Ingólfur - 01.04.1913, Qupperneq 3

IN0OLFUR
51
Nó. fór ýmislegt að bera þesa vitni, að stytt-
ast tæki leiðin að sjónum. Bygðin varð þétt-
ari, og umhverfis sumar jérnbrautaretöðvarnar
vóru d&litil þorp. Yfir háfjöllin var fátt manna
i lestinni þenna dag, en nú fór að fjölga í
sk&kinni, og seinast um kvöldið var lestin orð-
in troðfull; var flest af því fólki á leið til
höfuðhorgarinnar. Um klukkan 10 fór að
akyggja að kveldi. S&st þá í suðurátt allmik-
ill Ijósafjöldi. Þetta var Kristjanía.
Ég ýtti mér gegnum fólksþvöguna út að
glugga og hugði mér til hreyfings að sjá yfir
borgina úr nokkurri fjarlægð. En fyrr en varði
var hún horfin að mestu, þvi að lestin þaut
ofan í lægðir nokkrar norðaustnr af borginni.
Og kl. 17 mín. yfir 10 rann hún inn undir
atöðvarhvolfið við járnbrautarhöllina.
Fólkið þyrptist út úr lestinni og inn í höll-
ina sjálfa. Þar tóku þeir farangur sinn, er
vildu, en aðrir létu hann biða. Svo streymdu
menn út á j&rnbrautartorgið. Þar var svo
margt fyrir af borgarlýð, hestum og vögnum,
að naumast varð þverfótað sakir þrengsla. Ég
náði þó innan skamms í ökuþör nokkurn, sem
ók mér í skyndi til gistihúss, og varð ég hvild-
inni feginn.
Hugleiðingar.
Eftir búandmann.
I.
Barlómur.
Gamalt máltæki hljóðar svo: „Sá
er ekki búmaðnr, aem ekki kann að
berja aér“. — Yel íslenzkt orðatil-
tæki, sem mnn stafa frá niðurlægingar-
tímabilinu, frá þeim tímum, þegar þjóð-
in var í klóm kúgunar og áþjánar.
Hugsunin, aem lýsir lér í þessum tals-
hætti, er ekki útlæg úr landinu enn;
það er eins og hún hafl læst sig í huga
þjóðarinnar — lífi mann fram af manni
—, hún gengur í erfðir. Það er ekki
óalgengt að heyra menn, sem við full-
góð kjör eiga að búa, kvarta og kveina
yflr högum sínum og gera lítið úr
gengi aínu. Mörgum hættir við að
tala mest um torfærur og örðugleika,
eem á leið þeirra verða og það jafn-
vel þótt lítil ástæða virðist vera til
þeas á stundum ; það er eins og hver
•ýki annan. Væri þetta aðeins láta-
læti, — orðin tóm — þá gerði það
miuna til, þá væri hægt að brosa að
of lítils, aem mest hafa borið nafn hana
í munninum.
Það sem á ríður, er að leggja sem
meata atund á að kenna börnunum að at-
huga, og venja þau á að leita að or-
aakaiambandi. Og börnin læra ekki
svo lítið í aiðfræði.ef þau vita, að sú ánægja
er bezt, sem fæit með og eftir fyrirhöfn,
og að það verður að forðast eim og
fremit er unt að kvelja nokkra skepnu
eða jafnvel angra, þó að ekki virðist
nema lítið. Og þar eð það er eitt í
trú minni, iem ekki haggait, að rétt-
lætið muni sigra, fyrr eða síðar, ivo að
hafl eg t. a. m. gert einhverjum ilt,
þá muni að því koma, að eg verði að
gera honum eitthvað gott í staðinn,
bæta honum það, þá virðist mér áríð-
andi að brýnt aé fyrir börnunum, þeg-
ar þau fara að hafa vit á slíku, að
geri þau öðrum ánægju, muni þau ein-
hverntíma njóta þesi, og geri þau öðr-
um aorg eða kvöl, muni þau einhvem-
tíma gjalda þess sjálf. Eu þó efaBt eg
varla um, að ilíkri kenning, sem
er annari mjög gömul, megi snúa um
i vitleysu, eim og ivo mörgu öðru, sem
hefði getað orðið til góðs. Það er t.
a. m. eftirtektarvert, að í margra eyr-
um þýðir orðið réttlæti nokkurnveginn
■ama tem harka og mannúðarleyii; og
væri slíkt raunar varla furða t. a. m.
