Lögrétta - 30.06.1909, Blaðsíða 2

130
L0GRJETTA.
Lögrjetta kemur út á hverjum mið-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð als á ári. Verð: 4 kr. árg.
á íslandi, erlendis 5 kr. Gjalddagi 1. júlí.
frá íslanði til Ítalíu.
Eftir Maith. Þóráarson.
IV.
Frh. í París.
Jeg fór í í01ympiu« um kvöldið.
Þar voru sýndar íþróttir, leikar og
ýmsar sjónhverfingar. Jeg ætlaði fyrst
í »Le grand Opera«, en þegar jeg
sá að aðgöngumiðarnir kostuðu frá
200 frönkum (ein stúka auðvitað) og
ódýrust 12 franka, þá brá mjer í
brún; jeg vildi ekki gefa svo mikið
fyrir hljóðpípuna og sneri því út aftur
og fór inn í »01ympiu«. Það kost-
aði ekki nema 3 franka, að vera þar
á gólfinu.
Það, sem bar fyrir augum á leik-
sviðinu, var flest skemtilegt og hríf-
andi; það var ólíkt skrípalátunum í
leikhúsunum ensku. En þó fanst
mjer að leiktjöldin og litabreytingin
á leiksviðinu skara fram úr öllu því,
sem jeg hafði áður sjeð því líku.
Það var dásamlega fallegt. Jeg held
að Indriði hefði ekki getað kosið á
það betra heima í „Iðnó". Og svo
voru stúlkurnar — sem París er einnig
fræg fyrir; þær svifu þarna um gólfin
í marrandi silkikjólum, sem leiftruðu
í öllum regnbogans litum og drógust
margar álnir á eftir þeim. Öðru hvoru
böðuðu þær út blævængjunum, svo
lágt heyrðist hringla í málmskraut-
inu, sem þær báru um háls og hend-
ur. En hvað alt þetta var líkt París,
eins og maður áður hafði heyrt henni
lýst. Englendingurinn hvíslaði því
að mjer, að þessar stúlkur hefðu orð
fyrir að vera fremur blíðar við pilt-
ana, en kærðu sig ekkert um að
binda sig neinum hjúskaparböndum,
nema að eins um stundarsakir.
Næsta dag fór jeg á fund skrif-
stofustjórans í flotamálaráðaneytinu.
Jeg hafði með mjer meðmælingar-
brjef frá franska konsúlnum, hr. Bril-
louin, sem jeg fjekk fyrir góðfúsa
aðstoð hr. stud. med. & chir. Hinriks
Erlendssonar.
Eftir að hafa gengið í gegnum sali
frá einum einkennisbúnum þjóni til
annars, var mjer vísað í biðstofu,
þar sem jeg átti að bíða, þangað til
kallað yrði á mig, því skrifstofustjór-
Ínn var inni hjá ráðherranum. Eftir
stutta dvöl var mjer vísað inn til
hans, og gerði það einn af skrifur-
unum, sem talaði norsku nokkurn
veginn, því hann hafði verið í Krist-
janíu einnjvetur samtíða hr. Brillouin,
aðeins til að læra málið. Skrifstofu-
stjórinn, sem var mjög tigulegur á-
sýndum og hinn blíðasti í viðmóti,
var að enda við að skrifa undir heil-
an bunka af skjölum, sem mjer virt-
Íst helst vera útnefningarskírteini til
hærri stöðu í flotanum, eða skip-
unarbrjef um að þessi — hver svo
sem hann nú var — væri útnefnd-
ur riddari af heiðursfylkingunni, eða
eitthvað þessháttar. Hann spurði
margs af íslandi, bæði af landinu
sjálfu, fiskiskipunum frönsku og um
líðan konsúlsins, og gerði hann það
sumpart fyrir munn skrifarans, eða
blátt áfram beindi spurningunni að
mjer, sem jeg svo svaraði eftir því
sem við átti. Að loknu viðtali fylgdi
skrifarinn mjer í gegnum bygging-
arnar, og voru margar vistarverur í
því húsi, þótt fremur virtist mjer öll
húsakynni og húsaskipun vera þar
gamaldags, en margar voru skrifstof-
urnar, því að skilnaði gaf skrifarinn
mjer nafnspjald sitt, og stóð á því,
að hann væri skrifari á skrifstofu
nr. 490.
