Lögrétta - 27.10.1909, Blaðsíða 1

Aígreiðslu- og innheimtum.:
ARINBJ. SVEINBJARNARSON.
Lau^avey 41.
Talsimi 74.
Ritstjóri!
fORSTEINN GISLASON
PingholtsStrati 17.
Talsimi 17S.
M ^O.
Reykjavík 27. október 1909.
IV. árg.
I. O. O. F. 901029872
Forngripasafnið opið n—12 frá 15 jún.—
15. sept.
Lækning ók. f læknask. þrd. og fsd. 12—1.
Tannlækning ók. (f Pólthússtr. 14) I. og 3.
md. f mán. 11—1.
Landakotsspítali opinn f. sjúkravitj. io1/*
—12 og 4-5.
Islands banki opinn 10—272 og 5V2—7-
Landsbankinn io'/a—2*/*• Bnkstj. við 12—1.
Lagaskólinn ók. leiðbeining 1. og 3. ld. í
mán. 7—8 e. m.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
12—3 og 5—8.
HAFNARSIR' 17 18 1920 21-22 • KOLAS 12- LÆKJAKT-1-2
• REYKJAVIK •
Ishús
og kælihús hefir undirritaðurkeypt
og útbúið hjer í Kaupmannahöfn til
geymslu og sölu á íslenskum aíurð-
um, einkum
rjiipum,
linsöltuðu kjöti,
rullupylsum,
linsöltuðum fiski og síld;
og eftir nýjárið einnig á
nýjum fiski og
nýju kjöti
ísvörðu, kældu eða frosnu.
Allar íslenskar vörur verða tek-
nar til geymslu og sölu fyrir mjög
lág umboðslaun, svosem saltfiskur,
síld, saltkjöt, gærur, ull, dúnn o.
s. frv.
Ágæl sambönd við stórkaupmenn,
smásala, hóleleigendur og prívat
heimili hjer.
Kaupmannahöfn, 25. Sept. 1909.
H. Th. A. Thomsen.
Lárus Fjeldsted,
YftrrjettarmklafærslumaOur.
Lækjargata 2.
Heima kl. 11—12 og 4—5.

Bóka- og pappírsverslun
Arinbj. Sveinbjarnarsonar
Lniigaveg 41.
Talsími 74.
fffiensla.
Undirrituð kennir stúlk-
um söng og gnitarspil.
Kristín Benediktsdóttir.
Pósthússtræti 15.
Til sölu
mjög góð byggingarlóð á skemtileg-
asta stað í bænum, rjett við tjörn
ina. Skilmálar óvanalega góðir. Semja
má við
Steingr. Guðmundsson,
Amtmannsst. 4-
Eggert Claessen
yfirrjettarmálaflutningsmaður.
Pósthússtræti 17. Venjulega heima kl. 10—II
og 4—5. Talslmi 16.
Thorefjelagssamningurinn
og útgerðarm. ísaf.
Einhver, sem kallar sig útgerðar-
mann, befur í ísaf. 14. þ. m. lagt á
stað til þess að hjálpa blaðinu til
þess að verja Thoresamninginn, sem
allmikið hefur verið ritað um í blöð-
unutn, síðan almenningi loks gafst
kostur á að kynna sjer hann, þótt
íáir hafi hallast á þá sveifina, að
leggja honum liðsyrði, enda munu
samviskusamir menn ekki finna, að
hann eigi þau skilið, og er því vert
að íhuga, hve vel rökstutt hólið er
hjá útgerðarmanninum.
Utgerðarmaðurinn byrjar á því, að
tilgreina ferðafjöldann, sem fáist, og
tala um, hve haganlegar þær ferðir
verði. En lítum á samninginn.
