Lögrétta - 20.02.1907, Blaðsíða 1

LOGRJETTA
= Ritstj óri: PORSTEINN GÍSLASON, Pingholtsstræti 17. =
M ®.
Reykjavík 20. febráar 1907.
II. ár
<»•.
HAFNARSTR' 17-18 1920 21-22 ■ KOLAS 1-2-LÆKJAKT-1-2
• reykjavik «
Netjagarn,
Hampnr,
Manilla, tjörguð og ótjörguð,
Kork, Flotholt, Blakkir, Línur,
Sökkur, Síldarnet, Segldúkar
(Fálki), Tjara, Sjóföt og yfir
höfuð alt til útgerðar, fæst best
og ódýrast í
Pakkhúsdeildinni í
Thomsens Magasini.
Alþýðumentamálið
og frumvörp þings og stjórnar.
Eftir
síra Ólaf Ólafsson í Hjarðarholti.
„Það er ekki nema einn vegur
til að hefja þjóðina, og það er
vegur trúar og mentunar. Lif-
andi trú og sönn mentun eru
máttarstoðirnar undir siðgæði
og siðmenr.ingu þjóðanna. Þær
eiga að styðja hið sama, og
styðja hvor aðra.
(Páll Briem: Lögfr. 4. ág. 2. h.).
Það gegnir mestu furðu, hve und-
ur-fáir verða til þess að ræða og rita
um alþýðumentarnálið. Hjer er þó
í sannleika að ræða um eitt stærsta
velferðarmál þjóðarinnar, mál, sem
tekur svo að segja til hvers einasta
heimilis á landinu, og sem brýnasta
nauðsyn er á, að fái sem heppileg-
'ustu úrslit.
Stjórn og þing á heiður og þökk
skilið fyrir að hata sýnt vilja á, að
koma lögun á þetta mál. Að vísu
var hjer, eins og öllum er kunnugt,
engu ráðið til lykta á síðasta þingi,
heldur var frumvörpum stjórnar og
þings skotið undir álit og tillögur
þjóðarinnar, og ætti að vera fylsta
ástæða fyrir þjóðina að gera sig á-
nægða með þá ráðstöfun. Henni er
hjer með gefinn kostur á, að leggja
orð í belg um þetta þýðingarmikla
mál, þinginu til leiðbeiningar undir
fullnaðarúrslit þess á næsta sumri.—
En það gegnir furðu, hve fáir verða
til að láta hjer skoðun sína í ljósi.
Um óverulega smámuni, í saman-
hurði við þetta þýðingarmikla mál,
geta menn verið að þinga vikum
saman, og fylt marga blaðadálka, en
um þetta mál er svo að sjá, sem fáa
fýsi að rita. Ástæðurnar geta verið
ýmsar, og skal hjer eigi reynt að
greina þær, en af því að mjer er
ekki grunlaust um, að þeir kunni að
vera nokkuð margir, sem ekki er
fyllilega ljóst, hverja vegi þing og
stjórn vill fara í þessu máli, þótt
frumvörpunum hafi verið útbýtt óspart
um land alt, en hafi hinsvegar ein-
hverja óljósa hugmynd um, að hjer
eigi, hvað kröfur og útgjöld snertir,
að taka stærra stökk en fært sje, þá
langar mig til, í fám orðum, að benda
á þessar leiðir, er þing og stjórn vill
fara, ef einhverjir kynnu þá betur að
átta sig á málinu.
Mentunarkröfur þær, er þing og
stjórn hefur komið sjer saman um að
gera til 14 ára gamals barns, sem
annars er hæft til náms, eru þessar:
1. að það lesi móðurmálið skýrt og
áheyrilega, og geti sagt munn-
lega frá því, er það les; sömu-
leiðis geti gert skriflega grein
fyrir efni, sem það þekkir vel,
nokkurn veginn ritvillu- og mál-
villulaust; viti nokkuð um rnerk-
ustu menn vora, einkum þá, er
lifað hafa á síðustu öldum, og
kunni utanbókar nokkur íslensk
kvæði, helst ættjarðarljóð;
2. skrifi læsilega og hreinlega snar-
hönd;
3. hafi lært í kristnum fræðum það
sem heimtað er eða heimtað
verður til fermingar;
4. kunni 4 höfuðgreinir reiknings
með heilum tölum og brotum,
kunni að leysa úr auðveldustu
dæmum, er koma fyrir í daglegu
lifi, meðal annars, að reikna flat-
ar- og rúmmál einföldustu lík-
ama;
5. kunni að nota landabrjef, viti
nokkuð um náttúru íslands, legu
helstu landa í Norðurállunni og
hvernig álfur liggja á hnettinuum;
6. kunni nokkur einföld sönglög,
einkum við íslensk ættjarðarljóð.
