Lögrétta - 01.02.1911, Síða 2

18
L0GRJETTA.
t
Jóu Póröarson kaupmaöur.
Hann hvarf í gærkvöld, nál. kl. 8,
og fanst í morgun örendur í
flæðarmáli norðan og vestan við
Arnarhól.
Jón heitinn Þórðarson var góður
maður og merkismaður, og er skaði
orðinn í fráfalli hans.
Nánar verður
hjer í blaðinu.
hans síðar eetið
Fimm ára afmæli Verkmannafjelagsins „Dagsbrún“
28. janúar 1911.
Hjer skal orðtakið það: Fylgjumst einhuga að!
Gerum öflug og haldtraust vor samfjelagsbönd.
Þó hver einn megni smátt, þó hver einn lyfti lágt,
þá á lýðfjöldinn samtaka máttuga hönd.
Eins og fljót ryðji ís, svo er framrásin vís,
þegar fjöldinn vill samtaka bæta sinn hag.
Það er framsóknarstrið fyrir land vort og lýð.
Þá vex ljósbrúnin óðum, sem færir oss dag.
Okkar verkmannastjett, hún skal vinna sjer rjett,
gerast voldug af manndáð á komandi tíð.
Þar skal bræðralag kent, lika’ að máttur sje ment.
Að því marki skal stefnt af þeim vinnandi lýð.
Hjer var byrjað vort stríð fyrir batnandi tíð,
eyðing böls, sem að sköpuðu fortiðar völd:
Hann, sem vann, þoldi nauð, og hann vantaði brauð.
Þeirri villu skal brundið trá liðinni öld.
Syngjum starfmu hrós! En vort leiðandi Ijós,
það sje landinu’ að gagna’, er vjer heimtum vorn rjett,
efla samtaksins magn, sýna samhugans gagn.
Þá er sigurinn vís. Þá er máttug vor stjett.
P. G.
Lðgrjetta kemur út i hverjum mið'
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
mlnst 60 blðð als á iri. Verð: 4 kr. irg.
i fslandi, erlendis S kr. Gjalddagi 1. júli.
17. Kosning lækna.
Tillaga frá 1. fundi falin þingm. til
athugunar af öllum fundunum.
18. Kosning borgarstjóra.
Tillaga frá 1. fundi samþ. í einu
hlj. á öllum fundunum.
ViðaukatilL frá Jóni Laxdal samþ.
á III. f.: „Kosning borgarstjóra skal
fram fara á sama hátt og kosning í
bæarstjórn að öðru leyti en því, að
aðeins skal nota einn lista, þar sem
tilgreind eru nöfn allra umsækjenda.
Er sá rjett kjörinn borgarstjóri, sem
hlýtur flest atkvæði.".
19. Járnbrantir.
Tiliaga 1. fundar samþ. með þess-
ari atkv.greiðslu:
I. Öllum atkv. gegn 2, II. i einu
hlj., III. með öllum þorra atkv., IV.
með öllum greiddum atkv. gegn 11.
20. Vantraust á ráðherra.
Tillaga frá 1. fundi svohljóðandi:
„Fundurinn lýsir vantrausti á ráð-
herra“, samþykt á 1., 8. og 4. fundi
með þessum atkvæðamun:
I. samþ. með 118 : 21, III. samþ.
meðl47 : 14, IV.samþ. með 147 : 121.
Á 2. fundinum var með skírskotun
til samþyktarinnar um ransóknar-
nefndarskipun á ráðherra samkv. 22.
gr. stjórnarskrárinnar samþykt að
taka málið út af dagskrá. Sama til-
laga var á 4. fundinum feld með 145
atkv. gegn 123.
21. Um viðskiftaráðunantinn.
„Eftir fenginni reynslu telur fund-
urinn rjett, að fella niður fjárveit-
ingu til viðskiftaráðunauta".
Samþ. á I. f.: 123 : 12; II. f.:
123 : 104; III. f.: 133 : 85; ekki
borið upp á IV. f. sökum þess, hversu
áliðið var. Samþ. 379 : 201.
Á III. fundi bar Bjarni Jónsson frá
Vogi fram svohlj. till.:
„Fundurinn skorar á alþingi að
veita ekki minna en 15 — 20,000 kr.
til viðskiftaráðunauta, og sje því fje
varið til launa og ferðakostnaðar fyr-
ir einn eða tvo viðskiftaráðunauta og
skrifstofufje fyrir þá og vibskiftafull-
trúa, er hann eða þeir skuli fá sjer í
helstu viðskiftalöndum vorum".
