirra sem
bezt. Eu félag Sigfúsar er reynt að
því, að hafa það eitt á boðstólum, sem
einhver veigur er í. Slíkt er oss skylt
að meta að verðleikum. ekki að eins
vegna þess félags, heldar af því að vér
viljum gagn og gengi íslenzkrar listar
og fögnum henni, hvar sem hún er að
lifna.
Áf Ligum þeim, sem sungin verða á
miðvikudagskvöldið má nefna: Fyrir
handan fjöllin eftir Hartmann, Ave ver-
um corpus eftir Mozart, og Hirðingj-
arnir eftir Schumann. Þrjú lögin syngja
karlmenn einir (úrvalslið).
BærbrannnýlegaíSkógum íFnjóska-
dal. Varð fáu bjargað. Bóndi misti
meðal annars eitthvað af bankaseðlum
(um 200 kr.) og er það hreinn gróði
fyrir bankana. Bærinn hafði verið vá-
trygður. Eldurinn kviknaði í þekjunni
af ofnpípu.
í sambandi við þetta má minna á það,
að bæir fást ekki vátrygðir í ábyrgðar-
félögum nema í þeim sé eldavél með
skorsteini eða ofnpípu og er það merki-
leg hérvilla. Reynslan sýnir einmitt
að torfbæir brenna nær því aldrei af
öðrum ástæðum en þeim, að kviknað
hefir í þekjunni frá ofnpípu.
Mannalát. Snemma í haust lézt
Jön bóndi Halldórsson í Svínadal í
Kelduhverfi, gamall maður, bróðir Páls
Halldórssonar snikkara í Rvík. Hann
bjó lengi í Fagranesi í Reykjadal.
Sonur hans er Páll bóndi í Svínadal.
— Á sunnudaginn var varð bráðkvadd-
ur Þorlákvr Þorláksson hreppstjóri í
Vesturhópshólum í Húnavatnsþingi, nær
sextugur að aldri, faðir Jóns verkfræð«
ings í Rvík.
Innbrotsþjófnaður hafðijnýlega verið
framinn á Akureyri. Brotistinn í búð
og stolið 50 krónum í peningum.
„Fálkinn“ náði enskum botnvörpung
nýlega í landhelgi við Garðskaga og
sektaði hann um 1200 kr. — Af því
fær landssjóður 400 kr. en Danir 800 kr.