Lögrétta - 17.06.1908, Blaðsíða 2

110
L0GRJETTA.
Lögrjetta kemur á út hverjum miö-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð als á ári. Verð: 3 kr. árg.
á íslandi, erlendis 4 kr. Gjalddagi 1. júlí.
Skrifstofa opin kl. 10*/*—11 árd. og kl.
3—4 síðd. á hverjum virkum degi.
Innheimtu og afgreiðslu annast Arinbj.
Sveinbjarnarson, Laugaveg «.
Undirtektírnar.
Óhætt er að fullyrða það, að sam-
bandslagafrumvarpinu eykst fylgi eft-
ir því sem menn kynna sjer það bet-
ur og hugsa um það. Óánægjuald-
an, sem breiddist yfir landið hjeðan
frá Reykjavík, frá Akureyri og Seyð-
isfirði, með fyrstu frjettunum, hún
lækkar og lækkar. Hjer í Reykja-
vík hallast fjöldi bæði Landvarnar-
manna og Þjóðræðismanna að frum-
varpinu. Heimastjórnarmenn munu
nær undantekningarlaust vera með
með því. Líkar eru frjettirnar af
Akureyri, og frá undirtektunum í
Eyjafirði, á þingmálafundum ráðherra
þar, er sagt í síðasta blaði. Frá
Seyðisfirði eru frjettirnar enn óljósar.
Þar hafði Jóhannes sýslumaður hald-
ið fjölmennan fund nú um síðastl.
helgi, en enga ályktun átt að taka
þar. Þegar flestir voru af fundi
gengnir og komið var fram á miðja
nótt, hafði þó einhver af mótstöðu-
mönnum frumvarpsins komið fram
með tillögu gegn því og fengið hana
samþykta með rúmum 30 atkvæð-
um. En slíkt er lítið að marka. Því
mótstöðumenn frumvarpsins einir
munu hafa verið fengnir til að bíða,
til þess að koma tram tillögunni. Og
þar sem ekki eru þó greidd nema
rúm 30 atkv. móti frumvarpinu, þá
bendir það á, að Seyðfirðingar sjeu
farnir að átta sig.
Um Jón í Múla má geta þess, af
því að andstæðingablöðin hafa hróp-
að hátt um það, að hann væri móti
frumvarpinu, að þetta er ekki satt.
Hann hefur þvert á móti lýst yfir,
að hann væri frumvarpinu fylgjandi,
og byði sig ekki fram til þings öðru-
vísi en til fylgis við það.
Á ísafirði hjelt ráðherra fund á
suðuleið frá Eyjafirði, nú rjett fyrir
helgina. Síra Sigurður í Vigur hafði
talað þar móti frumvarpinu, en »stóð
einn uppi« má um hann segja
með sama rjetti og „ísaf.“ segir það
um Stefán bróður hans á „Skjald-
borgar"-fundinum á Akureyri, því
enginn annar mælti á móti og álykt-
un var engin tekin.
Um fleiri almenna fundi, sem mark
sje á takandi, er ekki kunnugt enn,
enda eru blöðin með fyrstu greinun-
um um frumvarpið nú fyrst að dreif-
ast út um landið. Á einum fundi í
Dalasýslu, sem sóttur var úr einum
hreppi og haldinn áður en frumvarp-
ið var orðið þar alment kunnugt,
halði verið samþykt ályktun gegn
því, og eins hefur verið gert á flokks-
fundi stjórnarandstæðinga í Hafnar-
firði, sem blöð þeirra segja nú mikið
af, en aðrir segja verið hafa fárrenn-
an og ómerkilegan mjög.
Um vestmanneyjar er það víst, að
þar er mikill meiri hluti kjósenda
frumvarpinu fylgjandi.
Og um ýmsa rnerka menn hing-
að og þangað um land, sem verið
hafa áður í andstæðingaflokki stjórn-
arinnar, er það einnig víst, að þeir
eru frumvarpinu fylgjandi. Svo er um
Sigurð sýslumann í Arnarholti, sem
hjer er nú staddur.
