Lögrétta - 05.08.1909, Síða 1

Afgreiðslu- og innheimlum.:
ARINBJ. SVEINBJARNARSON,
Lauyaveií 41.
Talsimi 74.
LOGRJETTA
Ritstj<Sri:
f’ORSTEINN GISLASON
Pingholtsstræti 17.
Talsiini 178.
M 38.
Reykjavík 5. ágús 1 1909.
IV. árg.
Augnlækning ókeypis i. og 3. þrd. í mán-
kl. 2—3 á pítalanum.
Forngripasafnið opið 11—1 frá 15 júu. —
15. sept.
Lækning ók. í læknask. þrd. og fsd. 12—1.
Tannlækning ók. (( Pólthússtr. 14) 1. og 3.
md. í mán. 11—1.
Landakotsspítali opinn f. sjúkravitj. io’/s
—12 og 4-5. _
Islands banki opinn 10—27» og 5T/a—7.
Landsbankinn io'/i—2Vo. Bnkstj. við 12—1.
Lagaskólinn ók. leiðbeining 1. og 3. ld. (
mán. 7—8 e. m.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
1—3 5—8-
Qy* HThA Thömsen-
HAFNARS'iR'Ul® 1920 íl'íí‘I^OlÁSl'Z-LÆKJAKTI'2
• REYKJAVTK •
Lárus Fjeldsted,
YflprJettarmálafeerslumaOur.
Lækjargata 2.
Heima kl. 10'/«—12’/2 og 4—5.
Bóka* og pappírsverslun
Arínbj. Sveinbjarnarsonar
Laugareg 41.
Talsími 74.
Gleymska 3saj.
Það verður ekki betur sjeð á ísaf.
á laugardaginn var, en að hún hafi
jafnvel búist við því alt til þess tíma,
að Björn sinn kæmi heim með fleiri
af lagafrumvörpum síðasta alþingis
óstaðfest en sambandslagafrumvarp-
ið eitt. Oðruvísi er ekki hægt að
skilja það mikia gleiðbros, sem á
henni er, þegar hún skýrir frá þessu,
— eins og það væri eitthvert áður
óheyrt afreksverk, sem ráðherra hefði
unnið: að koma ekki heim aftur með
lagafrumvörp þingsins óstaðfest —
nema eitt.
En síðan við fengum innlenda
stjórn hefur það aldrei kornið fyrir,
að lagafrumvarp frá alþingi hafi eigi
hiotið staðfestingu — fyr en einmitt
nú. Það er því langt frá, að hjer
sje nokkrum nýjum sigri að hrósa
f þessu efni. Hitt er annað mál,
þótt ísafi sjálf hafi búist við, að
ráðherra fengi verri útreið í þessu,
en orðið hefur.
En þetta lagafrumvarp frá þing-
inu, sem enn er óstaðfest og menn
vita, að ekki á að fá staðfestingu,
það þykir ísaf. nú svo ijettvægt og
lítilsvert, að hún setur með hlemmi-
letri yfir grein sína um lagastaðfest-
ingarnar: „Alt staðfest", þótt þetta
vanti.
Og þetta, sem vantar, er þó sjálft
sambandslagafrumvarpið.
Ráðherra kemur með það mál í
óreiðu, sem þingið einmitt sjerstak-
lega var kosið til að ráða fram úr
og fá heppilega úrlausn á. Um þetta
mál lofuðu þingmenn stjórnarflokks-
ins kjósendum sínum öllu fögru fyrir
kosningarnar. En nú hlýtur það að
vera hverjum manni augljóst, að þar
fóru þeir með blekkingar og tál. Það
eru svo þungar sakir, sem á ráðherra
og flokki hans hvíia fyrir meðferð-
ina á þessu máli, að ráðherra ætti
ekki að vera vært í valdasæti, eftir
að öllum má vera ljóst, hvað undir
hefur búið öllum afskiftum hans af
því.
ísaf. hefur um mörg undanfarin ár
látið sem þetta mál væri aðaláhuga-
mál sitt. En nú vill hún helst ekki
lengur muna eftir, að það hafi nokk-
urn tíma verið til.
0/1
tu.
Símað var frá Khöfn 31. f. m.:
Neergaard segir aj sjer.
