Lögrétta - 14.05.1908, Blaðsíða 3

L0GRJETTA.
79
ekki fullum 300 kr., eru þær undan-
þegnar skattgjaldi.
Eignaskattur er i°/oo (einn at þús-
undi) af allri skuldlausri eign. Fram-
talsskylda hvílir á öllum gjaldendum.
Skattanefnd tekur við tramtali og
býr til, samkvæmt því, skýrslur um
skattana, er sýslumaður svo innheimtir
eitir.
Með því að lausafjárskattur er af-
numinn, verður verðlagsskráin óþörf,
en öll gjöld, sem ákveðin eru eftir
landaurum, og búast má við að hverfi
ínnan skamms alveg, skulu reiknast
eftir meðalverði frá síðastliðnum 10
árum. í sambandi við þessa breyt-
ingu eru svo ýms smærri trumvörp,
svo sem unt hreppaskilaþing, laun
hreppstjóra o. s. frv.
Þá kemur skattanefndin fram með
frumvarp um stimpilgjald af öllum
skjölum, sent nokkurt verðmæti hafa.
Er það annaðhvort hækkandi eftir
verðhæð skjalsins, svo sem fyrir at-
salsbrjef og skuldabrjet, eða fast gjald,
fyrir ýms smærri skjöl, svo sem um-
sóknir, leyfisbrjef o. fl.
Þá er breyting á erfðaskattslög-
unum, að erfðaskattur sje i°/o (einn
at hndr.) af arfi, sem fellur til eftir-
lifandi hjóna eða afkomenda, 6% ef
arfur fellur til foreldra eða þeirra niðja,
og 12°/o af öllum öðrum arfi. Arf-
urinn reiknast eftir skyldleika, hvort
sem hann fellur að lögum eða eftir
erfðaskrá.
Aðjlutningsgjald ætlast nefndin til
að verði hækkað nokkuð írá því, sem
það nú er eftir lögum, að tollauk-
anum viðbættum. Þó sje það lækkað
á sykri.
Útjlutningsgjald sje óbreytt.
Um sveitargjöld leggur nefndin það
til, að í sveitarsjóð skuli greiða fast-
eignaskatt, tekjuskatt og eignaskatt
á sama hátt og til landsjóðs, og verða
þá aukaútsvörin því lægri. Fátækra-
tíundir falla niður.
Um sóknargjóld eru það tillögur
nefndarinnar, að öll núverandi prests-
og kirkjugjöld falli niður, en í þeirra
stað komi nefskattur, 1 kr. 50 au.
fyrir hvern fermdan mann til prests
og 75 au. til kirkju.
Hinir föstu skattar eru hrcyfan-
legir og eins hinar síðastnefndu tekjur,
svo að hvorttveggja má hækka og
lækka eftir ástæðum.
Þetta, sem nú var talið, er aðalefn-
ið í tillögum neindarinnar. En um
skoðun hennar á fjárhag landsins og
gjaldþoli landsmanna fórust nefndar-
manni orð á þessa leið:
Netndin liefur fyrst af öllu orðið
að gera sjer grein fyrir því, hverju
væntanleg útgjöld landsjóðs mundu
nema árlega á næstu 10—20 árum.
Hefur hún miðað við skynsamlega
og varlega fjármálastjórn, en verður
þó jafnframt að gera ráð fyrir, að
öll þau verkefni, sem fjárveitingar-
valdið hefur þegar tekið að sjer, verði
rækt áfram með eigi minni áhuga
en nú, og hún álítur eigi heldur rjett
að hindra það, að sum af þessum
verkefnum aukist að umfangi og
kostnaði, nje hitt, að einhver ný
bætist við.
Hjer er þá um tvent að gera:
annaðhvort að gera þegar ráð fyrir
vaxandi fjárþörfum svo ríflega, að
eigi reki sig á, eða þá að haga svo
sköttunum, að sem auðveldast sje að
auka þá eftir vaxandi þörfum, án
breytinga á skattalögunum sjálfum.