Jeg tel víst, að fáum þyki hjer far-
ið óhóflega í kröfurnar, að fáir for-
eldrar, fyrir hönd barna sinna, sætti
sig, á þessum tímum, við öllu minni
þekkingu á fermingaraldri.
Til þess að ná nú þessu takmarki,
sem auðvitað er mergurinn málsins,
gerir frumvarp stjórnarinnar hverjum
þeim hreppi, er ekki á kost á að
senda börn á fastan skóla, að skyldu,
að halda á sinn kostnað farkennara,
einn eða fleiri, og skal kenslunni haga
svo, að hvert barn í hreppnum, 10
til 14 ára, geti notið, að minsta kosti,
tveggja mánaða fræðslu hjá farkenn-
ara ár hvert, nema fræðslunefnd hrepps-
ins veiti undanþágu, en það skal hún
gera, ef hún álítur, að fræðsla sú, er
börnin fá með því móti, verði jafn-
gild þeirri fræðslu, sem fer fram á
hreppsins kostnað.
í kaupstöðum, sjóþorpum og þjett-
býlum sveitum, þar sem, eru eða sett-
ir verða á stofn, fastir heimangöngu-
skólar, skulu öll börn 10—14 ára að
aldri, þau er skóla geta sótt að heim-
an, njóta kenslu, nema foreldrar eða
húsbændur hafi fengið undanþágu hjá
fræðslu- eða skólanefnd, eins og áður
er sagt.
Próf skal halda árlega, að vorinu,
yfir öllum börnum 10—14 ára.
Skóla- eða fræðslunefnd skal vera
í hverjum kaupstað og hreppi.
Þetta er nú í aðalefninu sú leið,
er stjórnin lagði til, að farin væri til
þess að ná því takmarki eða þekk-
ingarstigi fyrir börn um fermingu,
sem að framan er sagt, og sem á
þessum tímum verður að teljast bráð-
nauðsynlegt. Þegar til þingsins kom,
var það fyllilega samdóma stjórninni
um kröfurnar og takmarkið, sem að
skyldi stefnt; það sem á milli bar
var það, hverja leið skyldi halda til
að ná takmarkinu.
Ef komast mætti svo að orði, að
stjórnin, með öðrum kafla frumvarps
síns um skólahald, hafi svo sem ætl-
að sjer að fara fjallveg, þá má segja,
að þingið, með öðrum kafla irum-
varps síns, um fræðslusamþyktir, hafi
ætlað að fara með bæjum.
Og það er aðallega um þessar tvær
leiðir, sem þjóðinni er gefinn kostur
á að velja eða láta í ljósi álit sitt.
(Niðurl.).
Hjúkrunarfjelag Reykjavíkur
hjelt aðalfund sinn 11. þ. m. i Iðn-
aðarmannahúsinu. Fundurinn var vel
sóttur.
Formaður fjelagsins, síra Jón Helga-
son, lagði fyrir fundinn ársreikning
fjelagsins, og var hann í einu hljóði
samþyktur. Þá skýrði formaður frá
starfsemi fjelagsins á umliðnu ári og
hag þess.
íársbyrjun 1906 áttifjelagið kr. a.
í sjóði...................... 710,58
Greidd árstillög námu........ 612,50
Borgað var af efnaðri mönn-
um fyrir hjúkrun á árinu 155, „
Gjafir til fjelagsins námu... 125, „
Vextir af bankainnieign...... 10,92
Samt. kr. 1614, „
Hins vegar hafði fjelagið'borg-
að 3 hjúkrunarkonum....... 1187,50
og í ýmislegan annan kostnað 32,58
En í sjóði við árslok voru 393,92
Samt. kr. 1614, „
Fjárhag fjelagsins kvað hann þannig
ekki jafn glæsilegan sem í ársbyrjun,
en þess bæri að geta, að útistand-
andi væri enn borgun fyrir hjúkrun,
sem búast mætti við að innheimtist
innan skams.