Ekki er enn frjett, hver eftirmað-
urinn verði.
Uppreisn á Spáni.
Það er símað hingað frá Khöfn
31. f. m., að uppreisn sje á Spáni,
en um tildrög til hennar vanta nán-
ari fregnir.
Pj óðhátíöin.
Veðrið var ekki heppilegt til há-
tíðahalds 1. og 2. þ. m. Báða dag-
ana var sunnanvindur og þykt loft,
og síðari daginn töluvert regn öðru
hvoru.
Á sunnudaginn, 1. þ. m., fór fram
kapphlaup frá Árbæ til Austurvallar
kl. 2, en síðan var sundskáli Ung-
mennafjelagsins vígður, og er skýrt
frá því á öðrum stað hjer í blaðinu.
Um kvöldið voru knattleikar á Mel-
unum.
Á mánudaginn, 2. þ. m,, voru fyrst,
eins og venja er til, kappreiðar á
Melunum, en síðan verðlaunakapp-
hlaup, stökk o. fl. Ur skrúðgöngu
til hátíðasvæðisins, uppi á Landa-
kotstúni, sem ráðgerð var kl, 11, varð
ekkert vegna rigningar, og mjög fatt
manna var þar fyrir kl. 12, er há-
tíðin var sett og ræðuhöld áttu að
byrja. Bjarni Jónsson frá Vogi setti
hátíðina með nokkrum orðum, Kr.
Jónsson dómstjóri mælti fyrir minni
konungs, Indr. Einarsson fyrir minni
íslands og Hjalti Sigurðsson versl-
unarm. fyrir íslendingum erlendis.
Kvæði var sungið fyrir íslands minni
eftir Hannes S. Blöndal, en fyrir
minni íslendinga erlendis eftir Guðm.
Magnússon. Síðar um daginu fjölg-
aði á hátíðasvæðinu, enda batnaði
þá veðrið. Kl. 4 hjelt dr. Jón Þor-
kelsson ræðu fyrir minni Reykjavíkur,
en kvæði var sungið eftir Guðm.
Magnússon. Dr. J. Þ. sagði frá ýmsu
úr sögu bæjarins, en um verslunar-
mál hans kvaðst hann verða fáorður,
með því að hann hefði ekki mikla
þekkingu á þeim efnum. „En hjerna
stendur nú verslunarfulltrúinn okkar,
hann Bjarni minn frá Vogi, skamt
frá mjer", sagði hann, eða eitthvað
á þessa leið", „og hann er þá vís
að bæta úr því". Að þessu var
mikið hlegið, því allir skildu háðið.
Reykjavík.
Jarðarfór Pórðar Jónssonar frá
Ráðagerði fór fram síðastl. fimtudag.
Yfir moldum hans voru sungin erfi-
ljóð eftir Benedikt sái. Gröndal.
Þórður hafði fyrir löngu beðið hann
að semja sjer grafskrift og erfiljóð
og hafði geymt hvorttveggja, en nú
var það prentað og þvf útbýtt við
jarðarförina, eins og venja er. Af
því að þetta er svo einstakt eru erfi-
ijóðin látin fylgja hjer:
Með vöknaðri brá að vinar gröf
en vonandi þó vjer stöndum,
og andinn fer yfir ókunn höf
að ókunnum sælu löndum —
' I r 1 Kartöflur
\viar
1 I III I Laukur
J J fæst hjá
JES ZIMSEN.
þar sjáum vjer hann við lífsins lind,
nú leystan frá jarðar böndum.
Vjer hlutum að láta margan mann,
sem máttugum hlýddi dauða;
en engan vjer hörmum meir en hann,
°g hryggjumst við rúmið auða.
En blessaða ástar-blæjan skín
með blossana lífsins rauða.
Þó mótlætis riði báran breið
og bölið að særðu hjarta,
þá sigraði ástin hrein og heið,
með hjálpræðisljósið bjarta.
Hann stóð eins og bjarg ( þraut og þrá,
og það mun um aldir skarta.
Vjer söknum nú horfins merkis-manns
og minnumst nú þeirra daga,
er mörgum var leyft að leita hans
og leiðrjetta margan baga.
Alt gengur á burt, þó gleymist ei,
en geymist sem fögur saga.