Hverjar kröfur leyfir hann okkur
að gera til þessara ferðaf
Það er áskilið í samningnum, að
Thorefjelagið fari 20 ferðir milli
Kaupmannahafnar og íslands, en
hvergi sjest það í honum, að neitt
verði dregið af styrknum til fjelags-
ins, þótt það láti nokkrar af þessum
ferðum undir höfuð leggjast. Þar er
aðeins tekið fram í 10. gr , að fje-
lagið greiði IOOO kr. sekt og missi
2500 kr. af ársþóknuninni fyrir hverja
ólokna strandferð, Hamborgarferð eða
millilandaferð með kælirúmsskipi. En
kælirúmsskipið á að fara minst 7
millilandaferðir. Ekki er neitt akvæði
um, að það megi ekki vera kæli-
rúmsskipið, sem íer Hamborgarferð-
irnar, og er ekki ósennilegt, að jatn-
sjeður maður og hr. Th. E. Tuliní-
us sjái sjer hag í því, að sameina
þetta og uppfylla þannig tvær skyld-
ur í einni ferð. Hamborgarferðirnar
eru fjórar, og þarf því kælirúmsskip-
ið ekki að fara nema 3 ferðir milli
Kaupmannahafnar og íslands. Og
ekki þarf það að koma við í Leith
á Bretlandi. Það hefur gleymst, að
nokkur markaður væri þar fyrir nýtt
kjöt, fisk og smjör.
Thorefjelagið getur þannig að ó-
sekju látið niður falla 17 af þessum
20 millilandaferðum. Ekki er þar illa
um hnútana búið.
Þessu næst er það, að ferðunum
verður svo meistaralega niður raðað
— ef þær verða farnar —, að „sam-
göngur verða þvf nær vikulegar arið
um kring".
Lítum á I. gr. samningsins. Þar
stendur: .....og sje þá millilanda-
ferðunum hagað, svo sem frekast
verður við komið, eýtir ferðaáætlun
þess fjelags, sem fær danska póst-
tillagið til millilandaferðanna".
Eftir öðru orðalagi samningsins ligg-
ur næst að halda, að þetta merki
ekkert annað en það, að Thoreskip-
in eigi eftirleiðis að fylgjast með skip-
um Sam. gufuskipafjelagsins, eða elta
þau, eins og hingað til. Enda er
viðbúið, að ráðherra íslands verði
aldrei sýnd ferðaáætlun Thorefjelags-
ins fyr en hún er birt almenningi.
Þar sem ekki er ætlast til, að hún
sje samin í Kaupmannahöfn fyrri en
15. — 21. desember ár hvert, getur
hún í fyrsta lagi komið hingað um
áramótin, og má þá ekki draga al-
menning eins lengi á því, að hann
fái að sjá áætlunina, eins og nú var
gert með samninginn, ef hann á að
geta að nokkru notað janúar- og fe
brúar-ferðirnar.
Sam. gufuskipafjel. á að hafa sarn-
ið sína áætlun IO. október, og virð-
ist það vera hæfilegur tími. En því
gátu ekki bæði fjelögin, sem eru bú-
sett í Kaupmannahöfn, verið í sam-
vinnu um að semja áætlanirnar, og
svo sent þær samtímis?
Ekki er hjer óklaufalega samiðl
Þá ma ekki gleyma adalkjarna
samningsins, sem ísafold og útgerð-
armaðurinn eru hreyknust yfir. Út-
gerðarniaðuriun segir, að kælirúmið
í „Bothníu" sje ófullkomið (ónýtt),
og mætti því búast við, að skýr á
kvæði væru um kælirúmin í Thore-
samningnum. En það er öðru nær
en svo sje. Þar er til tekið, að þau
eigi að vera hentug til að flytja í
kjöt og fisk, en hvort þau eigi að
taka meira eða minna — um það
eru engin ákvæði. En í samningn-
urn við Sam. gufuskipáfjel. er til tek-
ið, að krefjast megi þess, að sett
verði í „Ceres", eða annað jafngott
skip í hennar stað, 5000—10,000
teningsfeta kælirúm gegn 5—7 þús-
kr. þóknun á ári úr landsjóði. Hvergi
er beldur tekið fram í Thoresamn-
ingnum, að því fjelagi sje skylt að
setja kælivjel í neitt af skipum sín-
um. Er víst nóg til þess að full-
nægja samningnum, að þau hafi lítil-
fjörlegan ískassa, eins og tíðkast á
fiskiskipum til þess að geyma og
frysta beitu í, og virðist samningur-
inn benda á, að ekki sje til annars
ætlast, þar sem forðast er að nefna
kælivjel á nafn í honum, og sjest
þetta best á samanburði á Thore-
samningnum og samningnum við Sam.
gufuskipafjelagið.
