Lögrétta - 05.08.1908, Page 2

138
L0GRJETTA.
Lögrjetta kemur á út hverjum mið-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð als á ári. Verð: 3 kr. árg.
á íslandi, erlendis 4 kr. Gjalddagi 1. júlí.
Skrifstofa opin kl. 10‘/«—11 árd. og kl.
3—4 síðd. á hverjum virkum degi.
Innheimtu og afgreiðslu annast Arinbj.
Sveinbjarnarson, Laugaveg 41.
rjettilega sje með þær farið.
Landsmenn eiga nú þegar stór-
fje, mörg hundruð þúsund krón-
ur, í mótorbátum og alt útlit er
fyrir, að þeim muni fjölgu enn-
þá meira. Það hefur því ekki
litla praktiska þýðingu, að vinnu-
afl þeirra geti verið sem full-
komnast og ending þeirra sem
best. Dæmin í Vestmannaeyj-
um síðastliðinn vetur sýndu það
berlega, hve mikið er í hættu og
húfi, ef vjelar bila ai einhverjum
ástæðum, eða hætta að vinna,
í vondu veðri langt frá landi.
Halldór Jónsson.
Rödd úr Gullbringusýslu.
Hátt rísa öldurnar út af starfi milli-
landanefndarinnar. Jeg get ekki betur
sjeð, en að hjer sje beitt ódrengilegri
aðferð. Frumvarpið er í fullu samræmi
við það, sem við höfum frekast kraf-
ist, stefnu okkar hingað til, skilmála
þá, sem við settum með Þingvalla-
fundargerðinni, og að jeg ekki tali
um erindisbrjef þjóðræðismanna til
flokksmanna sinna á þingi, sem setu
áttu í nefndinni; öllu þessu hefur
verið fullnægt í nefndinni og freklega
þó. Kjósendur hjer í sýslu hafa ekki,
að því er jeg veit best, breytt skoðun
sinni neitt frá í fyrra. En það hefur
þingmaður okkar, Björn Kristjánsson,
gert. Nú er það spurningin: Vill hann
snúa til baka og fylgja okkur, eða
eigum við að elta hann út í þær ó-
göngur, það ginnungagap, sem ísa-
foldar-Björn og hans fylgifiskar hafa
teygt hann í?
Mjer þykir ólíklegt, að nokkur
hugsandi maður hjer í sýslu, sem
ennþá er óringlaður af vaðlinum í
ísafold, láti blekkjast til að kasta
hendinni á móti því sjálfstæði, sem
oss er nú gefinn kostur á. Þeir, sem
nú gerast mótstöðumenn og fjand-
menn frumvarpsins, bera meiri ábyrgð
á gerðum sínum gagnvart landi og
lýð, en þeir eru færir um að bera, í
hvaða stöðu sem þeir eru eða stjett.
Jeg ætla mjer ekki að fara að rekja
kosti frumvarpsins, eða bera það
saman við núverandi fyrirkomulag, eða
þau stjórnarlög, sem verið hafa eftir
Gamla sáttmála. Það eru mjer miklu
færari menn búnir að gera. Því síður,
að jeg fari að spá í eyðurnar eða
mynda mjer ákveðna skoðun um
stjórnarbaráttuna framvegis, verði
frumvarpið eigi samþykt. En svo
mikið skilst mjer, að baráttan verður
hörð og langvarandi og lítil von um
sigur, því með því að afneita frum-
varpinu höfum við slept úr höndum
okkar því tækifæri, sem seint býðst
aftur. Stjórnarbaráttu okkar má líkja
styrjöld, þar sem lítil þjóð er annars
vegar, en stór þjóð hins vegar. Nóti
sú minni máttar ekki tækifærið, þegar
von er um sigur, þá hefur hún þar
með glatað hinum mest varðandi
gögnum til þess að rjetta hluta sinn.
