Lögrétta - 30.06.1909, Blaðsíða 1

Aígreiðslu- og innheimtum.:
arinbj. sveinbjarnarson,
Laugaveg 41,
Talsími 74.
LOGRJETTA
Ritstjóri:
RORSTEINN GISLAjSON,
Pingholtsstræti 17.
Talsími 178.
M 33.
Reykjavík 30. júní 1909.
IV. íirg-.
Augnlækning ókeypis i. og 3. þrd. í mán-
kl. 2—3 á pítalanum.
Lækning ók. í læknask. þrd. og fsd. 12—1.
Tannlækning ók. (í Pólthússtr. 14) 1. og 3.
md. í mán. 11—1.
Landakotsspítali opinn f. sjúkravitj. io1/*
—12 og 4—5.
Islands banki opinn 10—2V2 og 5T/a—7-
Landsbankinn io1/^—2V2. Bnkstj. við 12—1.
Lagaskólinn ók. leiðbeining 1. og 3. ld. í
mán. 7—8 e. m.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
1—3 °g 5—8.
’Vág,
H Th A Thömsen
HAf NARSTS' 17-18 1920 21-22 • KOLAS 12- LÆ KJART-1-2
• REYKJAVJK»
Lárus Fjeldsted.
Yflrrjettarmálafœrslumaður.
Lækjargata 2.
Heima kl. ÍOV^—121/* og 4—5.
II
Bóka- og pappírsverslun
Arinbj. Sveinbjarnarsonar
Ijaiigayeg 41.
Talsími 74.
Hve lengi
verður það látið afskiftalaust, að fjölda
mannlífa er svo að segja daglega
stofnað í bersýnilegan voða á mann-
flutningbátum á Faxaflóa?
„Ingólfur" kom í stað „Reykja-
víkurinnar". Það var ábati. En þessi
nýi bátur er lítill og með honum
þurfa oft að fara margir menn, stund-
um svo hundruðum skiftir. Engum
dettur í • hug að gera kröfu til neinna
þæginda, sem ferðamenn annars
heimta, á þessum flóa-bátum. Menn
láta sjer lynda, að búa þar saman
við hesta og kýr; taka því með þögn
og þolinmæði, að öllu ægi saman
ofan þilja og neðan, fólki og far-
angri; oft ekkert verið að spyrja að
því, hver hefur keypt sjer farseðil á
þilfari, og hver á fyrsta farrými.
Sjósóttin og önnur atvik gera þar
alla jafna; oft góðra gjalda vert, að
.geta forðað sjer upp á þilfar, þó að
eitthvað sje að veðri, frá ælandi og
emjandi þilfars-farþegum, sem leitað
hafa skjóls í lyftingu. Hver hefur
brjóst til að amast við kvenmanni,
sem engist af sjósótt — og flest ís-
lenskt kvenfólk fær klýjuna, þegar er
það stígur á skipsfjöl — jafnvei þó
. að yfirfrakkinn manns sje tekinn fyrir
kodda eða ábreiðu, eftir þvf sem á
þarf að halda?
, Nei, engum dettur í hug að vera
heimtufrekur að því er þægindi snertir.
En það, sem virðist eiga að heimta,
er það, að lífi manna sje nokkurn
veginn borgið, eftir því sem að verð-
ur gert. En um pað virðist ekkert
hugsað, bvorki á fióabátnum hjer
við land, nje á stramlferðabátun-
um.
Mannflutningar með haustferðum
„Hóla" hafa oft verið glæfraspil, þó
að enn hafi ekki orðið að tjóni.
Mannflutningar með Faxaflóabátnum
hafa oft verið háskalegir, þó að fleyst
hafi hingað til.
Það er dýrt að fara tvær ferðir í
staðinn fyrir eina, eða senda tvö skip
í staðinn fyrir eitt, en dýrara er að
sökkva í sjó vel vinnandi fólki svo
hundruðum skiftir.
Hjer þarf að taka í taumana áður
en stórtjón hlýst af.