Thorefjelagssamningurin:
„Fjelaginu er ekki skylt að nota
kœlirkmið í millilandaskipunum nema
sagt sje fyrirfram til kælirúmsflutuings
fyrir minnst 50 kr. fyrsta árið og
100 kr. síðara árið".
Sam. gufuskipafjel.samningurinn:
„Fjelaginu er ekki skylt að nota
kælivjelina nema sagt sje til fyrir-
fram kælirúmsflutnings fyrir minst 50
kr. fyrsta árið og 100 kr. síðar".
Ekki er að undra, þótt útgerðar-
manninum finnist raðherra hafa ó-
sleitulega snúið á Thorefjelagið í
þessu samningsatriði. — Þremur sæmi-
legum frystikössum verður vart kom-
ið upp fyrir minna en 150 kr., 50
kr. hverjum I I !
Skipastærðina finst útgerðarmann-
inum óþarft að taka neitt til um, af
því að þau skip, sem Thorefjelagið
nú á, sjeu hæfilega stór. En frá-
leitt hefði það samt skaðað, að hafa
einhver ákvæði um þetta. Því þó
þau skip, sem Thorefjelagið nú á,
verði látin byrja ferðirnar, þá hafa
ekki öll skip þess fjelags orðið svo
langlíf, að ekki geti hugsast, að eitt-
hvert af þeim kynni að detta úrsög-
unni á næstu 10 árum, og þáþyrfti að
fá skip í þess stað. Og kæmi slíkt fyrir,
erekkerteðlilegra, en að framkvæmda-
stjóri Thorefjelegsins liti í samninginn
og gætti að, hverjar kröfur væru til
sín gerðar um skipið, sem hann nú
þyrfti að útvega. Væri „Emanúel"
gamli, sem lengst stóð uppi hjer á
Batteríinu.ekki fyrirlöngu upp höggv-
inn og brendur, þá fullnægði hann
ölium okkar kröfum, því Thorefje-
lagið er alls ekki skuldbundið til að
hafa ^//wskip í förum milli landa;
það mega vera hvaða dallar, sem
vill og hve litlir sem vill, nema Ham-
borgarskipin. Þau skulu taka minst
450 smál. af flutningi, og ^w/kskipa-
ákvæðið nær að eins til strandbát-
anna tveggja, því þeir mega ekki
vera lakari en „Skálholt" og „Hól-
ar". Þar er hámarkið, sem ráðherra
hefur valið fyrir kröfum nútímans og
næstu 10 ára.
Bærilega er rjettur okkar hjer
trygður.
í sambandi við ákvæðið um skipa-
stærðina finnur útgerðarmaður tæki-
færi til að hnýta í fyrverandi ráð-
herra, H. Hafstein, fyrir það, að
lágmarkið fyrir stærð skipanna í
samningnum við Sam. gufuskipafjel.
1908 er það, að þau taki minst 400
smálestir, og telur útgerðarmaður það
arf frá fyrverandi stjórn, að núver-
andi raðherra ákvað sama lágmark-
ið. Jeg er fyllilega samdóma út-
gerðarmanninum um það, að þetta
er fjarstæða, enda var Björn ekki
lengi að grípa hana á lofti og erfa
hana. Ef fjarstæðurnar hefðu verið
margar hjá fyrverandi stjórn, þá eru
þær víst það einá, sem Björn er arf-
þegi að.
Eitt dæmi má nefna, auk þeirra
mörgu, sem áður hafa verið tilgreind
í blöðunum, um það, hve kröfuharð-
ur ráðherra hefur verið við Thore-
fjelagið. í samningnum við Sam.
gufuskipafjel. stendur: „Hamli ís
því, að skip komist út frá Kaup-
mannahöfn á leið til íslands í ein-
hverri ferð, sem um getur í 1. gr.,
fellur sú ferð niður og skal draga
frá ársþóknuninni 2500 kr. fyrir hverja
ferð, sem fyrir þá sök ekki er farin".