Þaðan fór jeg upp í Eifelturninn,
þessa risavöxnu járnbyggingu, sem
stendur þarna á fjórum fótum; jeg
vildi að síðustu renna augunum yfir
París, eða svo mikið af henni, sem
mjer væri auðið. Þarna lá hún við
fætur mjer og teygði út skæklana
báðumegin upp og niður með Signu-
ánni. Þetta heljarbákn, með öllum
sínum reykháfum og kirkjuturnum,
höllum og hreysum, vagnaskarkala
og gauragangi, glaumi og gleði, lá
þarna þögult og kyrt og baðaði sig
í sólarhitanum og svælunni. Signu-
áin, eins og ljósgrátt band, teygði
sig í ótal hlykkjum og virtist skifta
borginni í tvo hluta; hún sýndist
líka hreyfingarlaus. Jeg fór heim
þaðan með þeirri meðvitund, að nú
hefði jeg sjeð París, eða svo mikið,
sem mig langaði til að sjá í svipinn.
Jeg kærði mig ekki um meira í bráð-
ina.
Að vera staddur á gatnamótum,
eða þar sem krossgötur mætast í
París; þar gefur manni að líta líf og
hreyfingu. Svo langt sem augað
eygir, upp og niður og á alla vegu,
er óslítandi haf af mönnum, bifreið-
um og hestvögnum. Gatan er alveg
ófær. Maður verður að bíða góða
stund og leita lags. Stundum tekst
manni að komast að ljóskerastöng-
inni á miðju torginu og bíða þar,
þangað til maður sjer sjer fært að
komast á stjettarbrúnina hinumegin.
En oft verður maður líka að snúa
aftur á miðri leið og þakka sínum
sæla að komast óskemdur til sama
lands aftur. Það væri ekki girnilegt
að hafa börn á slfkum ófriðarstöðv-
um, enda sjást þau ekki þar; þau eru
öll í lystigörðunum, sem eru fjölda-
margir víðsvegar um borgina og er
þeirra gætt þar af mæðrum sínum
eða fóstrum.
Engan öfunda jeg heldur af því,
sem þarf að flýta sjer, að fara fram-
hjá hatta- eða kjólasölubúðunum, því
þar er mannkvæmt, eða svo var það
þessa dagana. Stúlkur og giftar
konur, eða svo hjelt jeg þær væru
sumar hverjar, voru þar í hópum, eða
rjettara sagt þjappaðar saman eins
og sfld í tunnu að máta hatta og
skoða skraut, blómstur og borða til
að prýða þá með; þessu var raðað
út á borð með fram búðargluggun-
um undir sóltjaldi, og virtist mjer
þar vera hrafnagangur í öskjunni.
Maður varð að fikra sig áfram, ró-
lega og gætilega, því bæði var að
varast að stíga ekki óvart ofan á
kjólfald einkverrar skartkonunnar cða
koma ekki ógætilega við hattana,
sem eftir tískunni núna eru að um-
máli fyllilega eins og botn á lagar-
tunnu og þar eftir djúpir. Það er
annars merkilegt, hvað þessi tíska er
dutlungafull og jafnvel ógeðsleg, og
þarna er hennur uppspretta og heim-
kynni.
