Lögrétta - 29.08.1906, Qupperneq 2

166
L0GRJETTA.
Lögrjetta kemur út á hverjum mið-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð als á ári. Verð: 3 kr. árg.
á íslandi, erlendis 4 kr. Gjalddagi 1. júlí.
Skrifstofa opin kl. 10*/»—11 árd. og kl.
3—4 síðd. á hverjum virkum degi.
Innheimtu og afgreiðslu annast Arinbjörn
Sveinbjarnaí’son, Laugaveg 41.
konur — væru trúaðir mjög og hjeldu
sjer bókstaflega við kenningar kirkj-
unnar (Páls postula) um að konur
ættu að þegja í söfnuðinum og láta
sjer nægja að vera meðhjálp bænda
sinna o- s. frv. — „En“, sagði hún,
„þetta fólk gætir þess ekki, að Páll
postuli lifðí ekki á vorum dögum;
þá hefði hann auðvitað sagt alt
annað". — (Niðurl.).
Kaupm.höfn 14. ágúst 1906.
Björg Þ. Blöndal.
+
Gísli Jónasson.
23. f. m. andaðist í Nýja-íslandi í
Canada Gísli Jónasson, 72 ára, f. 16.
apríl 1834. Hann var ættaður úr
Reykjadal í Þingeyjarsýslu og ólst þar
upp hjá foreldrum sínum, Jónasi Jóns-
syni og Steinunni Jónsdóttur, er lengi
bjuggu þar í Reykjadalnum, og flutt-
ist- síðan með þeim að Presthólum í
Núpasveit, er síra Hjálmar Þorsteins-
son, sem áður var aðstoðarprestur á
Grenjaðarstað, fjekk það brauð. Gísli
lærði ungur sjómannafræði, sem þá
var kend á Önundarfirði vestra, og
tók þar skipstjórapróf, eins og það
tíðkaðist þar. Þó hætti hann sjóferð-
um snemma, en ýmsum kendi hann
sjómannafræði. Um þrítugt flutti
hann til Eyjafjarðar, að Stærra-Ár-
skógi á Árskógsströnd, og var síra
Hjálmar Þorsteinsson, frændi hans,
þá orðinn prestur þar. Með honum,
eða rjett á eítir honum, ílutti hann
síðan að Kirkjubæ í Hróarstungu,
skömmu eftir 1870. Bjó svo þar
eystra til 1887. En hann var meira
gefinn fyrir bækur en búskap og var
miklu betur að sjer en alment gerð-
ist um samtíðarmenn hans. T. d. lærði
hann tilsagnariaust á fullorðinsárum
ensku og þýsku, svo að hann gat
lesið bækur á báðum þeim málum.—
Hann var stór maður vexti og sterk-
bygður og orðlagður fyrir krafta á
yngri árum.
Kona hans lifir hann, Ingunn Ste-
fánsdóttir, stúdents og umboðsmanns,
síðast á Snartastöðum í Núpasveit,
og Þórunnar Sigurðardóttur Guð-
mundssonar í Krossavik í Vopnafirði.
Þau áttu 16 börn og lifa 10 þeirra,
5 í Ameríku og 5 hjer á landi. Eitt
af þeim er ritstjóri þessa blaðs.
Þau Gísli og Ingunn fluttu vestur
sumarið 1905, og andaðist hann hjá
Ragnheiði, elstu dóttur sinni, konu
Jóns Geirssonar Gunnarssonar, frá
Harðbak á Sljettu. En áður þau fóru
vestur höfðu þau lengi verið hjá Jón-
asi syni sínum, nú sjálfseignarbónda
á Nesi í Loðmundarfirði.
Höfnin enn.
Eins og stuttiega var sagt frá í
síðasta blaði „Lögrjettu", ijet Smith
hafnarstjóri álit sitt uppi um hafnar-
stæðið fyrir Reykjavík á aukafundi
bæjarstjórnarinnar hjer 24. þ. m., og
komst að þeirri niðurstöðu, að til-
tækilegast væri, að hafa höfnina áfram
þar sem hún er nú, fyrir miðbænum.
