Ingólfur - 24.01.1912, Blaðsíða 2

14
INGÓLFTJR
Kjörfundur
til að kjósa 5 bæjarfulltrúa verður haldinn í Barnaskólahúsinu Iau?ardaginn 27
þ. m. og byrjar kl. 12 á hádegi.
Listar afhendiit á ikrifstofu borgarstjóra ekki síðar en fimtudag 25. þ.
m. kl. 12 á hádegi.
Borgarstjóri Reykjavíkur 18. jan. 1912
Páll Einarsson.
þeasarar vitneskju. Gáum að, hve mikill
vísdómur um ókomna tíma felst í þessu
ipámæli. Bogi á ekki við það, að vér
skiljum innan skamms við Dani, því
að hann hyggur, að allir lifandi Danir
verði fyrr komnir undir græna torfu,
en ríkisráðsákvæðið verði numið úr
stjórnarskránni, „ef þann veg er farið,
sem alþingi fór í vetur". Það er og
ótrúlegt, að hann eigi við það, að Dan-
mörk verði Iýðveldi, áður en langt um
líður. Spámaðurinn hefur því horft inn
í sálir óorðinna og ófæddra Danakon-
unga, kannað þel þeirra í garð íilands,
•éð fyrir afskifti þeirra af landinu og
málnm þess. Einhver spjátrungur sagði,
að það væri víst von á nýrri „Krukks-
spá“ frá Boga. En slíkt er að leggja
nafn guðspjallamannsina við hégóma.
Ef hann ritar um vitranir sínar, ætti
að kalla slíkt rit Opinberunarbók sancti
Boga.
Stórmerkileg er sú kenning, að vér
þnrfum að athuga sjálfstjórnarmálið
„með greind og gætni“. í»að veit trúa
mín, að mikil nýung er þetta. Það er
dýrmætt að þurfa ekki að sækja slikar
hugsanir lengra en til Danmerkur.
Þesaari vísdómsþrungnu og skarplegu
kenning er líkt háttað og frumlegum
uppgötvunum, sem eru svo auðskildar,
að menn furðar á, að engum hefur
dottið slíkt fyrr í hug. Sagan af Kól-
umbusi og egginu gerist hér einu sinni
enn. Hún er álíka merk oa; Iögmál
það, er hagfræðingurinn Bogi Th. Mel-
steð fann af frnmleik sínum, að gott
væri að eiga ajóð, sem menn „gætu
gripið til“, þegar þeim Iægi á pening-
um. Hún er jafnfrumleg og auðsæ
og uppgötvun mannaina, aem komst að
því nýlega, að vel væri, að allir væri
skynsamir.
Fleira mætti til tína úr greininni,
þar aem frumleikur og þekking höf.
kemur í ljós, Sumataðar er dularfult
að orði komist. Ef Bogi hefði t. d.
ekki ritað hana, myndi margur halda,
að greinarhöf. hefði ekki heyrt Fagra-
dalsbrautarinnar getið.
Vonandi verða fleiri þjóðir en ía-
lendingar aðnjótandi þesaarra hugsana
Boga. Það má því búait við, að nýtt
guðspjall fljúgi bráðum frá íslandi út
um veröldina. Að eins að stórblöð
heimsina verði ekki avo hláleg að neita
því viðtöku.
Sigurður Guðmundsson.
Metramál.
Björn Jónsson er eins og kunnugt er
einkum farinn að gefa sig að vísindum
og fræðslumálum upp á aíðkastið. í
síðustu Isafold skrifar hann mathemat-
iskar leiðbeiningar um metramálið og
er nú mikilvirkur ekki siður en vant
er; rekurþarhver nýjungin aðra og er
skamt í milli. Mest er um þá vert er
hann segir, að „blettur sé að jafnaði
mældur með því að tiltaka hve rnargir
metrar hann sé á hvern veg (af 4)“.