á Englandi, þar iem 72 þús. manna
voru líflátnar eftir dómi, á ríkisstjórn-
arárum Hinriks 8. — Af bóklærdómi
vildi eg leggja mjög mikla áherzlu á
því. En það er öðru nær en að ivo
sé. Þesii hugiunarháttur fæðir af sér
vonleyii og kjarkleyii. Menn verða
ekki einungii myrkfælnir á að mála sí
og æ í huga sér forynjur og ófreskjur,
menn verða líka Ijóifælnir, hjartveikir
og bnglauiir.
Menn áiaka sjálfa lig ijaldan, þótt
eitthvað takist óhönduglega, þótt áform
þeirra fari út um þúfur fyrir tóma
vanhyggju og skammsýni. Nei, vana-
legast skella menn skuldinni á landið,
tíðarfarið o. i. frv. Náttúran í kring-
um menn er látin vera orsök í glópsku
þeirra. „Hér er alt ómögulegt, hér
getur ekkert þriflst, hér eru allar jleið-
ir ófærar“. Þetta er viðkvæðið, þegar
menn eru að barma sér yfir 'erfiðleik-
unum, iem þeir eiga að yflrvinna. Við
þessa hugsun hugga menn sig, þegar
þeir hafa gleymt fyrirhyggjunni undir
koddanum sinum. Yið sultarsönginn
og barlómssóninn eru unglingarnir ald-
ir upp. Það halda menn víit að lé
ráðið til þess að ikapa hér hugdjarfa
og viljasterka menn með löngun og
hvöt til þess að vinna eitthvert ærlegt
og gagnlegt verk fyrir sjálfa sig og
landið ? Ætli það sé ekki miklu frem-
ur ráð til þess að gera menn leiða á
því að búa hér og byggja larídið?
Mundi þessi ósiður ekki eiga nokkra
sök á því, að ungu fólki hættir ivo
mjög við að hugsa til Ameríku undir
eins og það fær ekki allar sínar óskir
uppfyltar hér? Að þeisu atriði mun
eg koma sérstaklega siðar.
Fyrst ætla eg að athuga ipurningu,
sem margir svara víst játandi, þegar
þeir leggja hana fyrir sig án þesi þeir
hafi gáð að öllum málavöxtum.
Erum vér fátækir?
Það er sagt, að neyðin kenni naktri
konu að spinna. Árlega töpum vér
svo bundruðum þúiunda króna skift-
ir á óhagfeldum og ófullnægjandi sam-
göngum við önnur lönd, samgöngum,
sem eru í höndunum á útlendu gróða-
félagi, sem getur sett osi þá afarkosti,
er því sýniit, einungis fyrir rænuleysi
ijálfra vor. Þetta þolum vér ár eftir
ár, án þess að hreyfa hönd eða fót,
að láta læra utanbókar beztu setning-
ar og kifla úr beztú sögnnum (Njálu,
Egilsiögu. Ljósvetningasögu. Heims-
kringlu, Laxdælnsögu o. fl.)
Og enginn má vera alveg ófróður um
lungun og um blóðið.
IH.
Og að endingu nokkur orð um kenn-
arana. Eru þeir svo virtir og vel
haldnir, að þeir geti verið vel ánægðir
og þolinmóðir og áhugasamir um börn-
in? Hafa þeir lært að athuga börnin?
Brýna þeir fyrir þeim að grúfa sig
ekki ivo ofanað bókinni, að þau skemmi
í sér augun? (Kennarar ýmsra, iem
eru við lestur á landibókasafninu, hafa
auðsjáanlega ekki gert ilíkt). Hugsa þeir
um hvort börnin muni ekki vera við
námið með vota og kalda fætur ? Brýna
þeir fyrir þeim að hafa ekki opinn-
munninn? það gerir mennsvo aulalega,
og svo er það miklu hollara að anda
eins og rétt er. Kenna þeir þeim þá
góða reglu, að gera iig móðan á hverj-
um degi í góðu lofti, og setja sér það
takmark að verða ekki inn um brjóit-
ið. Kenna þeir þeim að fara stundum úr
fötunum úti, þegar sólskin og ástæður
leyfa og viðra bæði iig og fötin? —
Eg vona að þeir verði fáir sem balda,
að þeisi atriði, aem eg hefl nefnt, komi
ekki til muna við framförum lslendinga.
