Lögrétta - 19.01.1910, Blaðsíða 3

L0GRJET1 A.
13
soppi og skálkaskjóli, lætur sig engu
skifta, þótt hún sje gerð að undri og
athlaegi í augum annara þjóða?
Úr þessari spurningu verður bráð-
lega leyst. Nú gefst henni kostur á
að svara þessari spurningu í verkinu,
skýrar og greinilegar en nokkru
sinni áður.
Vill þjóðin takast á hendur sið-
ferðislega ábyrgð á atferli Björns
Jónssonar ráðherra, eða viil hún það
ekki? Hjer er enginn meðalvegur.
Annaðhvort verða menn að hefjast
handa, lýsa yfir vanþóknun sinni á
þessu atferli og krefjast þess, að
ráðherrann víki tafarlaust úr völdum,
eða þeir gera sig siðferðislega sam-
seka ráðherranum og samþykkja at-
ferli hans með þögninni. Þjóðin er
sá dómstóll, sem eigi aðcins á rjett
á, að fella fullnaðardóm í þessu máli,
heldur er það einnig siðferðisleg
skylda hennar, bæði gagnvart sjálfri
sjer, minningu feðra sinna og mæðra
og framtíð sona sinna og dætra.
Prentuð vantraustsyfirlýsing til ráð-
herrans og jafníramt askorun um það,
að víkja úr ráðherrasæti tafarlaust,
verður send inn á hvert einasta heim-
ili á landinu, til þess að hverjum
einasta kjósanda gefist kostur á, fyr-
irhafnarlaust, að gera borgaralega og
siðferðislega skyldu sína, rita nafn
sitt undir þann dóm yfir ráðherrann,
sem lögmál allrar siðmenningar og
rjettlætistilfinningar heimtar.
Vera ma, að sumum verði á að
spyrja: Hvað gagnar þetta? Tek-
ur ráðherrann þessar áskoranir til
greina? Ætli hann láti þær eigi
eins og vind um eyrun þjóta og sitji
í ráðherrasætinu eftir sem áður?
Hvað snertir fyrstu spurninguna,
þá er því þar til að svara, að hvort
sem raðherra virðir vilja þjóðarinnar
að vettugi eða ekki, þá getur hún
nú aðeins á þennan eina hatt látið í
ljósi, skýrt og skorinort, skoðun sína
á atferli raðherrans gagnvart Lands-
bankastjórninni, þvegið af sjer þá
smán og svívirðingu, að slíkt sje
með hennar vilja gert; því að ef
hún lætur þetta viðgangast, án þess
að láta í ljósi vanþóknun sína á því,
þá verður henni ekki að ástæðu-
lausu gefin sök á því, að ráðherr-
ann hafi gert þetta í skjóli þjóðar-
viljans. Ennþá er lángt þangað til
þingkosningar eiga að fara fram.
Eftir þeim má því eigi bíða.
Tveimur seinni spurningunum er
eigi unt að svara ennþá. En það
hlýtur þjódrœdismönnum. að minsta
kosti að koma mjög óvænt, ef þjóð-
raðisráðherrann þeirra virðir vilja
þjóðarinnar að vettugi. Fari svo, að
hann sitji í ráðherrasætinu eftir sem
áður, þótt mikill meiri hluti þjóðar-
innar skori á hann að víkja þaðan,
þá sýnir það að minsta kosti ber-
lega, hversu einlægur hann hefut
verið þjóðinni áður, þegar hann var
að prjedika fyrir henni þjóðræðið og
þóttist vera frömuður og foringi
þeirrar kenningar, að „vilji þjóðar•
innaru ætti öllu að ráða. Eða hafa
menn gleymt bændafundinum sæla í
Reykjavík og öllu ritsímafarganinu?
Á því getur enginn efi leikið, að
hver einasti minnihlutamaður á land-
inu, undantekningarlaust, mun rita
nafn sitt undir þessa áskorun. Hjer
skal ekkert um það rætt, hvort
minnihlutamenn muni verða rjettlát-
ari dómarar í Landsbankamálinu en
aðrir pólitiskir flokkar í landinu og
að þess vegna megi fullyrða, að þeir
riti allir undir áskorunina. En þeir
hafa svo margar aðrar pólitiskar
dauðasakir á hendur ráðherranum, að
í þeirra augum verður þjóðinni eigi
unnið þarfara verk en að koma hon
um frá völdum.