En einskis missir Thorefjelagið í,
þótt kælirúmsskip þess og önnur
skip sjeu inni frosin og falli þannig
niður nokkrar ferðir.
Það er síst furða, þótt útgerðar-
maður flokki það í 8 flokka, sem
með Thorefjelagssamningnum er á
unnið. Mjer virðist að það gæti
rúmast í einum flokki, því það er að
eins eitt, sem hefur náðst, og það
er, að semja af sjer allan rjett, svo
að við höfum aðeins trygt tilkall til
ferða Sam. gufuskipafjel., og fyrir
þær borgum við ekkert. En fyrir
lítilfjörlegar strandferðir og einhverja
náðarmola af millilandaferðum eigum
við að borga 60,000 kr.-{-6,ooo kr.
árlega.
Að endingu skal þess getið, að jeg
kasta ekki þungum steini á ráðherra
okkar, Björn Jónsson, fyrir það, þó
svo óheppilega hafi til tekist, að
Thorefjelagssamningurinn er svona
óhagkvæmur í okkar garð. Á því
bera þeir siðferðislega ábyrgð, sem
notað hafa sjer heilsubrest ha is til
þess að fá hann til að undirskrifa
annan eins samning.
Kaupmaður.
Hinn 5. ágúst staðfesti Taft for-
seti hin nýju tollög Bandamanna og
genga þau í gildi um miðnætti sam-
dægurs. Þau eru nú jafnan kölluð
Payne-tollög eftir formanni fjárlaga-
nefndarinnar í fulltrúadeildinni, sem
undirbjó og lagði hið upphaflega
frumvarp til þessara laga fyrir deild-
ina. En það gekk ekki þrautalaust
að koma lögunum gegnum Congress,
svo að þau að nokkru fullnægðu kröf-
um, sem almenningur gerði tilþeirra,
og efndu loforð þau, sem Repúbli-
kanar gáfu í stefnuskrá sinni við síð-
ustu kosningar.
Forseti kallaði Congress saman 15.
mars, og þremur dögum síðar var
tolllagafrumvarpið lagt fyrir fulltrúa-
deildina; 10. apríl afgreiddi deildin
það til Senatsins, sem nú tók að fjalla
um málið, og að lokum afgreiddi það
lögin 8. júlí, en með átta hundruð
breytingum á framvarpinu, eins og
fulltrúadeildin hafði samþykt það.
Allan þennan tíma hafði Taft ekk-
ert látið frá sjer heyra, hvorki með
nje móti gerðum Congress, og voru
því inargar getur manna um afstöðu
hans til málsins og hvort hann mundi
staðfesta lögin, sem Congress sam-
þykti, hvernig sem þau væru. Þessi
aðterð Tafts var því riýstárlegri, sem
fyrirrennari hans mundi hafa farið alt
öðruvísi að. Roosevelt hefði undir
líkum kringumstæðum sent boðskap
á boðskap ofan til þingsins með stór-
yrðum og mælgi mikilli og sagt þing-
mönnum til syndanna og hvað þeir
ættu að gera, og með því reynt að
vinna hylli alþýðunnar og „auglýsa"
sjalfan sig og skoðanir sínar. Taft
ljet þingið fara sínu frarn, og þegar
honum þótti tími til kominn, tók
hann í taumana.
Það var loforð Republikana, að
tolllögin frá 1897 (Dingley-lögin)
skyldu endurskoðuð og tollar lækk-
aðir. Skömmu eftir kosningarnar
kallaði fjármálanefnd fulltrúadeildar-
innar fremstu menn verslunar og iðn-
aðar fyrir sig og leitaði álits þeirra,
hvað gera bæri, og hvort nauðsyn-
legt væri að halda uppi tollverndun
á hinum ýmsu greinum iðnaðarins.
