Lögrétta - 27.02.1909, Side 3

L0GRJETTA.
39
því samfara, að finna slíkt sjálfur.
Skrár Möbíusar yfir útg. að forn-
íslenskum bókum eru nú vitanlega
orðnar aftur úr, eins góðarlog þær
voru á sínum tíma. Og eins og við
mátti búast, er þetta rit hið vand-
aðasta að öllum írágangi. Villur hef
jeg ekki orðið var við, nema eina,
þar sem nefnd er útg. af Specimen
Islandiæ Arngríms lærða frá 1646;
útgáfa frá því ári er ekki til, en höf-
undurinn hefur þó í rauninni enga
ábyrgð á þeirri villu, því hann fór
þar sem fleiri eftir skrá þýsks bók-
sala, sem af vangá setti þetta ártal
fyrir ártalið 1643.
í rauninni er margt að læra af
þessháttar bókfræðisritum fyrir þann,
sem hugsar um slfk efni, og margt
skrítið má þar sjá. Jeg skal nefna
eitt dæmi. Það er um það, hvernig
„smart" Ameríkumenn, með prófes-
sor Rasmus B. Anderson í broddi
fylkingar, fara að gefa út Njálu. Hún
kemur þar út í ritsafni, er kallast
„Norræna", er velnefndur prófessor
stýrir. Til að byrja með er sagt,
að þar sje formáli „höfundarins", svo
er þar prentaður orðrjett texti eftir
útgáfu annars manns (Lucas) án þess
að nafns hans sje getið. Og til að
fullkomna snildarverkið, er útgáfan
prýdd með myndum, sem hvergi
koma efninu við. Ein er t. d. köll-
uð „Útför Kols Þorsteinssonar", og
sögð vera eftir hinn fræga pólska
málara Henrik Siemiradzky; mynd-
in er líka eftir hann (frummyndin er
í Moskva), en hún er óvart ekki af
útför Kols, en á að sýna bálför rúss-
nesks höfðingja á 10. öld, eins og
henni er lýst hjá arabiskum rithöf-
undi, Ibu Fadhlan!!— Það er sorg-
legt að sjá, að nafn próf. Andersons
er notað til að prýða slíka) útgáfu,
sem auðsýniiega er útbúin af einhverj-
um smekklausum fáfræðingi handa
fólki, sem útgefendurnir vona, að
ekki hafi þekking á slíkum efnum,
nje vit til að mótmæla þesskonar
brellum. — Og þetta er engan veg-
inn eins dæmi; jeg gæti tilfært
fleira af líku, en skal rúmsins vegna
láta mjer nægja með þetta eitt.
Sem viðauki við bókina er listi yf-
ir skáldrit í bundnu og óbundnu máli,
sem bygð eru á sögunum; sá listi
er eingöngu yfir þær bækur af því
tægi, sem finnast í safni Cornell-
háskólans, og er því vitanlega ekki
fullkominn. En hann er góður þar
sem hann nær, og vonandi kemur
viðbætir síðar, bæði við hann og að-
alritið, þegar hæfilegur tími er liðinn.
Vonandi koma mörg eir.s góð bók-
fræðisrit í »Islandica«. Við eigum
ekki marga regiulega bókfræðinga,
en það er þó grein í bókmentunum,
sem vel verður til að vanda. Jón
Borgfirðingur á einkum miklar þakk-
ir skilið af þjóð sinni fyrir störf sín
á því sviði, og vonandi, að honum
veitist aldur og heilsa til að vinna
áfram. Jeg hef áður í annari grein
í Lögr. minst á störf Fiskes þar að
lútandi. Nú heldur Halldór Her-
mannsson áfram störfum Fiske’s. Og
það er margt ógert enn á þessu
sviði og brýn verkefni fyrir hendi.
Til dæmis að taka er engin full-
komin skrá til yfir íslensk dulnefni
og ónaýngreinda rithöfunda, og eiga
þó flestar aðrar bókmentir slíkt. —
Annað verkefni, sem líka mætti
nefna, þó það fari dálítið út fyrir al-
menna bókfræði, er skrá yfir íslenska
sálma, höfunda þeirra og þýðendur,
og höfunda útl. sáimanna. Á öðr-
um málum eru til feykistór rit um
slík efni. Þá mætti nefna skrá yfir
íslenskar rímur, prentaður og óprent-
aðar, og höfunda þeirra. Og svona
mætti halda áfram. — Fiske hefur
sjeð fyrir ritinu, sem prentar slíkt.
