Landið - 09.06.1916, Page 2

90
LANDIÐ
KEXogKÖKUR
margar tegundir sætar og ósætar
selur Verzluttin j'lýhöjn Ijafnarstræti 18.
Vörur sendar um alt land gegn eftirkröfu.
Bogi Bpynjólfsson
yflrréttarmálaflntningsmaðnr.
Skrifstofa í Aðalstræti 6 (uppi).
Venjulega heima kl. ,12 — 1
og 4—6 e. m. Talsími 250.
ekki hættulaust að sofa, þegar þörf
er á, að vera glaðvakandi, — að
vera með augun aftur, þegar á því
ríður mest, að ^>au séu opin.
Nei. Látum oss elska friðinn, en
ekki þann frið, sem lokar á oss
augunum fyrir því, sem þjóðarvel-
ferðin veltur á, að vér sjáum með
alsjáandi augum.
jVSikiíl ertn, mnnur.
Engum hugsandi manni, sem
lesið hefur hina hógværu og rök-
studdu grein Jóns vitavarðar Helga-
sonar um vitavarðarskiftin á Reykja-
nesi, mun dyljast það, að ærið
miklum órétti hafi hann verið beitt-
ur. Það, sem einna mest ber á við
fyrsta álit, er hlífðarleysi ráðherra
við hann. Jóni er vikið frá eftir til-
lögum hr. Krabbes, án þess að fá
tækifæri til að koma fyrir sig
nokkrri vörn.
Það er ekki undarlegt, þótt
mönnum detti í hug gjaldkeramálið
til samanburðar. Og sá samanburð-
ur er harla fræðandi um stjórnar-
farið á landi hér nú og samkvæm-
nina í því.
í vitavarðarmálinu hagar svo til,
að yfirmaður kærir undirmann sinn
(sem hann áður hefur borið bezta
orð) fyrir vanrækslu. Sakargiftin er
bygð á óeiðfestum frásögnum tveggja
háseta á botnvörpuskipi. Svo sem
Jón skýrir frá í grein sinni, er sú
frásögn mjög ósennileg. En hvað
sem því líður, þá mátti varla minna
vera, en sakborningur fenai að láta
í ljósi álit sitt um kadruna. Það
hefur hingað til þótt góð regla, að
hlýða á báða málsaðilja. En ráð-
herra var svo sem ekki að ómaka
sig til þess, heldur víkur Jóni frá,
þegar í stað, að alveg órannsökuðu
máli. Því að ekki getur það kallast
rannsókn, að lesa kæruskjal hr.
Krabbes.
í gjaldkeramálinu er aðferðin
önnur. Öll bankastjórnin, 4 menn,
kærir Jón gjaldkera Pálsson og
kveðst ekki geta notazt við starf
hans. Lög kveða skýrt á um það,
að ráðherra skuli í því efni fara
eftir (0: haga sér samkvæmt) til-
lögum bankastjórnar, þ. e. meira
hluta hennar. En nú er ekki eins
mikill asi á ráðherra sem fyr, um
frávikninguna. Og ekki er sakborn-
ingi heldur neitað um leyfi til þess
að koma með umsögn um kæruna.
Nei. Þvert á móti lögum situr
gjaldkeri í náðum og semur hvert
varnarskjalið eftir annað (ef orð-
rómnum er trúandi). Ékki mun
skjölum hafa verið haldið fyrir
honum, heldur fékk hann til um-
sagnar kæru bankastjórnar og önn-
ur skrif. Og eftir því, sem enn er
fram komið, er ekki unt að sjá
annað, cn ráðherra hafi dæmt hvert
orð hans gullvægt og gott, en
hvert orð einróma bankastjórnar-
innar hafi hann dæmt dautt og ó-
merkt.
Þess ber að gæta, að ef van-
rækslur þær, er hr. Krabbe kærði
Jón vitavörð fyrir, hafa ekki átt
sér stað, þá var hróplegt ranglæti
að setja hann frá. En jafnvel þótt
ekki væri annað að Jóni gjaldkera
Pálssyni að finna, en geðstirðleik
og skort á samvinnuþýðleik, þá var
það ærið nóg til afsetningar. Um
verulega samvinnu vitamálastjóra
og vitavarðar er ekki að ræða.
Att öðru máli er að gegna um
bankastjóra og gjaldkera bankans.
Þar er þörf samvinnuhæfileika og
þýðleiks.
Af því, sem nú er sagt, er það
auðséð, að ráðherra hefur komið ó
líkt fram í hvoru þessara má!a.
