Ingólfur - 23.02.1911, Blaðsíða 2

30
INGOLFUR
að íalensfea orðin og gleymt að breyta
því aem breyta þurfti til þeas að íslensku
fræðin brengluðuat efeki — þá befði Dr.
G. Poulsen ekki verið ,góðkuDnur‘
lengur og þýðandinn og Stóratúkan
,fallið út úr rullunni\
Bn það er engin hætta á að forkólf-
ar Reglunnar geri alíkt, þeir nota öll
meðul til þess að koma fjaratæðunni
miklu til framkvæmdar og meðlimir
Reglunnar treyata þeim til alls; á það
bendir þessi aaga:
Fyrir nokkrum vikum kom að máli
við Ingólf einn af heldri bannmönnum
þeaaa bæjar, gamall templari og allvel
fær í dönsku máli. Spurðum vér hann,
hvort hann kannaðiat við ritling dr.
Poulsena og kvað hann já við, en hefði
ekki lesið, kvaðst mundu bíða með lest-
urinn þangað til ritið væri komið á ía-
lenaku, því að Stórstúkan ætlaði að
láta þýða það og gefa út. Vér urðum
forviða og létum i Ijóai að slíkt rit
mundi Stórat. ísl. alla ekki geta gefið
út, og láaum avo templaranum nokkra
kafia úr ritinu (álit G. P. um áfengi
og dagl. drykkju) máli voru til sðnnun-
ar. Nú varð bantimaðurinn sem steini
loatinn, stökk upp og sagði: „Já, er
það svona; en þetta verður núauðvitað
lagað svo í þyðingunni, að ekki verði
til stórhneykslisfyrir Begluna.u — „Ekki
fara þeir þó að falaa þýðinguna“, varð
oss að orði, en templarinn leit á osa
með öðru auganu, glotti við tönn og
kvaddi og var að ajá aem hann vissi
fyllilega hvað hann fór, enda gamall
templari og hafði tekið öll atigin.
Og siðan er ritið komið út í íalenskri
þýðingu, gefið út af Stóratúkunni.
Um þýðinguna er það í stystu máli
að segja, að hún er alstaðar þar sem
höf. fer í einhvern bága við ial. áfengis-
fræði, meira eða minna ,lituðl og sum-
staðar beinlínis röng. Þýðandinn hefir
farið það sem honum þótti fært og
lengra þó, til þess að „ekki yrði til
stórhneykalis fyrir Regluna."
Skulum vér nú prenta hér upp kafla
úr frumritinu og tilsvarandi kafla úr
þýðingunni og geta menn af þeim fyrat
og fremst séð hversu dönak áfengis-
fræði er ólík íalenskri og öfgaminni og
avo hve ráðvandur aá maður hefir verið
aem léð hefir sig til þessarar þýðingar.
„Alkoholen har i Btná (koncentrerede) Doser
vigtige — lokal-reflektoriske — oplivende Virk-
ninger, som undertiden kan vœre gavnlige. Al-
koholens Hovedvirkniug er derimod bedövende,
lammende. Denne Virkning, som næsten altid
er skadelig, dækkes ved de smá Doser noget af
den oplivende, er derimod eneraadende ved de
Btore. Alkoholen opsuges hurtigt, og mindst
de 90°/0 forbrcender i Organismen efter en
kortere eller længere Beröring med Cellerne,
Resten ndskilles gennem Nyrer, Lunger og
Huden og i det hele gennem Legemets Af-
sondringsvædske, ogsá gennem Mælken. Alko-
holen virker skadeligt pá do hvide Blodiegemer.
