Lögrétta - 22.07.1908, Síða 1

LOGRJETTA
Ritstj óri:
ÞORSTEINN GÍSLASON, Pingholtsstræti 17.
M 33.
Reykjavík 22. jiílí 1908.
III. árg.
HaFNARSTR' 1718 19 20 21-22-KOLAS 12- LÆKJART I
• REYKJAV5K •
5 aura
kostar efnið í 1 bolla af ágætu
súkkulaði nú orðið.
Það er þægilegt, ef gesti ber ó-
vænt að, að þurfa ekki að senda
í allar áttir til þess að útvega
mjólk, og ef hún þá fæst, þá er
hún ef til vill súr. Nú þarf ekki ann-
að en að taka einn 10 au. böggul,
hræra hann út í vatni og bregða
yfir eld, þá eru tilbúnir 2 bollar
af mjög bragðgóðu súkkulaði.
Auðvitað fást þessir böglar hvergi
nema í
Arinbj. Sveinbjarnarsonar
hetur til sölu:
Ljóðabækur.
Söngbækur.
Fræðslubækur.
Sögubækur.
Barnabækur.
Pappír og ritföng af ýmsum tegundum
með ágætu verði.
io aura brjefsefnin góðu o. fl.
Brjef til Borgfirðinga.
Á fundunum í Borgarfjarðarsýslu,
9.—12. f. m., tók jeg lítt þátt í um-
ræðum utn sambandsmálið, sökum
þess að jeg hafði eigi getað kynt
mjer gögn málsins (nefndargerðimar)
nægilega og var auk þess mikið las-
inn. Fundaboðið, — er var með smá-
letri og smeygt innan um skipafregnir
og annað skran í ísaf., — hafði jeg
og eigi sjeð fyr en 7. júní, er mjer
var bent á það (Kr. J. sýndi mjer
þá kurteisi).
Nú hef jég ritað nokkrum kunn-
ingjum mínum í Borgfjs. eftirfarandi
brjef og um leið sent þeim ritg. Jóns
Jenssonar og Jóns Jónssonar sagn-
fræðings. Brjefið bið jeg „Lögrjettu"
að birta. Geta menn þá borið það
saman við orð þau, er jeg hef talað
um málið, — og andþófsblöðin losast
við að snapa það tippi eða rangfæra
•efni þess:
„Þá er jeg ljeðist máls á því að
taka við kosningu í Borgfjs. næst,
var það einkum sökum þess, að jeg
gerði mjer von um að geta unnið
eitthvert gagn á þingi í innanlands-
málum. Atvinnumál og fjárhagsbætur
alþýðu eru mitt áhugamál, og á hverju
þingi má í ýmsu koma við að hlynna
að slíku.
Sambandsmálið var þá ókomið frá
nefndinni. Jeg hef ætíð verið frekur í
sjálfstæðiskröfunum, og aðallega þess
vegna dró jeg mig í hlje 1902, því
jeg vildi eigi vera með að lögleiða
ríkisráðsákvæðið, eins og þá var
heimtað.
Af fundunum í Borgfjs., í f. mán.,
vissi jeg eigi fyr en daginn áður en
jeg varð að fara uppeftir — fór til
að láta sjá mig, þótt vesall væri og
varla ferðafær —; hafði mjer þá eigi
veitst tækifæri nje unnist tími til að
setja mig rækilega inn í sambands-
málið; aðeins borið saman textana
og frumvörp nefndarmanna. Síðan hef
jeg lesið alt, sem yfir hef komist
um málið, og vigtað saman, einnig
rætt við einn nefndarmanna, sem jeg
sjerstakl. þekki, einlægan og góðan
dreng (J. M.). Alt þetta hefur styrkt
mig í þeirri trú, að frumvarpinu megi
ekki hafna, þótt einstök atriði væru
æskilegri á annan hátt.
Af ritgerðum um þetta efni tel jeg
þær eftir Jónana, er hjer með fylgja,
sjerstaklega ábyggilegar. Tortrygni
kemst þar eigi að. Þeir hafa báðir
verið í mótflokki stjórnarinnar, eins
og fleiri góðir menn, er ekki láta það
hafa áhrif á skoðun sína á þessu máli.