Er mönnum því varla láandi, þótt
þeim virðist framkoma hans líkari
geðþóttaframkomu einráðs harð-
stjóra, en lagalegri og samvizku-
samlegri framkomu æðsta valds
manns landsins. —
Framkoma hr. Krabbes — kæran,
eins og hún var til komin, neitunin,
er vitavörður fékk ekki að sjá
kærskjalið o. s. frv. — er harla
einkennileg. Ef hann getur ekki
réttlætt sig neitt frekar, þá virðist
vitavörður hafa fulla ástæðu til að
nota við vitamálastjórann orð
Guizots heitins: „Monsieur, vous
n’étes pas á l’hauteur de mon
méprisi“1)
Rétt er að geta þess, að ísafold
og Lögrétta voru beðnar fyrir
grein vitavarðar, en vildu ekki
taka. Sýnir það margt. í fyrsta
lagi heimastjórnarverndíha yfir ráð-
herra. í öðru lagi það, að illa
launar kálfur ofeldi, því að annað
mun Jón hafa átt skilið af Heima-
stjórnarmönnum. í þriðja lagi skort
á réttlætistilfinningu og einurð. Það
er ekki gott að verjast þeirri hugs-
un, að munurinn á stöðu, launa-
hæð og mannvirðingum þeirra
Jóns og Krabbe hafi átt sinn þátt
í þessum viðtökum.
£íj$ábyrgíarjélagií
„Carentia",
sem margir munu kannast við hér,
hefur nýlega breytt ákvæðum sín
um mjög í vil þeim, er lfftryggja
sig. Hér fara á eftir nokkrir af
dómum danskra blaða um félagið
og tryggingarskilyrði þess:
Assurance-tidendi.
„Allir hljóta að veita stjórn þessa
gagnkvæma ábyrgðarfélags þá við-
urkenningu, að undirstöðunni, trygg-
ingarskilyrðunum, er hagað á mjög
viðkunnanlegan og hagkvæman hátt
fyrir meðlimina. Sérlega eftirtektar-
verð eru hin nýju ákvæði félagsins,
en eftir þeim er tryggingin alger.
lega jafn-gild, þótt 0rsök dauðans
sé slys, barneign eða bráðir, sótt-
1) Herra minn, þér eruð fyrir neðan
íyrirlitningu mfna.
Brú hjá Ispalian.
T ólg
fást ennþá í
jVSatarverzlun
Jimasar jjinssonar.
Rússar hafa tekið Ispahan, hina fornu höfuðborg Persalands.
Borgin er stærsta borg þar f landi og liggur við aðalbrautina frá
Teheran til Persaflóa. íbúar eru nú um 80000, en á blómatíð hennar
var íbúatalan um 1 milj. Ennþá hvílir nokkuð af ljóma fyrri tíma yfir
henni, og mörg guðshús og brýr o. fl eru undrafögur. En borginni
hefur farið mjög aftur; ýmsir hlutar hennar liggja í rústum og göt
urnar eru þröngar og óhreinar. Borgarastyrjaldir og landskjálftar hafa
nítt hana niður.
næmir sjúkdómar, sem sanna má,
að komið hafa eftir að tryggingin
var gengin í gildi.
Trygningarskilyrði Carentiu mega
og að öðru leyti teljast með hinum
allra-fremstu”.
Díinsk Forsikrings l’idende.
„. . . . Vér óskum félaginu mjög
til hamingju með þessi ákvæði.
Hér fer á sama hátt sem um upp-
götvanir: Hinar smáu og þær, sem
virðast liggja beint við, eru jafnað-
arlega hinar mikilsverðustu og menn
spyrja sjálfa sig ósjálfrátt: Hvernig
getur á því staðið, að þú hefur
ekki séð þetta fyr?
.... Áhættan við þessi bana-
mein á því auðvitað ekki að hvíla
á hinum trygða, um reynzlutímann,
heldur á félaginu og þessari heil-
brigðu hugsun hefur Carentia nú
komið í framkvæmd með sínum
nýju tryggingarskilyrðum.
.... Eins og menn sjá, þá
hafa þau svo mikla framför, og
hlunnindi fyrir hina trygðu, að
geyma, að þau eiga alla athygli
skilið og bera því vitni, að félagið
reynir að bjóða almenningi svo á-
hrifamikla og ötugga tryggingu,
sem unt er".
Nationaltidende.
„Tilraunir lífsábyrgðarfélaga vorra
hinna dönsku, — í þá átt, að gera
almenningi æ hægra fyrir, að verða
hluttakandi í gæðum þeim, sem
lífsábyrgð hefur í för með sér, —
hafa komið fagurlega í Ijós við hin
nýju tryggingarskilyrði, sem danska
lífsábyrgðarfélagið Carentia hefur
fengið staðfestingu innanríkisráðu-
neytisins á fyrir skömmu*.
Aftenbladet.
„Vonandi verður þessi mikilvæga
endurbót félaginu til heilla".
Dagens Ekspres.
„Þetta félag hefur gengið á und-
an og með því komizt mjög fram-
arlega í röð danskra lífsábyrgðar-
félaga".
Riget.
„. . . . Þegar um það er að
ræða, að velja sér Iífsábyrgðaríélag,
þá er afaráríðandi að athuga trygg-
ingarskilyrðin vel og oss virð-
ist, að danska lífsábyrgðarfélagið
Carentia sé f því efni komið feti
framar öðrum dönskum félögum".
Ummæli þessi eru full-Ijós, svo
að engu þarf við að -bæta. Aðal-
umboðsmaður fyrir ísland er Ólajur
G. Eyjólýsson stórkaupmaður.
£aunakjör presta.