Og Halldór Hermannsson hefur sýnt
slíka þekking og vandvirkni í því,
sem hann hefur samið og geflð út
af bókfræðisritum, að það má treysta
honum fyllilega til að auðga bók-
fræði vora með mörgum merkilegum
ritum, og vonandi, að honum tak-
ist það.
Khöfn 31. jan. 1909.
Sigfús Bl'óndal.
VI.
Flestir menn eru að vísu með
því markinu brendir, að vilja láta
sjer líða sem best. Menn vilja njóta
lieimsins gæða svo sem kostur er
á. Lífið þykir mörgum gleðisnautt,
ef menn þurfi að neita sjer um
alla skapaða hluti nema það, sem
menn beint þurfa nauðsynlega
lil að geta dregið fram lífið af. En
vilji menn eignast eitthvað, eða
njóta einhvers af þessum »jarð-
nesku gæðum«, þá verða menn
lika að vinna fyrir þeim, eða hafa
eitthvað til að borga þau með. A
þetta brestur nú mjög. Og meðan
svo er ástatt, verða menn að tak-
marka sig.
Fyrir því komumst vjer íslend-
ingar eigi hjá, eins og nú er á-
statt hjá oss í efnalegu tilliti, að
draga nokkuð við okkur kaup á
erlendum varningi. Og þá er sjált-
sagt að byrja á þeim vörum, sem
oss sumpart er hollast að vera
án og vjer sumpart getum helst án
verið, eins og vikið hefur verið á
hjer að framan.
VII.
Það er áreiðanlega víst, að margt
af því, sem vjer höfum verið að
kaupa frá útlöndum siðustu árin
og vjer teljum til nauðsynja lífs-
ins eða þæginda lífsins, þótt eigi
sje um munaðarvarning talað,
gætum vjer sumpart framleitt og
sumpart unnið í landinu sjálfu.
Það er t. d. hörmung til þess
að vita, að vjer íslendingar þurfum
eða sjeum að kaupa frá útlöndum
fyrir stórfje á ári hverju niður-
soðið fiskmeti og kjötmeti. Ef vel
væri, ættum vjer að hafa stórar
árlegar tekjur af útflutningi á
slíkum vörutegundum.
ísland er eitt af fiskauðugustu
löndum heimsins. Aðrar þjóðir
eru hjer við strendur landsins alt
árið um kring og flytja hjeðan
ógrynni fiskjar, sem þeir svo hag-
nýta sjer svo á ýmsan hátt, meðal
annax-s til að sjóða niður og selja
oss íslendingum fyrir dýra dóma,
því að til skamrns tíma höfum
vjer eigi átt eina einustu fiskniður-
suðuveiksmiðju.
Nú er það víst að óviða í lönd-
um eru jafngóð skilyrði fyrir hendi
af náttúrunnar völdum fyi'ir fisk-
niðui'suðu eins og einmitt sum-
staðar hjer á landi. — Vjer öflum
og geturn aflað tiltölulega mjög
mikið af ódýrum og ágætum nýj-
um fiski, sem er afar áríðandi
fyi'ir oss að gjöra oss sem rnesta
peninga úr. En fá físksala boigar
sig betur en sala á niðursoðnu
fiskmeti, einkum þar sem langt
er á mai’kað til stói'þjóðanna, eins
og hjá oss er. Sá koslur er einnig
á niðui'soðnu fiskmeti, að fyrir
það er mai’kaður nærfelt í öllum
löndum.
Jeg skoða það sem eitt af fram-
faramálum þjóðarinnar, þegar um
atvinnuvegi og framleiðslu er að
í'æða að koma hjer á fót öilugri
eða öllu heldur öflugum niður-
suðuverksmiðjum, eigi einungis
íyrir alls konar fiskmeti — þó
meii'i áherslu rnegi á það leggja
— heldur einnig fyrir kjötmeti
ýmis konai’, og' jeg tel það engum
efa undirorpið, að með skynsömu
fyi'ii'komulagi og stjórn muni slíkar
verksmiðjurgeta oi'ðiðhrein gi'óða-
fyrirtæki.