Þesaari reikningsreglu samkvæmur aeg-
ir hann, að stofugólf aem er 6 m. á
hlið, sé 6 fermetrar; og af annari líkri
dregur hann það, að Vinaminni sé að
rúmmáli tæpir 10 rúmmetrar. Hann er
farinn að hafa lítið um sig karlinn.
Eftir þessu ætti það að vera virt á hálft-
annað hundrað krónur, hér um bil, því
að rúmmetrinn í velbygðum húsum
er hér að jafnaði virtur á 16 kr. Margt
segir hann fleira, svo sem það, að í fer-
kilómetra aéu 10 hektarar en lOOOfer.
metrar. Metrann kallar hann „atiku“
en desimetrann „)æfð“, og iegir svo að
„læfð í þriðja veldi“ (heyrl) sé 10 sinn-
um minna en rúmstika o. s. frv. Nú
var Vinaminni eins og við munum 10
rúmstikur, en rúmstikan er 10 „læfðir
í þriðja veldi“,en það er á mensku máli
10 lítrar. Eftir því ætti Vinaminni að
rúma 100 lítra. Margt stendur nú í
Foldinni.
Bæjarstjórnarkosningin
á laugardaginn kemur.
Auk þeirra fjögra liata, sem getið
var i síðaata blaði, er nú kominn fram
enn einn listinn. Hann mun vera kom-
inn fram frá no kkrum einatökum mönn-
nra utan flokka, en engum pólitískum
flokki eða félagi. Á honum eru þeisi
nöfn;
Hannes Þorsteinason fyrv. alþm.
Pálmi Pálsson, aðjunkt.
Gísli Finnsson, járnsmiður
Einar Helgason, garðyrkjufræð.
Guðmundur Guðmundsson, Vegamótum.
Vér viljum mæla fram með þesaum
lista. Hann er engum flokki merktur.
Þeir menn, sem á honum atanda, eru
þekktir sem stdtir og gætnir menn;
allir eru þeir vel látnir hér í bæ og
hafa sumir þeirra þegar áður getið sér
tram.ta almennings með opinberri fram-
komu sinni.
Það má telja vel farið, að þessi listi
kom fram; að öðrum kosti hefði fjöldi
manna orðið »ð aitja heima án þesa að
neyta kosningarréttar síns, sem sé þeir
menn, sem ekki vilja stuðla að því með
atkvæði sínu, »ð sambandsmálið sé lát-
ið skifta flokkum til bæjarstjórnarkoan-
ingar.
Að öðru leyti vísum vér til greinar
um þetta atriði eftir hr. Árna Árnason
frá Höfðahólum, á öðrum itað hér í
blaðinu.
Afmælisgjafir
til
Heilsuhælisins.
Nú er verið að gera upp reikninga
Heilsuhælisina fyrir árið 1911. Aðióknin
hefur verið svo mikil, að sjúklingarnir
hafa oft orðið að bíða. Árangnrinn er
ágætur; mun það sannast, að hann er
eins góður og í bestu hælum utanlands,
Kostnaðurinn heflr ekki orðið meiri en
við var búist. Um alt þetta kemur
bráðum nákvæm skýrsla.
Eu við höfum orðið fyrir einum mikl-
um vonbrigðum.
Dcildir Heilauhæliafélagöins gera frem-
ur að dofna en lifna. Tillög landsmanna
eru of lítil, svo lítil, að ekki er annað
sýnna, en að því reki, að hækka verði
meðgjöf sjúklinganna, ef menn verða
ekki greiðugri við Heilsuhælið eftir-
leiðis.
Einna meat hefur Hælinu áskotnast
í minningargjöfum í Ártíðaskrána og
öðrum gjöfum og áheitum.
Mörgum hefur farist höfðinglega við
hælið, geflð því veglegar gjaflr.
Og margir hafa jafnan á ýmsan hátt
sýnt því velvild bæði í orði og verki.