Og sofðu nú, þórður, vært og vel,
með vinanna kvaddur tárum!
Vjer munum, að ei þú hræddist hel
í höfugum lífsins bárum;
og sigur þú loks úr býtum barst,
sem blessast af aldar árum.
Nýja lestrarfjelagið. Því er
altaf að vaxa fiskur um hrygg. Nú
eru Ijelagsmenn orðnir yfir 80. Með
haustinu er von á miklum bókabyrgð-
um í viðbót við það, sem til er, og
eru þar þó áður margar góðar bæk-
ur. Nú er fjelagsbókasafnið flutt í
Ásbyrgi, eins og sjá má á auglýs-
ingu hjer í blaðinu.
Finnur Jónsson prófessor frá
Khöfn var hjer nokkra daga nú fyr-
ir skömmu. Hann hafði þá verið í
Ljárskógum vestra með D. Bruun og
þeir ransakað þar hofstóftina, sem
Sigurður Vigfússon fornfræðingur
hefur áður lýst og gert mynd af,
sem víða er prentuð. Ekki þótti
þeim neinn fróðleik vera að fá af
þeirri tóft og telja jafnvel óvíst, að
hún sje leifar af hofi. En mjög
gamla kirkjutóft grófu þeir upp þar
í túninu og þótti hún merkileg.
Finnur prófessor fór hjeðan iand-
veg tii Akureyrar og ætlaði þaðan
út. Prófessor B. M. Ólsen fór hjeð
an með honum til Þingvalla og voru
þeir þar að bera saman skoðanir
sínar á ýmsu, sem fornöldina snertir,
svo sem um það, hvar Lögberg hið
forna hefði verið o. fl.
Guðm. Björnsson landlæknir
kom heim á laugardagskvöldið var
1 úr embættisferð sinni, sem áður hef-
ur verið sagt frá hjer í blaðinu.
Guðm. Magnússon læknir og frú
1 hans eru á ferð í Norðurlandi, hafa
farið alt norður í Þingeyjarsýslu, en
eru nú bráðum væntanleg heim aftur.
Sæm. Bjarnhjeðinsson læknir
er nýfarinn til útlanda og verður þar
um tíma.
I Fyrirlestur um G. Brandes.
| Frk. Hulda Hansen kom á sunnu-
daginn var úr för sinni til Geysis og
lætur mjög vel yfir henni. Hún sá
Geysi gjósa, en annars kvað hann
vera mjög tregur til þess nú í sum-
ar. Þaðan fór hún að Gullfossi, svo
ofan að Þjórsárbrú og þá hingað til
baka. Nú byrjar hún á fyrirlestr-
um um Georg Brandes og heldur
1 þá fjóra, hinn fyrsta fimtudagskvöld-
ið 5. þ. m., annan næsta laugardags-
kvöld, hinn þriðja þriðjudagskvöldið
þar eftir og hinn fjórða annað fimtu-
dagskvöld hjer frá. Ef til vill talar
hún síðar eitt kvöld um Tietgen.
En hún ráðgerir að halda hjeðan
heimleiðis 14. þ. m.
Bsíinn er hjer 1. þ. m. Eiríkur
Eiríksson húsamálari, bróðir Eyjólfs
veggfóðrara, um fertugt. Hann hafði
í misgripum sopið á eiturglasi, tann-
pínumeðali, og varð honum það að
bana á þriðja degi eftir.
Kveöjuskeyti til I. Hafsteins
fyrv. ráöherra.
L’r miöi'i Vestur-Skaftu-
fellssýsln.
Fyrverandi ráðherra, Hannes
Hafstein, Regkjavík. Vjer undir-
ritaðir alþingiskjósendur i Vest-
iir-Skaftafellssýslu sendum yð-
ur miklar þakkir fyrir stórmerk
og vel unnin störf í þarfir lands
og þjóðar.
Með heitri ósk og von um, að
hamingju íslands mœtti sem allra
fyrst lxlotnast, að njóta aftur yðar
mikla dugnaðar og miklu hœfleika,
sem fremsta leiðtoga íslensku þjóð-
arinnar.
Heill 0g heiður framvegis.