Hann kvaðst hafa athugað vandiega
tillögur þær um höfn á Skerjafirði,
sem honum hefðu verið gerðar kunnar.
Hann var þeirrar skoðunar, að þar
þyrfti litið annað að gera til þess að
fá þar höfn, en að byggja bryggju eða
bryggjur, en auðvitað þyrfti þá, ef
höfnin ætti að verða að notum fyrir
Reykjavik, að ganga þaðan járnbraut-
arvagnar til bæjarins, og ættu vagn-
arnir að vera knúðir fram með raf-
magni. Hann ætlaðist á, að kostnaður
við höfn þar, að meðtöldu geymsluhúsj,
nauðsynlegum vitum og járnbraut,
mundi nema um 560 þús. kr., og
væri þó ótalið andvirði lóða undir
járnbrautina í sjálfum bænum, og jafn-
vel kostnaður við að rýma burt hús-
um. Þótt höfnin sjálf gæti orðið góð
og fengist fyrir tiltölulega lítið fje, að
viðbættum kostnaðinum við járnbraut
til bæjarins, þá taldi hann nokkra
agnúa á því frá náttúrunnar hendi,
að hafa hana þar, og sjerstaklega þann,
að innsiglingin væri ekki góð, og svo
kynni máske lagís að verða til fyrir-
stöðu, stundum. En einkum taldi
hann frágangssök fyrir Reykjavík að
hafa þar höfn, fyrir þá sök, að -rerð
á húseignum hjer í bænum mundu
brátt breytast í þá átt, að þær mundu
lækka mjög í verði, að minsta kosti
í sumum hlutum hans, því að hafn-
arstaður í nánd við bæinn, sem bærinn
notaði, hlyti að draga frá Reykjavík;
mætti ekki jafna bæ með um 10,000
manns við stórbæi utanlands, sem
þyldu að hafa hafnarstaðinn í nokk-
urri fjarlægð. Hann kvaðst því verða
að ráða alveg frá því, að hugsa um
höfn fyrir Reykjavík í Skerjafirði. —
Sömuleiðis kvaðst hann verða að ráða
frá því að hafa höfnína nálægt Kleppi,
bæði vegna fjarlægðarinnar, og svo
vegna þess að landslagið væri óhent-
ugt fyrir járnbraut til bæjarins. —
Loks sýndi hann fram á, að tryggileg
höfn fyrir Skuggahverfinu yrði svo
dýr, að ekki væri tiltök að hafa hana
þar (skjólgarðarnir einir beggja megin
mundu kosta svo milljónum skifti.
Um höfn í Tjörninni kvað hann ekki
geta verið að tala.
Niðurstaðan varð svo sú, sem áður
hefur verið frá skýrt, að tiltækilegast
væri að hafa höfnina þar sem hún
nú er: hlaða upp grandann, hlaða
skjólgarð frá Örfirisey í stefnuna til
Battarísins, og annan á móti út frá
Bataríinu og opið bil í milli, fylla upp
fjöruna út fyrir bryggjusporða frá
Battaríinu vesturí Gróf, byggja bryggju
út í höfnina, er við gætu legið tvö stór
gufuskip í einu, annari bryggju mætti
svo bæta við, útvega rafmagns-
krana, hreinsunarvjel (muddervjel) m.
m. Kvaðst ekki vera í efa um það,
að með þessu mætti fá góða og tryggi
lega höfn hjer, ogáætlaði hann kostn-
aðinn við alt þetta rúmar 1800 þús.
króna. Enn sagðist hann vera þess
fullviss, að tryggilega höfn, og höfn,
er örsjaldan yrði ófært að athafna sig
á, mætti fá fyrir um 1 millj. kr.,
þannig, að slept væri garðinum útfrá
Batteríinu og garðurinn suðaustur af
Örfirisey væri hafður styttri (um
300 metra, í stað um 650 metra), en
að öðru leyti gert hið sama við höfn-
ina eins og nú var sagt. Hann gat
þess, að hann hefði brátt veitt því
eftirtekt, að hjer kæmi aldrei mikili
sjór inn á höfnina, því að væri það,
þá mundu trjebryggjurnar hjerna ekki
standa lengi, og ekki mundu siikar
bryggjur standa marga mánuði í Nor-
egi, þar sem likt stæði á. Lokaða
höfn kvað hann vera altof dýra hjer,
enda óþarfa.