Den passerer rimeligvis Blodet uden at under-
gá Forandringer og forbrænder först ude i
Vævene. Stofskiftet forandres ikke synderligt
ved Alkobol i moderate Doser, det respiratoriske
Stofskifte sá godt som ikke, ej heller Ægge-
videstofskiftet, nár de förste Dage er forlöbne,
i hvilke Cellerne vænner sig til det nye Brænd-
materialo. Alkohol kan altsá indgd i Stofskif-
tet i Stedet for normale Nceringsmidler, den
kan trœde i Stedet for Fedt og Kulhydrater,
kan forbrœnde i Stedet for disse, kan for sd
vidt være et Sparemiddel for dem, den kan og-
sd opspare Fedt ved at den gives extra til
Föden. Ðen kan ogsá spare Eggehvide. Alko-
holen kan i det hele—fysiologisk sét—optrœde
som et Nœringsstof; men den er alligevel ikke
noget Næringsmiddel, da den er skadelig selv
i ringe Mængde for visse Livsytringer. Lege-
mets Temperatur pávirkes ikke synderligt af
Alkohol. Muskelarbejdet svækkes i Almindelig-
hed, Alkohol skaber ikke Kraft; men smd
Mcengder kan lejlighedsvis anvendes til at ud-
löse mere Kraft hos den trœtte men ikke ud-
mattede Organisme. Hjærnearbejdet skades i
Almindelighed; mindre Doser giver en kort-
varig kvantitativ Forbedring, en Forögelse af
det ydede Arbejdes Mœngde. Selv en saa ringe
Mængde som 7'/a—10 Gram (o: en lille Snaps)
virker noget lammende pá Nervesystemet. Alene
heraf fremgár Alkoholcns Gíftighed for Orga-
nismen. Ligesom pá Nervesystemets Celler
virker Alkoholen lammende pá samtlige Orga-
nismens Celler. Alkohol er en Protoplasmagift,
en Gift for Cellernes Grundstof, og den öde-
lægger Organerne efterhánden. Modtageligheden
og Tilvœnningen er dog meget forskellig hos
de forskellige Mennesker, det gælder sável hele
Organismen som de enkelte Organer (Hjærne,
Nyrer). Fordöjelsens Pávirkning er ikke fuldt
belyst: ganske smaa Mœngder er rimeligvis
gavnlige under visse Omstœndigheder ved at
virke appetitvœkkende og befordrende pd Af-
sondringen af Fordöjélsesvœdskerne, dog ikke
hos det sunde Menneske. Ándedrœt og Blod
omlöb anspores i Almindelighed ved smaa Doser,
nedsættes og lammes naturligvís ved store.
Sunde Mennesker har naturligvis ikke Brug
for Stimulation hverken af Ándedræt eller Blod-
omlöb.
Skulde jeg ’give et Svar paa det Spörgsmál,
hvorvidt Alkohol tör nydes daglig og
i hvilken Mængde, [da maa det blive föl-
gende. Man er ikke videnskabéligt berettiget
til at erklœre smá daglige Alkoholportioner for
8kadelige; men man skal meget langt ned for
at vœre paa den sikre Side, ned pá sádant
noget som 5 Gram abs. Alkohol den enkelte
Gang, det svarer omtr. til t/3 Snaps eller et
lille glas Bajersköl, til ét Glas Bödvin elier ét
lille Glas Hedvin. Bn sádan lillo Mængde kan
man vel tillade sig et Par Gange oin Dagen.
Om man sá ved enkelte Lejligheder mener at
sé sin Fordél ved at benytte noget större Doser,
da er dertil lcun at sige, at man maa være
klar over at til den opnáede Nydelse antagelig
svarer et Slid pá Organismen, Virkningen gár
i alt Fald ikke helt sporlöst hen ved jævniig-
ere Gentagelser, hvad enten man har benyttet
Alkoholen for at blive glad i en selskabelig
Kreds og blive Storhjœrnens dœmpende Ind•
flydelse kvit for en Tid, eller man har lammet
sine Ulystfornemmelser ved et Stags Selvbe-
drag, ikke adlydt disse Sikkerhedsventilers Vink
— styrket sig, varmet sig, brudt Sorgen, dö-
vet Hjærnens Uro — hvilket ofte kan synes
megot attráværdigt men altid kun skér pá
Bekostning af, hvad der virkelig er Organismeu
til Góde, nár Talen da er om et ellers sundt
og normalt Individ."