í 17. tbl. Lögréttu 12. apríl s. 1.
ritar hr. guðfræðiskandidat Sigur
björn Á. Gíslason grein um launa-
kjör presta, og kemst hann að
þeirri niðurstöðu að þau séu al-
sendis óboðleg. Hér skal ekki gerð
tilraun með að hrekja það, að þau
séu lág, en hins-vegar reynt að
sýna fram á, að þau séu viðunandi,
og ekki sé nauðsyn fyrir launa-
nefndina að taka þau til meðferðar.
Hr. S. Á. G. talar um að prestar
þurfi að hafa 9—10 ára nám til
að geta tekist prestsembættið á
hendur og það er satt. En þegar
Iitið er á þann tíma, sem þannig er
eytt, verður þó að athuga hve
mikið þjóðfélagið styrkir námsveina
á námsárum þeirra, þeir fá kenslu
ókeypis, skólarnir bygðir Og kenslu-
áhöld keypt fyrir almanna fé, og
auk þess fá þeir árlega nokkra
upphæð í lífeyri. Ég fæ því ekki
betur séð, en að þeir menn, sem
slíkrar hjálpar njóta hjá þjóðfélag-
inu, skuldi því eigi all-litla upp-
hæð og því sé ekki óeðlilegt þótt
þjóðfélagið vilji láta takmarka laun
þeirra, sem og allra annara starfs-
manna sinna.
Laun prestanna, hin föstu árs-
laun, 13—15—17 hundruð eru að
vísu ekki stór fjárupphæð, en þess
má geta að hin óbeinu laun þeirra
auka ekki allítið föstu launin. Jarðir
þær, sem prestunum er ætlað til
ábúðar í hverju prestsúmdæmi eru
nær því undantekningarlaust bezta
jörðin f hverju prestakalli, með
afar lágu eftirgjaldi, sem ekkert
hækkar þótt eftirgjald annara jarða
í sveitum fari stöðugt hækkandi.
Það út af fyrir sig, að prestum eru
boðnar beztu jarðir sveitanna með
lágu eftirgjaldi, bætir svo mjög hin
föstu Iaunakjör þeirra, að slíkt er
ekki þægilegt að reikna nákvæm-
lega út. Þó skal ég leyfa mér, að
minnast á prestsetrið f Mosfells-
sveit. Ábýlisjörð prestsins þar er
Mosfell, að flestra dómi stærsta
og bezta jörðin í sveitinni og jafn-
vel þótt lengra væri leitað. Þá jörð
væri auðvelt að leigja fyrir 15—18
hundruð króna árlegt eftirgjald
Bankastrœtl 10.
Ueilstakkar
Kápur
Buxur
Ermar
Svuntur
Baðliettur
Skálraar fyrir hjólreiðamenn.
Alt selt með innkaupsverði.
Verzlið því aðeins við
Sigurjón pétursson.
ljajnarstrati 16.
Simi 137.
samanborið við árseftirgjald annara
jarða í þeirri sveit. En hann mun
hafa hana með 200 kr. eftirgjaldi.
Væri nú tekið með í reikninginn
þetta eítirgjald, sem árstekjur fyrir
prestinn, hefur hann alls sjálfsagt
frá 3000—3600 kr. árlegar tekjur
og sýnist það allsómasamleg upp-
hæð og breytir hún nokkuð föstu
laununum. Þótt mörgum kunni að
finnast þetta vera eins dæmi eða
jafnvel öfgar, mun hægt að færa
sönnur á málið, og svo er það um
alt land, að bújörðin út af fyrir
sig er drjúg uppbót á föstu launin.
Hr. S. Á. G. telur það engar
tekjur, gjald fyrir aukaverk prest-
anna. Flestum mun þykja hann
ganga of langt f þessu efni; en
hitt er ofur eðlilegt, þótt presti —
opinberum starfsmanni þjóðfélags-
ins — sé takmark sett, eða réttara
sagt, að sóknarbörnum sé gefið
lágmark er þau fara eftir, er þau
borga presti sfnum aukaverk, þar
sem menn samtímis þurfa að greiða
honum beinan skatt er gangi upp
í föstu launin og svo óbeinan skatt
f prestlaunasjóð. Ég tel öll auka-
verk prestinum til tekna, og býst
við að slíkt munu fleiri gera; álít
mjög varhugavert fyrir þing og
stjórn að hækka slfk gjöld.
Ef gjöld þessi hækkuðu að
nokkrum mun, er ég hræddur um
að þeir gömlu pg góðu kirkjusiðir
skírn, ferming og gifting mundu
mikið meira leggjast niður, en
hingað til hefur verið, ef gjaldið
fyrir slfk verk yxi að mun, en um
litla hækkun munaði prestana lftið,
einkum sveitapresta. — Mönnum er
hvort eð er í sjálfsvald sett, hvort
þeir láta skfra og ferma börn sín
eður eigi, eins og hvort fólk giftist
kirkjulegu eða borgaralegu hjóna-
bandi. Ég tel þessa gömlu kirkju-
siði góða og nauðsynlega, og tel
hinn mesta ósóma að þeir leggist
niður, einnig finst mér trúarlífi voru
geta staðið hætta af þvf. Ég er