Landið - 05.05.1916, Qupperneq 3

L ANDIÐ
69
sá fullvita maður, sem eigi skilur
það, að þjónn í opinberri stofnun
hljóti að hlýða hósbændum sínum
og að þegar húsbændurnir geta
ekki notað þjóninn, þá eigi hann
að sjálfsögðu að fara. Þetta þekkja
menn svo vel úr daglega lífinu.
Rógurinn um bankastjórnina fær
enga áheyrn; allir sjá, að hann er
pólitísk ofsókn ráðherra og hans
fylgifiska.
r
Arásirnar é Landsáankann.
Ekki linnir árásum loddarablaðs-
ins á Landsbankann. Jafnframt er
veslings Indriði látinn flytja væmna
lofgrein um íslandsbanka, þar sem
meðal annars er tekið fram, að
af „rækt við landið“ megi búast
við, að hann tapi alt að 200 þús.
kr. í verðfalli fyrir að láta 1 milj.
sterlingspunda liggja á Englandi. Svo
á greinm að vera vörn fyrir ráðherra,
er hann gaf íslandsbanka 1 milj.
kr. aukinn seðlaútgáfurétt, sama
mánuðinn, sem þingi var slitið,
þvert ofan í lög alþingis um það
efni.
Til þess að minna á,„hvað Lands-
bankinn geri lítið gagn í saman-
burði við íslandsbanka, þá lætur
hann íslandsbanka hafa lánað út á
14 botnvörpunga, en Landsbank-
ann ekki nema út á 4, sem vitan-
lega er alveg skakt, því að bæði
kvað Landsbanlcinn hafa lánað út
á fleiri botnvörpunga og stundum
lagt til nokkurn hlutann af lánum
til botnvörpunga þeirra, sem talið
ér, að íslandsbanki hafi lánað út á.
Ekki er hætt við, að Stjórnarráðið
sé að hæla framkvæmdum Lands-
bankans, landsins eigin stofnunar.
Mun grein Indriða síðar verða at-
huguð nánar, enda er þess full þörf.
Þá segir Indriði, að eigi þurfi að
kalla íslandsbanka útlendan banka
lengur, þar sem hann telur lands-
menn eiga 3/4 hluta af fé því, er
hann hefur til meðferðar, en útlend-
inga aðeins V4, en hann gleymir
bara að geta þess lítilræðis, að þrátt
fyrir það er öll stjórn og ráð yfir
bankanum í höndum útlendinga,
þar sem atkvæðisrétturinn er eðli-
lega bundinn við hlutaféð, en af
því eiga íslendingar ekki nema um
V3 hluta, og það ef til vill aðeins
að nafninu til. Það er dálaglegt,
að eiga svona fjármálamenn til að
leiðbeina þjóðinni.
Loddaraflokksblaðið minnirbanka-
stjórn Landsbankans á 147. gr. hegn-
ingarlaganna, ef hún hlýði ekki
hverju því, sem ráðherra leggur
hana, hvort sem sú fyrirskipun er
lögleg eða ekki. Lengra getur of-
sókn á opinbera landstofnun tæp-
lega náð, því að ekki er unt að
skilja stjórn stofnunarinnar frá stofn-
uninni sjálfri.
Bankastjórar þeir, sem nú stjórna
bankanum, hafa starfað undir 4 öðr-
um ráðherrum, þeim B. Jónssyni,
Kr. Jónss., H. H. og S. Eggerz
og hefur enginn þeirra þurft að
minna þá á hegningarlögin. Og öll
þau ár hefur ísafold ekki haft nema
það bezta um bankastjórnina að
segja. En hvað veldur þá þessum
breytingumf
Ekki vil ég geta margs til um
það, en víst er, að ísafold er orð-
in viljalaust tól í höndum ráðherra
og nánustu fylgifiska hans, — og
feilar sér hvergi, þótt hún sé látin
andmæla fyrri ferli sínum, eða éta
ofan í sig það, sem hún hefur áður
sagt. Vindex.
