Ingólfur - 01.08.1911, Blaðsíða 3

INGÓLFUR
123
af fá bannlögin aamþykt. Danski utan-
ríkismálaráðherrann hafi, er lögin bár-
u»t i tal milii þeirra, talið öll tormerki
á að konungur gæti samþykt þau, og
hafi hann aagt »ér, að frakkneski sondi-
herrann í Höfn h*fi látið í ljóai óánægju
síua með lögin, og talið þau gkaðleg
fyrir Frakkland, og hafi danski ráðherr-
an því talið málið varhugavert.
En Björn Jónsion kvaðst þá hafa »var-
að honum eitthvað á þe»»a leið: Þér
ikuluð segja frakkneska sendiherranum,
að bannlögin geti ekki gert Frakklandi
mikinn iskaða, þar »em vín þau, sem
flutt eru þaðan til íslandi, nema ekki
einu sinni 10 þú»und krónum á ári.
Eu sé ekki annað til fyriratöðu fyrir
■amþykt bannlaganna en þetta, þá skul-
uð þér segja franska sendiherranum að
vér séum fúsir á að borga Frakk-
landi 10 þúsund krónur á ári tii
uppbótar því viðskifatapi, er bann-
lögin baka Frökkum.
Björn Jónsion var ekki lítið hreyk-
inn yfir þesau bragði »inu, og vafalauat
hefir-það falliðígóðan jarðveg hjá ýms-
um fundarmönnum.
En ég vildi nú mega spyrja: hvaðan
kom hr. Birni Jónssyni heimild til að
bjóða þannig út störsummur af lands-
ins fé? Er til nokkur slíkur iiður til
á fjárlögunum, t. d. „fjárveiting til rik-
isajóðs Frakka vegna aamþyktar bann-
laganna, 10 þúsund krónur hvort árið?“
Ég get reyudar svarað mér sjálfur: nei,
enginn alíkur liður er til. Björn Jón»-
son hefir gefið þetta loforð eða hvað
það nú er algerlega í heimildarleysi.
Eu ég vildi líka jafnframt mega
benda á, að um leið og þetta tilboð um
fjárgjöf af hendi landains er algerlega
heimildarlau*, getur það auk þe»s ekki
»kili»t á annan veg enn sem »vívirðing
á Frakklandi og ósvífni gagnvart um-
boðsmanni þe*s. Ef ráðherrann hefði
verið einhver annar maður enn Björn
Jón»»on, með öðrum orðum, ef tekið
hefði verið nokkuð mark á eða tillit til
þess manna, er léti sér »lík orð um
munn fara við umboðsmanu Frakklands,
þá hefði landinu getað orðið hált á þeasu.
Það hafa oft risið npp blóðug »tríð fyrir
minni sakir en þetta — að leyfa *ér
að bjóða einu af stórveldum heimsini
mútur! Það er bæði grátlegt og hlægi-
legt.
í þesau tilfelli hefir það orðið Birni
Jónasyni að liði hversu aumur og lítil-
fjörlegur hann var. Eu það er vafa-
samt hversu vel slikt er fallið til að
halda Uppi heiðri vorum orlendig.
Fundarmadur.
Silfurbergsmálið.
Skýrsla rannsóknarnefndarinnar.
III.
Hór akal nú loksins enn á ný vikið
stuttlega að afakiftum fyrv. ráðherra
Bjórna Jónsaonar af Tuliníuaar-byrgð-
unum. Þetta hefir að ví«u verið gert
að umtalaefni nokkrum sinnum fyr hér
í blaðinu, en síðan hafa komið ýmisleg
ný gögn fram fyrir almennings ajónir
í akýralu rannaóknarnefndarinnar og
þykir rétt að athuga nú enn málið
með þe*aum nýja upplýaingum fyrir
augum.
