Landið - 05.05.1916, Page 4

70
LANDÍÐ
cfiiéjió Raupmann yéar ávalí um
Rina alRunnu sœísqfí Jrá alóin~
sqfagaréinni „Saniías^ í cfíayRjavíR.
Ljáblöðin ágætu
fást á komandi sumri
í Kaupangi.
Verðið svipað eins og síðastliðið sumar.
Páll H. Glslason.
ff
11 1 úvega ég mjög ódýrar, þar með fiski-
úrgangs og beinakvarnir fyrir þá sem
hænsni hafa eða önnur alidýr, svo og
handhægar heimilskvarnir er ættu að vera á hverju einasta eldhúsborði
til sjós og sveita. Með þeim geta menn malað gróft eða fínt (á örfá-
um mínútum daglega) allskonar korn, brauðskorpur, bein o. fl. til dag-
legra nota, og trygt sér með því nýtt, ómengað og heilnæmt mjöl af
öllum tegundum til daglegrar fæðu. Menn ættu að kynnast þessu
einkarþarfa heimilisáhaldi og panta sér það í tfma.
Stefán B. Jónsson.
Sálin yaknar.
Svo heitir nýja sagan hans Ein-
ars Hjörleifssonar. Hún lýsir því,
eins og nafnið bendir á, hvernig
sál æskumanns nokkurs vaknar af
svefni heimshyggju og metorða-
girndar til æðra lffs í samúð og
kærleiksþeli til mannanna. En hún
vaknar með nokkrum andfælum,
eins og ein söguhetjan kemst að
orði.
Efni bókarinnar skal ekki rakið
hér, en þess eins getið, að fyrir
kemur þar morðmál og mun tæp-
lega þurfa langminnuga né gamla
menn til þess að kannast við
fyrirmyndina að meðferð Egg-
erts ritstjóra (aðalpersónunnar i sög-
unni) á því. Öll hans æsandi frá-
sögn með feitum fyrirsögnum og
nákvæmum, miskunnarlausum lýs-
ingum á háttum og högum þeirra,
er nokkuð koma við málið — alt
er þetta greinlega útlent (sorp )
blaðasnið, sem því miður hefur náð
nokkurri fótfestu hér á landi.
Mannlýsingarnar virðast mér ó-
venjugóðar. Vil ég þar sérlega
nefna til lýsinguna á Sölva bónda,
gamla Rúnka og Sigríði móður
Eggers. Eggert er sjálfur óvanaleg-
ur maður og verða menn því frekar
að taka hann með trúaraugum, ef
svo má að orði kveða. 1 sál hans
er misvindi mesta og sterk andstæð
öfl, sem berjast. Guð og heimurinn
eru að togast á um hann. Þar að
auk er hann skygn og sér sýnir
um bjarta daga.
Af öðrum persónum má nefna
Melan konsúl og Svanlaugu dóttur
hans. Hún er í upphafi venjuleg
Reykjavikurstúlka, alin upp í eftir-
læti og þægindum, hugsunarlftil og
fíkin í skemtanir. En efnið í henni
er gott og þarf einungis nokkurrar
reynslu til þess að kasta af sér
hégómanum og tildrinu.
Þá er konsúlsfrúin ekki síður
mynduð eftir lifinu. Hún er mesta
myndarkona, fríð og dugleg og
eiginlega bezta kona að flestu leyti.
En hún á sammerkt við flesta
Adamssyni og Evudætur í því, að
fyrsta hugsun hennar við hvern
hlut er þessi: „Hvað ætli fólk segif
Hvað ætli þær segi, beztu vinkon-
ur mínar, ráðherrafrúin, bæjarfó
getafrúin og háyfirdómarafrúinf" —
Ég man ekki til þess, að ég
hafi séð móðurástinni lýst öllu
betur og innilegar, en í þessari
bók. Álfhildur gamla, sem lifir ein-
göngu fyrir son sinn, drykkjuræfil-
inn, og aldrei þreytist á að hlynna
að honum og biðja guð fyrir hon
um, elskar hann jafnt, hvað sem
hann gerir — hún er persónu-
gjörving móðurástarinnar sjálfrar.
Og um leið sönn lýsing á ýmsum
öldruðum mæðrum, hér í Reykja-
vík og annarsstaðar.
En orðræða hennar við Svan-
laugu þykir mér nokkuð ósennileg.
Margt er þar fallega sagt og vel,
eins og t. d. þar sem hún segir
um Eggert, að hann hafi hent það
sama sem Jesús frá Nazaret, „að
lcggja lag sitt við fleiri en heldra
fólkið". En bæði þar, og þó sér-
Iega í samræðunni við Eggert
framar í bókinni, skil ég ekki f
öðru, en menn eigi bágt með að
trúa þvf, að Alfhiídur sé að tala.