Einn þeirra manna er Olafur Björnsson,
ritstjóri íaafoldar. Hann hefur nú fyrir
skömmu v&kið mála á því, að menn
eigi að hugsa til Heilsuhælisins á af-
mælisdegi aínum, gefa því afmælisgjafir*.
Hafa honum þegar borist þeaa konar
gjaflr: mun hann leggja alt kapp á, að
þær verði sem flestar og mestar.
* Það var, eftir því sem hr. Ól. Björnsson
ritstj. skýrir frá í blaði sinu, hr. M. Stephen-
sen verslunarmaður, sem fyrstur vakti máls &
afmælisíélagsstofnuninni.
Ég kann honum bestu þakkir fyrir
þetta ágæta nýmæli, og vona að það
verði Heiisuhælinu til mikils stuðnings.
Það er auðvitað, að stjórn Heilsu-
hælisfélagsins og allar deildir þess munu
taka með þökkum við öllum afmælia-
gjöfum. Sömuleiðis ber ég það traust
til ritstjóra allra íslenskraj blaða, að
þeir vilji veita afmælisgjöfum viðtöku
og geta gefendanna í blöðum sínum.
Og hver veit, hvað úr þessu getur
orðið.
Ef alt uppltomið fólk vildi muna
Heilsuhælið á hverjum afmcelisdegi sínum
og gefa því nokkrar krónur, sem það
geta, en binir krónubrot,' aem minna
mega, þá mundu allir standa jafnréttir
í fjárbagnum, en Heilsuhælið komast
úr miklum kröggum og ná því óska-
marki, að geta veitt fátæklingum ókeypis
viat og efnalitlum ódýra viat.
Öll íslensk blöð eru vinsamlega beðin
að flytja lesendum sínum þessa orð-
sending.
Rv. 1912.
G. Björnsson.
Islands getið erlendis.
í heimsblaðinu „Le Figaro“ í París
birtist hinn 24. december eftirfarandi
grein eftir konu eina, Madame Rémusat
GreÍDÍn heítir „Leikhúsið í Reykjavík"
og birtum vér hana alla, þar sem vér
getum þesa til, að mörgum muni þykja
fróðlegt að sjá, hvernig oss er borin
sagan erlendis. Greinin er áþeisaleið
i lauilegri þýðingu:
„Það er yst úr norðri, sem oss mun
koma Ijósið. íslenikt leikrit, Fjalla-
Eyvindur, er nú sem stendur mjög mik-
ið lofað og lesið í Kaupmannahöfn; það
mun bráðum verða leikið þar, og síðar
mun það verða sýnt víðsvegar um Norð-
urálfuna. Parísarbúar munu fá að kynn-
ast þvi.
Það er undarsamlegt, að til skuli vera
leikhús á íslandi. Eg bið menn í þessu
sambandi að minnast þeas, við hver kjör
að því er loftslag snertir fólkið á að búa
á þessari fjarlægu eyju, þar sem meðal
hiti í 6 mánuði ársim er -s- 5 stig, að
minnast þess, hversu örðugar og lang-
drægar eru allar samgöngur við Europu
hversu hörð má vera baráttan fyrir líf-
inu í landi, þar sem iðnaður og akur-
yrkja þekkiat ekki og þar sem aðal-
tekjugreinin er fiskiveiðar, og menn
munu þá undrast það, að skáldagáfa
akuli geta risið upp og dafnað hjá íbú-
um þessa hrjóstruga og harðúðga lands.
En þó er mentalíftð þar eftirtektarvert.
Auk þeaa, að þar er mikið rætt og rit-
að um stjórnmál, má þar finna merka
vísindamenn, skáld og leikritahöfunda
íslensk leiklist er h. u. b. aldargöm-
ul. Eitt af elatu leikritum, sem þekt
er, er eftir skáldið Sigurð Pétursion,
og heitir Narfi, eftir aðalperiónunni.
