Lögrétta - 05.08.1908, Blaðsíða 3

L0GRJETTA. 139
en I milljón króna, en vjer þurfum
engu til þeirra að kosta, og þó fáum
vjer fulltryggilega hervernd og sam-
þyktarvald í öllum utanríkismálum,
sem land vort varðar.
Ekkert sambandsríki er til í heiui-
inum, sem komist hefur að svona ó-
dýrum og hagkvæmum kjörum.
Þau þurfa öll að eyða ógrynni fjár
til hervarna og eyða til þeirra tíma,
kröftum og blóði sona sinna.
Þau þurfa öll að eyða stórfje til
stjórnar öllum hinum sameiginlegu
málum og til stjórnar utanríkismálum.
En ísland þarf ekki að kosta ein-
um eyri til allra þessara mála.
Ótrúlegt væri það, ef ísland vildt
ekki bera gæfu til að þiggja þessi
kjör.
Sigurður.
Kafli úr brjefi
frá Guðl. Guðmundssyni bæjar-
fógeta á Akureyri til kjósanda í
Austur-Skaftafeilssýslu.
Jeg var orðinn alveg ráðinn í því,
að hætta við alla þingmensku, og það
afþeim góðuog gildu ástæðum, að jeg
hef hjer einu erfiðasta og umfangs-
mesta embætti landsins að gegna, og
get því ekki gefið mig við öðru, svo
að jeg eigi vanræki mín eiginlegu
skyldustörf. Auk þess áleit jeg mín
ekki þörf á þingi lengur, í öllu falli
ekki fyrst um sinn. Aðalmálin, sem
jeg hafði barist fyrir, þar á meðal
sjerstaklega stjórnarskrár- og bindind-
ismál, voru svo á veg komin, að það
virtist í mínum augum lítil andleg
aflraun að vinna það, er eftir var, nú
á næstkomandi árum. Það erfiðasta,
seigþreyttasta var búið, og mjer fanst
jeg geta sest „í helgan stein" hvað
pólitíkina snerti.—Svo þegar frum-
varpið frá millilandanefndinni kom
fram, taldi jeg engan efa á, að allir
hugsandi menn af öllum pólitiskum
flokkum í landinu mundu taka því,
ef ekki með fullkominni þökk, þáþó
í öllu falli sæmilega ánægðir um sinn.
Það fullnægði og fullnægir öllum þeim
kröfum, er fram hafa komið í alv'óru
af hendi þjóðarinnar síðan 1851, og
fer í nokkrum atriðum lengra í sjálf-
stæðisáttina, án þess þó að baka land-
inu nokkurn nýjan kostnað, er telj-
andi sje. Jeg var því, og er í raun
og veru enn, sannfærður um, að meiri
hluti, eða allur þorri, hugsandi manna
á landinu, sem ekki lætur sjer alt á
sama standa um framtíð þjóðarinnar,
mundi fljótlega átta sig á því, að með
frumvarpinu eru boðnir þeir kostir,
sem þungur ábyrgðarhluti er að hafna.
—Jeg hafði þess vegna ímyndað mjer,
að frumvarpið fengi nægt fylgi á þingi,
þó að jeg að þessu sinni sæti hjá. —
Síðan þetta gerðist — það var í
maí — hefur nú verið hafin talsvert
oisatengin »herferð» um landið gegn
frumvarpinu, og ýmsir af mínum
fornu samverkamönnum á þingi hafa
legið mjer á hálsi fyrir að vilja ekki
gefa mig út í „bardagann", talið, að
óvíst væri, að frumvarpið fengi nægi-
lega mikið fylgi og otað því að mjer,
að mjer væri það ábyrgðarhluti, ef
jeg ljeti málið afskiftalaust nú.
Jeg er að vísu ekki í vafa um, að
mótspyrnan móti frumvarpinu hverf-
ur bráðlega, en til þess að mjer verði
eigi ámælt eftir á fyrir afskiftaleysi,
þá hef jeg ráðist í að bjóða mig fram
hjá ykkur.
Það verður að sjálfsögðu sambands-
málið, sem mestu á að ráða um kosn-
ingarnar og helst ætti að vera það
eina mál, er næsta þing fjallaði um.
Jeg skal þess vegna stuttlega gera
yður grein fyrir, hvernig jeg lít á
það í aðalatriðunum. Jeg hef nú í
yfir 20 ár fengist nokkuð við það
mál, ekki síst síðustu 15 árin, síðan
jeg kom á þing, og tel mig því geta
þar nokkuð »djarft úr flokki talaðc.
Grundv'óllur frumvarpsins er: Lönd-
in eru jatnrjetthá, sambandinu ræð-
ur frjáls samningur.
Grundv'óllur hins núverandi ástands
er: Danmörk er yfirríki, og skipar
fyrir um sambandið. Það hefur hún
gert með stöðulögunum 1871.
í þessu þýðingarmesta grundvall-
aratriði er krafa Islands að fullu við-
urkend. Samnings-aðferðin sýnir, að
Danmörk telur sjer ekki yfirríkisvald
gagnvart íslandi, og mörg ákvæði
frumvarpsins bera þess ljósan vott.