Feld með 130 gegn 84.
22. Tollmál:
„Fundururinn tjáir sig mótfallinn
faktúrutolli og farmgjaldi".
Samþ. á I. f.: 108 : 1; II. f.: öll-
um gegn 4; III.: öllum gegn 14; á
IV.: samþ: í e. hlj.
23. Fólksllntningur á mótor-
bátnm:
Á III. og IV. f. samþ. svohlj. till.:
„Fundurinn skorar á þingmenn
kjördæmisins, að hlutast til um, að
alþingi semji iög um fólksflutninga á
mótorbátum og opnum bátum, er
takmarki tölu farþega og að öðru
leyti tryggi lif manna og heilsu á
slíkum ferðum.
24. Pegnskyldnvinna.
Á IV. fundi var með öllum
greiddum atkv. gegn 3 samþ. tillaga
frá Þórði Breiðfjörð um, að fresta
þegnskyldulögunum, ef þau kæmu
fyrir næsta þing.
24. Fjölgun alþm. í Reykjavík.
Á IV. fundi var í einu hljóði
samþykt tillaga frá Pjetri Zóphónías-
syni um, að skora á þingmennina að
fylgja því fast fram á næsta þingi,
að Reykvíkingar fái 5 alþingismenn.
Til viðbótar skýrslu síðasta tölubl.
af i. fundinum skal enn þetta tekið
fram:
Af hendi þingmanna hafði dr. J.
Þork. forgönguna á 2 fyrri fundun-
um, en M. Bl. á 2 hinum síðari.
Atkvæðateljarar voru á öllum fund-
unum tilnefndir jafnmargir frá hvor-
um flokki um sig. A 2. fundinum
töluðu af hálfu Heimastj.m.: G.
Björnsson landlæknir, Hannes Haf-
stein bankastj., Gísli Þorbjarnarson
búfr. og Gunnlaugur Pjetursson fyrv.
bæjarfulltrúi. En afhálfu stjórnarm.:
auk þingmannanna, Bjarni Jónsson
alþm. frá Vogi og Gísli Sveinsson
lögfr., báðir aðfengnir utan kjósenda-
deildarinnar og hvorugur með kosn-
ingarrjetti hjer. Á 3. fundi töluðu
af hálfu Heimastj.m.: alþm. Jón Ól-
afsson og Jón frá Múla, Jón Þorláks-
son verkfr. og Jón Laxdal skrifstofu-
stj. En af hálfu stjórnarmanna, auk
þingm.,IngvarSigurðssonstd.ogJakob
Möller bnkr. Jóh. Kristjánsson ættfr.
mæltimeð vantraustsyfirlýsingu til ráð-
herra. Indr. Einarsson skrifst.stj. mót-
mælti fjármálatillögu þingm. og Bjarni
frá Vogi fjekk, eftir till. frá Heima-
stj.m., málfrelsi til varnar viðskifta-
ráðanautnum. Á 4. fundinum töluðu
frá hálfu Heimastj.m : Knud Zimsen
verkfr., P. Zóphóníasson ritstj , Þorst.
Gíslason ritstj. og Þorv. Þorvarðsson
prentsmiðjustjóri. En frá hinna hálfu,
auk þingm, Þorst. Erlingsson skáld,
Sv. Björnsson málaflm., Þórður Sveins-
son læknir og Þork. Klements vjela-
fræðingur.
Þegar þess er gætt, að Heimastj,-
menn áttu miklu erfiðari aðstöðu en
hinir, að fundahúsið, allur undirbún-
ingur fundahaldanna og alt eftirlit
með þeim var eingöngu í stjórnar-
manna höndum, og, að þeir notuðu
sjer alt þetta svo freklega sem fram-
ast mátti verða, — þá verður sigur
Heimastjórnarflokksins enn glæsilegri.