K1 10 um kvöldið þ. 4. maí borg-
aði jeg gistihússreikninginn og fór í
vagni tiljárnbrautarstöðvarinnar „Gare
du Lyon" og var hálftíma seinna
kominn á leið til Marseille, og hafði
jeg þá að eins dvalið 48 kl.st. í París,
enda hafði jeg sjeð óendanlega lítið
af þessari risavöxnu borg.
hjelt aðalfund sinn 19. þ. m. að
Þjórsártúni. Ágrip af fundargerðinni
er sem hjer segir:
1. Fundarstjóri var formaðurinn,
Sigurður Guðmundson á Selalæk, en
skrifari síra Ólafur V. Briem á Stóra-
núpi. Mættir voru fulltrúar frá 16
búnaðarfjelögum og nokkuð af öðr-
um fundarmönnum.
2. Formaður lagði fram skýrslu
um gerðir sambandsins, sem byrjaði
starf sitt í vor, og skýrði hana fyr-
ir fundinum.
3. Hallgrímur Þorbergsson fjár-
ræktarmaður, sem ferðast hafði um
Rangárvallasýslu til rannsóknar á
sauðljárræktinni, hjelt fyrirlestur um
það efni. Var gerður að honum
góður rómur, og spunnust út af því
talsverðar umræður.
4. Samþykt að fundarmenn hvettu
bænáur á Suðurlandi til að baða alt
fje sitt í haust.
5. Jón Jónatansson búfræðingur,
sem kennir plægingar o. fl., hjelt
fyrirlestur um jarðræktina. Varsömu-
leiðis gerður að því mjög góður
rómur og spunnust umræður út af
því.
Þessar tillögur um plægingarkensl-
una voru samþyktar í einu hljóði:
6. Fundurinn æskir þess, að kensla
í plægingum og jarðrækt haldi á-
fram á Ifkan hátt og nú er, en mælir
með því að námstíminn sje styttur í
2 vikur.
7. Búnaðarfjelögin, sem í sam-
bandinu eru, gangi fyrir með plæg-
ingar og námspilta. Á næsta ári
þau, sem eru fyrir austan Ytri-Rangá.
8. Þeir, sem óska eftir plæging-
um, eða námi í haust, tilkynni það
stjórninni fyrir 15. ágúst næstk.
9. Þeir, sem vilja láta plægja hjá
sjer næsta sumar, tilkynni það for-
manni búnaðarfjelagsins í sveit sinni
og skal hann svo hafa tilkynt stjórn
Búnaðarsambandsins það fyrir síð-
asta dag febrúarmánaðar næstk. Fyrir
sama tíma sendi námspiltar sam-
bandstjórninni umsókn sína.
10. Sá, sem lætur plægja hjá sjer,
borgar í sjóð sambandsins 8-—I2kr.
fyrir hverja dagsláttu.
11. Nemendur fá eina kr. á dag í
fæðispeninga og ókeypis kenslu, en
ekki kaup.
Um heyverkunartilraunir var sam-
þykt í einu hljóði þessi tillaga:
12. Stjórn sambandsins er falið að
útvega 5 góða menn — 2 í Rangár-
vallasýslu, 2 í Árnessýslu og 1 í
Vestur-Skaftafellssýslu — til að gera
súrhey og sæthey árlega í 4 ár.
Skulu þeir fá 25 kr. árslaun og lán-
aðan þar til gerðan hitamæli ókeyp-
is. En þeim ber að leiðbeina öðr-
um í þessari heyverkun.
Um notkunartilraunirsláttuvjela var
samþykt í einu hljóði þessi tillaga:
13. Þeir, sem vilja láta gera til-
raun hjá sjer með notkun sláttuvjela
í sumar undir umsjón Jóns Jónatans
sonar, borgi 5 kr. fyrir tilraunina, en
semjist svo, að hann slái meira en
til tilrauna, þá borgast það eftir
samningi. Óskir um þetta sendist
stjórn Sambandsins sem allra fyrst.
14. Borið upp erindi frá Guðjóni
Jónssyni í Hlíð um ósk margra
kvenna, að fá stúlku til matreiðslu-
kenslu í Skaftártungu. En þar sem
Búnaðarfjelag íslands hefur þá kenslu
á hendi, sá Sambandið ekki fulla
ástæðu til að sinna því.