Einar Arnórsson lögfræðingur, sem
verið hefur í Landvarnarflokknum og
er annar höfundur bókarinnar um
»Rfkisrjettindi Íslands«,ritarí „Reykja-
vík“ í gær ágæta vörn gegn and-
mælendum frumvarpsins, langa grein
og mjög ítarlega.
Loks má geta þess, að einn af
fremstu andófsmönnunum hjer í R,-
vík, og þeirra besti maður, skrifaði
nýlega kunningja sínum í öðru kjör-
dæmi, að því betur sem hann hugs-
aði um frumvarpið, þess meir eydd-
ust efasemdir sínar og hann hallað-
ist meir og meir að því.
Of mikil kurteisi.
Það er nýtt, að bera þurfi Isafold
gömlu á brýn of mikla kurteisi við
andstæðinga sína. En nú er þó svo
komið, að gera má þetta með nokkrum
rjetti.
Margir muna, með hverjum yndis-
þokka maddaman hneigði sig fyrir
sambandslaga-nefndarmönnunum, er
hún bauð þá velkomna í barnaskóla-
portinu hjerna um kvöldið. Hún þakk-
aði þeim hátíðlega starf þeirra, flutti
þeim feitsmjöttuð fagurmæli og ljet
lið sitt hrópa fyrir þeim margfalt
„húrra“ í áheyrn fjölda manna „undir
beru lofti'*.
En svo fræðir hún menn rjett á
eftir á því, hvað mennirnir hafi verið
að gera ytra: Þeir hafi verið að smíða
| vjelafjötur á þjóð sína, nýjan Gleipni,
sem þeir ætli að ginna hana í, svo
að hún verði bundin um aldur og æfi
og ofurseld óvinum sínum.
Þetta hafa þeir þá, að hennar dómi,
verið að vinna. En samt þakkar hún
þeim og býður þá velkomna heim.
Er það ekki of mikil kurteisi?
Þingmenskuframboð.
Þau eru ekki fram komin opinber-
Iega mörg ennþá, svo kunnugt sje.
Þó er það nú víst, að tveir nýir
menn bjóða sig fram í Dalasýslu.
Björn sýslumaður, sem verið hefur
þingmaður Dalamanna, býður sig ekki
frain.
Þessir tveir nýju menn eru Ásgeir
Torfason efnafræðingur og Bjarni Jóns-
son frá Vogi. Ásgeir býður sig tram
til fylgdar við sambandslagatrum-
varpið, en Bjarni á móti þvf. Báðir
eru þeir ættaðir þaðan úr sýslunni.
Ásgeir er sonur Torfa skólastjóra í
Ólafsdal og er án efa efni í góðan
þingmann.
Fjóra fundi hjeldu þeir þar vestra
fyrir skömmu og iætur ísafold mjög
vel af þeim. En gæta skyldi hún þess
vel, hvort sögur þær, sem henni hafa
borist þaðan að vestan, sjeu ekki
keimlíkar sænsku sögunum um „Hug-
in“ hinn mikla og stórpólitiska og
fleirum samskonar, sem út komu hjá
Svíum í vor. Og illa þekkir hún sína
menn, ef hún hyggur að þessum auk-
ist mjög fylgi við langdvalir þar vestra.
En ekki er henni of gott að „lifa í
voninni". — Við hinir „spyrjum að
leikslokum".
Tveir eru og komnir á kreik í Borg-
arfjarðarsýslu, Kr. Jónsson háyfirdóm-
ari og Björn búfræðingur í Grafholti,
gamall þingmaður Borgfirðinga. Þór-
hallur prófessor Bjarnarson býður sig
nú ekki fram. Björn mun fylgja sam-
bandslagafrumvarpinu, en háyfirdóm-
arinn vill breyta því eitthvað. Sjálf-
sagt hefur honum verið tekið vel og
kurteislega á fundum þar uppfrá og
koma líklega út frásagnir af þvf í
ísafold í dag. En Björn bóndi er tylg-
inn sjer og í góðu áliti hjá bændum,
svo að ekki er vert fyrir ísaf. að
dæma háyfirdómaranum Borgarfjörð-
inn strax, eins og Bjarna Dalina.
