Lögrétta - 30.05.1908, Side 3

LÖGRJETTA.
95
báðir málsaðilar eigi samþykt sam-
hljóða ákvæði um endurskoðun, þá
skyldi kyrt sitja við það sem væri.
En þar sem Danir héldu því fram
í einu hljóði, að þeir gætu með engu
móti gengið að því að hafa sameig-
inlegan konung, nema stjórn utan-
ríkismála og hervarnir væru einn-
ig sameiginlegt mál, þá létu inir
íslensku nefndarmenn, að ein-
um undanteknum, niður falla þá
kröfu, að þessum málum yrði upp
sagt, og urðu menn þá ásáttir um,
að orða greinina eins og gert er hér
að framan.
Meðundirskrifaður H. Matzen er
samþykkur framanskráðri tillögu að
því áskildu, að komið verði á þeim
breytingum ástjórnarskrá Danmerk-
urríkis, sem óhjákvæmilega kunna
af henni að leiða.
Kaupmannahöfn 14. Maí 1908.
J. C. Christensen. H. Hafstein.
N. Andersen. Lárus H. Bjarnason. Goos.
H. N. Hansen. N. Hansen.
Jóh. Jóhannesson. Niels Jóhansen.
Steingr. Jónsson. P. Knudsen.
Christopher Krabbe. Madsen-Mggdal.
Jón Magnússon. H. Matzcn.
N. Neergaard. Anders Nielsen.
Stefán Stefánsson. .4. Thomsen.
Undirskrifaður telur ekki laga-
uppkast, það sem tilgreint er í nefnd-
arálitinu.til þess fallið að verða að
lögum, nema upp í það séu tek-
nar breytingatillögur þær.sem ég bar
upp 3. Maí. Ég leyfi mér því að
vísa til þessara breytingatillagna og
ástæðna þeirra sem þeim fylgdu,
sbr. XX. skjal meðal fylgiskjalanna.
Skúli Thoroddsen.
Norsk rödd
um sambandslagafrumvarpið.
Eitthvert helsta blaðið í Krist-
janíu, »Verdens Gang«, flytur 16. þ.
m. ritstjórnargrein, sem byrjar svo:
»Allir Norðmenn munu innilega
og lijartanlega óska íslandi til
hamingju með það, á hve fagran
liátt og fullnægjandi nú er stung-
ið upp á að koma fyrir málum
þess og Danmerkur og tryggja sjálf-
stæði og sjerræði liinnar íslensku
þjóðar, og sömuleiðis dönsku þjóð-
inni með þá göfugmannlegu, vit-
urlegu og framsýnu stjórnmála-
stefnu, sem nii kemur fram í við-
skiftum hennar við ísland«.
Síðan minnist blaðið stuttlega
á sögu íslands frá fornold, einangr-
un þess og vöntun á efnalegum
framförum.
»En nú er stundin komin«, segir
það svo. »Starfsdugurinn forni er
aftur að vakna. Síðustu áratug-
ina hefur hann einkum komið fram
í stjórnmálahreyfmgunni, er haft
hefur það markmið, að helja ís-
land á ný til jafnræðis við önnur
Norðurlönd. Og nú virðist þessu
takmarki náð.
En þá væntum við, að kröftun-
um verði sem best beint að því,
sem nú er í mestri vanrækt, en
það eru verklegar framkvæmdir.
Við Norðmenn höfum átt dálítinn
þátt í, að vekja skilning íslend-
inga á því, að eyjan þeirra sje bet-
ur löguð til nútísku atvinnurekst-
urs og eigi íleiri framfaraskilyrði
en þeir lengi hjeldu. Við erum og
sannfærðir um, að þjóðin sjálf hef-
ur bæði hæfileika og dug til að
hefjast handa. En þá ósk látum
við fylgja, og það í fullri alvöru,
að hin forna menning bíði enga
hnekki við hin vaxandi viðskifti
út á við, heldur að hún þvert á
móti eignist nýtt afl til frumlegs
þroska og frjófgunar, er einnig nái
til norsks og norræns menningar-
lífs«.