Þessi tillaga um búnarnámskeið
var samþykt:
15. Fundurinn leggur til, að Bún
aðarsamband Suðurlands mæli með
því við Búnaðarfjelag íslands, að það
sendi 1 eða 2 menn austur í Vík,
•
til þess að halda þar nokkra bú-
fræðilega fyrirlestra næstkomandi
vetur.
16. Borið upp erindi frá Búnaðar-
sambandi Austurland um fóðurkorn-
pöntun í stórkaupum frá Ameríku.
Fundurinn sá sjer ekki fært að sinna
því. Taldi líka rjettara að snúa sjer
í því efni til sambandskaupfjelaganna.
17. Borið upp erindi írá Búnað-
arsambandi Vestur-Landeyinga um
að láta rannsaka, hvað gert yrði til
umbóta sveitinni, og var samþykt,
að Búnaðarsambandið taki að sjer
að beina þeirri málaleitun til land-
stjórnarinnar, og óska eftir, að hún
láti skógfræðing landsins skuða þar
sandinn og álíta, hvort tiltækilegt
muni að hefta sandfokið með skóg-
rækt, eða með vatnsáveitu, sem þá
gæti einnig orðið til áveitu víðar á
sveitina.
18. Kosin stjórn til næsta árs.
Formaður Sigurður Guðmundsson á
Selalæk endurkosinn, en meðstjórn-
endur Guðmundur Þorbjarnarson á
Hvoli og Ágúst Helgason í Birtinga-
holti. Varamenn í stjórn sr. Ólafur
Finnsson, Kálfholti, Jón Jónatarisson,
Stokkseyri og Þorfinnur Þorfinnsson,
Spóastöðum. Edurskoðunarmenn: Öl-
afur Ólafsson, Lindarbæ og sr. Ól-
afur V. Briem, Stóra-Núpi.
Sig. Guðmundsson.
Fornmenjarannsóknir.
Eins og kunnugt er, hafa þeir
prófessor Finnur Jónsson og kafteinn
Daníel Bruun fengist við fornmenja-
rannsóknir hjer á landi undanfarin
tvö sumur. í fyrra sumar rannsök-
uðu þeir msðal annars gamalt hof á
Hofstöðum við Mývatn. Um þessa
rannsókn höfum vjer fengið eftirfar-
andi skýrslu:
Hofið snýr frá norðri til suðurs,
og skiftist, eins og flest hof, í tvent,
aihús og veisluskála. Afhúsið var um
7 metra á lengd, skálinn rúmlega 36
metrar, lengd alls hofsins 45 metrar.
Dyrnar á afhúsinu voru á vesturhlið,
en á skálanum á austurhlið, nálægt
þverbálkinum, sem greindi skálann
frá afhúsinu. í skálanum, fundust
greinilegar leifar af langeldum, og
fram með langveggjunum upphækk-
aðir pallar til að sitja á. Nokkuð
frá veggjunum, langsetis eftir húsinu,
fundust merki til að staðið hefðu
tvær súlnaraðir, sín hvoru megin, er
hefðu haldið uppi þakinu. Auk leif-
anna eftir langeldana fundust gryljur,
sem virtist hafa verið eldað í, á 2
stöðum inni í skálanum.
í rústunum fundust ekki margar
en þó nokkrar fornleiíar og eru þess-
ar hinar helstu:
Bein af húsdýrum, einkum naut-
um, kindum og geitum, og lika af
hestum og svínum og ýsubein, og
hafa þessi bein verið ákveðin af
herra Herluf Winge, umsjónarmanni
við Dýragripasafnið í Kaupmanna-
höfn.
Mörg brýni.
2 sökkur (eða steinkylfur?).
Ýmisleg járnbrot, þar á meðal af
2 skærum, járnnaglar o. fl.
Einkennilegt verkfæri úr beini.