Jóh. Ólafsson hefur lýst yfir því í
„Vestra", að hann bjóði sig fram til
endurkosningar í Vestur-ísafjarðar-
sýslu.
í Árnessýslu hafa boðið sig fram
Hannes Þorsteinsson ritstj. og Sig.
Sigurðsson búfr. og kvatt til funda á
5 stöðum nú um mánaðamótin næstu.
En sjálfsagt eiga Árnesingar bráð-
lega kost á fleiri þingmannaefnum.
Þjóðernismálefni.
Það væri mjög áríðandi, að á þess-
um tímum, er þjóð vorri er það svo
mikið áhugamál að tryggja frelsi sitt
og þjóðrjettindi, og raunar á hverjum
tíma sem er, forðaðist hver íslend-
ingur að sýna nokkur merki þess, að
hann meti sitt eigið þjóðerni minna
en útlenda háttu. Að vísu er sjálf-
sagt að taka upp eftir útlendum
þjóðum alt það, sem til sannra fram-
fara horfir, ef færi er á því. En eins
sjálfsagt ætti hitt líka að vera: að
taka sjer strangan vara fyrir því, að
apa eftir öðrum þjóðum í hugsunar-
leysi það, sem oss er ekki til neinna
nota, og því heldur, ef það er ófegri
siður en sá þjóðsiður, sem fyrir er
hjá oss. Því ekki má búast við, að
alt sje fegra og eftirbreytnisverðara
hjá stórum þjóðum en smáum. Ekki
skal gleymt að kannast við það, að
fyrir íslenskan mann, sem dvelur í
útlöndum, getur verið óþægilegt að
fylgja íslenskum venjum í öllu. Meira
að segja: Það er kurteisisskylda við
þjóðina, sem maður dvelur hjá, að
fylgja þjóðsiðum hennar, meðan maður
er þar. En hverfi hann heim aftur,
er sem hann gangi undir nokkurs-
konar próf, hvort hann ann sínu þjóð-
erni jafnrjettis við hið útlenda eða
ekki. Meti hann sitt þjóðerni minna,
heldur hann hjer heima þeim afbrigð-
um, sem hann tók upp erlendis. En
vilji hann láta sitt þjóðerni njóta jafn-
rjettis, leggur hann þau afbrigði frá
sjer með ferðafötunum. Þó maður t.
d. taki sjer viðurnefni (»œttartiafni)
á meðan hann ðvelur erlendis, til þess
að fylgja almennri venju þar, þá ber
honum að leggja það niður aftur, er
heim kemur, — eða að minsta kosti
viðhafa það ekki nema gagnvart er-
lendum (t. a. m. kunningjum sínum).
Annars misbýður hann íslensku þjóð-
erni. Því ættanöfnin, sem hjer hafa
komist á, misbjóða þjóðerni voru og
máli. Sönnunin fyrir því liggur í aug-
um uþpi: Því að ekki eitt emasta
þeirra hefur íslenska mynd. Og þó
íslensk manna-, bæja- eða sveitanöfn
sjeu lögð til grundvallar, þá verður
æfinlega að limlesta þau og afskræma
til þess að þau fái útlent snið. Samt
var þetta nú fyrirgefanlegt fyrri mönn-
um, sem uppi voru áður en þjóðernis-
tilfinningin var vöknuð. Og líka er
það afsakanlegt, þóafkomendurþeirra,
sem eru „fæddir með þessum ósköp-
um“, láti þar við sitja. En þess lofs-
verðari eru þeir, þegar þeir hrista
þetta ok af sjer og vilja ekki líða
það, að nafn föðursins sje skilið frá
naini sínu og haft í „skammakrókn-
uux“. En með hverju á að afsaka
það, að nú, einmitt meðan á frelsis-
baráttunni stendur, skuli nokkrir ís-
lenskir menn taka slíkt upp: mis-
þyrma þannig móðurmáli sínu og ó-
virða eitt hið fegursta og fornhelg-
asta þjóðerniseinkenni þjóðar vorrar?