Blaðið „Politiken“
Og
Sambandslagafrumvarpið.
»Politiken« er, sem kunnugt er,
málgagn»radikala« ílokksins í Dan-
mörku. Hún segir í ritstjórnargrein
15. þ. m. um sambandslagafrum-
varpið meðal annars, að það fari
mjög langt, því það gerbreyti nú-
verandi ásigkomulagi. Blaðið ber
svo saman rjettarstöðu íslands eftir
stöðulögunum frá 1871 og eftir
þessu frumvarpi, og sýnir mismun-
inn. Um ágreiningsatkvæði Skúla
Thoroddsens, það, að sambandið
verði konungssamband eitt, segir
blaðið, að allir dönsku nefndar-
mennirnir hafi einróma vísað þeirri
hugsun á bug.
»Og sjálfsagt hefur sú skoðun
þeirra alment fylgi í Danmörku«,
segir blaðið. »Persónusamband er
fyrirkomulag, sem ekki á við á
vorum tímum. Ef tvö lönd geta
ekki komið sjer saman um að hafa
annað sameiginlegt en konungs-
ættina, þá geta þau eiginlega ekki
komið sjer saman um neitt sam-
band. Sameiginlegur konungur, án
annara sambandsliða, á ekki heima
i hugmynd nútímans um konung
og konungsveldi. Ekkert samband
er betra en samband, sem ekki er
annað en nafnið tómt«.
»Vjer hefðum«, segir blaðið, »frá
voru sjónarmiði, kosið, að sameig-
inlegur fæðingjarjettur hefði verið
fastur liður í grundvelli ríkjasam-
bandsins«. En ekki segir það, að
þetta ákvæði muni þó mæta neinni
mótstöðu hjá Dönum. Síst þar
sem vænta megi, að hið fullkomna
frelsi og sjálfstæði, sem íslendingar
fái með hinu nýja fyrirkomulagi,
verði til þess, að þeir kæri sig ekki
um að losa frekara en orðið sje
um sambandið, þar sem það sje
til hagsmuna fyrir báðar þjóðirnar.
Blaðið telur sjálfsagt, að frum-
varpið verði samþykt af löggjafar-
þingum beggja landanna, þar sem
það haíi náð svo miklu fylgi í
nefndinni. »Dagurinn í gær er þá
merkisdagur í sambandssögu ís-
lands og Danmerkur, og einkum
þó fyrir ísland. Hin fullkomna
viðurkenning á sjálfræði íslensku
þjóðarinnar og virðingin fyrir þjóð-
ernisrjettinum, sem eru grundvöllur
frumvarpsins, bera vitni um, að
Danmörk talar eigi að eins máli
þjóðernisrjettarins þegar liún lítur
í suður, heldur fylgir hún í fram-
kvæmdinni skoðunum sínum, þegar
hún snýr sjer til norðurs. Þó ráða-
gerð Skúla Thoroddsens, uin per-
sónusamband, þegar fram líða
stundir, mætti mótstöðu jafnt frá
okkar flokki sem öðrum, þá er það
í fullu samræmi við þetta. Danska
krafan um, að einhver lítils háttar
fjelagsskapur sje skilyrði fyrir ríkja-
sambandinu, þýðir ekki annað en
það, að með minni íjelagsskap en
þetta geti þjóðirnar ekki haldið
saman. En hvort þær vilji lifa í
þessu sambandi eða ekki, skal þeim
ætíð frjálst að velja uin«.
Að svo mæltu óskar blaðið ís-
landi til hamingju með hið nýja
fyrirkomulag.
Skattanejniin.
Um sveitargjöld.