II tlönd.
Alt er enn óútkljáð um ágrein-
ingsatriðin milli Þjóðverja og Banda-
ríkjamanna. Eftir seinustu fréttum
fóru þeir sendiherra Bandaríkjanna
og ríkiskanzlarinn þýzki til aðal-
herstöðva Þjóðverja, að hitta keis-
ara að máli.
Uppreisn hefur verið á írlandi,
síðan seint f fyrra mánuði og var
landið lýst í hernaðarástandi. En
eftir síðustu fregnum hefur tekizt að
bæla hana niður; aðalforinginn er
fallinn, en aðrir gefizt upp. Mjög
kváðu *menn undrast, hve gott
skipulag var á uppreistarliðinu.
Þeir andstæðingar, Redmond og
Carson, helztu stjórnmálamenn á
írlandi, hafa lýst yfir megnri óbeit
á uppreistinni.
Annars hefur ekki frézt um neina
markverða viðburði hér í álfu, nema
það, að Þjóðverjar kveðast hafa sökt
3 beitiskipum enskum í herförinni
til Lowestoft og Bretar hafa mist
orustuskip eitt í Miðjarðarhafi,
Russell að nafni. Um 700 manna
kvað hafa verið bjargað.
En frá viðureign Tyrkja og Eng-
lendinga í Mesopotamíu hefur það
frézt, að her Breta, sem nú um
skéið hefur setið fastur og umkringd-
ur í Kút el-Amara við Tígrisfljót,
hafa orðið að gefast upp. Voru
það um 9 þús. manna.
Aftur kváðu Rússar sækja fram
að norðan í áttina til Bagdað, sem
er ein helzta borgin í Mesopotamíu.
Á ráðúneyti Dana hefur orðið
sú breyting, að kirkju- og kenslu-
málaráðaneytinu hefur verið skift í
tvent. Poulsen prestur er orðinn
kirkjumálaráðherra, en Keiser-Niel-
sen kenslumálaráðh, Verzlunarmála-
ráðh. er orðinn Christopher Hage.
IJásetaverkfall
stendur yfir hér þessa dagana og
horfir til vandræða, ef eigi komast
á sættir.
Vér viljum beina því til hlutað-
eigenda, hvort eigi sé rétt að leggja
málið í gerðardóm, t.d. fimmmanna.
Hvor málsaðili velji tvo menn, er
sé fyrir utan deilu þessa og ekki
við starfsemi þeirra riðinn á nokk-
urn hátt. Þessir 4 menn velji sér
svo aftur oddamann, en ef þeim
kemur eigi saman um hann, þá
sé hann tilnefndur af landsyfirdóm-
inum, ef það er fáanlegt
Slík aðferð er einatt tíðkuð er-
lendis og þykir oft gefast vel.
En þetta ætti að gera sem allra-
bráðast. Hver dagurinn er dýr-
mætur. Það veltur á ákaflega miklu,
bæði fyrir einstaklingana, bæjarfé-
lagið, landsstofnanirnar og landið,
hvort hér getur orðið samkomulga
eða ekki.
Og báðir málsaðiljar eiga að
geta gengið að því, að hlíta úr-
skurði þessa gerðadóms.
Jankabyggingarmálií.
Samkvæmt því, sem fram kom
á síðasta bæjarstjórnarfundi, hafði
ráðherra, þrátt fyrir það, að banka-
stjórnin hafði eindregið mælt með
því við ráðherra, að bankinn keypti
lóð þá, er Reykjavíkurbær vildi
láta bankann fá á bezta stað í
bænum, skipað bankastjórninni
með harðri hendi, að fala af bæn-
um 2 metra breiða spildu til
breikkunar lóð frú M. Zoega og
Einars Benediktssonar, svo að hún
yrði nothæf til bankabyggingar
í bili.