„Almindelige Afholdsfolk nyder jo lette, skatte-
frie Ölsorler, de er i Virkeligheden kun Máde-
holdsmœnd, de indtager gennem det skattefrie
Ól meget let 8 gram abs. Alkohol et Par Gange
daglig — og kommer ogsá meget let til yder-
ligere at overskride denne Grœnse. 1 Kroneöl
eller anden skattefri Ö1 = 375 Gram med l3/i
% Alkohol indeholder 6 á 7 Grams abs. Alko-
hoi, altsaa bör efter min Mening 1 skattefri
Ö1 et Par Gange daglig være Maximum for
Afholsfolk som for andre.“
„Smánm skömtum af (sterku) áfengi fylgir
eftirtektaverð örvandi verkun — viðkomuerting
— sem stundum getur komið að liði. En höfuð-
verkun áfengisins er sfl, að það deyfir og dasar.
þessi verkun er nær því ávalt til meins; ef lít-
ils er neytt, leynist hún að nokkru leyti söknm
örvunarinnar, en verður einráð, ef skaraturinn
er stðr. Áfengið fer fljðtlega inn í blóðið, kemst
að frumlum líkamans og brennur mestalt, minst
90%, innan skamms tíma; afgangurinn fer út
um nýrun, lungun, húðina og yfirleitt í ölium
útrenslum iíkamans, einnig mjðlkinni. Áfengið
skemmir hvitn blóðkornin. Það fer að likum í
blóðið og úr því án breytingar og brennur ekki
fyr en kemur út í holdið. Hóflegir skamtar af
áfengi valda engum verulegum hreytingum á
efnabirgðum líkamans, breyta ekki andardráttar-
efnabirgðunum að neinum mun, heldur ekki
eggefnabirgðunum, ef nautniu hefir haldist
nokkra daga og frnmlurnar vanist þessu nýa
eldsneyti. Afengið getur þ\í átt þátt f efna-
brigðunum í stað venjulegra nœringarefna,
getur komið í stað feiti og kolvetna, brunnið í
þeirra stað, sparað þau, getur líka safnað fitu,
ef það er haft með fœðunni sem ofanálag. Það
getur einnig sparaö eggefni. Að þessu leyti
getur áfengið hagað sér eins og næringarefni;
en þó er það ekki næringar í gildi, af því það
skaðar ýmsar lifshræringar, jafnvel þótt skamtnr-
inn sé lítill. Áfengi gerir ekki mikla breytingu
í líkamshitanum. Vöðvamættínum hrakar oftast;
áfengi er engin máttarstoð, en smáskamtar geta
stöku sinnum losað um mátt i líkama, sem er
þreyttur, en þó ekki máttþrota. Athafnir heil-
ans bíða yfirleitt tjón afáfanginu; smáskamtar
valdti því, að heilinn afkastar meiru í svip (en
verður óvandvirkari). Dó skamturinn nemi ekki
meiru en 7l/t—10 metum (c: lítið staup af
brennivini) verður þess vart að hann dasar
taugakerfið. Af því einn má ráða, að áfengið
er eitur fyrir líkamann. Áfengið dasar nú all-
ar frumlur likamans likt og frumlnr taugakerfis-
ins. Áfengið er frumhyldiseitur (Protoplasma-
gift), eitur fyrir meginefnijfrumlanna, og skemmir
líffærin stig af stigi. Viðnámsþróttur manna
og viðvani er þó býsna mismunandi og á það
jafnt við allan líkamann sem einstök líffæri
(heila, nýru). Áhrif áfengis á meltinguna eru
ekki allsendis ljós: mjóg smáir skamtar geta
liklega stundum komið að liði, örvað matarlyst
og greitt fyrir útrás meltingarsafanna, e n þ ó
ekki í heílbrigðum manneskjum. Andar-
dráttur og blóðrás verða oftast fyrir örvun af
smáum skömtum, en örmagnast auðvitað ef
skamturinn er stór. Heilbrigðir þurfa anðvitað
ekki á örvun að halda, hvorki fyrir andardrátt,
né blóðrás.