Að vísu hefur nefndin einnig at-
hugað það, hvort hægt mundi vera
að spara að verulegum mun gjöld
þau, sem nú hvíla á landsjóði. Það
er fyrir utan verkahring nefndarinn-
ar, að hlutast til um breytingar á
embættaskipun landsins, enda eigi
sýnilegt, að mikið væri unt að spara
á þann hátt á næstu árum. Onnur
útgjöld landsjóðs miða öll að helstu
framfaramálum þjóðarinnar: Efling
atvinnaveganna, samgangna, alþýðu-
fræðslu, vísinda, bókmenta og lista.
Lækkun til drátta á þessum liðum
væri gersamlegt fráhvarf frá' stefnu
þeirri, sem ríkt hefur hjá þjóðinni
í nærfelt 2 áratugi og hefur með ári
hverju orðið ríkari og eindregnari.
Sú stefna er glögg, og virðist hafa
verið og vera enn á þeim rekspöl,
að hún hvorki standi nje falli með
sjerstökum stjórnmálaflokki. Allar
líkur eru til, að henni haldi áfram,
hvaða flokkur sem hefur stjórnarvöld-
in, á meðan gjaldþoli landsmanna er
eigi ofþyngt. Skattanefndin álítur sjer
óskylt, að dæma um þessa stefnu í
sjálfri sjer, heldur einungis að athuga
hana og taka tillit til hennar að því
leyti sem hún hefur komið fram á
undanförnum tíma og líkur eru til að
hún haldi áfram. Að ætla að hindra
mjög stefnu þessa væri sama sem
tilraun til að binda hendur komandi
kynslóða.
Á lækkandi útgjöldum er því ekki
hægt að byggja. En hitt verður að
hafa glögt fyrir augum, að gjaldþol
landsmanna er takmarkað mjög.
Sjávarútvegurinn, sem er annar að-
alatvinnuvegurinn, er valtur í rásinni
ennþá. Og jafnframt er á það að
líta, að sveitafjelög þurfa að nota
allmikið af skattþoli manna til þess
að fullnægja þeim verkefnum, sem
fyrir þeim liggja.
Með þetta fyrir augum, og þá jafn-
framt hitt, að stungið er upp á hreyf-
anlegum sköttum, fer nefndin svo
hóflega í gjalda-áætlunina, að alls
eigi er áætluð svipuð árleg hækkun
gjaldanna því, sem að undanförnu
hefur verið, þar sem gjaldaupphæðin
hefur hækkað um helming á 12 ár-
unum 1893—1904, og sömuleiðis á
8 ára tímabilinu 1901 — 1908.
Utgjalda-áætlun nefndarinnar er á
þessa leið:
I. Kostnaður til æðstu stjórnar Iandsins á
ári 50 þús. kr.