En auðvitað getur þar ekki verið
að tala um, að stækka bankann
síðar, því að stækkun á bankabygg-
ingu er háð því, að byggja megi
álmur til hliðar við endana á bygg-
ingunni, með því að ekki er hægt
að lengja slíka byggingu, nema þá
að hafa ofanljós, en því verður
naumlega við komið, nema í ein-
lyftu húsi, sem eigi er ætlað til
að bankinn verði.
Bæjarstj. neitaði með öllum at
kvæðum nema einu, að' láta þessa
lóðarræmu af hendi.
Þegar svo var komið, skyldu
menn halda, að ráðh. væri farinn
að þreytast á því, að koma þessari
lóð út við bankann, og sjálfur var
hann búinn að viðurkenna, að lóðin
væri að minsta kosti 2 metrum of
mjó fyrir bankahússstæðið, enda
kvað bankastjórnin hafa álitið, að
ræman þyrfti að vera 3 metra breið,
til þess að hægt væri að byggja á
henni bankahús með nútíðarsniði
En hvað skeður? Blaðið Vísir flyt-
ur þá fregn 2. þ. m., að ráðherra
sé búinn að láta dómkveðja 3 menn
til þess að segja álit sitt um, hvor
lóðin sé hentugra bankabyggingar-
stæði, lóð frú Zoéga og E, B., eða
lóð sú, sem bærinn hefur boðið.
Útnefndir til þessa starfa eru þeir
Ásgeir Sigurðsson konsúll, Jón Þor-
láksson verkfr. og Einar Erlends-
son húsagerðarmaður. Verkefni þess-
ara manna virðist vera það, að
dæma um, hvort meta eigi meira
að fá svo rúmgóða lóð fyrir bank-
ann, að byggja megi hann eftir nú-
tíðarkröfum og se’m framtíðarbygg-
ing, með skilyrðum til að geta
stækkað bankann sfðar, eða að
koma þessari nafnkunnu prfavtlóð
út fyrir að minsta kosti þrefalt meira
verð, en hún er verð. Og um það
eitt virðist ráðherra vera í efa, og
í svo miklum efa, að hann treystir
sér ekki sjálfur til þess að leysa úr
þeim vanda stuðningslaust. Að sjálf-
sögðu munu þessir útnefndu menn
kynna sér rækilega, hvað fyrir
bankastjórninni vakir um stærð
byggingarinnar og fyrirkomulag,
því að enginn nema bankastjórnin,
sem hefur reynsluna, getur dæmt
um, hversu mikið rúm þurfi fyrir
hverja deild bankans og hvaða
líkur eru fyrir, að mönnum fjölgi
þar í næstu 100 ár, að minsta
kosti.
Óþörf krókaleið virðist þetta vera
af ráðherranum, en krókaleiðirnar
eru vfst orðnar margar, síðan hann
byrjaði að tefja fyrir því máli á
síðastliðnu hausti, og hefur það
bakað bankanum tjón, svo að mörg-
um tugum þúsunda skiftir, fyrir
utan öll óþægindin.
Ekkert var eðlilegra né betur við-
eigandi, en að hann hefði falið
bankastjórninni, 4 mönnum, sem
allir eru þektir skýrleiksmenn og
hafa alla þekkinguna, að vera sfnir
einustu ráðunautar.
Áheyrandi.
Fréttir.
Goðafoss
kom hingað á sunnud. var, að norð-
an og vestan. Farþegar m. a. Pétur
J. Thorsteinsson, Pétur kaupm. Ólafs-
son frá Patreksfirði, Th. Krabbe verk-
fræðingur, Fr. Nielssen umboðssali og
Slgtryggur Jóhannesson byggingameist-
ari. Skipið fór héðan aftur 4. þ. m.
norður og vestur.
l)r. Alcxander Jóliannesson
hélt fyrirlestur fyrir alþýðufræðslu
Stúdentafélagsins á sunnudaginn var.
Talaði hann um nýjar uppgötvanir við-
vikjandi mannsröddiuni, er próf. Sie-
vers á Þýzkalandi o. fl. hafa gert. Sagð-
ist ræðumanni mætavel og klöppuðu
áheyrendur honum lof í lófa. Væntan-
lega kemur bráðum ritgerð um þetta
efni frá hendi doktorsins.