Tillögur þessara manna voru misjafn-
ar, en flestar gengu þær í þá átt, að
tollverndun væri nauðsynleg; þeir
litu á málið frá sjónarmiði framleið-
enda, en ekki almennings. Einn
þeirra, er ljet álit sitt í ljósi fyrir
nefndinni, var Andrew Carnegie, stál-
kongurinn gamli. Hann kvaðst að-
hyllast tollverndun, þegar hún væri
nauðsynleg til að hjálpa á legg nýj-
um iðnaðargreinum, en hann sagði
hreint og beint, að stálgerð Banda-
manna þyrfti engrar verndunar, og
tollur á stáli væri því einungis til
að gera stál óþarflega dýrt fyrir kaup-
endurna.
Frumvarp Payne’s fór fram á lækk-
un tolla yfir höfuð á ýmsum mun-
aðarvörum, afnám tolla á óunnu
járni, húðum Og listaverkum yfir tutt-
ugu ára gömlum; ennfremur fór frum-
varpið fram á hækkandi erfðaskatt.
Ymsar breytingar voru gerðar af
fulltrúadeildinni og voru þær flestar
til bóta, en þó þótti mönnum ekki
svo langt farið í tolllækkun sem
vera bæri. Þegar til Senatsins kasta
kom, kvað við annan tón. Því ber
ekki að neita, að Senatið, eins og
það er nú, er fulltrúadeild auðvalds-
ins, en ekki þjóðarinnar yfir höfuð.
Senatórarnir, sem eru kosnir af lög-
gjafarþingum ríkjanna, eru flestir rík-
ir menn og eiga ekki sjaldan stöðu
sína því að þakka. Fje þeirra er í
ýmsum iðnaðarfyrirtækjum, eða stend-
ur að meira eða minna leyti í sam
bandi við þau, og því eru þeir jafn-
aðarlegast hlyntir tollverndun, því að
hún þykir oft þyngja pyngjuna hjá
þeim, en ljetta pyngju almennings.
|' Formaður fjárlaganefndarinnar í Sen-
atinu er Nelson W. Aldrich frá Rhode
Island, næst-minsta ríkinu meðal
Bandaríkjanna. Hann er ósvikinn
tollverndunarmaður. Þegar tollfrum-
varpið var tekið þar til meðferðar,
varð það brátt ljóst, að Aldrich rjeð
þar öllu, og nálega allir repúblikönsku
senatorarnir fylgdu honum ljúfir sem
lömd, enda ljet hann á sjer skilja, að
það væri móðgun gegn floknum að
skjótast undan merkjum í þessu máli.
Hann fjekk að vísu sínu framgengt,
því að 45 greiddu atkvæði með frum-
varpi hans, en 34 á móti, sem sje
allir demókratarnir og tíu repúbli-
kanskir senatórar, allir úr miðríkjun-
um; hefur sú mótspyrna mjög aukið
álit og fylgi þeirra tíu síðan þingi
sleit. Breytingar þær, sem Senatið
i gerði, voru þessar: Skattur á hluta-
fjelögum (corporations) í stað erfða-
skatts; skipun sjerstakrar tollmála-
nefndar og sjerstaks dómstóls í toll-
málum; afnám hástigs (maximum) og
lástigs (minimum) tolla, sem fulltrúa-
deildin fór fram á, og skyldi beitt
gegn útlendum ríkjum til þess að
gjalda líku líkt; en tollunum var skift
í flokka eftir hækkun og lækkun, og
þegar öllu var á botninn hvolft, varð
árangurinn tollhækkun, en ekki toll-
lækkun. Málið fór nú til nefndar
úr báðum deildum Congressins og
skyldi hún leita samkomulags og út-
kljá málið. Nú var kominn júlí og
sumarhiti mikill; voi u því flestir fúsir
að fá þinginu lokið sem fyrst og
halda heim.
En þegar hjer var komið sögunni,
tók Taft í taumana. Hann kallaði
helstu nefndarmennina á sinn fund
og leiddi þeim fyrir sjónir, að repú-
blikanar yrðu að efna loforð sfn og