Eftir innihaldi frumvarpsins fœr
íslenska þjóðin, hennar löggjafarvald
og stjórn, fullkomin yfirráð yfir öll-
um þeim málum, er landið snerta,
nema konungserfðum, hernaðar- og
utanríkismálum; þeim málum stýra
Danir fyrir íslendinga hönd, meðan
sambandið stendur, en íslendingum
er áskilið atkvæði um útanríkismál
þau, er þá snerta sjerstaklega, og
strandvarnir geta þeir aukið, að á-
skildu samþykki Danmerkur, sem auð-
fenginn mun, ef til kemur. Lengra
hafa kröfur íslendinga ekki far-
ið, að þeim undanskildum, er farið
hafa fram á fullkominn aðskilnað •—
en sú krafa hefur aldrei komið fram
frá alþingi, eða fulltrúum meiri hluta
þjóðarinnar.
Eftir ákvæðum st'öðulaganna er
þessu alt öðruvísi varið: Sjermálin
oss úthlutuð af skornum skamti, og
löggjöf landsins háð eftirliti („í ríkis-
ráðinu") af hálfu yfirríkisins. — Þó að
það „eftirlit" hafi að vísu litla verk-
lega þýðingu haft, síðan 1903)
fullkomin ábyrgð var lögð á ráð-
herrann, og öðrum milliliðum milli
konungs og alþingis rutt úr vegi, þá
er sú aðstaða öll önnur, og að formi
til háðari, en það, er nú stendur til
boða.
Um mál þau, sem segja má upp
eftir nokkur ár, í lengsta lagi 37 ár,
finn jeg ekki ástæðu til að fjölyrða.
Það árabil er svo stutt skeið í lífi
kynslóðarinnar, að það hefur harla
litla þýðingu, enda eru þeir samvinnu-
samningar svo, að hagsmunir okkar
eru þar eigi í neinu verulegu fyrir
borð bornir. — Að þegnar sambands-
landa njóti nokkurra hlunninda og
rjettinda, framar utanríkismönnum, er
svo altítt og sjalfsagt, að um það
finst mjer ekki þurfa að fjölyrða. —
Margar hártoganir á texta frum-
varpsins hef jeg sjeð, en það er eng-
inn sá lagatexti til í veröldinni, sem
ekki er hægt að hártoga, ef menn
vilja leggja sig fram um að „kljúfa
kattarhárin", ekki hvað síst, ef það
er af nægilega litlu viti gert. Ýms
ákvæði í frumvarpinu mætti auðvit-
að orða svo, að okkur fjelli betur í
geð, en þar sem þetta er samningur
tveggja aðila og eðli allra samninga
er, að báðir ráði nokkru, getum við
ekki búist við, að vera þar í öllu einir
ráðandi. Þá værum við yfirríkið. —
Að tefla aðalatriðum málsins í hættu
fyrir breytingar, sem í sjálfu sjer eru
þýðingarlitlar, tel jeg hreinan barna-
skap.
Jeg sje eigi betur, en að nú sje
aðeins um 3 vegi að tefla fyrir þjóðina:
1. Aðskilnað og stofnun konungs-
ríkis eða þjóðveldis.
Til þess vantar okkur nú bæði
mannafla og fje, og hætt við, að
við yrðum fljótlega öðrum þjóð-
um að bráð.
2. Sambandslagafrumvarpið. — Um
það hef jeg sagt mína skoðun
hjer á undan.
3. Hið núverandi ástand óbreytt.
Það hefur að vísu þann kost,
að vera kostnaðarlítið og ekki
margbrotið, en út á við, gagn-
vart Danmörku, byggist það á
valdboðnum grundvelli, markar
okkur of þröngt valdsvið og veit-
ir oflitla tryggingu. Inn á við
felur það líkaí sjer nokkra hættu,
en þeir gallar eru ekki komnir í
ljós enn, — fyrirkomulagið er nýtt
— svo jeg skal ekki frekar út í
það fara.— Hitt eru í þessu sam-
bandi aðalatriðin.
Jeg get nú ekki verið í neinum
vafa um, hver af þessum leiðum er
hin heppilegasta fyrir þjóðina. Það
er hætt við því, að svo verði litið á,
bæði í Danmörku og víðar um ver-
öld, að við viljum una við hið núver-
andi samband, ef trumvarpið yrði
felt — og þá er „ver farið en heima
setið“. Það væri líka vanhugsaður
ofmetnaður og mundi brjóta af okk-
ur stuðning margra góðra manna er-
lendis. — Ekki svo að skilja, aðjeg
sje hræddur um að til þess komi.
Stóryrða-reykurinn líður í loft upp
með tímanum, — svo hefur það reynst
i áður — og þá fær heilbrigð skynsemi
að ráða. — Pólitíkin er ekki „tilfinn-
ingamál" — hef jeg oft sagt—.........
Jeg sendi svo öllum mína bestu
kveðju og þökk fyrir góða viðkynn-
ingu og vináttu áður fyrri.