því að röddin, orðalagið, er Einars
Hjörleifssonar, þótt hugsanirnar gæti
ef til vill verið frá henni. —
Frásögnin er öll lipur og Ijós,
efnið aðlaðandi og sálarlífsskilning-
ur böf. mikill. Hann virðist sanna
orðtækið: Sí fyrirgefur alt, sem
skilur alt. Og trú hans á mann
eðlið er mikil — ótrúlega mikil.
finst mér. Ég er reyndar ekki fra
því, að insti kjarni eðlis vors sé
góður, að möguleikarnir til hins
góða felist með hverjum manni,
að við séum allir ef til vill út-
streymi frá guði, neistar af hans
eldi — en undralítið verður flestum
okkar úr þessum möguleikum. Lftil-
menska og illgirni virðast aðtminsta
kosti oft vera steikustu þættirnir l
sálum mannanna. —
Málið á sögunni er Iátlaust og
hreint.
félag Dslanðs-vitia
í Danmörku,
eða „ Dansk íslandsk SamfiiMci*, heit-
ir félag, sem stofnað var þar í landi
f marzmán. þ. á. Tilgangur félags-
ins sést Ijóslega á áskorun þeirri
til þess að ganga í félagið, sem
stjórn þess hefur birta látið og svo
hljóðar:
„Nokkrir Danir og íslendingar,
sem búsettir eru í Danmörku, hafa
stofnað félag, er nefnist „Dansk
islandsk Samfund" (dansk-íslenzka
félagið).
Tilgangur félagsins er, að breiða
út þekkingu á íslandi hjá hinm
dönsku þjóð og þekkingu á Dan-
mörku hjá hinni íslenzku. Félagið
mun leita samvinnu við félög með
líku markmiði á íslandi og annars
staðar á Norðurlöndum.
Verkefni félagsins er:
a) að auka fræðslu um ísland f
Danmörku og um Danmörk á ís-
landi, svo sem með blaðagreinum,
kenslu í skólum, útgáfu fræðandi
smárita og bóka, — með því að
stofna til kynnisleiðangra til Islands
frá Danmörku, og ef til vill einnig
frá íslandi til Danmerkur, og með
því að gangast fyrir sendingu
danskra fyrirlestramanna til íslands
og íslenzkra til Danmerkur.
Félagið vill einnig vinna að því,
að þekking og lestur íslenzkrar tungu
aukist í Danmörku.
b) að stuðla að því, að íslend
ingar f Danmörku jkynnist betur en
áður högum Dana, einkum í Iand-
búnaði, svo sem við lengri eða
skemri dvalir úti um sveitir þar, ef
til vill einnig með því, að reynt sé
að koma á námsskeiðum handa Is-
lendingum við lýðháskóla o. fl. því
um líku. Einnig með því að leið-
beina íslendingum, sem kynnu að
leita mentunar og atvinnu í Dan-
mörku, svo og Dönum á íslandi.
Vér undirritaðir skorurn hér með
á menn, að þeir gangi í „Dansk-
islandsk Simfund", til þess að styðja
starfsemi þess í þá átt, að efla við-
kynningu hinna dönsku og íslenzku
þjóða.
Félagsgjaldið er 2 krónur.
Þeir sem vilja ganga í félagið,
snúi sér til undirskrifaðra.
í stjórninni:
Aage Meyer Benedictsen,
rithöfundur.
Frú Astrid Stampe-Feddersen.
Finnur Jónsson, Arne Möller,
prófessor. sóknarprestur.
Alfred Poulsen, Jón Sveinbjörnsson,
lýðháskólastj. kmjkr. cand, jur.
Túlfníus,
ísl. kaupmaður".
Félagið á að vera algerlega ó-
póhtiskt, en miða eingöngu að nán-
ari kynnum af menningu þjóðanna.
Allir eru stofnendur þess að góðu
kunnir oss íslendingum á marga
lund. Megum vér taka því vel,
að það reyni að dreifa einhverju af
þeim vanþekkingarskýjum um ís-
lenzk mál, sem enn grúfa yfir hug-
um manna í Danmörku Og þekk-
ing vor á menningu Dana er sízt
of mikil, þótt almennari sé hún og
meiri, af ýmsum ástæðum, en þekk-
ing þeirra á oss.
„Landið" er þeirrar skoðunar, að
íslendingum beri að taka þessum
málaleitunum vel. Það getur vel
farið saman, að standa fast á sfn-
um stjórnarfarslega og sögulega
rétti, og hitt, að kynnast og virða
menningu þeirrar þjóðar, sem við
erum að togast á við. Og það er
ekki sfzt nauðsynlegt, að kynnast
þeim vel, sem menn eiga f liöggi
við. Annars er hætt við, að alt
lendi í öfgum, menn fordæmi það,
sem þeir þekkja lítt eða ekki til.
Og gott væri, ef þetta félag gæti
orðið til þess að vega salt gegn
Atlantshafseyja-félaginu sæla, sem
skipar oss á bekk með Grænlend-
ingum og Svertingjum. í þann fé-
lagsskap langar oss að vonum ekki
(að þeim annars alveg ólöstuðum),
Að ætla sér að „hjálpa" oss og
telja ísland aðeins eitt krækiberið
meðal hinna „dönsku Atlantshafs-
eyja", eins og það félag gerir —
slíkt framferði kemur aldrei neinu
góðu til leiðar.
Ef félag þetta hið nýstofnaða
fylgir stefnuskrá sinni í góðum anda
og skipar oss f öllu jafnan sess með
Dönum, þá getum vér einungis
óskað því alls hins bezta.