Þetta verður síðasti alþýðufræðslu-
fyrirlesturinn á þessum vetri.
Ferming
fór hér fram í báðum kirkjunum á
sunnudaginn.
Yerzlnnarskóla íslands
var sagt upp þ. 1. þ. m. Utskrifuð-
ust 22 nemendur (þar af 4 stúlkur.)
Efstur var Jóhann Ólafsson úr Svarf-
aðardal í Eyjafjarðarsýslu og næstur
Jón ívarsson frá Snældubeínsstöðum í
Borgarfirði. Einn nemandi gekk frá
prófi sökum veikinda.
Inn í skólann gengu 18. nýsveinar.
Skósmiðir
hér í bæ hafa hækkað verð á skóvið-
gerðum, sökum verðhækkunar á öllu
efni, sem við iðn þeirra er notað.
Jón Jónsson
frá Gautlöndum hefur látið af stjórn
kaupfélags Norðurþingeyinga, en Björn
Kristjánsson frá Víkingavatni hefur
tekið við henni.
Veðráttn
hefur verið hin blíðasta undanfarið,
sólskin og hiti, og líkt fréttist víða að.
Má vera, að nú sé vorið að koma til
fullnustu.
Lóuhópar sáust hér kring um pálma-
sunnudag.
Mislingar
hafa komið upp hér í bæ, en ekki
orðið mikil brögð að þeim ennþá.
Sjúklingarnir hafa verið einangraðir.
Mannalát.
Hrólfur, vélbátur frá ísafirði, fór
héðan á skírdag og ætlaði þangað vest-
ur. Daginn eftir fór annar vélbátur frá
ísafirði, Leifur, fram hjá Hrólfi milli
Dýrafjarðar og Önundarfjarðar. Fram
undan Súgandafirði skall afspyrnurok
yfir, og komst Leifur ekki til Isafjarðar
fyr en að áliðnum laugardegi. En ekk-
ert hefur frézt til Hrólfs síðan, og hefur
þó verið sfmað í allar áttir og leitað
suður undir Látrabjarg. Hefur hann
því að öllum líkindum farizt í óveðrinu.
7 voru bátverjar, en farþegar tveir.
Formaður var Sigurgeir Sigurðsson,
kvæntur maður úr Reykjavík. Aðrir
bátverjar voru: Guðbjarlur Guðmunds-
son, kvæntur maður frá ísafirði, Jón
Pálmason frá Skálavík, Giiðmundur
Sigmundsson frá ísafirði og Jóhann
Óla/sson. Ókunnugt um nöfn tveggja
manna.
Farþegar voru tveir synir Benedikts
Jónssonar á Hesteyri.
Báða bátana, Hrólf og Leif, eiga
þeir Helgi Sveinsson og Jóhann Pét-
ursson á Isafirði.
Farþegar
á Botníu til útlanda síðast voru
m. a. Gunnar skáld Gunnarsson, Pétur
Hjalteteð úrsm., Magnús Guðmunds-
son skipasm., F. C. Möller umboðs-
sali, Geir H. Zoéga verzlunarm., frú
Kirk, Þorkell Magnússon klæðskeri og
Guðm. Eiríkss umboðssali.
Hviti hanzkinn.
81
82
83
yfir mér. En þér vitið það, að svo framar*
lega sem ég verzla við ýður, þá geld ég
hærra verð, en nokkur annar«.
»Þér eruð ljóti þverhausinn«, sagði maður-
inn með ákafa. »Þér getið þó að minsta
kosti geymt þetta fyrir mig í peningaskápn-
um yðar?«
»Nei, það get ég ekki heldur; ég vil ekki
eiga neitt á hættu sökum annara. Ég hef
aldrei á æfi minni treyst nokkrum manni
og er orðinn of gamall til þess að byrja á
því núna. Ef úr samningum verður með
okkur á laugardaginn, þá skal ég losna við
gripina innan fimm mínútna. Takið þér
böggulinn með yður«.