Alt, sem fanst, er afhent Forn-
menjasafni íslands.
Að lokinni rannsókn var rústin
færð í samt lag aftur, svo að eng-
um steini er haggað úr sæti, og
þakið yfir.
1 sumar ætla þeir fjelagar meðal
annars að rannsaka hofið í Ljárskóg-
um í Dalasýslu.
Alþýðukennararnir
og bindindismálið.
Alþýðukennarar þeir, sem verið
hafa á framhaldsnámsskeiði hjer,
hjeldu fund á sunnudaginn var, að
tilhlutun stórtemplars, Þórðar J. Thor-
oddsens, er einnig sótti fundinn. Þar
voru nær 40 kennarar og var fund-
arefnið að ræða um það, hverja af-
stöðu alþýðukennararnir tækju til
bindindismálsins og bannlaganna.
Þessar tvær tillögur voru þar sam-
þyktar í einu hljóði:
1. Fundurinn skorar á landsstjórnina
að sjá um, að bindindisfræðsla
fari fram í öllum skólum lands-
ins og að samin sje kenslubók í
þeirri grein, er samsvarar tímans
kröfum, og hún notuð við kensl-
una.
2. Fundurinn skorar á alla kennara
landsins að gera sitt ítrasta til þess,
að bannlög þau, er alþingi hefur
samþykt, fái framgang.
yijsetning
Tryggva Gunnarssonar
bankastjóra.
Hún spyrst hvervetna afarilla fyrir
og er ekki varin af öðrum en þeim,
sem eru skyldugir og nauðbeygðir
til þess að verja hverja óhæfu, sem
Bj. J. hefur í frammi, hvort heldur
sjálfrátt eða ósjálfrátt. ísaf. mælist
til þess, að sem minst sje um hana
talað, og er það skiljanleg ósk úr
þeirri átt. Hún færir fram sem á-
stæðu fyrir afsetningunni ellilasleika
hjá Tr. G., en allir þeir mörgu menn
víðsvegar að, sem daglega eiga við-
skifti við hann í bankanum, geta
sjeð, hvort sú muni verið hafa ástæð-
an. Þótt Tr. G. sje nokkrum árum
eldri en B. J. ráðherra, þá eru elli-
mörkin miklu meiri og fleiri sjáan-
leg á B. J., sem þó er nýbúinn að
taka að sjer vandamesta embættis-
starf landsins. Undanfarinn vetur
hefur Tr. G. annast störf banka-
stjórnarinnar að mestu einn, með því
að gæslustjórarnir báðir áttu sæti á
alþingi, og auk þess var annar þeirra,
Kr. Jónsson, lengi fjarverandi, eins
og kunnugt er. En nú eiga, eftir
ráðum hinnar nýju stjórnar, tveir
menn að taka við því starfi, sem Tr,
G. hefur einn haft áður, og hvor um
sig á að fá miklu hærri laun, en Tr.
G. hefur haft. Þetta er ekki í góðu
samræmi við afsetningarástæðu ísaf.
Enda dylst víst engum það, að á-
stæðan til afsetningarinnar er sú, að
ráðherra vill ná í bankastjórastöð-
urnar til þess að launa með þeim
fylgismönnum sínum og svo til þess,
að ná fullu valdi yfir peningastofn-
uninni. En með aðferð þeirri, sem
hann hefur nú beitt til að koma
þessu á, kostar það bankann, eða
landsjóðinn, 11 þús. kr. á ári. Banka-
stjórarnir tveir, sem frá nýári eiga
að vinna verk Tr. G., hafa 6 þús.
kr. í árslaun hvor um sig. Það eru
12 þús. kr.. eða 7 þús. kr. meira, en
Tr. G. hefur haft fyrir verkið. Þar
við bætast svo eftirlaun hans, 4 þús.
kr. á ári.