En hvernig mun meiri hlutinn snú-
ast í þessu máli, þeir menn, sem
stutt hafa að því beinlínis eða óbein-
línis, að Björn Jónsson varð ráð-
herra? Enginn heiðarlegur maður
hefur leyfi til þess að óreyndu, að
efast um, að þeir sjeu yfirleitt svo
heiðarlegir og rjettsýnir menn, að
þá hrylli við þeirri aðferð, er ráð-
herrann hefur beitt gegn banka
stjórninni, að þeir sjeu svo skyn
samir og skilningsgóðir menn, að
þeir sjái og finni, að öll þessi árás
á bankastjórnina er að ósekju ger,
og að fjárhag landsins og heiðri
þjóðarinnar hefur með henni verið
stofnað í hinn mesta liáska, og að
þeir sjeu svo miklir fóðurlandsvinir,
að þeir af heilum hug vilji og geri
sitt ýtrasta til þess að bjarga þjóð-
inni úr þessum heljargreipum harð-
stjórnar og gerræðis.
En hitt virðist mjer aftur á móti
í fljótu bragði vera hugsanlegt, að
þeim sje að einhverju leyti sárt um
þennan mann, ekki sakir hans sjálfs,
því það væri að meta manninn meira
en heill og heiður þjóðarinnar, — og
slíkt skal þeim eigi ætlað, heldur
sakir einhverra þeirra málefna, sem
þeim eru heilög og þeir telja Björn
Jónsson færastan um að fylgja til
sigurs.
En hvaða málefni geta það verið?
Látum oss athuga það lítið eitt.
Þjer skilnaðarmenn! Berið þið
það traust til Björns Jónssonar, að
yðar málefni sje þá best borgið, að
hann sje ráðherra? Er hann yðar
stefnu slíkur máttarkraftur, að yðar
bygging skaðist nokkuð við það, að
honum sje í burtu kipt? Hefur hann
eigi talið yðar málefni hjegómamál?
Hefur hann gert nokkuð fyrir yðar
málefni, sem geti komið yður til
þess, að hika við að dæma hann
rjettlátum dómi?
Þjer sjálfstœðismenn eða konungs-
sambandsmenn! Hvernig hefur Björn
Jónsson reynst trausti yðar? Hann
skríður fyrir Dönum í utanför sinni,
og fullyrðir við þá, að vjer getum
eigi án þeirra verið. Eftir að hann
kom heim úr þessari för, vill hann
ekkert við sambandslög yðar eiga.
Og þegar hann gat eigi hindrað, að
þingið samþykti þau, stingur hann
þeim undir stól, og nú veit enginn,
nema hann, hvað af þeim er orðið.
Hefur hann ekki blátt áfram svikið
yður í trygðum? Hefur hann gert
nokkuð það fyrir yðar málefni, síðan
hann varð raðherra, sem geti komið
yður til þess að hika við þnð, að
dæma hann rjettlátum dómi'i
Þjer landvarnarmenn! Eru ekki
orðin „f rlkisraði" enn þá f stjórnar-
skranni? Hefur eigi Björn Jónsson
latið flokk sinn gleypa yður með húð
og hári og drepa í höndum yðar
eina blaðið, sem þjer af veikum mætti
reynduð að halda uppi? Hefurhann
nokkuð það fyrir yðar málefni gert,
sem geti hamlað yður frá því, að
dæma hann rjettlátum dómi?
Þjer sþarsemdarmenn! Hvernighef-
ur Björn Jónsson reynst trausti yðar?
Reyndi hann ekki af fremsta megni
að koma þjóðinni út á eitt hið glæfra-
legasta fjárhættuspil — Thore-skipa
kaupin — sem nokkurn tíma hefur
verið reynt að ginna þjóðina út í?
Er ekki fje landsins ausið í póiitiska
flokkbræður ráðherrans og fjárlög
síðasta alþingis glæfralegri en nokkru
sinni hefur áður verið? Hefur Björn
Jónsson ekki blátt áfram svikið traust
yðar í þessu efni? Hefur hann nokk-
uð það fyrir yðar málefni gert, er
geti komið . yður til þess, að hika
við að dæma hann rjettlátum dómi?
Þjer framsóknar eða framfara
menn! Lengi reyndi Björn Jónsson
að kenna flokk sinn við yður. Hverj-
ar eru þær framfarir, sem hann hefur
barist fyrir, síðan hann varð ráð-
herra? Leitaðist hann eigi við að
verða þröskuldur í vegi allra fram-
faramála, sem stjórn Hannesar Haf-
steins reyndi að koma í framkvæmd?