Það var auglýst, að aðgöngumið-
ar að fundunum yrðu ekki úti látnir
lengur en til 7 á kvöldin, og þetta
var rækilega haldið að því er Heima-
stjórnarmenn snerti. Þeim var vísað
frá, ef þeir komu eftir að klukkuvís-
irinn gekk yfir hið ákveðna mínútu-
stryk. En þá var á hverju kvöldi
sendur út hópur manna með að-
göngumiða til þeirra, er þingm. vissu
vera sína menn og eigi höfðu sótt
sjer miða um daginn. Brjef fylgdu
þá með til sumra, með hvatningar-
orðum um það, að þeir skyldu sækja
fundinn. Einnig hleyptu stjórnar-
menn inn í húsið, sjer til stuðnings,
mönnum, sem ekki höfðu rjett til að
vera þar, og fullyrða kunnugir, að
nokkur brögð hafi verið að þessu á
öllum fundunum. En um þetta og
þvf um líkt er þó ekki vert að halda
þrætum uppi eftir á, úr því að það
hafði engin veruleg áhrif á úrslitin.
Hitt er víst, að kjósendur, sem stjórn-
armenn hafa talið sjer fylgjandi og
hvatt til fundarsókna, hafa greitt at-
kv. móti stjórninni í bankamálinu,
Thoremálinu og fleiri deilumálum, en
með vantrausti á ráðherra. í öllum
þessum málum er atkv.magn stjórn-
arandstæðinga svo yfirgnæfandi. Það
er aðeins f sambandsmálinu einu, sem
stjórnarmenn virðast enn eiga hjer
nokkurt kjósendafylgi, og því fylgi
er þó náð á þann hátt, að þeir bera
upp tvískinnungstillögu, er þeir ým-
ist skýra fyrir kjósendum sem skiln-
aðartillögu, persónusambandstillögu
eða kyrstöðutillögu.
»,Já, en nú getur maður játað
það<(. — »Ekki skil jeg f því, hvað
þið getið verið gleiðir þarna á fregn-
miðanum«, sagði Heimastjórnarmaður
við annan af þingmönnum okkar á
laugardaginn var, og átti þar við
fregnmiðann um »dýru drengina«.
»Núf«, sagði þingmaðurinn og var
snöggur í svari, — »kallarðu það
ekki gott, að fá yfir 600 atkv. með
hreinni skilnaðartillögu?«
»Skilnaðartillögu?« át hinn eftir.
»Þið neituðuð því hver í kapp við
annan á fundunum, að það væri skiln-
aðartillaga«.
»Já, sagði þingm., lagði undir flatt
og brosti; »en nú getur maður játað
það«.
M. Blöndal og viðskifta-
ráðunauturinn.
Á þing málafundi þeim, erjegvar
á hjer hinn 27. þ. m., gat jeg þess
við umræðurnar um viðskiftaráða-
nautinn, að jafnvel flokksmenn Bjarna
Jónssonar frá Vogi, á þingi, hefðu
talið það órgustu fjarstœðu að hon-
um yrði veitt staðan, og til sönnun-
ar því gat jeg nokkurra ummæla
háttv. 2. þm. Reykvíkinga, er mig
minti, að jeg hefði sjeð í Þingtfðind-
unum, eftir hann, um þetta atriði.
Þingm. (M. Bl.) hefur víst ekki
munað betur en að hann hafi strykað
vel og vandlega óll þau ummæli, er
hann hafði á þingi um þetta efni, út
úr ræðu sinni, áður en hún var prent-
uð; að minsta kosti andmælti hann
því mjög svo kröftulega á fundinum,
að hann hefði sagt nokkuð slíkt á
þingi.
Til þess nú að háttv. kjósendur,
sem á fundinum voru, geti fullvissað
sig um, hvor okkur hafði rjettara
fyrir sjer, og hversu þingm. er sam-
viskusamur í þessu efni, skal jeg
leyfa mjer að tilfæra hjer orðrjetta
klausu eftir þm. (M. Bl.) eins og hún
var prentuð í Þingtíðindunum, B II.
bls. 1347; hún hljóðar svo:
„En jeg skal þó geta þess, að í
„Lögrjettu"........stendur það, að
háttv. þm. Dalam. (B. J.) eigi að
verða verslunarráðanautur í útlönd-
um. Jeg hafði nú búist við, að rit-
stjórn þess blaðs vœri vandari að
virðingu sinni en svo, að hún Ijeti
blaðið hlaupa með jafn-staðlaust
fleipur.*)
Svo mörg eru þessi orð prentuð í
Þingt., en fullyrt er það af mönn-
um, sem hlustuðu á ræðuna, að orð-
in hafi bæði verið fleiri og kröftugri,
°g þykjast sumir muna, að þm. hafi
brúkað orðið „svívirðing- í sambandi
við þetta.