— Jeg felli mig hjer, eins og fyr, við
rjettarstöðuskoðun Jóns Jenssonar.
Þeir heiðraðir kjósendur í Borgfjs.,
er vilja greiða mjer atkvæði IO. sept.
næstk., mega því búast við, að jeg
reyni eftir mætti að styðja efling at-
vinnuveganna, ef á þing kæmi, ein-
kum bætur á viðskiftaástandinu og
aðrar hagsbætur almennings (sbr. fyr-
irlestra mína í vetur), og að jeg muni
ekki spyrna móti rjettarbótum þeim,
sem frumvarp millilandanefndarinnar
gefur von um að land vort geti öðl-
ast“.
Grafarholti, 17. júlí 1908.
Bj'órn Bjarnarson.
F erðabrjef.
Lundúnum 9. júlí 1908.
Það er algeng skoðun, að ekkert
sje auðveldara en að rita ferðapistla,
en sú skoðun er röng, að minsta
kosti ef rithöfundur á í hlut. Sjáið
Þingvallabrjef Jónasar, eitthvert hið
besta ferðabrjef, sem til er í nokkr-
um bókmentum. Jeg veit að margir
halda, að það sje til orðið eins og
vanalegt sendibrjef. En hvernig það
skapast og skýrist í huga höfundar-
ins sýna mjög greinilega frumdrætt-
irnir að þessu brjefi, sem eitt af vor-
um yngstu og efnilegustu skáldum
ljet prenta í „Huginn" í vetur. Þeg-
ar Jónas hripar fyrst niður brjefið, er
hugur hans svo í uppnámi, að hann
man ekki eftir því að tvær eru kvarn-
irnar í þorskkindinni. Fróðlegt fyrir
eftirtektarsaman lesanda. En ekki
stoðar að halda áfram þessa leið.
Örðugleikinn á að rita ferðabrjef
er ekki sá, að ekki sje nóg til að
rita, heldur hitt, að semja það, og að
vera í því skapi, sem þarf til að skrifa
það sem menn sjeu ekki alt of ófús-
ir á að senda burt, einmitt þegar
tóm er til að skrifa.
Jeg hef núna síðustu vikurnar átt
tal við 3 enska merkismenn, jarð-
fræðinginn Sir Archibald Geikie,
rithöfundinn H. G. Wells og
Avebury lávarð. Við alla barst ís-
land f tal, eins og gefur að skilja.
Ætla jeg ekki að segja neitt af við-
ræðu okkar sir. Archibalds, því hún
snerist helst að jarðfræði íslands og
svo enskum vísindum. Sýndi Sir
Archibald mjer húsakynni vísinda-
fjelagsins (Royal Society) í Burling-
tonhöllinni og ýmsa minjagripi. Er
nú eðlisfræðingurinn frægi, Rayligh
lávarður, forseti fjelagsins, en Sir
Archibald Geikie skrifari.
Fáa menn hefur mjer þótt eins
mikið varið í að hitta og H.
G. Wells; langar mig til að segja
um hann og verk hans meira en nokk-
ur kostur er að rita nú. Herbert Wells
var lærisveinn Huxleys og tók kenn-
arapróf í náttúrufræði með ágætis-
einkunn, en gerðist síðan rithöfundur.
Fyrstu rit hans voru þó kenslubæk-
ur í náttúrufræði (líffræði, dýrafræði),
sem mikið þótti til koma og oft hafa
komið út, en síðar hefur hann ritað
allmargar skáldsögur, og þó einnig
ýmsar „alvarlegar" bækur, er allar
lúta að umbótum á mannfjelaginu
(Anticipations; Mankind in the mak-
ing; New worlds for old (1908) o. fl.).
Eru fáir rithöfundar jafningjar hans
að orðsnild og þekkingu, færri að
djúpsýn og hugsjónaauð, en enginn
hefur göfugra markmið.
Hr. Wells bauð mjer að heimsækja
sig þar sem hann býr, á forkunnar-
fögrum stað suður við Ermarsund.