Tíminn hafði verið svo naumur, að
herra Smith gat eigi látið bæjarstjóm-
inni í tje tillögur sínar skriflega. En
hann kvaðst mundi skrifa nákvæma
lýsingu og áætlanir um hafnargerðina,
þegar er hann kæmi heim, og senda
bæjarstjórninni. Jafnframt iofaði hann
bæjarstjórninni — bauðst til þess að
fyrra bragði — að útvega henni kostn-
aðarlaust tilboð frá áreiðanlegum fje-
lögum í Noregi um að taka að sjer
verkið.
Bæjarstjórnin saroþykti, að hallast
að tillögum herra Smith’s, eða með
öðrum orðum: að láta gera höfn fyr-
ir miðbænum, ef auðið verður að fá
til þess nægilegt fje.
Herra Smithfór hjeðan með „Lauru"
á mánudaginn, og mun það sam-
mæli allra þeirra, er við hann kynt-
ust hjer, að hann hafi áunnið sjer
fult traust þeirra, og að koma hans
hingað hafi verið hin þarfasta.
Nýjar bækur.
Góð bók og þörf.
Matar og drykkur. Alþýðlegar
reglur um mataræði fyrir heil-
brigða menn og sjúka, eftir Chr.
Júrgensen próf. dr. med. sjerfræð-
ing í meltingarsjúkdómum. Is-
lensk þýðing með ýmsum breyt-
ingum. Þýtt hefur Björg Þorláks
dóttir Blöndal. I. Fæði heil-
brigðra manna. Reykjavík 1906.
Á kostnað hins ísl. Þjóðvinafje-
lags.
Þjóðvinaíjelagið vinnur þarft verk
með því að taka að sjer útgáfu
þessarar bókar í íslenskri þýðingu,
því allir, og ekki síst læknarnir,
munu vera sammála um, að mesta
þörf sje á að leiðbeina alþýðu um
mat og drykk, þar sem meltingar-
kvillar eru mjög algengir hjer á
landi. Bók þessi hefur unnið mikla
hylli í Danmörku, eins og sjá má
af því, að hún hefur komið þar út
í fjóruin útgáfum. Höfundur hennar,
próf. Júrgensen, er víðþektur fyrir
framtirskarandi dugnað í ransókn
á meltingarsjúkdómum, og þylcir
fyrirtaks læknir í þessari sjergrein
læknisfræðinnar.
Fyrri hluti hókarinnar hirtist hjer í
íslenskri þýðingu með ýmsum breyt-
ingum, sem hjeraðslæknir Guðm.
Björnsson hefur gert í samráði við
höfundinn. Breylingar þessar snerta
ýmislegt, sem frábrugðið er í matar-
æði íslendinga frá því sem tíðkast
í öðrum löndum, en þess utan er
bætt inn í ýmsum þörfum bending-
um um næringargildi hinna og þess-
ara íslenskra rjetta, sem als ekki
þekkjast erlendis, svo sem: skyrs,
kæfu, lifrarpylsu, harðfisks o. fl.
Þessi fyrri hluti ræðir eingöngu
um fæði heilbrigðra manna, og er
120 blaðsíður á stærð í litlu átta
blaða broti. Síðari hlutinn, sem
mun bráðlega fylgja á eftir, er við-
líka stór og ræðir um fæði sjúkra.
Bókin er mjóg fróðleg, og með
köflum jafnvel skemtileg, einkan-
lega fyrir kvenfólkið, sem þekkir til
allrar matreiðslu betur en karlmenn-
irnir, og ættu sem flestar búsmæður
að kynna sjer liana. »Kvennafræð-
arinn« og »Kokkabækurnar«, sem
þær vanalega hafa til hliðsjónar við
alla matargerð, gefa þeim góðar
reglur um hvernig sjóða skuli og
samansetja hina og þessa rjetti, en
tala ekkert um notagildi þeirra nje
liollustu. Hjer fá þær liins vegar
mjög ítarlegan fróðleik um hvernig
meltingarfærin starfi, hvað þeim sje
ætlandi og hvað ofvaxið, hvaða nær-
ingarefni líkaminn þurfi og hvernig
sje heppilegast að blanda þeim sam-
an, hverjir drykkir sjeu hollir og
og hverjir óhollir. I einum kafl-
anum er talað um skaðsemi áfeng-
isins og ekkert talið því til gildis
sem nautnarmeðali; þvert á móti
er það lastað á allar lundir að mak-
legleikum.