Og hefur eigi síðasta þing felt flest
öll framfaramál, er þar voru á dag-
skrá, með fullkomnum vilja ráðherr-
ans? Og þó jukust útgjöld landsins
í stað þess að minka. Hefur hann
nokkuð það fyrir yðar málefni gert,
er geti komið yður til þess, að hika
við að dsema hann rjettlátum dómi?
Nei; Björn Jónsson ráðherra hefur
brugðist yður öllum undantekningar-
laust, öllum nema þeim einum, sem
láta völd og eigin hagsmuni sitja
fyrir öllu öðru, láta sjer alt annað í
ljettu rúmi liggja, þeim einum, sem
hann hefur efnt við loforð sín um
bitlinga og önnur eiginhagsmuna laun.
Vjer særum yður við alt, sem yður
er heilagt, föðurlandsást yðar og
heiður þjóðarinnar, föðurást yðar og
sonarast, rjettlætistilfinningu, mannúð
og drenglyndi! Látið það ekki sann-
ast, að raðherrann geti beitt tak-
markalausu gerræði gagnvart saklaus-
um mönnutn, flekkað nafn þjóðarinn-
ar og stofnað henni í voða, í skjóli
meiri hluta hennar sjálfrar og með
hennar samþykki. Reynist föðurlandi
voru sannir og verðugir synir.
Gunnar Óiafsson þm. Vestur-Skaft-
fellinga tekur það eftir öðrum, að
skrifa skammir í blaðið „ísafold";
finst líklega slíkt eiga þar vel heima,
og byrjar hann ritsmíð sfna, eins og
rithöfundum Laf. er títt, með því að
leitast við að kasta skarni á sjer
betri menn, þar sem þingm. tekur
sig til að fóðra um hnútar þær, er
hans auðmjúku skósveinar hafa ver-
ið að senda að Jóni dbrm. Einars-
syni f Hemru.
Því næst snýr þu. sjer að ein-
hverjum.erhann sjálfurnefnir „Trolla",
en slíkt nýyrði hefur þm. líklega lært
eftir að hann komst f tæri við ösku-
dags-ráðgjafann.
Gunnar Ólafsson segir, að maður
þessi sje ekki svara verður, en eyðir
samt tveimur dálkum í einu ísafoldar-
blaðinu til að skamma hann.
„Kaup skyldi „Trolli" hafa, en
það fjekk hann aldrei", segir þm.
G. Ó. hefur veiið merkilega tíðrætt
um kaup og kaupsvik síðan hann
bauð sig til þings á öndverðu sumri
1908, og er það að líkindum af því,
að honum mun hafa lofað verið fögru
kaupi af Birni Jónssyni, þegar hann
(G. Ó.) bauð sig til þings, en er nú
sennilega orðinn hræddur um efnd-
irnar. Hugga skal jeg þingmanninn
samt með því, að ef Björn Jónsson
heldur völdum nokkuð lengur, þá
slettir hann væntanl. einhverjum bita
í Gunnar sinn Ólafsson, eins oghina.
Ennfremur bregður þm. manoi
þeim, sem hann er að hrakyrða, um
fátækt, og telur hana honum til vansa.
En til er einn sannur málsháttur, sem
segir: „Betra er að lifa frjáls við
nauð, en þræll við mikinn auð“; og
þennan málshátt má ef til vill allvel
heimfæra á þá þm. og þennan mót-
stöðumann hans.
Þingmaðurinn minnist á leiðarþing
og segir þau óþörf, en þótt þetta
sje nú ekki satt hjá honum, þá munu
þeir, er þekkja þm., fyrirgefa honum,
þótt hann bristi í þetta sinn hug til
þess að halda leiðarþing.
Um erindi Gunnars Ólafssonar á
alþing er öðru máli að gegna; seg-
ir hann það hafa verið það samaog
annara „sjálfstæðismanna", en það er
nú ekki satt, því ckki varð hann
ráðgjafi eins og B. J. En hvað til
sjálfstæðis horfir landi og lýð, munu
aðrir vera færari að dæma, en þessi
þm., þótt hann nefni það, eins og
aðrir, rjett til málamynda. En þar
sem „sparkið" í H. Hafstein var
nefnt, getur þm. sjálfum sjer um
kent, því svo oft sagði G. Ó., eftir
að kjósendur hans urðu þeir ógæfu-
menn, að kjósa hann á þing, að hann
og þeir „sjálfstæðismennirnir" mundu
gefa H. Hafstein „spark í rassinn".