Svo er um þetta. Bresti íslendinga
gæfa til að nota tækifærið nú, þá
hefur til lítils verið unnið, og fyrir-
sjáanleg barátta bæði inn á við og
út á við. En við vonum, að óham-
ingju Islands verði ekki þetta að vopni.
Jeg vildi minnast örfáum orðum á
þingmannaefnin okkar.
Síra Jens hefur áður verið á þingi,
en hefur nú haft hvíld frá þeim starfa
um hríð. Heima í hjeraði er hann
álitinn atkvæðalítill, og má vera, að
það sje nokkuð af því, að búskapur-
inn hefur verið honum örðugur og
andstæður og síst til eftirbreytni. En
því verður ekki neitað, að hann er
hugsjónamaður eigi alllítill, og ber
það ósjaldan við, að skynsemin virð-
ist sleppa öllum tökum og láta mann-
inn leika lausum hala langt fyrir ofan
yfirborð virkileikans, sbr. vísubrotið
„flýgur Jens í loftballón", og þykir
okkur bændum þetta fremur ókostur.
Á þingi virðist hið sama hafa gert
helst of mikið vart við sig, að minsta
kosti segir hreppstjórinn mjer það,
sem hefur þingtíðindin frá þeim tím-
um, að ræður hans sjeu leiðinlegar
og mörgum meðalmanni nær óskilj-
anlegar sakir andagiftar og háfleygra
hugmynda.
Hann virðist þvi ekkert erindi eiga
á þetta þing, þar sem ræða þarf mál-
efni með skynsamlegri yfirvegun, en
ekki með æsingum eða höfuðórum.
En þar sem hann þar að auki hefur
lagt Iag sitt við afturhaldsflokkinn,
eða frumvarpsfjendur, þá kýs jeg
hann frá, og jeg heyri það á ná-
grönnum mínum, að þeir ætla að
gera hið sama.
Björn Kristjánsson hef jeg minst á
áður, að hann hefur gerst okkur mót-
snúinn, og tel jeg mjög vafasamt, og
um leið illa farið, að nokkur skyn-
samur bóndi gefi honum atkvæði sitt
til þingmensku í þetta sinn eða eftir-
leiðis. Björn hefur nú urn nokkur ár
verið þingmaður þessa kjördæmis, og
jeg sem bóndi og kjósandi í því
verð þó æfinlega að taka tillit til
þess, hvort þingmaðurinn vinnur mik-
ið eða lítið að því, að hrinda í lag
atvinnumálum þess eða flutninga tækj-
um. En þegar maður lítur á það, hvað
hann hefur afrekað, þá verður eftir-
tekjan harla lítil.
Viðvíkjandi atvinnumálunum skal
þess getið, að fiskiveiðar eru, eins og
allir vita, aðalatvinnuvegur sýslunnar,
og þann atvinnuveg vapru líkindi til
að hann bæri mest fyrir brjóstinu,
en svo er ekki, því svo jeg við hafi
hans eigin orð, sem hann hafði nú ekki
alls fyrir löngu við greindan og stiltan
mann, þá kvað hann fiskiveiðar það
málefni, sem hann haft »alls engan
áhuga á«.
Viðvíkjandi vegabótum og sam-
göngufærum helur hann verið harla
liðljettur. Fáir þingmenn hafa farið
með ljettari vasann heim af þingi en
hann til vegabóta fyrir kjördæmið,
og hefði þó síst verið vanþörf á, að
sýslan hefði þar fengið sinn hlut ó-
skertan, þar sem mest af henni er
brunahraun og klettaklungur.
Flóabátinn hefúr hann látið hlut-
lausan, og engin afskifti hafði hann
af því, að myndað yrði hlutafjelag
til þess að halda uppi strandferðum
hjer; það urðu alt aðrir menn til þess,
málinu óskyldari.