Seinna kann að verða minit á fleira.
27. 3.
Helgi Pjeturss.
sakir samtakaleyiii og sundrungar. Ef
neyðin krepti mjög að oss, þá ætti hún
þó að kenna oss &ð vinna í aameiningu
að vissum gróða fyrir alla þjóðina.
Vér erum fámenn, litil þjóð, þess
vegna er oss nauðiynlegt að standa
sem einn maður í aamgöngumálinu og
ef vér gerum það, þá mun útlendu fé-
lögunum veitsat erfitt að ná úr vasa
vorum þeim upphæðum, sem vér nú
töpum í þeirra hendur.
Af öfugstreyminu í samgöngunum
meðal annars leiðir það, að verzlunin
er oai miklu óhagstæðari en hún gæti
verið. Á ári hverju töpum vér .stórum
upphæðum á viðskiftum vorum við aðr-
ar þjóðir sakir illra verzlunariambanda.
Þetta vitum vér allir. Þetta horfum
vér á ár eftir ár, án þess að hreyfa
legg eða lið til þess að kippa þvi í lag.
Vér getum bara ekki fengið oss til að
brjóta margra alda landlæga venju.
Það er helzt svo aðsjásemoss lé tæp-
lega unt að mannast svo, að vér lær-
um það eina nauðsynlega, að temja
oss samkomulag og samtök, sem eru
eina hjálparráðið til þeis að brjóta
þeunan íi. Áu samtaka megnum vér
einskis svo fámennir sem vér erum, en
ef vér leggjumit allir á eitt, þá er veg-
urinn opinn til þess að kippa viðskifta-
málum vorum í rétt horf. Þegur vér
ijáum, hvaða leið er beinust til þei* að
þjóðinni græðist meira fé og vér þó
getum ekki tamið oss svo, að vér fylgj-
um þeirri meginreglu, sem oss er nauð-
synlegust — að taka saman höndum,
að stríða til gagnsemdar þjóð vorri, —
þá hlýtur það að vera af því, að vér
finnum ekki sárt til þess, að skórinn
kreppir ivo mjög að on.
Verður það með nokkrum rétti sagt,
að sú þjóð (rúmar 80 þús. hræður) sé
fátæk, sem hefir efni á að kaupa ár-
lega munaðarvöru og glysvarning fyr-
ir kr. 2033666,00 — tvær miljónir, þrjá-
tíu þúiund, sex hundruð sextíu og sex
krónur?1)
Og ennfremur má nefna lilki, hús-
gögn (öll nauðsynleg húsgögn ætti að
smíða í landinu sjálfu), klukkur, úr
plett- og gull- og lilfurvörur fyrir
94576,00 — níutíu og fjögur þúiund,
fimm hundruð ijötiu og iex krónur —
lem keypt var frá útlöndum árið 1910,
og alt af má að meira eða minna leyti
teljast til óþarfa eða hégórna.
Hér við má bæta dálítilli upphæð, sem
landsfólkið hefir borgað eitt ár fyrir
ýmiskonar hljóðfæri: piino2, harmoni-
um, strengjahljóðfæri og barmonikur8
samtals kr. 14947,00 (fjórtán þúsund níu
hundruð fjörutíu og sjö krónur). Að
vísu ekki mjög stór upphæð, en eg
efast samt stórlega um, að gagnið hafl
verið svo mikið, að það haíi svarað
kostuaði og fénu hefði ekki verið betur
varið á annan veg.
Auk þesi mætti nefna mjög margt,
sem flutt er til landsins, er betur ætti
við að væri unnið í landinu sjálfu, ivo
að atvinnan yxi og fjáratraumurinn út
úr landinu minkaði.
Framh.
‘) Tölnrnar, sem hér eru tilfærðar, eru tekn-
ar eftir verzlunarskýrslunum 1910 og sýua inn-
kaupsverð vörunnar að viðlögðu flutningsgjaldi.
Við þessar upphæðir mætti eflaust bæta tals-
verðu, því að ekki koma öll kurl til grafar í
verzlunarskýrslunum. Það mun t. d. algengt
vera að einstaklingar panti ýmsan varning
handa sér og þ& ekki Bízt óþarfa.
®) Eg hefl heyrt frá því skýrt, aðútlending
ar, sem hér eru kunnugir. séu vanir að segja
um íslendinga og hæðast mjög að þeim fyrir
að undir eins og þeir hafi til hnífs og skeiðar,
þá kaupi þeir Bér „piano“, en hafi litla fyrir-
hyggju fyrir framtíðinni, þeir „láti hverjum
degi nægja sína þjáning."