Blasir við Frakklandsströnd þegar
bjart er veður, en fjölfarnasta skipa-
leið heims á milli. Fám dögum áð-
ur en mig bar að garði hjá Mr. Wells,
hafði hinn gamli völundur, Zeppelin
greifi, farið flugferð þá hina miklu og
furðulegu, sem ekki þarf að segja frá
hjer. Þótti Wells það miklum tíð-
indum sæta, sem von er. Spurði jeg
hann að gamni mínu, hvort hann
hjeldi að nokkurn tíma yrði talið
hættulaust að ferðast með loftskipum,
eða ekki hættulegra en nú á sjó t.
a. m., og kvaðst hann ekki vita gjörla,
en sagði síðan lágt, eins og hann
væri að tala við sjálfan sig: eftir 7
ár. Er þetta skrítið (hafi jeg heyrt
rjett, sem jeg var þó ekki í neinum
vafa um), því að nú eru einmitt 7
ár síðan út kom bók, þar sem hann
segir fyrir um bifreiðarnar margt, sem
nú er fram komið. En ekki er þó í
bókum H. G. Wells um neina spá-
dóma að ræða, heldur hitt, að hann
skilur manna best, hvað er að ger-
ast, og bendir á líkindi. Var ekki
furða, þó að honum þætti þetta (sem
jeg mintist á) ekki ófróðleg tíðindL
því hann hefur nýlega lokið við sögu,
er hann nefnir »The war in the air«,
og lætur hann þar þýskan loftskipa-
flota eyða með eldi og brenni-
steini af himnum ofan bryndreka-
flota Bandaríkjanna, en síðan New-
York; lætur hann öld þessara miklu
ferlíkja, bryndrekanna, hafa staðið í
70 ár; þessu gamni fylgir mikil al-
vara. Englendingar eru nú að æfa
fyrir austurströndum sínumþann mesta
bryndrekaflota, sem nokkru sinni hef-
ur á sjó komið, og leikurinn gerður,
að því er ætlað er, eins og Þjóð-
verjar rjeðust á. En alt er það ó-
nýtt, ef loftskip Zeppelins getur af
sjer loftherskip lík þeim, sem Wells
segir frá í síðustu bók sinni.
Mr. Wells, og ekki síður frú hans,
þótti fróðlegt að heyra, hversu langt
kvenrjettindamálið væri komið áleið-
is á Islandi. Sagði hann, þó í gamni
væri, að þegar menning öll fer í kalda-
kol með stórþjóðunum, mundi Nýja-
Sjáland og Island vera eins og nokkurs-
konar holt Hoddmímis, þar sem leyn-
ist líf og menning eftir ragnarökkur.
(Þetta er auðvitað nokkuð laus þýð-
ing á því sem hann sagði). Annar
gesturinn við borðið var nefnilega
ung stúlka frá Nýja-Sjálandi, trábær-
lega lærð, þó að lítt sæi það á henni.
Hafði hún Iesið ýmsar Islendingasög-
ur (í þýðingum eftir Morris og Eirík
Magnússon), og ljet mikið af. Lítt
var Wells kunnugur Islendingasög-
um, en kvaðst þurfa að kynna sjer
þær og hálflofaði að geta um þær í
einhverju, sem hann ritaði, og nefna
þær íslenskar en ekki skandínaviskar,
eins og ýmsir merkismenn hafa gert,
sem á þær hafa minst, t. d. Herbert
Spencer; er þar af oss haft, því að
engum manni úti um lönd kemur til
hugar ísland, þó að Skandínavar sjeu
nefndir.
Þá er að segja frá Avebury lá-
varði, er jeg hitti síðastan þessara
manna. Hann hjet áður áður Sir
John Labboth. Er hann auðmaður
mikill og stendur ríki hans víða fót-
um undir. Einn staðurinn, sem má
skrifa hann á, er Lombard Street,
„auðugasta gata í heimi“, og þarf
þá eklci að segja meira. Hann er
talinn einn af þeim mönnum, er best
hafi með Bretum vit á bankamálum,
enda sýnir auður hans, hve vel þau
störf hafa látið honum. Hann hefur
þótt atkvæðamaður í stjórnmálum og
lengi átt sæti á þingi, aður en hann
var gerður að lávarði. Hann er einn
af mest lesnu rithöfundum hins ensku-
mælandi heims; 200,000 eintök hafa
selst af bók hans „The pleasures of