Jeg og nágrannar mínir höfum, að
öllu þessu athuguðu, áformað, að
senda honum áskorun um, að bjóða
sig ekki fram, en höfum slegið því
á frest fyrst um sinn af því, hvað
lengi við höfum látið þetta átölulaust,
og hins vegar, et ske kynni að hann
sæi það sjálfur, hve lítilvirkur hann
hefur verið fyrir kjördæmið, og drægi
sig sjálfkrafa í hlje. En ef hann skyldi
ekki gera það fyrir ágústmánaðar-
lok, þá hljótum við að taka til okkar
ráða.
Hvað hin þingmannaefnin snertir,
þá er þar til að segja, að okkur falla
báðir vel í geð. Annar, Jón sagn-
fræðingur, er einn af okkar bestu
mönnum og sannarlega, eins og nú
standa sakir, kjörinn til að fara á
þing, og mætti það heita stórt óhapp
fyrir þetta kjördæmi og landið í heild
sinni, ef hann skyldi ekki komast að,
enda telja allir málsmetandi menn,
sem jeg hef átt tal við, hann sjálf-
sagðan, úr því hann gefur kost á sjer.
Halldór bankagjaldkera þekkja allir
sem „praktiskan" dugandismann, og
er hann talinn sjálfsagðan til þing-
setu, og það, sem mest er um vert,
báðir eindregnir frumvarpsmenn, sem
bera frelsi og framfarir þjóðarinnar
fyrir brjósti sjer.
Bóndi.
Kjötsalan.
Svar til hr. stórkaupmanns Jakobs Gunn-
lögssonar.
Mjer virðist óþarfi að fara mörgum
orðum um ritgjörð herra stórkaup-
manns Jakobs Gunnlögssonar í Lög-
rjettu 23. og 27. maí.
Hr. J. G. vill að kjötsalan sje í
höndum milligöngumanna og um-
boðssala, en jeg ræð bændum til þess,
að hafa sem fæsta og alls enga óþarfa
milliliði milli þeirra sjálfra og kaup-
endanna. Þetta er tvent ólikt og er
eigi hægt að samrýma það. Bænd-
ur munu sjálfir sjá, hvað þeim er
hollast í þessu efni.
Jeg hef skýrt ítarlega trá því í rit-
gerð, sem nú er prentuð í 3. hefti
Búnaðrritsins í ár, hvernig haga megi
kjötsölunni, svo að enginn óþarfa-
kostnaður leggist á hana og bændur
megi fá sem mestan arð af sauðfjár-
ræktinni. Jeg vísa bændum til rit-
gerðar þeirrar.
Annars fer hr. stórkaupmaður J.
G. fyrir ofan garð og neðan í rit-
gjörð sinni, leggur mjer orð í munn,
sem jeg hef eigi ritað, og vítir mig
fyrir að hafa eigi ritað um það, sem
jeg hef opt ritað um áður.
Þá snýr hr. stórkaupm. J. G. alger-
lega út úr því, hve margar % hann
fái í sölulaun frá verksmiðjunni fyrir
að selja skilvindurnar. Verksmiðjan
greiðir 25°/o í sölulaun, eins og jeg
hef sagt, og er mjer vel kunnugt um
það. Hitt er annað mál, hve mikið
hr. stórkaupmaðurinn greiðir umboðs-
mönnum sínum og milligöngumönn-
um í sölulaun. Um það skal jeg eigi
fullyrða neitt. En sje það svo, að
hann fái eigi nema 8°/o handa sjálf-
um sjer, þá sýnir það best, hve dýrt
er að hafa marga milliliði og hve
dýrt slíkt verslunarlag er fyrir al-
menning.
Þau blöð af Lögrjettu, sem grein-
ar hr. J, G. eru í, höfðu, ásamt nokkr-
um fleiri númerum af sama blaði, eigi
komið til mín, áður en jeg fór frá
Kaupmannahöfn, hvernig sem á því
stendur. Fyrir því rita jeg þetta
fyrst nú.
Staddur í Reykjavík 3. ágúst 1908.
Bogi Th. Melsieð.