Þá er eigi möi'gum blöðum um
það að fletta, að talsvert mætti
vinna hjer á landi af vefnaðarvöru
þeirri, sem vjer kaupum frá út-
löndum. Sjerstaklgga gildir þetta
vefnað úr ull. Sama má segja
um prjónles ýmiskonar og margt
af tilbúnum fatnaði.
Heimilisiðnaður er alveg að
hverfa á landi hjer. Fjöldi kven-
fólks, einkum af yngri kynslóð-
inni, kann t. d. naumast að spinna
á rokk, eða yfir höfuð nokkuð
að ullarvinnu. Heldur eigi að
halda á prjónum.
Nokkuð líkt má segja um karl-
mennina við sjóinn. Það var fvr
á tímum algengt og þótti sjálf-
sjálfsagt, að útgerðarmenn og sjó-
menn ynnu sín eigin veiðarfæri
og spynnu í sín eigin net. Þá
fluttu menn inn hampinn óunninn
til landsins, en unnu úr honum
færi og net í tómstundum sínum,
sem oft voru mikið færri en nú,
með því að fiskveiðar á opnum
bátum voru stundaðar mestallan
veturinn, þegar færi gafst.
Þó lijer sje ekki um sjerstak-
lega uppgripamikla vinnu að ræða,
dregur það þó drjúgum sem slík
starfsemi og hagnýting tíma, sem
annars fer til ónýtis, hefur í för
með sjer. — Þá mætti minna á
þá hlið málsins, hve afarþýðingar-
mikið það er að fólk yfirleitt, og
þá ekki síður unga fólkið en hið
eldra, gjöri sjer það ljóst og liafi
það hugfast, að iðjusemi og frarn-
takssemi erundirstaðan undirefna-
legu sjálfstæði og velmegun livers
manns, en að iðjuleysi og fram-
taksleysi leiðirað gagnstæðu marki.
Það er mjög margt fleira sem
minnast mætti á, þegar ræða er
um fjárhagsástand landsmanna,
en eigi er unt að gjöra að um-
talsefni í stuttri blaðagrein. (Niðuri.).
Reykjavík.
Sjúkrasjóður hins ísl. kvenfje-
lags. í þessu blaði er á öðrum stað
reikningur sjóðsins árið 1908. Fjór-
ir sjúklingar hafa notið styrks úr
sjóðnum á því ári. Þeir eru allir ut-
an af landi; það er skiljanlegt, að
þeir sjúklingar sjeu verst staddir, sem
koma langar leiðir að til að leita sjer
lækningar í sjúkrahúsum höfuðstað-
arins. Konur í Reykjavík hafa stofn-
að þennan sjóð og safnað því fje,
sem í hann er komið. Konur úti um
land ættu að muna eftir honum, þeg-
ar þær hafa peninga milli handa, því
að sjóðurinn er enn mikils til of lít-
ill til þess að geta komið &ð veru-
legum notum.
Leiðrjetting. í síðasta blaði stóð,
í byrjun skýrslunnar um aðalfund
Búnaðarfjel. ísl.: 13. maí fyrir 13. þ. m.
»Yendsyssel«, frá Sam. gufusk.-
fjel , kom hingað í gærkvöld frá
Khöfn.
Ráðherraefni.
Eftir margar og miklar umræður
og rifrildi á mörgum flokksfundum,
sem síðar þyrfti að skýra betur frá,
benti meirihlutaflokkurinn á þing-
inu á Björn Jónsson ísafoldarrit-
stjóra fyrir ráðherraefni. Þeir urðu
loks 15 af 24, sem honum höfðu
greitt atkvæði til ábendingarinnar,
og voru þessi tíðindi send konungi
í fyrra dag, ásamt lausnarbeiðni ráð-
herra, en svar konungs kvað eigi
vera komið enn.
Pin^vísa.
Hamingjan á heimangengt,
hörmulegt er standið;
öskupoka hafa þeir hengt
til háðungar á landið.
Lántökur,
Ymsum kunna að vera enn í fersku
minni ámæli þau, er ráðherra H.