Ókunni maðurinn nöldraði eitthvað fyrir
munni sér og fór út. Nú sá Madeleine hann
greinilega og það var ekki líklegt, að hún
gæti gleymt þessum andlitsdráttum, sem
voru undarlega Ijótir. Maðurinn reif upp
hurðina, kvaddi ekki, og skelti á eftir sér.
Hann kom alls ekki auga á Madeleine.
En andlit föður hennar, magurt og ó-
lundarlegt, kom þá í ljós í gættinni. Hún
hafði lengi vitað, að hann var maður hlífð-
arlaus og harður, en ekki hafði henni dottið
I hug, að hann væri fantur. En það stóð nú
skráð skýru letri á andliti hans.
Þau horfðust í augu. Svipur Matthews
. 6
Forfitts breyttist. Hann gekk hægt í áttitta
til Madeleine, og nuggaði fast saman hönd-
unum, uuz hnúarnir hvítnuðu. Madeleine
beið lengi eftir því, að hann tæki til máls.
»Jæja, þú ert þá komin heim«, mælti
hann með þurlegri rödd. »Ef dæma skal
búningi þínum, þá hefur þú ekki baðað í
rósum seinustu tvö árin. Spekingurinn, mað-
urinn þinn, er Iíklega ekki kominn til vegs
og valda ennþá. Eða er hann í fangelsi,
dauður eða á heimsenda?*
»Nei«, svaraði Madeleine, »Cliíford er al-
veg frískur*.
»Þú ert þá orðin leið á honum. Fátækt
er bezta ráðið til þess að koma vitinu fyrir
heimskar stelpur. Ég hef altaf búizt við því,
að þú kæmir aftur. Og ég varaði þig við.
Þú gazt valið milli mín og hans. Ef þú yfir-
gefur hann, sagði ég, þá skal hús mitt altaf
vera þér opið. En ef þú fylgir honum, þá
skaltu aldrei fá grænan eyri, þó að sulturinn
berji að dyrum hjá þér og fjárgirndarseggn-
um þínum«.
»Þú hugsar ekki rökrétt, faðir minn, að
bregða manni um fjárgirnd, þegar þú hefur
gert alt, sem í þínu valdi stóð, til þess að
sannfæra hann um það, að hann yrði miklu
fátækari við giftinguna. Hann vissi, að þú
sagðir satt, og þó kvæntist hann mér
Ciifford er ekki aurasjúkur«.
»Þá er hann heimskingi og það er miklu
verra. Ég hef ekkert á móti því, að menn
girnist fé, á meðan þeir eru á veiðum eftir
annara fé, en ekki mínu«.
»Okkur vanhagar um 500 pund«, sagði
Madeleine. »Mér datt í hug, að þú myndir
ef til vill í þetta eina skifti vilja —«
»Hjálpa ykkur? Nei og aftur neil Hjálpa
manni, sem ég hata. Manni sem hefur
lymskulega skift sér af því, sem mér cinum
kom við. Nú hef ég aldrei heyrt annað eins«.
Madeleine langaði til þess, að hún hefði
ekki farið þessa ferð. Hún gaf einungis öld-
ungnum harðbrjósta tækifæri til þess að
dylgja um ófarir Cliffords. Ef henni hefði
virzt hjarta hans linast nokkuð, þá hefði
hún sagt honum upp alla söguna, en nú
hrylti hana við því.
»Mér leiðist að hafa beðið þig um þetta«,
sagði hún. »Ég hefði átt að geta þes^u
nærri. Clifiord er maðurinn minn og það er
skylda mín að vera hjá honum. Ég elska
hann miklu heitar nú, en þegar ég giftist
honum. Við höfum átt f basli, en —«
»Þið hafið átt f basli«, sagði Torfitt og
hló djöfullega. »Þú hefur verið að bana
komin af sulti. Þú hefur séð örvæntinguna