Er nú svo komið, að hann þykist
ekki lengur af þeim ummælum?
Slagorðum þm. um brýr á vötnin
í V. Skaftafellsýslu mun enginnleggja
mikið upp úr; það er auðvitað neyð-
arúrræði hjá honum; menn búast við
að efndirnar verði líkar og á loforð-
um þeiin, er kunnugir segja, að þm.
hafi gefið Fljótshverfingum, þegar
hann var að braska við að komast
á þing.
Jafnrjettið hefði þingmaðurinn ekki
átt að nefna á nafn sjálfs sín vegna,
því sjaldan hefur V.-Sk.sýsla verið
afskiftari í fjárframlögum, en á síð-
asta þingi, því ekki er G Ö. að
þakka fjárframlagið til Skaftárhrauns-
vegarins. Það var fráfarandi stjórn,
sem tók þá fjárveitingu upp á fjár-
lagafrumvarp sitt, en það sjest hvergi,
að G. Ó. hafi flutt það mál. Það
var beldur ekki þm. að þakka, þó
hann fengi ekki tækifæri til að sam-
þykkja Thorefjelags-afglöpin með
ráðgjafanum; þar rjeðu honum vitr-
ari menn.
Þá talar þm. æði mikið um heimsku
og hefur honum ekki farið aftur í
því, að sjá hana hjá öðrum, en hjá
178
179
hreysti, enda voru þeir vel vopnaðir,
og tókst þeim hvað eftir annað að
hrekja umsátursmenn frá til beggja
hliða. Rebekka sat þar á hnakknefi
i miðri þvögunni, í fangi annars serk-
neska þrælsins, sem fylgdi Brjáni
riddara. Honum hafði Brjánn íalið
að reiða liana burtu, en sjálfur ljet
hann sjer mjög ant um að verja hana
og lagði sig i lífshættu til þess hvað
eftir annað. Skjöldur hans virtist altaf
vera yfir henni, og þó hleypti hann
hesti sínum hvað eftir annað frá henni,
hjó niður þá sem fremstir gengu af
umsátursmönnum og eggjaði menn
sína. En að vörmu spori var hestur
hans aftur við hliðina á liesti Rebekku.
Aðalsteinn sá þegar, hvernig á stóð,
og hjelt að stúlkan, sem Brjánn gerði
sjer svo mikið far um að verja, væri
Róvena. Aðalsteinn var, eins og áður
segir, latur og seinlátur, en engan
veginn hugdeigur, þegar á herti.
»Jeg frelsa hana og drep hann«, sagði
hann undir eins.
»Gáðu að þjer!« sagði Vambi og
greip í hann. »Þetta er ekki Róvena.
Sjáðu til, stúlkan er svarthærð. Jeg
fylgi þjer ekki til þess, því jeg veit
ekkert, hver stúlkan er. — Svo ertu
herklæðalaus, með silkihúfu á höfð-
inu«. Hann hjelt í kyrtil Aðalsteins
nieðan hann sagði þetta, en Aðalsteinn
vildi halda áfram.
»Þegar menn vilja sjálfir drukna,
verður þeim ekki bjargað«, sagði Vambi
°g slepti takinu. »Deus vobiscum,
Aðalsteinnl«
Aðalsteinn hljóp þá út í kastala-
garðinn og þreif upp kylfu, sem lá á
steingólfmu við hliðina á föllnum
manni. Um leið greip liann ofsareiði,
svo að hann lamdi frá sjer til beggja
handa og feldi þá þegar tvo menn, sem
fyrstir urðu fyrir, en aðrir hrukku frá,
og eftir litla stund stóð hann fáar álnir
frá Brjáni riddara. Aðalsteinn grenj-
aði til hans og bauð honum bardaga.
»Snúðu við, musterisníðingur!« hróp-
aði Aðalsteinn. »Sleptu stúlkunni,
ræningi!«
»Hundur!« svaraði Brjánn og gnísti
tönnum, »jeg skal kenna þjer, hvað
það kostar, að ávarpa svona riddara
hins heilaga musteris!« Um leið
og hann sagði þetta, sneri hann hesti
sinum við til hálfs, hóf sig um leið
upp i söðlinum, reiddi sverð sitt til
höggs og miðaði á höfuð Aðalsteins.