Þá er kostnaðurinn við þriggja
manna rannsóknina, sem sett var í
gang til þess að leita uppi einhverja
átyllu eða afsökun fyrir þessu ger-
ræði, því gera má ráð fyrir, að ekki
spari ráðherra launin úr landsjóði við
þau dyggu hjú, sem hann bitlingaði
með rannsóknarstarfinu, þótt ekkert
hafi upp úr því hafst. Hann virðist
líta á landsjóðinn eins og flokkssjóð
sinn, og er setningin í 2. embættið
við prestaskólann frá 1. júlí eitt at
því, sem í þá átt bendir.
„Reykjavík" flutti á laugardaginn
yfirlit yfir framfarir Landsbankans frá
því að Tr. G. tók við stjórn hans,
og er það yfirlit svolátandi:
„Þegar Tr. G. tók við bankanum i„
maí 1893 var hagur bankans þessi:
I. Innstæðufje á hlaupa-
reikningi l<X)þús. kr.
I. Sparisjóðsfje . t-n 00 1
3- Varasjóður .... 115
4- Tekjur óviðl. vara-
sjóð 23
5. Verðbrjef .... 240 — —
6. Ekkert útibú.
7. Samanlagðar inn og
útborganir . . . .2,198 — —-
Nú, eftir 16 ára forstöðu Tr. G., er
hagur bankans á þessa leið:
1. Innstæðufje á hlaupa-
reikningi .... 418 þús. kr.
2. Sparisjóðsfje . . . 2670 — —
3. Varasjóður .... 636 — —
4. Tekjur óviðl. vara-
sjóð....................181 — —
5. Verðbrjef .... 1655 — —
6. Starfsfje útibúa . .917— —
7. Samanl. inn- og út-
borganir. . . . 26545 — —
Umsetning bankans hefur þannig
meir en 12-faldast síðan Tr. G. tók
við, og hefur bankinn þó ekki verið
einn um hituna síðan 1904.
Þegar Tr. G. tók við bankanum
voru seðlar bankans ógjaldgengir í
öðrum löndum. Brydesverslun var
lengi eina verslunin, sem tók þá í
Kmhöfn, en reiknaði sjer 5 af hundr.
í ómakslaun. Tr. G. fjekk því bráð-
lega til vegar komið, að landsbank-
inn leysti þá tilsín affallalaust".
Þess má geta, að núverandi ráð-
herra var einn þeirra manna hjer í
bænum, sem lögðu fast að Tr. G.
að sækja um bankastjórastöðuna og
sendu rakleiðis mann til hans norður
á Akureyri, því þar var hann þá
staddur, með áskorun þess efnis. Og
ísaf. ber þess margan vottinn, að
B. J. kunni að meta starfsemi og
þrek Tr. G., meðan hann sjálfur
(B. J.) var með óbiluðum sálargáfum.
En „Þjóðólfsmanninn", sem nú er að
reyna að verja þetta verk Björns
húsbónda sfns, mætti minna á það,
hvernig hann lýsti Tr. G. í fjölmennu
samsæti, sem Tryggva var haldið
hjer haustið 1905. Hver mimdi hafa
trúað því þá, að Ísafoldar-Björn fengi
slíkt vald yfir „Þjóðólfsmanninum",
að hann gæti sigað blaði hansá Tr.
G. í jafnósvífinni og ósæmiiegri að-
sókn og bankastjórinn hefur nú orðið
fyrir ?
En svo er þýskapur „Þjóðólfs" nú
orðinn fasttrygður Birni, að hann vill
jafnvel velta ábyrgðinni af þessu at-
ferli af honum og yfir á þingflokk
meirihlutans. En því þverneita aðr*
ir menn úr stjórn flokksins, að þetta
sje hans verk eða flokksstjórnarinnar,
heldur segja þeir ráðherra hafi framið
það á sitt eindæmi. „Þjóðólfsmaður*
inn" er ef til vill sá eini af þeim,
fyrir utan Björn Kristjánsson, sem
1 j taka vill á sig meðábyrgð á þessu,