Á árinu hafði stjórnin samkvæmt
heimild frá aðalfundi í fyrra ráðið 3.
hjúkrunarkonuna, eða vökukonu, frá
1. apríl.
Fjelagið hefði á árinu látið í tje
hjúkrun á 46 heimili og stundaðir
hefðu verið samtals 47 sjúklingar.
Hjúkrunarkonur fjelagsins stunduðu
á árinu sjúka samtals 638 dægur og
þar af sagði formaður að mætti telja,
að fjelagið hafi látið hjúkrun í tje
að minsta kosti 360 daga fyrir alls
enga borgun. En síðan fjelagið tók
til starfa fyrir 7 missirum hefur það
hjúkrað sjúkum á 108 heimilum í
1454 daga og 178 nætur, eða sam-
tals í 1632 dægur.
Eftirspurnin eftir hjúkrunarkonum
fjelagsins hefur farið sívaxandi og
altaf orðið erfiðara að fullnægja beiðn-
um manna. Þó hefur þörfin aldrei
verið jafn-tilfinnanleg og á síðastliðnu
hausti, eftir að taugaveikin magnað-
ist, því að naumast hefur orðið hægt
að sinna V4 hluta þeirra, sem um
hjúkrunarkonu hafa beðið, og má gera
ráð fyrir, að ekki hafi allir, sem þurftu,
leitað til fjelagsins, af því að læknar
höfðu látið þá vita, að það væri ekki
til nokkurs. Þessi mikla þörf varð
til þess, að fjelagsstjórnin rjeðst í að
ráða 1 þjónustu fjelagsins 4. hjúkrun-
arkonuna, danska konu, sem komið
hafði hingað af þrá eftir að geta helg-
að sig sjúkum og bágstöddum hjerá
landi. En þar sem fyrirsjáanlegt var,
að fjelagið gæti sem stendur naumast ris-
iðundir hinum auknu útgjöldum, er af
ráðningunni leiða, þá leitaði fjelags-
stjórnin til bæjarstjórnar Reykjavíkur
um styrk, með það sjerstaklega fyrir
augum, að aðalmarkmið fjelagsins er
að Ijetta eftir megni undir með fá-
tækum og firra þá frá að komast á
sveitina fyrir kostnað af sjúkdómum.
Bæjarstjórnin veitti fjelaginu þegar
400 kr. styrk fyrir þetta ár. Með
þessum styrk ætti fjelagið að geta
komist af þetta árið. En helst ætti
ekki að þurfa að leita til bæjarstjórn-
arinnar aftur, og lægi þá ekki annað
fyrir en að finna einhver ráð til að
auka tekjur fjelagsins á annan hátt.
Kom tillaga fram frá einum fund-
armanni um, að reyna til að fá fleiri
menn til þess að ganga í fjelagið með
því að gera þá lagabreytingu, að fje-
lagsmenn skyldu að öllu öðru jöfnu
liafa forgangsrjett, að fátæklingum frá-
gengnum, til hjúkrunar fyrir öðrum,
er ráð hefðu á að borga fyrir hana.
En sú tillaga var feld með öllum
þorra atkvæða. Hins vegarvar sam-
þykt tillaga um, að breyta lögum
fjelagsins þannig, að taka mætti fyrir
hjúkrun að minsta kosti 1 kr. á dag.
Formaður skýrði frá því, að stjórn-
in hefði, samkvæmt ályktun á aðal-
fundi, leitað fyrir sjer um, hvort fje-
lagið gæti trygt hjúkrunarkonunum
ellistyrk með því að greiða fyrir þær
viss gjöld til einhvers líftryggingarfje-
lagsins, en með því að hjúkrunar-
konurnar væru orðnar of gamlar, hefði
slíkt reynst með öllu ókleift fyrir fje-
lagið.
í stjórn fjelagsins voru endurkosn-
ir með lófaklappi:
Prestaskólakennari síra Jón Helga-
son, bankastjóri Sighvatur Bjarnason
og cand. jur. Hannes Thorsteinsson.
Á sama hátt voru endurkosnir end-
urskoðarar:
Kaupmaður B. II. Bjarnarson og
bankagjaldkeri Halldór Jónsson.
Að lokum flutti herra landlæknir
Guðm. Björnsson fróðlegt erindi um
smurning framliðinna hjá Forn-Egipt-
um með sjerstakri hliðsjón af lífs-