*) í verslunarskýrBÍunum eru þeBsi áhöld
talin undir liðinn, „til andlegrar framleiðslu11!
ættu þau ekki heldur heima bjá glyivarningi.
Ættfræði.
Athngasemd.
Hvað seint hefir verið uppi sá maður,
sem allir íslendingar eru komnir frá
siðaat?
Allir íslendingar eru óefað komnir
frá t. a. m. Sturlu í Hvammi (f. 1118).
En geta þeir allir verið komnir frá
Lofti rika ? Að gera ágiikanir um slíkt
gæti verið nógu skemtilegt verkefni
fyrir ættfræðing. Hvað margir íilend-
ingar eru komnir frá Skúla fógeta (f.
17ll); frá Sveini Iærða (f. 1603); frá
Jóni Arasyni? 31. 3.
Relgi Pjeturss.
Dætraskrá Iteykjavíkur.
Ég er gimbur, éger timburmaður,
ég er nimbur, ég er von,
I ég er Imba Þorsteinsson.
Konráö Gfíslason.
Endaikiftaikrá simastjórnarinnar var
forknnnar vel úr garði gerð, sem getið
var um í Ingólfi í vetur og var þar
meðal annars sá mikli menningarauki,
að kvenfólk var víða karlkent, og ýmist
ikrifað synir feðra sinna, afa linna eða
bræður manna sinna. En fátt er svo
ágætt, að ekki geti annað ágætara; því
að nú heflr niðurjöfnunarnefnd Reykja-
víkur stigið það iporið til menningar-
innar, sem hina vantaði: að gera karl-
menn að dœtrumíl), sbr.: „Gunnársdótt-
ir Gunnar kaupmaður", „Gunnandóttir
Jón aamábyrgðarstjóri" o. fl. í nefndinni
er sagt að sitji: Halldór Daníelsdóttir, J.
Zimsen, Helga Torfason, Sigvaldi Bjarna-
dóttir, Árni Jónsdóttir, Guðm. Ólsen,
Kr.V. Jakob*son,Guðm. Guðmundsdóttir,
Kristján Kristjánsdóttir, S. Briem, Jón
Magnúidóttir, Ari Autonsdóttir og Jón
Jóhannsdóttir.
Væri vert fyrir biðlana að athuga
þeisar nýju heimasætur.
Bókafregn.
Bliudi tónsnillingurinn eftir
Wladimir Korolenko. Þýtt
af Quðm. GuðmundsByni.
Útg. G. Jóhanness. Ak. 1912
PrentBm. Odds Björnesonar.
Þeir, sem þekkja nokkuð til sagna-
snillingsins Korolenko, mundu fyrirfram
gera ráð fyrir því, að „tóninillingurinn“
hans bæri á sér sömu merki fegurðar
og unaðsleiks sem hinar aðrar sögur
þeisa höfundar. Svo er þ*S einnig. Hin
mesta ánægja er að leia skáldsögu þeisa,
öllum þeim óefað, sem snortnir geta
orðið af ikáldlegum tilþrifum. Bókin
segir frá þvi, hvernig piltur, sem fædd-
ur er blindur, en með mjög næmum
skilvitum ella, einkum heyrn, vex og
þroskast og verður tónsnillingur. Er í
frásögninni mikið samræmi mílli skáld-
skaparefnis og stíli, og allur blær sög-
unnar aðlaðandi. Hefir þýðandanum og
tekist vel að láta hann halda sér og
verður þýðingin að kallast sérlega góð.
— Frá útg. hálfu er til bókarinnar
vandað hið bezta, pappír góður og prent-
un eigi síður.
Slíkar bókaútgáfur sem þessa væri
vert að styrkja — á þann rétta hátt:
með því að kaupa bókina og lesa!
Guðmundur Jbnsson í Hoffelli í
Hormfirði kom hingað á sunnudaginn
samferða austanpósti. Höfðu þeir fengið
færð illa, svo að þeir urðu að fara
Breiðamerkursand, Mýrdalssand og Sól-
heimasand á fjörum. Vóru sandarnir
ófærir hið efra, *akir snjóa. Á Skeið-
arársandi var góð færð á barfenni. —
Kúðafljót fóru þeir á ís.