Hafstein fjekk hjá ísafold haustið
1907 fyrir það, að hann fjekk þá
loforð fjármálaráðherra Dana fyrir */*
millj. kr. láni handa landsjóði, sam-
kvæmt lögum alþingis og með þeim
kjörum, að greiða 4% af því í vexti
en nafnverðs útborgunar.
Þetta þótti ísafold alt of siæm
lánskjör, þar sem Danir hefðu sjálfir
fengið 30 millj. kr. lán 1901 með
vöxtum, en 96°/o verði.
Það hefur og verið mjög kvartað
yfir því í blöðum, að bankarnir ís-
lensku þurfi að lána fje í Danmörku,
eða á Norðurlöndunum, þar er vextir
sjeu að jafnaði háir; nær væri fyrir
þá og ódýrara og gróðavænlegra að
lána fje í Engiandi eða í Frakklandi,
þar sem vextir sjeu lágir, einungis
2V2—3 %.
En hvílík fjarstæða slíkt tal er,
24
21
fellingum og var nú mjög vot eftir
ferðalagið í rigningunni, en þar inn-
undir í rauðri skikkju. Hann hafði
stór stígvjel á fótum, belti um sig
miðjan og í því litinn hníf og veski
með skriffærum, en engin vopn. Á
höfðinu liafði hann liaft gula liúfu
með fjórum liornum, og var Gyðing-
um þá skipað, að ganga með það höf-
uðfat, til þess að þeir væru auðþeklir
frá kristnum mönnum, en húfuna
tók hann af sjer með mestu auðmýkt
þegar í hallardyrunum.
Gyðingurinn hneigði sig livað eftir
annað djúpt fyrir húsráðanda, en Sið-
rikur kinkaði kuldalega kolli á móti
og benti honum til rúms við neðri
enda lágborðsins. Enginn varð þó til
þess að rýma þar til fyrir honum.
Hann gekk meðfram bekknum og leit
bænaraugum til livers manns við neðri
borðendann, en húskarlar Siðriks litu
ekki við, gerðu sig sem breiðasta í
sætunum og grúfðu sig yfir matinn.
Fylgdarsveinar ábótans gerðu fyrir sjer
krossmark, er Gyðingurinn kom til
þeirra, en Serkir sneru upp á skegg-
broddana og tóku til beltishnífa sinna.
ísalc stóð þá einn síns liðs á gólfinu
og rendi augunum í allar áttir eftir
sæti eða hvilustað, svo að pílagrímur-
inn aumkaðíst yfir liann og bauð hon-
um bekk sinn við eldstæðið. »Gamli
maður,« sagði hann«, settu þig hjerna,
því þú ert bæði votur og matarþurfi,
en föt min eru nú farin að þorna og
jeg orðinn mettur«. Að svo mæltu
ýtti hann saman eldiviðnum, svo að
loginn óx, tók súpuskál og geitakjöt
af langborðinu, bar það yfir á borðið,
sem hann hafði matast við, og gekk
svo yfir í hinn enda hallarinnnar, án
þess að bíða eftir þakklæti Gyðings-
ins.
Þar voru þeir ábótinn og Siðríkur
farnir að tala um dýraveiðar, enjung-
frú Róvena talaði hljótt við eina af
þjónustustúlkuni sínum. Musterisridd-
arinn hafði augun ýmist á Róvenu eða
Gyðingnum.