2. Alþingiskostn. og yfirskoðun 66 þús. kr. á fjárhagstíma-
bili, eða á ári 33 ~
3- Dómgæsla og vald-
stjórn IIO —»—
4- Læknaskipun og
heilbrigðismál 140 —»—
5- Póstmál 100 —»—
6. Vegabætur., 160 —»—
7- Gufuskipaferðir 0 1 1
8. Ritsími og talsími 160 —»—
9- Vitar og sjómerki O 1
10. Kirkja og andleg
stjett. 30 —»—
11. Æðri skólar 65 —»—
12. Alþýðutræðsla 120 —»—
13- Vísindi og bók-
mentir 60 —»—
14. Verkleg fyrirtæki.. 170 —»—
15- Skyndilán embætt- ism., eftirlaun og
styrktarfje 70 —»—
16. Til óvissra útgjalda 15 — 1373 þús. kr.
Nú er eftir að gera ráð fyrir fjár-
þörfum til þeirra fyrirtækja, er veitt
er fje til utan fjárlaga, og að sjálf-
sögðu koma fyrir hjer eftir eins og
hingað til, svo sem opinberar bygg-
ingar o. fl. í slíkum lögum er oft
tiltekið, að kostnaðurinn greiðist úr
viðlagasjóði. En sjaldan hefur til
þess komið, að slíks hafi þurft; fje
viðlagasjóðs er ekki handbært í stór-
um stíl árlega og ekki heppilegt að
eyða af honum, ef hjá verður kom-
ist. Þess vegna verður einnig að
ætla fyrir árlegum útgjöldum í þessa
átt, þótt þau verði auðvitað næsta
misjöfn, og stundum máske engin ár
og ár í bili. Sjeu nú til þessa ráð-
gerð 25—30 þús. kr. á ári, þá verð-
ur öll gjaldaáætlunin, að því með-
töldu, um 1,400,000 kr. á ári. Minni
upphæð virðist nefndinni eigi ráð-
legt að leggja til grundvallar.
Nefndin byggir á því, að gagn-
vart þessari gjaldaáætlun sje sett
gætileg tekjwáœtlun. Það hafa kom-
ið fram skiftar skoðanir um það,
hve áætlun alþingis hafi verið gæti-
leg hingað til. En hvað sem því
líður, hefur reynslan orðið sú, að
tekjurnar í heild sinni hafa jafnan
reynst umfram áætlun, meira eða
minna, og sá tekjuauki hefur mætt
tekjuhalla á fjárlögunum, sem oft
hefur verið allmikill, jafnframt fjár-
veitingum utan fjárlaga og ýmsum
óvæntum útgjöldum, og loks skapað
viðlagasjóðinn og peningaforða land-
sjóðs, svo að fjárhagur landsjóðs hef-
ur einlægt haldist í góðu lagi. Tekju-
aukar þessir hafa numið, að frádregn-
um nýjum tekjum og tollaukum, sem
ekki voru teknir á áætlun :
fyrirfjárhagstímab. i89%i 191 þús.kr.
— — 1892/93142-----
1894/95259-----
: — — 1896/97329-----
; — —1898/99188-------------
! — — „— I9°%i 174------
— — 1902/03528-----
—1904/05530-------------
og nú síðastl. fjárhagstímabil lang-
mestu. Sje nú framvegis gerð eigi ó-
gætilegri tekjuáætlun en hingað til,
má vænta þess, að tekjurnar verði
sjaldan undir áætlun, en oftast nokkru
hærri. Nú er framanrituð gjaldaáætlun
svo úr garði gerð, að þótt hún sje
allmjög hærri en gjöld landsjóðs hafa
verið að jafnaði undanfarin ár, þá er
þó í henni gert ráð fyrir tiltölulega
lftilli hækkun á komandi 10—20 árum,
í samanburði við það, sem útgjalda-
hækkunin hefur numið undanfarin 10—
20 ár, og alls eigi gert ráð fyrir neinum
nýmælum, sem mikið fje kosta. Hún
er aðallega miðuð við þetta: allrífleg
útgjöld fyrstu árin, en þegar fram
líða stundir við það, sem komast má
af með, þegar sparast verður haldið
á sökum árferðis, svo sem þá er tekjur
landsjóðs hafa reynst eigi yfir, eða
jafnvel undir, varlegri áætlun. En verði
nú að öllum jafnaði, og þegar vel
lætur í ári og íramsóknarhugur er
mestur, talsverður tekjuauki fram yfir
áætlun, þá getur hann eins og að
undanförnu mætt að allmiklu leyti
fjárþörfum þeim, sem ekki er hægt
að spá fyrir um, eða óvæntar koma.
Ef svo þar að auki er hagað svo
sköttum, að þeir sjeu hreyfanlegir, þá
má telja allvel sjeð fyrir því, að fjár-
hagsáætlunin verði ekki til neins
kyrkings í framfarahug þjóðarinnar í
framtíð.