Eina af aðalorsökum allra melt-
ingarkvilla telur höfundurinn þá,að
menn tgggja illa, og verður aldrei
nógsamlega brj'nt fyrir mönnum,
hversu afarnauðsynleg tyggingin er
fyrir góða meltingu. Þeim sem hafa
skemdar tennur, eða engar, er auð-
vitað vorkun, en þeir geta þó fengið
bót á því hjá tannlæknum. Við
ýmsar ransóknir, á seinni tímum,
hefur komið í Ijós, að menn geta
komist af með margfalt minna fæði
en vanalegt er, ef þeir tyggja mat-
inn vel. Það er því ráðlegt fyrir
menn að fylgja dæmi Gladstones og
tyggia hvern bita 54 sinnum áður
en rent er niður. Karlinn varð lÍKa
fjörgamall og var fílhraustur.
Frú Björg Blöndal á miklar þakkir
skilið fyrir þýðinguna, sem er prýði-
lega vel af hendi leyst, og ber þó
að gæta þess, að efnið er víða mjög
strembið og erfitt að koma því í ís-
lenskan búning vegna orðfæðar
tungunnar. Málið er fyrirtaks gott
og lipurt, eins og hún hefur áður
sýnt mönnum í ýrnsum þýðingum
í »Eimreiðinni« og víðar.
»Sæld mansins er komin undir
góðri meltingu« stóð í Brahmabók-
inni og Brahmaauglýsingunum, og
munu flestir viðurkenna að þetta
sje rjett. Dálítill kveisustingur nægir
lil þess að setja í mann ólund og
eyðileggja bestu sælustundir.
Brahminn er nú úr sögunni og
ljettvægur fundinn, en þessi bók
kemur nú í staðinn og nær vonandi
sömu þjóðhylli og Brahminn sálugi,
því flestir munu sannfærast um,
að með því að hlýða ráðum hennar
rnuni þeir, betur en með nokkrum
Brahma, geta varðveitt magann frá
öllu illu, og læknað bans lasleika,
og orðið ef til vill sælir.
Tvær slæmar og leiðinlegar prent-
villur hafa læðst inn bókina og má
því miður finna þær á hverri blað-
siðu. ViIIurnar er i því fólgnar, að
hvergi sjest ý nje z, heldur í og s
í þeirra stað. Þetta er ekki að kenna
frú Blöndal, heldur þeim próf. dr.
Birni M. Olsen og Guðm. Björns-
syni lækni, sem kváðu hafa lesið
prófarkirnar.
Stgr. M.
Smávegis
úp þingmannaförinni.
Túristatjelagið danska sendi öll-
um þingmönnum 2 árganga af ritL
sínu 1898 og 1899, og eru þar í ítar-
legar ferðaleiðbeiningarum Island, eft-
ir kaptein Daniel Bruun, með ijölda
mynda, seni einnig munu vera biit-
ar í fylgiritum F’ornleyfafjelagsins.
Framan á bókunum var álímd kveðja
skáldsins Olafs Hansens, sem var f.
stúdentaförinni 1900:
Leiðarstjarnan ljós og há
leiddi’ oss yfir djúpan sjá.
Hjer á danskri móðurmold
minnumst vjer á ísafold.
Stfgðu sæl á segulstól,
systir góð, við norðurpól!
Frelsishiminn blíður, blár,
blessi þig í þúsund ár.
Andreas Dolleris er eittafskáld-
um Dana, á hann heima f Vejle..
Hann orti kvæðið til þingmanna, sem
sungið var f samsætinu í Esbjerg..
Annað kvæði orti hann til alþingis-