(Úr „Norðra").
Frá fjallatindum til fiskimiða.
Úr Yestur-Skaftafellssýslu er
skrifað 31. f. m.: „Þingmannaefni
okkar Vestur-Skaftfellinga eru þeir
dbrm. Jón Einarsson í Hemru og
faktor Gunnar Ólafsson í Vík, eftir
því sem heyrst hefur. Báðir eru þeir
víst þeim hæfileikum gæddir, hvað
þekkingu og vitsmuni snertir, að geta
lagt út í þann leiðangur, en þó mun
Jón Einarsson í Hemru þar miklu
fremri. Það hefur verið viðkvæðið hjá
Skaftfellingum sem fleirum, að bændur
ættu sem flestir að sitja á þingi. Ættu
því Skaftfellingar að sýna það nú við
kosningarnar, að þeim sje áhugamál
að koma bónda á þing, þar sem við
eigum nú kost á einum myndarleg-
asta bónda sýslunnar og gagnkunn-
ugan þingmálum. Menn ættu að vera
það sjálfstæðir, að láta ekki flokks-
bræður ísafoldar-klikkunnar blinda sig
nje leiða sig út á galeiðuna, enda
hygg jeg, að Isafold sje yfirleitt ekki
átrúnaðarblað almennings hjer í sýslu,
sem betur fer.“ Gamall bóndi.
Slys. Föstudaginn 31/7 vildi það
slys til, að bóndinn Bogi Þórðarson
að Varmadal á Rangárvöllum drukn-
aði af hesti í Ytri-Rangá. Hann fór
að heiman frá sjer fyrri hluta dags og
ætlaði út í Bjóluhverfi, en síðar um
daginn fanst hesturinn mannlaus. Var
því farið að leita og fanst lík Boga
á eyri niður með ánni. Bogi sál. var
fæddur 20. janúar 1862.
Bogi var bróðir Jóns kaupmanns
Þórðarsonar í Reykjavík og þeirra
systkina; hann lætur eftir sig ekkju
ásamt 6 börnum.
Jarðarförin er ákveðin iaugardag-
inn 8. þ. m. á Odda á Rangárvöllum.
Skattanefndin er nú komin saman
á Akureyri til þess að leggja smiðs-
höggið á verk sitt. Þeir fóru hjeðan
norður á fimtudaginn var með Fálk-
anum Kl. Jónsson landritari og Ág.
Flygenring kaupmaður.
Með en ekki móti. „ísaf." sagði
frá því einu sinni í sumar, að A. V.
Tulinius sýslumaður á Eskifirði væri
„eindreginn á móti“ sambandslaga-
trumvarpinu. Þessu mótmælir sýslu-
maður í „ Austurlandi“ 18. f. m. og
sýnir grein hans þvert á móti, að
hann er með frumv.
Reykjavik.
Ráðherra kom heim í fyrra kvöld
úr ferð norður í Húnavatnssýslu og
Strandasýslu. Á heiinleiðinni fór hann
vestur í Dalasýslu og kom á Flóa-
bátnum frá Borgarnesi.
Heilsuhælið. Helgi prestur Árna-
son í Ólafsvík hefur gefið heilsuhæl-
isfjelaginu 200 krónur.
Landlæknir kom heim úr embætt-
isferð á sunnudagskvöld og hafði verið
í þeirri ferð mánaðartíma. Hann heim-
sótti lækna í Skagafjarðarsýslu, Húna-
vatnssýslu, Strandasýslu, Dalasýslu,
Snæfellsnessýslu og Mýra- og Borg-
arfjarðarsýslu.
Blaðamaður frá Japan er nýfar-
inn hjeðan og hafði verið hjer nokkra
daga. Hann heitir Rentaro Kayahara
og er ritstjóri stjórnarblaðsins „Jo-
rodzu Choho" í Tokio.
Guðm. Magnússon skáld og frú
hans eru nýkomin heim úr skemti-
ferð um Norðurland.
Kíghósti gengur nú hjer í bænum
og í nálægum sveitum.
Jón í Múla er hjer nú staddur og
fer með „Hólum" austur 7. þ. m. til
að halda þingmálafundi í Suður-Múla-
sýslu.
Jón Ólafsson áður ritstjóri hefur
samið bækling um sambandsmálið,
sem nýkominn er út, 35 bls. 8I£.
Það er glögg og skilmerkileg hug-
vekja, eins og vænta mátti frá honum,
og ættu sem fiestir að ná í hana og
lesa.
Guðjón Guðlaugsson alþm. er ný-
kominn hingað til bæjarins.
Nœsta blað á laugardag.
jjin Xristjánsson
nuddlæknir.
Aðalstræti 18, Talsími 124.
Heima til viðtals daglega frá
kl. 2—3 og 5—6.
Sveinn ijjörnsson
yfirrjettarmálaflutningsmaður.
Hafnarstrœti 16.
WW* Auglýsingum í „lög-
rjettU“ tekur ritstjórinn við
eða prentsmiðjan.