ísland erlendis.
Hallgr. Sveinsson biskup hefur
um tíma dvalið í Khöfn til lækninga, en
er nú á batavegi.
Bjarni frá Vogi hefur dvalið er-
lendis um hríð. Var hann um tíma í
Svíþjóð og flutti þar fyrirlestra um ís-
land á dönsku. Segja þeir „Huginn“ og
„Ingólfur" frá því, að sænsk blöð hafi
flutt mynd af honum, en hins geta þeir
ekki, sem þó er meira um vert, hver
ummæli fylgja. En Rjarni hefur í sænsk-
um blöðum verið kallaður „framragandi
pólitíkus“ hjer heima, foringi landvarn-
armanna o. s. frv. Þess kvað og vera
þar getið, að hann sje ritstjóri stærsta
pólitiska blaðsins hjer á íslandi og er
það nefnt „Huginn“. Ennfremur kvað
þar vera skýrt frá því, að hann hafi skip-
að nefnd þá, sem nú sitji á rökstólum í
Khöfn til þess að semja um mál íslands
og Danmerkur, og fleira er honum þar
til gildis talið.
Er nú Bjarni allfrægur orðinn með
Svíum og ættu íslendingar, sem við Svía
tala, að staðfesta þetta, en mótmæla því
ekki, því það er landsins sómi, að synir
þess geti sjer góðan orðstír erlendis ,
enda hefur það auðvitað verið tilgangur
Bjarna, er hann sagði þeim þetta, Sví-
unum, að gera sóma íslands sem mest-
an. Erfiðast verður að gæta þess, að
Svíar nái ekki í „Huginn", því ætla má,
að áhugi sá, sem fyrirlestrar Bjarna hafa
vakið í Svíþjóð, verði þess valdandi, að
margir þeirra panti blaðið til þess að
„stúdera“ í því íslenska pólitík, en þá
væri frægð Bjarna þar lokið. Ætti því
enginn að láta blaðið í sænskar hendur
fara, og mætti segja þeim, sem panta
það, að Islendingum þyki svo vænt um
blaðið, að þeir vilji ekkert eintak af því
út úr landinu missa.
Frá Svíþjóð hjelt Bjarni til Khafnar,
sat þar um hríð og tók skatt af Dönum.
Nú er hann kominn til Austfjarða og
væntanlegur heim eftir fáa daga. Sungu
landvarnarmenn í Khöfn hann úr garði'
með þessari gömlu vísu:
„Hann er núna saddur seirn,
sigurkrúnu hristi.
Að þvl búnu heldur heim
hann og frúna kysti".
Landvarnarmaður.
Símskeyti
frá útlöndum.
Khöíii 13. maí 1908: Konungut
lagður á stað í för til Austurríkis.
Kemur aftur í maílok.
Nefndarfrumvarpið símað alt á
morgun. Frestið útkomu blaðanna.
Reykjavik.
Borgarstjórinn var kosinn hjer af
bæjarstjórninni síðastl. fimtudag, og
hlaut Páll sýslumaður Einarsson em-
bættið, með 10 atkv., en Kn. Zim-
sen verktræðingur fjekk 3.
„óðinn“. Aprílblaðið flytur mynd
af Svb. Sveinbjörnssyni tónskáldi í
Edinborg og grein um hann eftir frú
Ástu Einarsson; mynd að Helga Val-
týssyni kennara; 4 myndir af Ingólfs-
líkneski Einars Jónssonar og lýsingu
á því; mynd af besta glímumanni
Reykjavíkur (H. B ); kvæði eftir Þorst.
Gíslason, Þorst. Þ. Þorsteinsson og
Helga Valtýsson.
Bæjarstjórnin. Fundur 4. maí.
Samþ. að vátryggja íbúðarhúsin í
Ártúni.
Samþ. að leggja steinfiögur í gang-