Um þau fórust skattanefndarmann-
inum orð eitthvað á þessa leið:
Fátækratíundin af fasteign og lausa-
fje er eini fasti skatturinn, fyrir utan
hundaskattinn, sem nú er greiddur í
sveitarsjóð. Eftir reikningum frá 1902
—1903er upphæð tíundarinnar 22,411
kr., en upphæð aukaútsvara eftir nið-
urjöfnun 241,180 kr. Fasti skattur-
inn er ekki */io á móts við niður-
jöfnunargjaldið. Og hann fer fram-
vegis minkandi í hlutfalli við það,
þ. e. a< s. tíundin stendur að miklu
leyti í stað, en niðurjöfnunargjaldið
hækkar. Þetta er óheppilegt, því
niðurjöfnunin er miklum vandkvæð-
um bundin. Fyrst og fremst hljóta
mennirnir, sem hana hafa á hendi,
að vera misjafnlega vandvirkir og
samviskusamir. Par næst eru skoð-
anir mismunandi á því, hvað helst
beri að leggja til grundvallar fyrir
gjaldaálögunum. Loks þarf til þess
mjög svo náinn og víðtækan kunnug-
leik, að niðurjöfnun eftir efnum og
ástæðum, sem ekki er neinum regl-
um og takmörkum bundin, fari jafnan
vel úr hendi.
Þó ekki verði hjá því komist, að
halda niðurjöfnuninni að einhverju
leyti, þá er óhagkvæmt að hún sje
nær eina leiðin til þess að afla sveit-
arsjóðunum aukinna tekná. En fyrir-
sjáanlegt, að útgjöld sveitarsjóða og
sýslusjóða fara vaxandi, meðal ann-
ars vegna byrða, sem á þá eru lagðir
með lögum, svo sem til fræðslumála,
vega o. fl.
Þá uppástungu, að veita sýslu-
nefndum heimild til að leggja tolla
á aðfluttar vörur í viðbót við toll-
gjöld til landsjóðs, taldi nefndin ó-
hagkvæma, og þótti varla geta verið
um annað að ræða, en beina skatta.
Rjettast væri þá að haga þeim á
sama hátt og landsjóðssköttunum.
Með því móti er síst hætt við und-
anbrögðum um sveitargjöld, vegna
kunnugleika innsveitarmanna ogsakir
þess, að allur undandráttur einstakra
manna kemur þá fram við samsveit-
unga þeirra í auknum gjöldum. Þetta
á þó einkum við eignaskattinn og
tekjuskattinn, sem lagðir eru á eftir
framtali. Um fasteignaskattinn er
öðru máli að gegna. En gildar á-
stæður eru líka til þess, að láta sveit-
arsjóði hafa beinar tekjur af öllum
fasteignum, sem liggja í hrepnum.
övo getur staðið á,. að margarjarðir
í sama hreppi sjeu eign utansveitar-
manna, er byggi þær fjelausum mönn-
um, sem ekki geta borið nema lítið
aukaútsvar, og er þetta þá nauðsyn-
legt til þess að tryggja fjárhagslegt
sjálfstæði þeirra hreppa.
Að því er snertir tekjur sýslusjóða,
þykir nefndipni rjett að halda því
fyrirkomulagi, sem nú er, að láta þau
gjöld greiðast úr hreppssjóðum eftir
árlegri niðurjöfnun sýslunefnda. En
reglum fyrir þeirri niðurjöfnun þarf
auðvitað að breyta í samræmi við
þá tekjustofna, sem gjöldin leggjast á.
Um gjöld til prests og kirkju.
Þau taldi nefndarmaður yfirleitt
óþarflega margbrotin. Um sum er
þar á ofan töluverð rjettaróvissa, og
mörg koma miður rjettlátlega niður.
Gjöld þessi hafa lengi verið óvinsæl,
og furða, að þau skuli hafa haldist
óbreytt alt til þessa.