Ef ég er spurður, hvort óhætt sé að
neyta áfengis daglega og hve mikils
þá verður svarið á þessa ieið: Það eru ekki
fundnar ástœður fyrir því, að litlir dagskamtar
af áfengi séu (í sjálfu sér) skaðlegir; en þeir
verða að vera mjög litlir, til þess að ekki komi
að meini, svo litlir, að ekki nemi meiru en 6
metum af hreinu áfengi í senn, sem er á
við */g flt hrennivínsstaupi, litla krús af bjór
eða lítið glas af víni. Svo litla ögn af áfengi
mættí kalla leyfilega einu sinni eða tvisvar á
dag. Telji menn sér feng i þvi að taka stök n
sinnum stærri skamta, þá verða. þeir að gera
sér ljóst, hver afleiðingin er, gera ráð fyrir að
nautninni fylgi slit á likamanum; víst er um
það, að líkaminn stendur ekki jafnréttur eftir,
ef stærri skamta er neytt iðuiega, í hvaða
skyni sem það er gert, hvort heldur til að
fjörga sig í vinahóp og losa sig um stund
undan œðstu stjórn heilans, eða til þess að
svœfa áhyggjur, sálga viðvörunum skynseminnar,
svíkja sjálfan sig — styrkja sig, hressa sig,
sefa sorgir eða deyfa óþol beilans; þetta getur
oft þótt æskilegt, en verður jafnan á þess
kostnað, sem líkamanum er fyrir bestu, ef um
heilbrigða manneskju er að ræða á sál og
líkama."
„En flestir bindindismenn leyfa sér veikar,
tolllausar öltegundir; þeir eru í ranninní hóf-
semdarmenn; þeir fá oft ofan í sig 16 met af
áfengi einu sinni á dag eða tvisvar i tollausa
ölinu — og stundum meira. í einni flösku af
krónöli eða öðru tolllausu öli = 375 met með
1 %% áfengi, eru 6—7 met af hreinu áfengi.
Bindindismenn ættu þvi ekki að minni hyggju
fremur en aðrir. að drekka meira en 1 eða 2
flöskur af tolllausu öli á dag.“
Dr. Paulsen »egir, ein» og allir þeir
sem »att vilja »egja, að áfengi geti ým-
i»t sparað eða komið í stað allra þriggja
aðalflokka næringarefnanna (eggjahv.
feiti og kolvetni) og bætir »vo við, að
yfir höfuð („i det hele“) geti áfengi
verið næringarefni. Orðin „i d«t hele
— íysiologiak set“ hefir þýðandi Stór-
stúknnnar látið sér sama að leggja út
með orðnnum „að þessu leyti11, og er
það ajáanlega gert til þes» að gefa fá-
fróðum í »kyn, að höf. telji það ekki
næringarefnj að einhverju öðru leyti,
en það er alla ekki álit höfundarina.
Að höf. segir áfengið ekki vera neina
fæðutegund (Næringsmiáde/) eða matar
ígildi, þarf ekki að raska því að það
■é næringarefni; mætti minna á í þessu
■ambandi, að mataraalt er næringarefni,
þótt ekki teljist það fæðutegund eða
matar ígildi, og um það má segja sama
og um áfengi, að »é þesa neytt í of
stórum mæli, hefir það eitrandi áhrif
á liffærin og líkt má segja um öll eða
flest næringarefni.
Þegar Dr. Poulsen aegir frá því, að
smáskamtar af áfengi valdi því, að
heilinn afkasti meiri vinnu í avipinn,
getur þýðandinn ekki setið á »ér að
bæta inn í athugaaemd um óvaDdvirkni
og það öldungia í ósamræmi við höf.,
sem talar um »vo litla smáakamta, að
áhrifum til óvandvirkni geti ekki verið
til að dreifa. Óvandvirkni fylgir fyrst
atærri »kamti.
Þó að alstaðar «é af þýðandanum
dregið úr merkingu eða aukið við, alt
eftir því, sem honum hefir þótt við
eiga, og hver sá sem kann dönaku get-
ur sannfært aig nm, þá kaatar aamt
fyrat tólfnnum, þegar kemur að kaflan-
um um daglega drykkju.