Ótrúleg’t.
íslandi er nú gefinn kostur á, að
fá viðurkendar og lögleiddar kröfur
sínar um, að ráða öllum málum sín-
um sjálft.
Danir hafa hingað til eigi mátt
annað heyra, en að sjermálalög vor
væru borin upp í ríkisráðinu.
Nú er oss heimilað að ráða því
sjálfir, hvar þau eru borin upp.
Danir hafa hingað til eigi mátt
heyra annað, en að forsætisráðherr-
ann danski skrifi með konungi á út-
nefningu íslenska ráðherrans.
Nú er oss heimilað að ráða því
sjálfir, hver skrifi undir útnefninguna.
Gamla krafan frá Þjóðfundinum
1851 um, að ísland geri frjálsan
samning við Danmörku um, hver
skuli vera sameiginleg mál með báð-
um löndum — fæst nú uppfylt.
Kráfan frá sama Þjóðfundi um, að
konungur taki natn íslands í titil
sinn, fæst nú uppfylt.
Krafa alþingismanna 1906 um, að
talin skuli vera upp f sambandslög-
um mál þau, er sameiginleg skuli
vera báðum löndum, fæst nú uppfylt.
Krafa alþingismanna 1906 um, að
ríkissjóðstillaginu sje breytt í peninga-
útborgun, fæst nú uppfylt.
Vjer getum fengið útborgaða l1/*
milljón króna í peningum.
Oss gefst kostur á að stofna hæsta-
rjett í landi voru fyrir öll vor dóms-
mál, hvenær sem vjer viljum sjálfir.
Oss gefst kostur á að haga svo
löggjöf vorri eftir 25—37 ár, að vjer
höfum að eins 2 mál sameiginleg með
Dönum.
Landi voru gefst kostur á að verða
viðurkent frjálst og sjálfstætt land,
sjerstakt ríki, fullveðja ríki, er full-
veldi hefur til að gera samning vi5
annað fullveðja ríki, Danmerkurríki,
um nokkur sameiginleg mál beggja.
ísland fær þá gömlu ósk sína upp-
fylta, að verða frjálst sambandsland;
— þá ósk er Jón Sigurðsson barð-
ist fyrir alla æfi, að fá uppfylta.
Tvö frjáls lönd mynda þá samband,
Danmörk og ísland, verða ein heild út
á við, er nefnist Veldi Danakonuugs
(er Danir kalla á sínu máli „Det sam-
lede danske Rige“), en inn á viðtvö
ríki, konungsríkið Danmörk og kon-
ungsríkið ísland. Danmerkurríki hef-
ur sína stjórnarskrá sjerstaklega (Dan-
marks Riges Grundlov af 5-Juni 1849),
ísland (Íslandsríki) hefur sína stjórn-
arskrá sjerstaklega (stjórnarskrá 5.
janúar 1874, stjórnskipunarlög 3.
október 1903).
Alt þetta verður í fullu samræmi
við það, sem Jón Sigurðsson segir f,
Nýjum Fjelagsrirum 1856, bls I :
„Var það álit Þjóðfundarins (1851),
að ísland væri reyndar partur úr rík-
inu (d: alríkinu, Veldi Danakonungs),
en ekki úr konungsríkinu Danmörk
(d: eyjunum og Jótlandi) og heldur
ekki úr Danmerkurríki, sem grund-
vallarlögin 1849 ætluðu að skapa".
Og sambandslög gefst oss kostur
á að gera, kostnaðarminni og frjáls-
legri en dæmi eru til að nokkurt
sambandsland í heimi hafi getað fengið.
Vjer þurfum engu að kosta til her-
mála, en öll sambandslög eyða til
þeirra geisimiklu fje.
Vjer þurfum engu að kosta til ut-
anríkismála, en öll sambandslönd eyða
miklu fje til þeirra.
Danmörk eyðir til hermála 20 millj„
króna á ári, og til utanríkismála meiru