Bjarni Einarsson, Jón Einarsson, Vigfús
Gunnarsson, Ingibergur Ólafsson, Loftur
Guðmundsson, Stefán Ingimundarson,
Gísli Magnússon, Jón Bryojólfsson, Björn
Runólfsson, Loftur Ólafsson, Auðun Þór-
arinsson, Ingibergur Þorsteinsson, ísleifur
Jónsson, Böðvar Þorláksson, Þorlákur
Sverrisson, Bjarni Pálsson, Halldór Guð-
mundsson, Björn Hávarðsson, Jón Eyjólfs-
son, Eyjólfur Bjarnason, Asbjörn Jónsson,
Erasmus Arnason, Sigurður Sigurðsson,
Arni Jónsson, Páll Pálsson, Sigurður
Árnason, Sigurður Jónsson, Þorsteinn
Pálsson, Símon Jónsson, Markús Jónsson,
Björn Eiríksson.
BólislafJeg trú og tilorðning
bifliunnar.
Það, sem einkum hefur vakið efa-
semdir og vantrú skynsamra manna,
er mótsagnir hennar, eins og kunn-
ugt er. Hún bíður hið sama og hún
bannar, staðhæfir ýmist eða rengir,
leyfir ýiuist eða afsegir, o. s. frv.
Hún býður bardaga, víg og grimdar-
verk, og það fyrir munn drottins,
en bannar mann að vega, t. d. En
þetta ætti engan mann að hneyksla.
Biflían er mjög sundurlaus rit, og
má sanna að elstu ritin, eða efni
þeirra og kaflar, eru 1000 árum eldri
en hin yngstu. Siðabót Lúthers er
höfundur biflíuátrúnaðarins, bókstafs
trúar vorrar og rjetttrúnaðar. Ekki
fyr en á vorum dögum varð lögfest
krafa þeirrar hreyfingar (o: Lúthers
sjálfs) um hugsunar- og samvisku-
frelsi. Á 16. öldinni varð þeirri
kröfu ekki sint, og varð því siðabót-
in að hætta á núðri leið, enda hætti
þá og útbreiðsla hennar fyrir langa
tíma. Þá hófst og sú deila, sem síð-
an hefur staðið, og mótsögnin aldrei
orðið berari og heitari en nú á vor-
um dögum. Því ávalt að vilja miðla
málutn, og láta hálfsannindi gilda
eins og heil, það þolir ekki manns-
ins andi þegar fram í sækir.
Siðabótin gerði sem sje biflíuna
að helgivaldi, í stað páfans. En
páfinn var betra helgivald. Hann
var maður og mátti umflýja mót
setningar, og hann lifði og dó með
tímanum og gat því betur fylgt
honum og hans breytingum. En
bókstafur biflíunnar stendur kyr.
Reyndar ljetumótmælendurhana segja
hvað sem þeir vildu. Þeir bjuggu
til hina beygjanlegu texta. Einhvern
tíma verður það einhver mesta ráð-
gáta mannkynssögunnar, að mönn-
um skyldi takast að sanna með
þessu fornritasafni hjer um bil hvað
sem vera skyldi. Frjalsa guðfræðin,
þótt trúarlega skoðað sje nokkuð ó-
ákveðin og sje nokkurskonar milli-
bilsfræði milli ákveðinnar trúar og
trúarleysis, hefur haft þá ómetanlegu
þýðing, að hún hefur hlutdrægnislaust
reynt til að ná fullri vissu um upp-
runa og eðli hinna ýmsu rita biflí-
unnar — reynt til að finna, hvað
Kosta-boð:
Daníel Daníelsson í Brautarholti
selur með góðu verði reittan og ó-
reittan nýjan lunda. Einnig saltað-
an lunda. Á sama stað fæst vetrar-
og haustganga fyrir hesta.
fólgið væri í hverjum (exta, hvað
sem allri guðfræði liði, skýringum
og skáldlegum skoðunum liðinna
tíma. Og afleiðingin virðist orðin
sú, að biflían er jafnnytsamleg til
upplýsingar og siðbitrunar sem áð-
ur, en þýðing hennar sem helgivalds
eða heilagrar iögbókar er horfin. Það
sem einhver Gyðingur hefur ritað
iyrir 2000 árum má ekki binda hugs-
anir vorar nú. Og þetta mun því
fremur virðast auðsætt, ef vjer sín-
um einstök dæmi þess, hvernig rit
hinna helgu bóka eru orðin til.