Faxaflóabáturinn „Ingólfur" hefur
nú fengið keppinauta, þar sem mótor-
bátarnir eru. Þeir eru nú orðnir
mannflutningaskip á Faxaflóta! Þeir
bjóða far fyrir lægra verð en „Ing-
ólfur". Þeirri samkepni svarar „Ing-
ólfur" með því, að setja fargjaldið
niður. En það eykur freistinguna til
þess að ofhlaða af fólki.
Auk þess sem flestir mótorbátarnir
eru óhæfilegir fyrir mannflutninga,
þó að hófs væri gætt í farþegafjölda
á þeim, þá er fólki hrúgað út í þá
fyrirhyggjulaust, svo að ofboðslegt
er að horfa á.
En þetta gengur svona af því að
enginn skiftir sjer af því.
Farþegaskip erlendis hafa báta
handa öllum farþegum, sem grípa má
til, ef eitthvað verður að, eða í nauðir
rekur.
„Hólar" hafa ekki báta fyrir */10
af farþegum á haustferðum sínum.
Sama er að segja um „Ingólf" og
aðra flóabáta, þegar flest er með
þeim.
Er vit í þessu?
Eitt bjargræðið eru bátarnir. Hugs-
unarsamir útgerðarmenn fiskiskipa láta
sjer mjög ant um, að hafa „skips-
bát“, sem fleytir allri skipshöfninni,
ef á þarf að halda Útgerðarmenn
mannflutningaskipa ættu að hugsa
líkt.
Fastar reglur eru settar um það,
hve margir hestar í hóp megi fara
yfir Ölfusárbrú; út á dragferjuna á
Hjeraðsvötnum mega ekki fara fleiri
hestar en góðu hófi gegnir.
Þetta eru þarfleg ákvæði til að
varðveita góð samgöngufæri og
hrossalíf.
En engin regla er sett um það,
hve mörgum mönnum má troða
saman á þilfarið á „Ingólfi" nje út á
mótorbátana eða strandferðabátana.
Þeir, sem taka að sjer mannflutn-
inga, takast og á hendur miklaábyrgð.
Setji aðrir þeim ekki lög eða reglur
um það, hvernig þeir eigi að sjá
mannlífinu sem best borgið, þá verða
þeir að gera það sjálfir.
En ógæfan er, að skipaútgerðir eru
ekki gerðar „fyrir fólkið", heldur í
ábatavon, og því vill oft svo verða,
að útgerðinni sje hagað eins og hún
borgar sig best—án tillits til fólksins.
Þá verður landstjórnin að koma
til sögunnar.
Hún verður að geta sett takmörk
og sagt: „hingað og ekki lengra" —
með þessa spilamensku með líf manna.
Jón Pórarinsson.
RijgliÉr stjórnarblaðanna
keyrir nú fram úr öllu hófi. í betli-
skjaliflokksstjórnarþeirra.sem prentað
er f síðasta tbl., eru ósannar og sví-
virðilegar aðdróttanir og getsakir
bæði til innlendra manna og útlendra
notaðar til þess, að reyna að ná saman
fje hjá almenningi hjer á landi, til
styrktar þeim mönnum, sem svikið
hafa sjálfstæðismál þjóðarinnar. Og
ísaf. flytur 23. þ. m. rógburðargrein
af viðbjóðslegasta tægi, sem hún kall-
ar „Ljótt bandalag", og auðsjáanlega
er rituð í þeim tilgangi, að vera með-
mælagrein með betliskjalinu. Það
virðist vera aðalmarkmið foringjanna
í hinum svokallaða „Sjálfstæðisflokki",
að raka saman fje handa sjálfum sjer.
Landssjóðnum er ausið út á báða
bóga til bitlinga handa þessum mönn-
um. En það er ekki nóg. Þeir
leggja lfka út í sníkjuleiðangur til al-
mennings.