Þegar aamningurinn við Tuliniua var
útrunninn í fyrra vor rak auðvitað að
því, að ákvörðun »kyldi taka um hvern-
ig ráðatafa akyldi þeim »ilfurbergsbirgð-
um, »em Tnlinius hafði látið taka upp
úr námum lands»jóðs, en hafði en ekki
■elt, og fyrsta »purningin varð þá »ú,
hver œtti þessar birgðar, landssjóður eða
Túliniu*. Samkvæmt hinum upphafloga
samningi við Tuliniu* er þeim feðgum
einnm „hoimilað að nota silfurbergsnám-
urnar í Helgustaðafjalli.“ (Rtnns.nend,-
skýrsl. bls. 65,1. gr.). Ennfremur »tend-
ur í þeim samningi að „þeir »kulu vinna
námuna að öllu leyti á eigin kostnað“,
og að helminginn af »öluverði sifurbergs-
ins að frádregnum kosnaði við aölu þe»s,
skuli árlega greiða í land»»jóð, „en að
öðru leyti skulu þeir ekki greiða sér-
stakt eftirgjald eftir námuna“. (Rann»,-
nefnd.»kýr8l. bls. 66, 2. gr.). Og eun
stendur það í »smniugnum, að þeir Tuli-
nius feðgar ráði því sjálfir hversu mik-
ið af ailfurbergi þeir taki upp úr nám-
unum á ári hverju (8. gr.). Annar*
stendur í samningnum ekkert um það,
hvernig fara skuli með þær silfuibergs-
birgðar, »em eftir aéu óseldar þegar
leigutíminn »é útrunninn.
Alt um það úrskurðar hr. Björn Jóns-
»on þó með þennan «amning fyrir aug-
um, að landsajóður sé eigandi þessara
birgða og skuli því Tulinius afhenda
hinum nýja leyfishafa Guðm. Jakobs-
syni alt það sem eftir »é óselt. Og í.
hinum nýja leigusamningi, sem gerður
er við Guðm. Jakob»»on, hefir B. J.
látið seta ákvæði er »vo hljóðar: „Alt
það »ilfurberg, sem er fyrirliggjandi ó-
selt á hverjum tíma, er eign landssjóðs,
þar með taldar birgðir þær, sem til eru,
er aamningur þessi öðlait gildi, er birgð-
um þeim, sem uú eru í vörslum núver-
andi leigjanda, stórkaupmanns Thor E.
Tulinius, skal leigjandi landssjóði að
kostnaðarlausu taka við af honum til
varðveislu og sölu samkvæmt samningi
þe»»um“. (Ranns.nefnd.skýrsl. bl». 69,
9. gr ).
Það er nú ótvírætt og engum vafa
bundið, að með þe»sari grein hefir hr.
Björn Jónsson skuldbundið landísjóð
til að fela Guðmundi Jakobsayni að
selja þesiar birgðar, sem Tulinius hafði
tekið upp úr námunni og óseldar voru,
selja þær og fá fyrir ómak »itt 45°/0
af aöluverðinu, aamkv. samningi han».
En þetta var mjög óvarlega að farið,
af hálfu fyrv. ráðherra; því að e/þe»ai
skilningur hans á samningnum ekki
reyndist réttur, eða ef dómstólarnir
litu öðlu vísi á enn hann, og úrskurð-
uðu, að Tulinius ætti birgðar þesiar, þá
hlaut hr. Guðm. Jakobason að skoða
slíkt »em aamningsrof við aig af hálfu
landssjóði, og virðist lítill vafi geta leik-
ið á þvl, að hann hafi því átt rétt til
skaðabóta við lancfiajóð fyrir samning»-
rofin.
Og þess ber að gæta að hér er ekki
um neinar smáaummur að ræða; það
sé»t á íkjölum rannaóknamefndar efri
deildSr, og vér höfum bent á það áður
hér í blaðinu, að Tnlinius hefir »elt %
af þeim helmingi birgðanna. er kom í
hans hlut, á 75,000 krónur. Allar eru
því birgirnar »em hér ræðir um, 750,000
kr. virði, ef reikna má eftir þe»»u verði.