Hvers vegna háttv. þm. hefur haft
þessi ummæli, er óþarft að skýra
nánar fyrir kjósendum. En úr því
að þm. sjálfur varð til þess, að jeg
fer að rifja þetta upp fyrir honum,
þá ætla jeg að bæta við öðrum um-
mælum um sama efni, er höfð eru
eftir honum af öðrum háttv. þingm.
— Þessi þm. segist hafa átt tal við
M. Bl. f þingsalnum og sagt við
hann, að heyrst hafi, að B. J. frá
Vogi ætti að verða viðskiftaráðanaut-
ur, og hafi þá M. Bl. svarað því
þannig: „Þetta er tilbúningur úrHeima-
stjórnaruiönnum, og sagt ráðherran-
u.n til skammar".
Það er nú hægra fyrir þm., að
lýsa þetta ósannindi, en hitt, af því
engir vottar munu hafa verið við, en
þm., sem leifði mjer að hafa þetta
eftir sjer, er reiðubúinn að standa
við það, og segist þá geta bætt við
ýmsum öðrum ummælum sama þm.
(M. Bl.) um veitingu á verslunar-
ráðanautsstöðunni, ef óskað verði
eftir.
Vona jeg að þm. og háttv. kjós-
endur láti sjer þetta nægja sem sönn-
un fyrir því, að jeg fór með rjett
mál á fundinum.
Rvík 29. jan. 1911.
Jón Laxdal.
*) Leturbr. gerð af mjer.
J. L.
Skriftamál ráSherra.
Hann birtir í ísaf. 3 brjef, sem
hann hefnr ritað flokksmönnuni
sínnm nm þingfrestunina, sam-
bandsmálið 0. fl.
Fyrsta brjefið er skrifað í Hobro
á Jótlandi á Þorláksmessu í vetur.
Þar í eru þau mótmæli hans gegn
Keflavíkurvitleysunni, sem á var minst
f síðasta tbl. Lögr. Annað brjefið er
ritað hjer í Rvík 20. f. m. og segir
frá burtför hans frá Khöfn og för
suður og vestur um lönd. Hið þriðja
er dags. hjer í Rvík 24. f. m.; er
það lengst og merkilegast og mun
vera svar til þingflokksmanna hans
hjer í bænum upp á tilraunir þeirra
til þess að fá hann til þess að leggja
niður völd áður en þing kemur sam-
an. Það brjef er prentað hjer orð-
rjelt, nema hvað úr er feldur einn
kafli alllangur, er ræðir um afskifti
ráðherra af viðskiftaráðunautnum, en
frá þeim er áður skýrt í Lögr. og
ekkert nýtt fram dregið í þvf máli í
brjefi ráðherrans.
Brjefið er svo hljóðandi:
„Háttv. flokksbróðir!
Jeg hef heyrt nokkra heiðvirða
stjórnmálamenn vora halda því fram,
að ráð hefði verið af mjer að halda
fastara fram í haust pingfrestuninni
(til vors 1911) en jeg muni hafa gert,
jafnvel leggja við embætti mitt. Og
mundi þá, segja þeir, hafa verið und-
an látið.
En lítt mun þeim hinum sömu
kunnugt vera, hve fast eða laust
jeg hef haldið henni fram, og því
síður mun vera á þeirra færi um það
að dæma til nokkurrar hlítar, eða
mjer framar, hvern árangur borið
hefði hið allra ítrasta kapp af minni
hendi til fylgis því máli, — semsje:
bein embættislausnarbeiðni að öðrum
kosti, — hvort heldur veiting þing-
frestunarinnar eða þá lausnarbeiðn-
innar, ásamt þar með fylgjandi skip-
un annars manns í ráðherrasessinn.
Þeir œtiu raunar að fara nærri um
það, að sje þjóð við Eyrarsund nokk-
urt mál áhugamál, það er til íslenskra
stjórnmála kemur um þessar mundir,
þá er það skammlífi meiri hlutans
á alþingi, sem nú er eða var 1909,
þingflokksins, sem þeir eru fulltrúa
um, eftir skrifum og skeytum hjeðan,
að búi yfir eindregnum skilnaðarlaun-
ráðum, með minni forustu í pukri,
af ótvíræðu falsi og fláttskap mínum.