Ráðherra getur f Danmörku hvorki
staðið við ummæli betliskjalsins nje
heldur róggrein ísaf., eftir framkomu
sinni og ummælum þar áður. Hann
verður að biðja þar fyrirgefningar á
hvorutveggja, eins og fleiri ummælum,
sem fram hafa komið í hans nafni
hjer heima.
En hvað hyggur Isaf. að slíkt geti
lengi gengið?
Hyggur hún að manninum haldist
það uppi til langframa, að liggja á
hnjánum fyrir dönsku stjórninni með-
an hann dvelur í Khöfn með fagur-
gala og fleðulátum, en láta jafnframt
málgögn sín og „húskarla" hjer heima
rægja hana og níða í sífellu í eyru
fslensku þjóðarinnar?
Og hyggur hún ekki að íslend-
ingar muni með tímanum skilja það,
að maður, sem svona fer að ráði
sínu, sje ekki heppilegur milligöngu-
maður milli Dana og íslendinga?
ísaf. hefur oft sýnt það, að hún
hefur mikla trú á heimsku mannanna.
En mundi hún nú ekki fara að
reka sig á það, að það er heimska,
að hafa jafnmikla trú á heimskunni
og þetta?
Það er ekki ólíklegt, að einhver
þeirra kennara, sem sóttu námsskeið-
ið á kennaraskólanum f sumar, verði
til þess, að skrifa frjettir frá því fyrir
þá, sem ekki voru þar í þetta sinn, og
er þásennilegt að þærfrjettir komi helst
í „Skólablaðinu". Vjer ætlum oss
því ekki að skrifa langan frjettapist-
il hjer. Það er aðeins eitt atriði,
sem vjer vildum geta um, af því að
vjer lítum svo á, sem það þurfi að
verða öllum mönnum kunnugt, eink-
um foreldrum.
,Eins og verið hafði í fyrra sumar,
hjeldu kennarar þessa námsskeiðs,
er voru 59 að tölu, fjölda marga
fundi til þess að ræða áhugamál sín
og var víst alt að því lengstum
tíma varið til þess, að tala um sam-
vinnu milli heimila og skóla.
Allir fundu sárt til þess, hve mik-
ill hnekkir það er fyrir góðan árang-
ur kenslustarfsins, þegar heimili og
skólar vinna ekki í sameiningu að
einu og sama marki. Það voru allir
sammála um það, að enginn kennari
mætti láta undir höfuð leggjast, að
reyna að vinna hugi fullorðna fólks-
ins, og þá sjer í lagi foreldra barn-
anna. Sönnun þess, hve áhugi kenn-
ara var mikill á þessu atriði, er það,
að samin var að lokum fundarálykt-
un undirskrifuð af 14 kennurum og
samþykt í einu hljóði á fundi, sem
haldinn var 8. júní.
Fundarályktunin hljóðar svo:
Fundurinnn telur æskilegt, að
kennarar landsins geri sjer alt far
um að efla samvinnu milli heimila
og skóia og noti til þess öll þau
ráð, sem þeir hafa tök á og öðrum
kennurum hafa reynst holl og áhrifa-
mikil, svo sem þau:
1. að heimsækja foreldra öðru
hvoru.
2. að halda foreldrafundi og
3. að fá foreldra til að heimsækja
skólana við og við í kenslustundum.
Fundurinn álítur að þetta sjeu ein-
hverjar helstu leiðirnar, sem reynandi
sje að fara til þess að eyða hinum
margvíslega misskilningi, sem oft á
sjer stað milii heimila og skóla.
Þó mælir fundurinn sjerstaklega
með því, að kennarar velji yfirleitt
þá leið, sem hver um sig veit fær-
asta á þeim og þeim staðnum, án
þess að binda sig beinlínis við nokkra
einstaka.