Aðalsteinn bsr kylfuna fyrir höggið, en
sverðið sneið hana sundur rjett við
handfangið og hann fjell flatur til
jarðar.
»Þannig skal hver fara, sem atyrðir
riddara hins heilaga musteris«, mælti
Brjánn. Hann sá, að fall Aðalsteins
vakti sturlun i liði umsátursmanna,
notaði sjer það og hrópaði með hárri
raust: »Hver, sem vill forða lifinu,
fylgi mjer!« Svo hleypti hann hesti
sinum yfir brúna og gegnum mann-
þröngina, en þeir, sem fyrir stóðu,
hrukku til beggja hliða og íjekk eng-
inn færi á honum. Á eftir honum
lileyptu Serkir hans báðir og fimm eða
sex af kastalasveinunum, er náð höfðu
i hesta. Allir komust þeir út úr mann-
hringnum, en örvajelið elti þá, eink-
um Brján. Samt reið hann í einum
spretti kringum kastalann og að út-
virkinu, því liann hjelt, að verið gæti,
að Breki hefði náð þvi.
»Breki! Breki! Ertu þarna!« kall-
aði hann og nam slaðar fyrir utan
virkið.
»Já, hjererjeg!« svaraði Breki. »En
jeg er fangi«.
»Get jeg frelsað þig?« spurði Brjánn.
»Nei«, svaraði Breki. »Jeg hef gef-
ist upp skilmálalaust og lagt við dreng-
skap minn. Frelsaðu sjálfan þig, þvi
nú er fálki laus; farðu burt úr Eng-
landi! Meira þori jeg ekki að segja«.
»Jæja, vertu hjer eftir, ef þú vilt«,
svaraði Brjánn. »En mundu þoð, að
jeg hef haldið loforð mitt. — Látum
fálkana fljúga hvert þeir vilja. Jeg
leita inn fyrir múra Musterisklausturs-
ins, og þar er mjer óhætt«. — Að svo
mæltu hleypti hann burt og fylgdar-
sveinar hans með honum.
Þeir af kastalamönnum, sem ekki
höfðu náð hestum, urðu eftir í garð-
inum og hjeldu þar vörninni áfram,
fremur þó af þvi, að þeir töldu sjer
enga von griða, en af hinu, að þeir
gætu búist við, að þeim yrði undan-
komu auðið. Eldurinn barst nú um
allan kastalann. En gamla Úlfriður,
sem fyrst hafði kveykt liann, kom
fram uppi á turni einum og söng þar
með skerandi rödd gamlan engilsax-
neskan hersöng frá heiðni. Hárið var
laust og flaksaðist kringum höfuðið,
en i annari hendinni hjelt hún á spuna-
teini og veifaði honum meðan hún
söng.
Bruninn stóð nú sem hæst. Log-
arnir þyrluðust hátt í loft og sáust
langt að úr hjeraðinu alt i kring.
Turnarnir fjellu niður einn eftir annan
með ógurlegu braki, og mennirnir,
sem barist hötðu inni í kastalanum,
flýðu út. Þeir fáu, sem eftir lifðu af
kastalamönnum, flýðu út í skógana í
kring, en sigurvegararnir söfnuðust
saman i stóra liópa og störðu á brun-
ann. Lengi sáu þeir Úlfriði gömlu
standa uppi á turninum, baða út hand-
leggjunum og veifa spunateininum, eins
og það væri hún ein, sem rjeði yfir
logunum. Að lokum fjell þó niður
turninn, sem hún stóð á, og hún
steyptist ofan í eldhafið. Allir, sem á
horfðu, stóðu langa stund á eftir stein-
þegjandi og gerðu krossmörk fvrir
sjer. Svo rauf Húnbogi þögnina og
brópaði: »Nú skulum við, bændur
góðir, hrópa gleðióp! — Virki harð-
stjórans er unnið! Nú skulum við
flytja alt herfangið til dómtrjesins i
Hjarthæðaskógi, því þar verður þvi
skift í dagrenning á morgun«.
XXXII.
Fyrsta dagsbrúnin rann upp og bar
birtu niður á sljetturnar inni í eiki-
skóginum. Hindirnar komu út úr
hrísinu með kálfa sina og gengu út á
sljetturnar til beitar. Alt var vott af
næturdögg.
Utlagarnir, sem daginn áður höfðu