En Guðm. Jakobsion átti aamkv. samn-
ingi sinum að fá 45% af verði þe»»,
silfurbergs er hann seldi. Með öðrum
orðum: hr. Guðm. Jakobiaon átti »am-
kvæmt samningi sínum, heimting á að
fá að selja allar þes»ar silfurbergsbirgðir
og hefði haft upp úr því 337,500 kr.
ef lagt er til grundvallar það verð, sem
Tuliníus hefir fengið fyrir þær. Og „ísa*
fold hefir Iátið mikið af því, hversu
gott verð hr. Guðm. Jak. hafi fengið
fyrir silfurborgið meðan hann hafði »öl-
una á hendi, »vo að gera má ráð fyrir,
að þetta «é ekki of hátt reiknað.
Það er auðiætt, að hér var mikið í
húfi, er Biörn Jópison úrskurðaði hr.
Guðm. Jakobwyni réttinn til að selja
silfurbergsbirgðirnar.
Nú er það kornið á daginn, að allir
þeir lögfræðingar, er Björn Jónsson leit-
&ði til um þetta efni, hafa litið svo á,
aó réttur Tuliniusar til að eelja þesiar
birgðar, yrði ekki véfengdur. Þeirhafa
allir Iátið uppi þá skoðan, að Tuliniu»
eigi óvíræðan rétt á að »elja birgðarn-
ar »amkvæmt samnÍDgi »ínum, með öðr-
um orðum selja allar birgðarnar en skila
landssjóði 50% af andvirðinu. Eftir
þessu átti Guðm. Jak., eða leiguhafi
landssjóðs ekkert að fá uppúr birgðum
þesaum, og verður því ekki betur »éð,
enn að hinn nýji leyfishafi landsajóðs
hefði getað heimtað 337,500 króna akaða
bætur fyrir vanhöldin, eða hátt upp í
liálfa miljón kröna — fyrir handyömm
Björna Jóns»onar.
Yér skulum nú stuttlega athuga á
ný hversu vel fyrv. ráðherra Birni Jóns-
»yni tókst að ráða fram úr þes»um vand-
ræðum, er hann hafði stofnað landssjóði
í, og hversu vel (!) honum tókst að gæta
hagsmuna landssjóðs.
Niðurl.
Aíturgangau.
Ég hefi alla æfi verið ákaflega hugaður maður.
Satt að segja hræðist ég ekkert á himni eða
jöiðu nema óborgaða reikninga og það erhægt
að reka mig langarleiðii burt með þvíað veifa
þessháttar miða.
Drauga hefi ég aldroi óttast. Hafi einhver
náungi af því tægi slæðst inn i herbergið mitt,
eða orðið fyrir mér á förnum vegi þá hefi ég
altaf látið sem ég sæi hann ekki. Deir eru
sjaldnast svo skemtilegir að mann langi mikið
til að kynnast þeim eða umgaugast þá. Degj-
andalegir styrbusar eru þeir langoftast og illa
uppaldir. Deir hafa líka séð að ég var ekkert
brifinn af þeim og hafa lítið skift sér af mér.
Dangað til um daginn . . . . en frá því ætla
ég nú að segja ykkur.
—--------Svo er mál með vexti að fyrir
nokkru tók ég eftir því að ekki allfáir draug-
ar voru farnir að venja komur sínar til mín á
næturþeli og af samræðunum varð ég þess vís-
ari að tólf þeirra höfðu veðjað um að þeim skyldi
takast að gera mig hræddan.
Ég hirði nú ekki um að segja ykkur frá
fyrstu sex delunum, sem komu að spreyta sig.