„Man er ikke videnshabeligt berettig
et til at ærklære amaa daglige Alko
hol-portioner for skadelige“ er á Stór-
atúkumáli: Það eru ekki fundnar á-
stœdur fyrir því að litlir dagakamtar
af áfengi »éu „í ajálfu »ér“ (viðbót
þýð.) skaðlegir. „Men man skal meget
langt ned for at være paa den sikre
Siieu verður hjá þýð.: „en þeir verða
að vera mjög litlir til þe»» að ekki komi
að meini“ í stað þess er dr. G. P. segir:
„til þeas að full vissa sé fyrir því að
ekki komi að meini,“ eða með öðrum
orðum, að öllum undantekningarlaust
sé meinlaust. — G. P. segir að 5 gr.
af hreinu (absolut) áfengi akaði engan
mann og Kraepelin aegir að hver og
einn «é ,paa den »ikre Side‘, ef hann
drekki meira en 71/, gr. af hr. áfengi
í einu eða lítið staup af brennivíni.
Þetta aegir dr. G. P. að maður megi
■úpa aér að meinalauau „et Par gange
om JDagenu, sem hingað til hefir þýtt
strangast akoðað „tvisvar ainnum á dag“,
en hlýtur í þesau aambandi að þýða
„nokkrum sinnum á dag.u
En þýðandinn segir að „et Par Gange
om Dagen“ þýði einu sinni eða tvisvar
á daa!!
At blive Storhjernena dæmpende Ind-
flydelse kvit = loaa aig undau æðstu
stjórn heilans! Lamme aine Ulyst-
förnemmelaer = svæfa áhyggjur! Ikke
at adlyde Ulystfornemmelserners (disae
Sikkerhed sventilera) Vinek = sálga
viðvörunum skynseminnar!
Ef Stórstúkan hefði anúið aér til
læknia, er enginn vafi á því að hann
hefði getað aagt henni, hvað „et Par
Gange om Dagen“ þýddi Og hefði hún
anúið sér til einhvera, aem orðið hefir
cand phil við háakólann hefði hún get-
að fengið að vita muninn á Fornemm-
elser og Foreatillinger, mun á kenndum
áhyggjum og skynaemi:
Og hefði hún anúið sér til „Ingólfa",
hefði hún getað fengið að vita muninn
á því „að vera hófaemdarmaður" og
að „vera aðelns hóf»emdarmaður“.
Eu því var Stóratúkan að láta þýða
þetta rit úr því að hún gat ekki notað
það eins og. það var? Því lét hún þá
ekki einhvern íalenzkan áfengiafræðing,
t. d. landlækninn, semja nýjan „péaa“?
Bankamálið í efri deild
í gær.
Samþykt með 11 atkv. gegn 2 að
sklpa ncfnd til að rannsaka gerðir
landsstjórnarinnar í Landsbanka-
málinu m. m.
Lokains rann upp aá dagur, aem öll
þjóðin hefir beðið eftir með óþreyju alt
síðan 22. nóvember 1909, þann dag
aem frægur er orðinn í aögu þeasa
lands, eða réttara sagt alræmdur. Loks-
ins var komið að þeim degi, er þetta
umrædda máfl skyldi ræða á réttam
vettvangi, þingi þjóðarinnar. Múgur
og margmenni var saman kominn til
að hlýða á umræðurnar, bæði inn í
neðri deildar aalnum, á ganginum fyr-
ir framan deildirnar og á þingpallin-
um. Þar aat á fremata bekk afsetti
bankaatjórinn Tryggvi garali Gunnars-
aon, en í neðri deildar aalnum voru ýmair
málinu nákomnir auk margra sem þar
voru fyrir forvitniasakir.
Lárus H. Bjarnason bar fram til-
lögu til þingsályktunar um skipun
nefndar samkvæmt 22. gr. atjórnar-
■krárinnar til að rannaaka gerðir land-
atjórnarinnar í Landabankamálinu m.
m., avohljóðandi: Efri deild alþingia
ályktar að akipa 5 manna nefnd til að
rannaaka gerðir landaatjórnarinnar í
Landsbankamálinu og fleiri málum.
Nefndin hefir vald til að heimta akýrsl-
ur munnlegar og bréflegar, bæði af em-
bættiamönnum og einatökum mönnum|