Og mun þá hverjum manni liggja
f augum uppi, hvort hægt er að á-
byrgjast, að eftirmaður minn mundi
tekinn úr áminstum meiri hluta áfram,
er þar syðra vilja allir menn feigan,
en ekki úr minni hlutanum, sem á
þar hinu mesta ástríki að fagna fyrir
frammistöðuna 1908 andspænis „upp-
kastinu" þá, og andstygð hans á allri
»LösriveIse“, er þeir (Danir) stand-
ast eigi reiðari en ef nefnda heyra á
nafn, at lítilmögnum, er eigi engan
skapaðan hlut undir sjer, en ætli sjer
þá dul, að láta sjer þrítugfalt mátt-
ugri þjóð (og betur þó) gugna fyrir.
En 4 mánuðir til þings, hins reglu-
lega þingtíma, og sama sem engin
tök að komast í snatri fyrir vilja
meiri hlutans um eftirmann minn,
svo sem samgöngum hagar hjer á
landi, þótt hlýða hefði þótt eftir hon-
um að fara, ekki meiri líkur en til
þess voru þo eftir þessum bókum.
Og loks hins vegar engin fyrirstaða
að láta minnihlutamann taka við
völdum, með því að það má nú orðið
gera með sjálfs hans ur.dirskrift einni
með konungi. En ekki nein ægileg
hætta á of tæpu fylgi við hann, er
á þing kæmi, ekki færri en reynast
munu hjer á landi sem annarstaðar
fylgispakir heilræðinu um að fága þá
eik, sem undir skal búa, og ekki
færri en trúað munu hafa sunnan
hafs þv/, sem fullyrt var þar af minni
hlutans hálfu eftir kosningasigur vorn
þá (1908): að þá til orðinn meiri
hluti lyddi ekki saman á öðru en
fjandskapnum við fyrirrennara minn
og valdagræðgi í ráðherraefnum vors
flokks, sem fara mundi allur í mola,
er að því kæmi að koma sjer saman
um nýjan ráðherra. — Eða þá (er
sú spá brást mót öllum vonum), ef
hlunnindagráðugir flokksmenn hefðu
minna upp úr krafsinu hjá hinum
nýja valdhafa handa sjer og sínum
en þeir þættust eiga skilið eða við
hefðu búist, sem er kunnugra en frá
þurfi að segja, að vera þykir einna
algengast flokkssundrungarefni. En
það eitt ærinn ábati á því að koma að,
þótt ekki væri nema í svip að kalla
má, ráðherra úr minni hlutanum, að
þá var ráð fengið til að skipa aftur
menn í konungkjörnu sætin úr sama
flokki, minni hlutanum, og það til
6 ára, til andróðurs meiri hlutanum
í ónnur full 6 ár. Og væntanlega
honum til algerðs falls, áður lyki.
Því var það, hvernig sem á er
litið, sýnilegur hagur flokknum, að
jeg tók það ráð, sem jeg gerði: að
leggja ekki stöðu mína við fram-
gangi þingfrestunarinnar, — of miklu
spilað úr hendi sjer með því. —
„Jeg hef orðið þess var, að einhverj-
um flokksmönnum þyki jeg hafa ekki
rekið nógu vasklega og djarflega er-
indi meiri hlutans í satnbandsmálinu.
Skilst mjer þeir kenna mjer um, að
frumvarpinu alþingis 1909 hefur verið
að engu sint á ríkisþingi Dana, frem-
ur en aldrei hefði til orðið. En mjer
er nú ekki vel skiljanlegt, hverjum
ráðum jeg hefði átt að beita til að
knýja Dani til að haga sjer öðru vísi,
hvort t. d. skilnaðarhótuninni, sem
þeir gera ella ekkert nema esp-
ast við, eða hverju. Eða hvort þessir
menn ætlast til, að jeg hefði fengið
kong til að skipa hinum dönsku ráð-
herrum sínum að leggja sambands-
lagafrumvarp vort (alþingis 1909)
fyrir ríkisþingið. Af sjálfsdáðum voru
þeir og eru alveg ófáanlegir til þess.
Þeir svara því máli svo, sem aðrir
danskir stjórnmálamenn: Uppkasts-
tilboðið frá vorri hálfu, Dana, 1908,
var svo ríft í yðar garð, íslendinga,
að ekki er nokkurt viðlit lengra að