Nefndin telur sjálfsagt að breyta
þessum gjöldum, og sjálfgefið, í hvaða
stefnu sú breyting eigi að ganga. Þar
sem trúin, og þá einnig hver sá fje-
lagsskapur er menn bindast til þess
að fullnægja trúarþörf sinni, er persónu-
legt mál, þá er það og eðlilegt, að
fjárframlög, er slikur fjelagsskapur
hefur í för með sjer, hvíli á sama
grundvelli. Samkvæmt því leggur
nefndin til, að í staðinn fyrir núver-
andi sóknartekjur presta, að undan-
skilinni borgun fyrir aukaverk, sje
leitt í lög persónugjald, er hvíli jafnt
á öllum fermdum sóknarmönnum
innan þjóðkirkjunnar, og sömuleiðis
sjeu öll núverandi kirkjugjöld sam-
einuð í eitt gjald, er komi jafnt niður
á alla fermda safnaðarlimi í hverri
kirkjusókn.
Sóknartekjur presta telur nefndin
vera alls nú um 75 þús. kr., en
fermda menn innan þjóðkirkjunnar
um 50 þús. Kemur þá kr. 1,50 á
hvern fermdan mann. En sóknar-
tekjur kirknanna allra telur nefndin
38 þús. kr., og lætur þá nærri, að
núverandi gjöld til kirkna samsvari
75 aurum á hvern fermdan safnaðar-
lim að meðaltali. En auðvitað verða
hlutföllin milli tekjuupphæðarinnar og
manntalsins mismunandi í einstökum
sóknum. Mundu því kirkjutekjurnar
verða meiri en nú í fjölbygðum sókn-
um, einkum við sjávarsíðuna, en aftur
á móti minni í fámennum sóknum
til sveita. Því virðist óhjákvæmilegt,
að gjaldið sje færanlegt, eða þá þegar
í stað ákveðið mismunandi í kirju-
sóknunum.
ísland ^rlendis.
Norsk bók um ísland. Hans
Reynolds, norskur maður, sem ferð-
aðist fyrir fám árurn hjer á landi,
hefur nú gefið út dálitla ferðábók,
sem hann kallar i>Island, hos gam-
melt norsk folk«. Hann ritar mjög
hlýlega í vorn garð, enda skoðar
hann oss norska. Hann er gramur
yfir því, að ísland fylgdi eigi með
Noregi, er Kielarfriðurinn var gerður.
Hann getur þess, að Norðmenn
áttu engan þátt í þeim friði, og hafa
ekki viðurkent hann. Vill hann, eins
og fleiri góðir Norðmenn, að ísland
skilji við Danaveldi og komi undir
Noreg. Minnir hann á það, sem eitt
at helstu blöðunum í Kristjaníu sagði
1905, að „það væri takmark, sem
aldrei mætti augum af líta, að sam-
eina aftur Færeyjar, ísland og Græn-
land við Noreg".
Skyldi það verða nokkur ávinn-
ingur fyrir ísland, að Norðmenn ættu
að gæta hjer fiskiveiða í landhelgi
og mættu fiska sjálfir hjer inni á
fjörðum og við strendur landsins í
í landhelgi? a.
Kennaraháskólinn í Kaupmanua-
höfn. Ókeypis árskenslu á kennara-
háskóla ríkisins hafa nýlega fengið 4
íslendingar frá 1. september í ár.
1. Ungfrú Ingibjörg Sigurðardóttir
kenslukona við barnaskólann í Reykja-
vík ásamt 350-f~5o kr. styrk.
2. Sigurður Þorvaldsson fyrv. kenn-
ari við lýðháskólann á Hvítárbakka
ásamt 350—(—35 kr. styrk.
3. Konráð Erlendsson ásamt 30Ö
-þ-20 kr. styrk.
4. Bj'órn Jakobsson, kenslu í leik-
fimi ásamt 300-)-io kr. Bæði Konráð
og Björn hafa gengið tvo undanfar-
andi vetur á æðri lýðháskólann í
Askov.
Prófessor Hans Olrik, forstöðu-
maður kennaraháskólans íKaupmanna-