Það er vonandi, að foreldrar, er
þeir heyra um þessar gerðir kennara,
fagni yfir því, að kennarar rjetta
þeiin þannig hendurnar og bjóða
þeim að eiga hlutdeild í því fagra
verki, sem skólunum er falið á hend-
ur, að menta börnin í orðsins sönn-
ustu merkingu. Vjer trúum því, að
foreldrar verði reiðubúnir til þess að
koma á móti kennurunum og styðja
að því, eftir mætti frá sinni hálfu,
að skóli og heimili verði eitt.
K e n n a r i.
„ísaf.“ og bannlagamálid.
Lögr. mótmælti í síðasta tbl. því
margendurtekna japli í ísaf., að fyrv.
ráðherra H. Hafstein væri »stofnandi
og foringi andbanningafjelagsins«.
Bæði Lögr. og ísaf. sjálfri var full-
kunnugt um, að þetta voru ósannindi.
Lögr. var kunnugt um það, og ísaf.
án efa líka, að nefnd manna hafði
verið kosin til forgöngu í málinu og
að í þeirri nefnd voru: H. Daníelsson
yfirdómari, E. Claessen málaflm., M.
Einarsson dýralæknir, H. Þórðarson
prentsmiðjueigandi og Sig. Thorodd-
sen kennari. Ennfremur var það
kunnugt, að önnur nefnd hafði verið
kosin til þess að standa fyrir blaða-
útgáfu andbanninga, og voru menn-
irnir í þeirri nefnd taldir í síðasta
blaði. í hvorugri þessara forgöngu-
nefnda andbanningamálsins var H.
Hafstein, en þó var hann stöðugt í
ísaf. kallaður »stofnandi og foringi
þess fjelagsskapar«.
Á þessu stagaðist ísaf. í sífellu, og
það án efa móti betri vitund. En
hin ráðgerða fjelagsstofnun andbann-
inga er ekki enn komin á laggirnar,
að því er þeir sjálfir segja. Utgáfu-
fjelag »Ingólfs« er önnur fjelagsstofn-
un. H. Hafstein hefur skrifað undir
ávarp andbanninga, sem birt er í
„Ingólfi", eftir að greinin í síðasta
tbl. Lögr. var skrifuð (en þar var
farið eftir frásögn annars manns úr
þeim hóp), og hann er hluthafi í
blaðútgáfufjelaginu. Með þessu er
leiðrjett sú litla missögn, sem varð
um þetta mál í síðasta blaði Lögr.
og ísaf. er að hampa. En þau marg-
endurteknu ósannindi, sem ísaf. hefur
borið fram um málið, eru enn óleið-
rjett af henni.
Dr. Helgi Pjeturss er nýkom-
inn á stað í jarðfræðisrannsóknarferð.
Hann ætlar í sumar að fara um
Múlasýslur og þingeyjarsýslu. Hann
fer austur sunnanlands og norður
Sprengisand. Fylgdarmaður hans er
Haraldur Sigurðsson, sem áður hefur
verið með honum. Dr. H. P. segist
í þetta sinn einkum ætla að rann-
saka kolalög á norðaustur-landi, frá
Melrakkasljettu til Seyðisfjarðar.
, Hann ráðgerir að koma heim aftur
! nálægt miðjum september.
j Frönsk heiðursmerki. Matth.
| Einarsson læknir hjer við franska
spítalann og Halldór Gunnlaugsson
læknir í Vestmannaeyjum hafa verið
sæmdir frönsku heiðursmerki: „Offi-
cier d’ academie”.
»Hvítá« heitir nýr vjelarbátur, sem
fjelagið „Stígandi" í Borgarnesi hef-
ur keypt og ætlar til ferða frá Borg-
arnesi og upp eftir Hvítá. Bátur-
inn fór hjeðan upp eftir á laugar-
daginn var. Hann er 10 metra á
lengd, 23/4 á breidd og D/10 á dýpt.
Vjelin er Norrönavjel með 6 h. a.