Þeir, sem kynni að vilja ganga
i félagið hér, geta snúið sér til
próf. Jóns Helgasonar.
Smávegis.
Sumir segja, að það sé holt að gráta,
því að tárin drepi ýmsar bakteríur.
írar eru sú þjóð sem einna verst
hefur verið með farið. Aðalfæða þeirra
hefur til skamms tíma verið kartöflur
og ef til vill ein slld eða svo um vikuna.
í garðinum hjá höllinni Osborne á
Wight vex myrtusviður, sem er frægur
fyrir það, að allar brúðir af konungs-
ættinni ensku bera einn eða fleiri
kvisti af honum 1 brúðarsveig sínum.
Prentsmiðjan Gutenberg.
84
glápa á þig úr ofninum, í stað elds. Þetta
eru forlög óhlýðinna dætra. Og þú hefðir
getað verið hér allan tfmann við allsnægtir«.
»Allsnægtir«, sagði Madeleine með ákafa.
»Hvað telur þú auð og allsnægtirf Að hrúga
saman gagnslausum peningum, sem eru
pfndir út úr fatækum og voluðum. Peningum,
sem þú hefur aflað með því að tortíma gæfu-
heimilum. Blóðpeningum. Og ef þú lægir á
banasænginni á morgun, þá kæmi enginn
vinur til þess að væta þitt heita enni. Og
einhverntíma — ef til vill á morgun, muntu
liggja fyrir dauðanum, einsamall og vita, að
nú kemur dagur dóms og reikningsskapar.
Þú munt minnast alls þess, sem þú hefur
glatað, fyrir sjalfum þér og öðrum. Og hvað
stoða þá aurarnir? Þótt ég sé fátæk, vesul
og illa stödd, þá mundi ég ekki þora að
skifta á hlutskiftum okkar«.
Orðin streymdu af vörum Madeleine og
Forfitt hörfaði undan nokkur skref. Hann
var orðinn fölur. Orð hennar komu við
kaunin.
»Hvar hefurðu lært þetta«, spurði Forfitt
önugur. »Það er eins og það væri úr Iélegu
leikriti. En ef þú ert búin að Ijúka þér af,
þá er þér víst bezt að hypja þig. Maðurinn
þinn bíður líklega einhversstaðar hér í grend-
85
inni, til þess að vita, hvernig þér hafi gengið
erindið*.
»Manninn minn grunar ekki, að ég sé hér«,
svaraði Madeleine. »Ég lét hann ekki vita,
að ég ætlaði hingað, því að þá hefði hann
bannað mér það. Og hann skal aldrei fá að
vita það«.
Madeleine gekk að hurðinni og opnaði.
Ljósið að innan kastaði löngum glampa út í
myrkrið. Það rigndi eins og helt væri úr
fötu. Stormurinn hvein í trjáliminu. Forfitt
benti á regnhlffasnagann.
»Taktu regnhlíf«, sagði hann. »Þú vöknar
á leiðinni heim«.
»Nei, þakka þér fyrir«, sagði Madeleine.
»Þú myndir ekki einusinni bjóða mér regn-
hlff, ef hún væri ekki öll götótt og ónýt.
Ég öfunda þig ekki af því, að reka dóttur
þína út í annað eins veður að nóttu tilc.
Madeleine þagnaði og fór út í rigningar-
dembuna. Þegar hún sneri sér við, sá hún
föður sinn standa í gættinni. Hann horfði á
eftir henni, en ekki gat hún séð nokkurn
vott iðrunar eða sorgar á andliti hans. Það
var hart eins og grjót.
»Guð hjálpi honum«, sagði hún. »Þvflfkt
líf! Að hugsa sér að eiga lykilinn að ham-
ingjunni og kasta honurn frá sér á þennan
hátt«.
86
Dyrnar lukust aftur. Ljósið hvarf og
Madeleine var einsömul í næturmyrkrinu.
9. kapítnli.
Freisting.
Madeleine var svo reið, að henni hitnaði
um stund. Hún hélt áfram, upp á hæðina,
fram hjá leiðarvfsinum. Rigningin fór vax-
andi og rokið magnaðist. Madeleine sá sér
ekki annað fært, en að leita sér einhvers-
staðar húsaskjóls um nóttina. Hún mátti bú-
ast við að villast aftur og hún iðraðist eftir
flanið. Það gat ekki verið, að Clifford svæfi
til morguns, og saknaði hennar ekki. En
heim gat hún ekki komizt þá nótt.
Loksins kom hún að húsi f dal einum
litlum. Það var steinhús með hálmþaki. Dyrn-
ar opnuðust, og móti henni lagði heitan og
og þægilegan blæ. Til allrar hamingju hafði
Madeleine eldspýtnastokk í vasa sfnum og
kveikti. Inni var borð, stóll og drykkjarhorn,
sem stóð þar eins og einhver smalinn væri
nýskilinn við það. Stigi lá upp á loft, fult
af heyi. Madeleine slökti á eldspýtunni og
klifraði gætilega upp á loftið. Þar var hlýtt