Því mun vart verða neitað, að í þessu
efni stendur hin íslenska þjóðvenja
framar en venja hinna þjóðanna: Hún
hefur ekki einungis frumleikann, heldur
og fegurðina, einfaldleikann og sann-
leikann til síns ágætis. Og oss mætti
vera því sárara um hana, sem vor
litla þjóð er, svo að jeg viti, hin eina
af siðuðum þjóðum, sem í þessu efni
hefur staðið af sjer þennan spilling-
arstraum. Eða mun það ekki hafa
leitt af spillingu, er aðals- og torn-
höfðingjaættirnar fundu upp á því,
að aðgreina sig hverja frá annari me5
ættanöfnum, bæði vegna innbyrðis
fjandskapar og jafnframt til að geta
skilgreint rjettindi hverrar slíkrar ættar
til að kúga áveðinn hluta alþýðunnar,
— og að hugsunarlausri alþýðu þótti
fremd í að taka þetta upp eftir kúg-
urum sínum? Hjá oss hefur það farið
saman, að vjer höfum ekki tekið upp
ættanötn og vjer höfum ekki þurft
að lúta viðvarandi áðalsættakúgun.
Og væru ættanöfn eigi fyrir löngu
komin í venju hjá þeim mentaþjóð-
um, sem lengst eru kpmnar, þá mundu
þær víst ekki taka þau upp nú —
þannig löguð sem þau eru. Þær gætu
vel tekið upp kenningarnöfn fyrir ein-
staklinga, — því í borgalífinu er ekki
hægt að aðgreina samnefnda menn
rneð heimilisfangi þeirra, — en slík
kenningarnöfn yrðu óefað bundin við
þersónurnar en ekki við œttirnar. Því
þó persónuleg kenningarnöfn geti
verið leiðbeinandi, þá hljóta ættgeng
auknefni að vera villandi, og það því
meir sem lengra líður og ættfólkið
fjölgar.
Verst fara þó ættanöfnin með kven-
tólkið. Þar er rjettur þess ekki hár.
Það þykir sjálfsagt, að stúlka, sem
giftist manni með ættarnafni, gangi
síðan undir því og fylgi honum líkt
og „núll“ fylgir tölustaf, hafandi ekki
svo mikið sjálfstæði, að hún megi
kenna sig við föður sinn, eða telja
sig til sinnar sönnu ættar. Og þetta
er án efa ástæðan, sem Englendingar
o. fl. byggja á, er þeir neita því, að
kvenmaður sje persóna! Hvernig líst
kvenþjóð vorri á þetta? Virðist henni,
að það komi vel heim við jafnrjettis-
hugmyndina?
Þó er ein tegund ættarnafna bdg-
bornust þeirra allra, því hún er skoð-
uð frá íslensku sjónarmiði blátt áfram
hneikslanleg. Það er, þá er kona
hefur viðurnefni, sem endar á son.
Og þetta kvað vera að ágerast í höf-
uðborg landsins! Þótti mörgum hugs-
andi mönnum, er lásu kvenrjettinda-
kröfuna í blöðunum, bæði sorglegt
og hæðilegt að sjá svo mörg af nöfn-
unum undir henni með þessu karl-
komi („hermaphrodit") einkenni. Út
í það atriði skal samt ekki farið hjer.
Það er ekki heppilegt blaðaefni og
fólk ætti að forðast að bera þau nöfn,
sem vekja þá liugmynd.
En hjer er „meira blóð í kúnni".
Það leyndi sjer ekki, að menn voru
hræddir um, að þessar undirskriftir