Skriðhraðinn 6 mílur. Báturinn er
bygður úr eik, kantsettur og málm-
sleginn í botn. Hann er með sjer-
stöku lagi, sniðinn eftir norskum
fljótabátum, flatbotna mjög, ristir
eigi nema 17 þuml. óhlaðinn, en 22
þml. með 5 tonna hleðslu. Bátinn
hefur O. Ellingsen skipasmiður hjer
útvegað smíðaðan frá Noregi. Verðið
var 5,150 kr.
Ætlun eigendanna er, að báturinn
komist alla leið upp að Síðumúla og
og er þetta þá mikilvæg samgöngu-
bót fyrir Borgarfjarðarhjeraðið. Frjest
hefur um fyrstu ferð bátsins frá
Borgarnesi og upp eftir. Hann fór
þá aðeins með flutning að Hvítár-
völlum, en alt gekk vel.
Vestmannaeyjasýsla er veitt Karli
Einarssyni aðstoðarmanni á 3. skrif-
stofu í stjórnarráðinu.
Prestastefnan á þingvöllum hefst
2. n. m. og er ráðgert, að hún standi
yfir í þrjá daga. Fundirnir verða
haldnir 1 Miklaskála. Líklega sækja
margir prestar þetta mót og ef til
vill fjöldi annara manna, til þess að
hlýðu á og skemta sjer. Þar verður
rætt um játningahaft og kenninga-
frelsi, kristindómskenslu ungmenna,
kvöldmáltíðarsakramentið, undirbún-
ing prestastefna og nýjar kröfur með
nýjum tímum, kirkjuþing og tillög-
ur um aðskilnað ríkis og kirkju,
uppsagnarvald safnaða o. fl.
Prestskosning. Síra Einar Jóns-
son í Kirkjubæ er nýlega kosinn
prestur að Desjarmýri.
Tvœr vísur.
Farsæl mun hjer finnast vörn
fyrir halinn dyggva,
þótt ísafoldar aldni Björn
öndunum sigi á Tryggva.
Hann þótt ráðdeild riddarans
reikni í veiku gildi,
vart munu stjórnarverkin hans
varin betri skildi.
Jón Þórðarson
úr Fljótshlið.
Spark í líkkistu.
Þau þokkahjúin ísaf. og Þjóðólfur
ráðast bæði með sparki á líkkistu
Sigurður frá Fjöllum. En sögurnar
og dylgjurnar, sem þau flytja um
ijármál hans, eru órannsakaðar enn,
að því er nákunnugur maður því
skýrði Lögr. frá í morgun. Enda
stæði að minsta kosti ísaf. nær að
bjástra við Landsbankaskuldir ein-
hverra annara en þessa látna manns.
Hingað til hefur það ekki verið talið
drengilegt að svala óvild sinni til
manna yfir líkkistum þeirra.
Svika-ákœrur úr öllum áttum.
ísaf. kvartar undan því nýlega, að
verið sje að brigsla „sjálfstæðisflokkn-
um“ um, að „hann hafi svikið
stefnuskrá Þingvallafundarins". í fljótu
áliti getur litið svo út sem sú um-
kvörtun sje stíluð til Lögr., en henni
á þó auðvitað að vera beint til skiln-
aðarmannanna, sem í Þjóðv. eru að
skrifa.
Lögr. hefur aldrei talið Þingvalla-
fund þann, sem hjer er um að ræða,
svo merkilega samkomu, að vert
væri að vitna mikið til gerða hans.
En flokksmenn ísaf. hafa samt ver-
ið að hampa samþykt hans eins og
stefnuskrá sinni. Því verður ekki
neitað.
En nú nýlega hefur ísaf. flutt
hverja greinina á fætur annari til
þess að smeygja fram af sjer og
stjórnarflokknum Þingvallafundarsam-
þyktinni. Og þá fara svika-ákærurn-
ar ekki að verða neitt óeðlilegar frá
þeim mönnum flokksins, sem ef til
vill hefur verið alvara með eitthvað
af því, sem samþykt var á þessum
Þingvallafundi. ísaf. og hennar nán-
ustu mönnum hefur auðvitað aldrei
verið það alvara.