Narfi er ungur íslendingur, sem hefir
ferðast um Europu, og leyfir aér, eftír
að hann er kominn aftur til ættlands
síns, að gera gys að hinum úreltu sið-
um hins gamla og æruverðaíslands, að
búningi og hugsunarhætti landa sinna.
Það vantar ekki að leiksýning í Reyk-
javík, höfuðborg íslands, sé að mörgu
leyti einkennileg. Allur fjöldi áhorfend-
anna er að útliti ekki eins og fólk frá ein-
hverjum afkima jarðarinnar, heldur eins
og íbúar einhvers annars hnattar. Þeir
halda enn, trygð við klæðaburð, aem er
margra alda gamall. Karlmennírnir eru
í stutttreyjum og vaðmálsbuxum, svo ó-
lögulegum, að því verður ekki lýst.
Kvennfólkið er í þröngum treyjum úr
dökku klæði, mjög aðskornum og brydd-
uðum með rauðu og bláu, og avörtu
pylsi, sem er svo framúrskarandi vítt,
að mjaðmirnar sýnast óeðlilega ávalar;
þær sem fastheldnastar eru við forna
siði bera íslenska skautið, sem líkist
frygverskum höfuðbúningi. Og loksins
ullarvetlingar, bjarnarskinikragar, þykk-
ar stormhúfur, og loðhúfur, sem nærri
því hylja áhorfendurna.
Áhorfendurnir taka vel eftir og missa
ekki af einu orði, sem fellur af vörum
leikendanna; og leikendurnir tala hins-
vegar með dæmalausu sannfæringarafli.
Þeir leika stundum í félagshúsi erfiðis-
mannanna, og stundum í húsi, sem einn
af íbúum bæjarins hefir reist á sinn
kostnað. Allur útbúnaður við leikina
er einstaklega barnalegur, en íslending-
ar eru ekki kröfuharðir (blaaés), og hafa
iterkt ímyndunarafl.
Það aem leikið er, eru nokkur af
leikritum Shakespeares, Macbeth, Othello,
Hamlet, Bomeo og Júlía, sem þýdd eru
af þjóðakáldinu Matthíasi Jochnmsayni,
sem alþingið íalenska hefir veitt árleg
eftirlaun er nema nálægt þrem þúsund
frönkum; leikrit eftir danaka skáldið
Hoiberg, eftir Ibsen og Björnsson, og
nokkur íalensk leikrit: Jón Arason,
drama eftír Matthías Jochumsson, og
er þar aðalpersónan síðasti kaþólski
biskupinn á eyunni, aem líflátinn var
af áhangendum siðbótarinnar; ennfrem-
ur Hellismennirnir eftir Indriða Einara-
son, og er efnið þar tekið úr gamalli
útílegumannasögu; þetta leikrit hefir
í Englandi fengið mjög avo lofaamlegt
umtal hjá Swinburne. Sverð og bagall
eftir sama höfund, segir frá baráttunni
milli heiðninnar og kriatindómsins.
Allt er þetta nokkuð þoku og létt-
metiskent, í hetjustíl, og eru þar þó
stundum innanum geysilega kynleg
og hlægileg smáatriði: En með leikriti
Jóhanns Sigurjónssonar hefst ástarleik-
urinn i íslenskum skáldskap.
Efnið í Fjálla-Eyvindi er tekið úr
gamalli þjóðsögu frá 17du öld, sögunni
um Höllu, fallega ekkju, sem unni hug-
ástum útilegumanninum Eyvindi og
fylgdi honum uppí jöklaauðnina, þar
■em hann var dæmdur til að ala ald-
ur sinn.
Leikritið er ikrifað á nútiðar dönsku
og er í fjórum þáttum; í fyrsta þætt-
inum er því lýst, hvernig ástin fæðiat
í hjarta Höllu; í öðrum þættinum er
því lýst, hvernig ástríðan ágeriat, i þriðja
þættiuum eru sýnd bágindi þeirra íút-