Deir kunnu ekki nema gömnl, úrelt draugabrögð,
sem engri heiðarlegri afturgöngn lengur dettur
í hug að nota, og sem auðvitað Voru alveg
árangursIauB og ekki bitu hót á mig. Ég hafði
gaman af að horfa stundarkorn á þessa aum-
ingja þegar þeir voru að gretta sig skæla, reka
út úr sér tunguna, ranghvolfa glyrnunum og
l&ta korra í sér. En mér leiddust þeir alt af
fljótt og þá bauð ég þeim góða nótt og fðr að
sofa. Yið'það hættu þessir félagar auðvitað,
og fóru burt bölvandi og ragnandi af þvi að
hafa tapað veðmálinu.
En svo kom sá sjöundi. Dað var öðruvísi
piltur. Högnuð helvitis afturganga og ágæt-
lega að sér i sinni list. Ég er viss um að
fæstir hefðu staðist hana. Dað hefði vist fljótt
iiðið yfir aðra en mig. . . .
— —---------Dað var fóstudagsnóttina er var.
Ég var nýsofnaður en vaknaði við að köld
krumla þreif fyrir kverkarnar á 'mér heldur
óþyrmilega. Ég stjakaði undir eins við lopp-
unni svo hún slepti takinu, og varð laus. Dá
leit ég & komumann. Sá var ærið ðfélegur.
Ekki kjöttætla á hans kroppi svo sýniieg væri,
og okki haíði hann annað fata en molduga
lendahlíf. Hann leit á mig galtómum augna-
tóftunum og glotti svo skein í heiðgular víg-
tennurnar í skoltinum á honum-------------„er
ég ekki fallegur, langar þigekki til aðégkomi
uppí til þín?------sagði hann og lét skrölta
í sér öllum. Svo lagðist hann til fóta i rúm-
inu og fór að kitla mig undir iljunum. . . .
Ég tók hann fyrst móralskt. Brýndi fyrir
honum að láta ekki léttúðina hlaupa með sig í
gönur og að hugsa ekki svo mikið um að vinna
kjánalegt og lítilfjörlegt veðmái að hann færi
að áreita annan eins mann og mig. Mann sem
ávalt hefði tekið málstað hans og stéttarbræðra
hans og gert sitt til að halda þeim upp úr skítn-
um og láta þá njóta sannmælis. Ég leiddi hon-
um með mörgum rökum fyrir sjónir hvilíkt van-
þakklæti þetta væri. En hann hirti ekki vit-
und um það sem ég sagði heldur sneri bara
sjáifan sig úr hálsliðnum fyrir augunum á mér
og stakk hauskúpunni undir handlegginn með
háðslegu glotti. Svo stóð hann upp í rúminu
reigingslegur í söngmannsstellingum, hrækti
moklinni úr vitum sér, ræksti sig dálítið og rak
þvínæst upp svo ámátlsgt nágaul að hvorki
hefi ég fyr né síðar heyrt önnur eins. Hann
gat ekki gert neitt, sem mér væri ver við, því
sjálfur er ég afbragðs söngmaður og má ekki
heyra falska nótu. Dá verður mér ílt. Ég sá
því strax að þetta mátti ekki svo búið standa
og tók til minna ráða. Ég fór að skamma
hann. „Hvern fjandan vilt þú,“ sagði ég, „ann-
ar eins prakkari, svikari, lygari, hórkarl, brennu-
vargur og erkiþjófur! Svona bannsettur labba-
kútur, grasasni, melludólgur, drykkjuhrútur og
ræfils-púki! Dú sem varst einn af Bkýjaglóp-
unum, þorpurunum, hræfuglunum, fjárglæfra-
mönnunum og aumlegasta ketpottsrottaD. Pyr-
irlitlegasti mannhundur, fantur, lubbi, kjáni,
svín og auðviröilegi pólitiski kolkrabbi/ Faröu
norður og niður. Dú sem bæði varst danne-
brogsmaður, riddari, á eftirlaunum [og í samá-
byrgðinni! Svei . . . aftan . . .“
Detta hreif. Ég viidi að þið hefðuð séð dón-
ann. Fyrst skalf hann allur og nötraði af hams-
lansri reiði og ætlaði alveg að springa af áfergj-
unni í að komast að. En því meir sem ég raus-
aði upp úr mér, því meir linaðist hann og þeg-
ar ég loksins slöngvaði samábyrgðinni framan
í hann þá datt hann alveg máttlaus útaf. Al-
drei á minni lífsfæddri æfi hefi ég séð annað
eins auð/irðilegt og hundflatt kvikindi. Dað ■
hrikti og brakaði i hverju hans beini og i fát-
inu sem á hann kom setti hann hauskúpnna
öfuga á sig svo kjafturinn vissi aftur. Og
þarna lá svo þessi aumingja draugræfillj’étt eins
og slytti og kvikaði ekki þó ég margsparkaði
i rassinn á honum........