»Þó þú lialdir engilsaxneskunni mjög
fram, og þó jeg játi, að hún sje kjarn-
mikið mál«, sagði ábótinn, þegar þeir
höíðu ræðst við um stund, »þá undrast
jeg það samt.að þú skulir ekki taka Nor-
manna-frönskuna fram yfirhana, þeg-
ar um veiðar er að ræða. Það dylst
mjer ekki, að franskan er þá öllum
öðrum málum orðríkari og þægilegri
í munni.«
»Franskan er ekki einasta sjálfsagt
mál við veiðar«, sagði riddarinndrembi-
lega, »heldúr er hún lika mál ástanna
og hermenskunnar; hún er þýðust í
eyrum kvennanna, en bítrust í eyrum
óvinanna.«
»Drektu með mjer einn vínbikar,
herra riddari«,mælti Siðrikur,»ogrendu
líka í bikar ábótans. Jeg ætla að líta
þrjátíu ár aptur í timann. Siðríkur
Engilsaxi þurfti á þeim dögum engar
glósur úr frönskum ástakvæðum til
þess að vekja eftirtekt á sjer hjá fögr-
um konum, og vígvöllurinn hjá Nyrðri
Hallartúnum er til vitnis um það, að
heróp Engilsaxa heyrðist og skildist
sjeu. Hún var bláeygð, augnabrýrnar
vel hvelfdar og nægilega skarpar til
þess að gefa enninu svip. Hárið var
mikið og bundið í marga lokka, er
fjellu niður um herðarnar og bakið í
fullri lengd, en það var tákn um ætt-
göfgi liennar. Á hárið sló dökkum blæ,
þótt ljóst væri. Hún liafði gullfesti um
hálsinn og gullarmbönd um handlegg-
ina,enannarsvoru þeirberirfyrirframan
olboga. Hún var í nærkjól og upphlut
úr sægrænu silki, en þar utan yfu* í
dýrindis skrautkjól, lyfrauðum, með
hvítum ermum, er þó náðu eigi lengra
fram en á olboga, og var sá kjóll svo
síður, að hann dróst með gólfi. Við
liann var að ofan fest gullofin silki-
blæja, er ýmist var sveipað um herðarn-
ar eða hún breidd yfir andlitið.
Þegar Róvena sá, að Musterisriddar-
inn starði á hana sólgnum augum,
dró hún blæjuna fyrir andlitið og gaf
með þvi til kynna, að henni geðjaðist
ekki að frekju hans. Siðrikur tók eftir
þessu og mælti: »Jungfrúr okkar Engil-
saxa eru svo óvanar sólarhitanum,
herra riddari, að þær þola ekki star-
andi og brennandi krossfarenda-augu.«
»Hafi jeg misboðið nokkrum«, svar-
aði Brjánn riddari, »þá biðst jeg afsök-
unar — það er að segja: jeg bið jung-
frú Róvenu afsökunar, því lengra fer
jeg ekki í auðmýktinni«.
»Jungfrú Róvena liefur látið hegning-
una fyrir dirfsku fjelaga míns bitna á
okkur öllum«, sagði ábótinn. »En jeg
leyfi mjer að vænta, að hún verði ekki
eins liörð við riddarana þegar þeir
koma saman til burtreiðanna«.
»Það er óvíst að við komum þang-
að«, sagði Siðríkur. »Jeg er ekki mikið
gefinn fyrir þessar fáfengilegu íþrótta-
sýningar, enda voru þær ekki tíðkað-
ar hjá forieðrum mínum, þegar Eng-
land var frjálst land«.
»Jeg vænti nú samt sem áður, að
þið sláist í för með okkur«, sagði ábót-
inn. »Þegar ótrygt er á vegunum,
eins og' nú, þá er ekki lítið í það varið,
að hafa föruneyti Brjáns riddara«.
»Jeg lief hingað til farið ferða minna
um þettaJand, lierra ábóti, án annarar
bjálpar en þeirrar, sem jeg hef sjálfur
getað veitt mjer með sverði mínu og
sveinum«, svaraði Siðríkur. »Ef við á
annað borð förum til Ásbæjar í þetta
sinn, þá verðum við í för með nábúa
mínum ogsamlanda, Aðalsteini á Stóru-
borg, og við munum hafa með okkur
svo margt manna að við þurfum
livorki að óttast ræningjaflokka nje ó-
vini okkar meðal ljensherranna. Jeg
drekk þjer til, herra ábóti, og óska að
þjer getist vel að víni mínu og þakka
þjer fyrir kurteisi þína. En lialdir þú
svo fast við klaustrareglurnar, að þú
kjósir heldur mysudrykk munkanna,
þá vænti jeg að þú látir það í ljósi,
en drekkir ekki með mjer aðeins fyrir
kurteisis sakir«.
Ábótinn hló og mælti: »Heima í
klaustrunum er mysan drykkur okkar
munkanna. En þegar við erum á
fei’ðalögum, fylgjum við landsins venj-