Áður var venjan, að mynda og
mála hina helgu höfunda, þar sem
þeir voru að rita eftir „andans inn-
blæstri", eins og miðla andatrúarinn-
ar, sem ekki vita hvað hönd þeirra
skrifar. En ekkert er auðveldara en
að sjá, að slíkt nær engri átt um
tiiorðning nokkurrar bókar, oger ekki
heldur samhljóða guðspjöllunum (Jó-
hannesar guðspjallar frá 2. öld og
ekki kallað sannsögulegt). Lúkas
getur sjálfur um, að hann hafi ásett
sjer að gera það sama (0: að rita
guðspjali) af því að margir hafi gert
það á undan honum. Honum líka
ekki þær bækur og vill hann bæta um,
segist því hafa „vandlega spurst fyrir
og síðan fært alt í letur". Hann veit,
að hann ritar ekki eftir innblæstri
anda, heldur eftir eiginni rann-
sókn. Samkvæmt þessu varð og
hans frásögn töluvert frábrugðin hin-
um tveimur guðspjöllunum, er vjer
þekkjum.
En í raun rjettri má sjá, að vjer
þekkjum einungis eitt, guðspjall Mark-
úsar, af öllum þeim „mörgu ritum",
sem Lúkas kvaðst hafa þekt. Páll
postuli getur einnig um brjef, sem
hann hafi ritað, en síðan hafa týnst.
Safn Nýja testamentis ritanna virðist
því mjög vera tilviljunum að þakka.
Og þá má ekki því gleyma, að kirkj-
an var ekki búin að ákveða, hverjar
bækur skyldu mynda regluheild
(kanón), eða teljast með N. testa-
mentinu, fyr en um 400 e. Kr. Áð-
ur taldist „heilög ritning" eingöngu
Gamla testamentið.
G. testamentið varð ekki fullbúið
fyr en á 1. öld. e. Kr. Stóð á til-
búning þess full 500 ár. Þó er hitt
ennþá eftirtektaverðara, að bókum
þess safns hafði sí og æ verið breytt
— sí og æ verið aukið við þær eða
úr þeim felt, alt í því skyni, að koma
að vissum hugsjónum og kenningum.
Þetta hafa menn átt mjög svo bágt
með að skilja, og því er öll þörf á
að athuga betur orsakirnar.
Á miðri 8. öld. f. Kr. verðum vjer
fyrst varir við spámenn Israelsmanna.
Skoðanir þeirra eru svo frábrugðnar
trú og siðum eldri tima, að hjer sting-
ur í stúf, hvað snertii trúarþróun
þjóðarinnar. Rit sumra þessara spá-
manna (þ. e. kennara) eru til enn,
því að einmitt þeir, sem síðar þóttu
hafa spáð eða kent í þá átt, sem
síðar kom fram, hafa verið í heiðri
hafðir, en hinir, sem öðruvísi þóttu
hafa spáð, vor kallaðir Jalsspámenn,
þeir gleymdust, hvort sem þeir voru
sannir guðsmenn eða ekki. En þótt
mörg merkileg rit hafi þannig gengið
í súginn, megum vjer vera mjög svo
þakklátir fyrir þau spádómsrit, sem
eftir urðu, og má óhætt telja hin
bestu þeirra helgustu dýrgripi G.
testam. Hvað þessir fornu guðsmenn
meintu og kendu, fáum vjer víðast
skilið, en aftur er oss mjög torvelt
að skilja sögu og samanhengi ísia-
elsfólks á undan spámönnunum.
Hvers vegnaf Sakir tilbúnings og
breytinga seinni tnanna, sem löguðu
sögu hins umliðna tima eftir hug-
myndum sinna tíma. Nöfn hinna
fornu goða voru látin detta úr sög-
unni, ncma sem skurðgoða, en nafn
Jahve sett í þeirra stað. Otal hend-
ur unnu að þessu bókmenntanýsmíði,
uns trúarsagan frá því fyrir daga
spamannanna var horfin, eða gersam-
lega sniðin upp i bókum þjóðarinnar.
(Niðurl.)