Loksins hálfraknaði hann úr óvitinu og snáf-
aði burt saömmustulegur og án þess að kveðja....
En ég hló með sjálfum mér, snéri mér í góðu
skapi uppað Tobbu og vakti hana..........
--------Hinir fimm draugarnir, sem eftir
voru eru ókomnir enn . . . ég býst við að þeir
hafi gefist upp — vesalingar.
Ingimundur.
Frá Gróttu til Gvendarbrunna.
Veðrið hefir þó heldnr verið að skána
þeasa vikuna; golan hefir verið heitari
og regnið ekki eins hryisingslegt og
vikurnar næstar á undan. En er þetta
samt nokkuð *umar? Sumar er íólskin,
og hvítir ^jólar og brún andlit og bjart-
ar nætur og óljósir draumar og útlöng-
un, langt, langt í burtu,------Tolurn-
ar eru dálitið skárri enn síðast. En
þetta er ekkert áframhald:
1 26. | 27. 28. 29. 30. | 31. 1.
Rvík • 1 7,8| 7,2 9 9 | 10,2] 13,5| 12,8
ísafj. • 1 5 5,2 6,6 '6 10.8 8 5 9,2
Bl. . • | 3,6| 4,6 6,1| 8,4(12 | 10,1 12,8
Ak.. . | 6 7,6| 7,6 9,5 12,4| 11,5 13,8
Gr»t. • 1 3,8 7 1 6,8 9,3|12,5 7,9 15
Sf. . . | 7.4 6,3| 7,3 8,9 9,6) 9,2 9,6
Fær. • |11,3 10 10,3 11,4 10, lj 11,3 10,5
Báðherra fór frá Höfn með „Ve»tu“
og er væntanlegur heim um 7. þ. m.
Pétur Á. Jónsson söngvari söng i
Bárubúð á laugardagskvöldið var fyrir
troðfullu húsi. Mönnum var ánægja að
heyra hversu röddin hefir þroikast og
batnað síðan hann lét aiðast heyra til
sín, kominn fallegri og betri hreimur
yfir hana. Hann mun endurtaka kon-
sertinn nú um miðja vikuna, og verð-
ur söngsina getið nánar í næsta blaði.
Þingmannaframboð. Séra Björn Þor-
láksson býður »ig fram í Norður-Múla-
sýslu í þetta sinn, en sagt er að dr.
Valtýr bjóði sig fram á Seyðisfirði.
Ennfremur hefir heyr»t að í Mýrasýilu
muni bjóða sig fram, þeir guðsmenn-
irnir Magnús Andrésson prófastur og pró-
fenor Haraldur Nielsson. í Árnesiýslu
segja menn að 18 »éu um boðið. t
Dalasýslu verða um 7 þingmannaefni
o. ». frv.
26 f. m. dó »íra Þoleifur Jónason, á
Skinnastáð í Öx&rflrði, meiti merkis-
maður.
3—4 herbergi og eldhús til leigu frá 1.
okt. á góðum stað í Austurbæuum. — Yinnu-
stofa, smiðja, hesthús og ýms fleiri hlunnindi
fylgja eí óskað er. Eitstj. vísar á.