Lögrétta - 26.04.1911, Blaðsíða 3

L0GRJETTA.
79
Árni Eiríksson
hefur fengið feiknamikið úrval af
Nýjum vefnaðarvörum.
þeim, sem hefur fundið upp þessa
skröksögu. Hvað konungsstyrkinn
snertir, þá skal jeg geta þess, að það
var búið að stryka hann út við kon-
ungaskiftin og hann verður víst aldrei
oftar veittur. Náðargjöfin svokall-
aða hefur haldist frá einveldistíma;
þá átti konungur sjálfur ríkissjóð og
veitti sjálfur vísindalega styrki, en
nú eru allar slíkar kvaðir á konungs-
búinu lagðar niður fyrir löngu eða
komnar yfir á ríkissjóð, því konung-
ur tekur laun úr ríkissjóði og hefur
enga skyldu á að veita fje til al-
menningsþarfa af konungsmötunni;
styrkurinn til Bókmentafjelagsins er
hinn eini styrkur af því tægi, sem
enn hefur haldist, mest fyrir velvild
Rorenstand’s leyndarráðs.
Þá hef jeg nú getið þess í grein
G. Sv., sem eru hreinar álygar, en
annars er hún öll ein samanhang-
andi rógburðarvella, sem ómögulegt
er að eltast við að leiðrjetta, enda
getur hún engin áhrif baft á skyn-
samt fólk, en um hina stendur mjer
á sama. Á greininni er hinn sami
kindarsvipur eins og á mörgum öðr-
um ritsmíðum höfundarins, greinin
byrjar t. d. með öfundar-andvarpi
yfir því, að jeg muni hafa nóg að
jeta, og lítilmenskan lýsir sjer í ýmsu
öðru, sem óþarfi er að greina. G. Sv.
getur þess, að jeg hafi gert „ósvífnar
árásir" á Jón frá Kaldaðarnesi sak-
lausan, en gleymir því, að hinn sami
J. S. slóst upp á mig að fyrra bragði
með hroka og meiðyrðum, kallaði
mig samviskulausan með mörgum
öðrum illum orðum. Það sýnir meðal
annars, hversu óþroskaðir drengir
þessir landvarnar-stúdentar eru, að
þeir þykjast hafa leyfi til að svívirða
alla þá í blöðunum að ósekju, sem
hafa aðrar skoðanir á landsmálum,
en emja svo og veina aumkunarlega,
þegar eitthvað er tekið ofan í lurg-
inn á þeim sjálfum. Yfirleitt hafa
fslenskir stúdentar ekki átt lítinn
þátt í því, að innleiða þann ungæð-
isbrag í íslensk blöð og íslenska
pólitík, sem útlendingar brosa mest
að, Og svo eru sumir hinir eldri menn
farnir að apa eftir unglingunum, því
hver verður að yfirbjóða annan; það
er því ekki alveg ástæðulaust þó ís-
lensk stórpólitík frá útlendu sjónar-
miði horfi við eins og skrípaleikur.
Áður en ísland komst í símasam-
band við umheiminn, gat íslenskt
ungviði svona í kyrþey leikið sjer
að pólitiskum axarsköftum, en nú er
hvert smáræði símað út um lönd og
birtu leggur inn í hvert skúmaskot.
Tvítugir stúdentar rita nú stórpóli-
tiska leiðara í blöðin með miklum
rembingi, símskeytunum rignir frá
stúdentaijelögunum, þau eru að re-
solvera og úrskurða um velferðar-
mál þjóðarinnar, þykjast tala í þjóð-
arinnar nafni og gera allskonar hvelli.
Alþýðan er þó ekki lengur spurð
um neitt, hún á bara að borga öll
prójektin. Slíkt væri óhugsandi í öðr-
um löndum, mundi þykja altof hlægi-
legt; stúdentapólitik er erlendis aldr-
ei nefnd nema með háðbrosi og axla-
lyftingum. Það er ilt að hugsa til
þess, að efnilegir ungir menn, sem
margt gagn gætu gert hver í sínum
verkahring, skuli vera að eyða tíma
sínum í þýðingarlausu pólitisku vafstri.
Ekki lætur Gísli sjer nægja að
rægja mig, heldur rægir hann lfka
alla íslendinga, sem búsettir eru í
Kaupmannahöfn, í einum hóp og
teynir að telja mönnum trú um, að
þeir sjeu í alla staði óþjóðlegir. Það
h'ýtur því að vera „innræti" þessara
manna, sem G. Sv. þekkir svo vel,
því táir þeirra munu hafa látið í ljósi
skoðanir sínar í íslenskri pólitík og
fæstir þeirra munu tala jafn-bjagaða
íslensku eins og sumir landvarnar-
stúdentar. Hvað sjálfan mig snertir
þá hef jeg aldrei fengist við íslenská
pólitík og hef jafnan verið utan flokka,
svo G. Sv. getur ckki vitað neitt
með sönnu um mínar pólitisku skoð-
anir. Hann grunar þó auðsjáanlega,
að jeg muni hafa ýmugust á skoð-
unum hinna íslensku skilnaðargosa
og í því efni er spá hans rjett. Jeg
ætla því að gleðja G. Sv. með því
að segja honum afdráttarlaust skoðun
mína á skilnaðarmálinu.
Skilnaðarstefnan er að mínu áliti
hin mesta flónska, sem hlyti að leiða
til þess, að íslendingar mistu frelsi
sitt og Kklega þjóðernið líka, þegar
framliðu stundir. Skilnaðarmasið er
líka mest notað til þess að æsa
ófróða unglinga, sem ekkert þekkja
veröidina, eins og hún er, en sjá alt
í þeim frelsisbjarma fornaldarinnar,
sem skáldin hafa skapað, en
aldrei hefui verið til. Sumir eru að
ögra Dönum með þessu, en það er
tilgangslítið, því allmargir Danir yrðu
víst guðsfegnir, ef þeir losuðust við
ísland.
Þó það nú tækist að gera ísland
að sjerstöku kotríki, þá mundi veg-
ur þess ekki vaxa, slíkt hjegóma-
sjálfstæði á ekkert skylt við sannarlegt
þjóðfrelsi og yrði íslendingum senni-
lega bæði til minkunar og skaða. ísland
mundi einangrast út úr veröldinni
og yrði aldrei annað í augum stór-
þjóðanna en vesælt þrotaflak, sem
enginn þyrfti að taka tillit til, 80
þúsundir manna á afskektri ey þýða
ekki mikið á hinum pólitiska
heimsmarkaði. Þjóðin yrði altaf upp
á aðra komin og mundi mæta mis-
jöfnum kjörum; það er alkunnugt,
að smáþjóðir um allan heim verða
að sætta sig við úrskurði stórveld-
anna, hvort sem þeim líkar vel eða
miður. Deilur við ofurvald mundu
fljótt spretta upp af fiskiveiðunum,
og hver ætti þá að skakka leikinn ')
íslendingar yrðu að leita lána hjá
stórþjóðunum og fengju þau til lengd-
ar aðeins með afarkostum, tekjur
landsjóðs kæmust undir útlenda um-
sjónarmenn og alt það, sem eigulegt
væri í landinu, undir erlent auðvald,
slíkt hafa ríkari og voldugri þjóðir
orðið að sætta sig við, þegar skuld-
irnar hafa orðið miklar. Hvar ætti
að fá fje til að borga allan þjóð-
veldishjegómann og svo herskipaflot-
ann, þó það væri ekki nema þessir
2 eða 3 vopnaðir „trollarar", eins og
stungið hefur verið upp á, þá yrðu
þeir þungir á landsjóði. En sú virð-
ing, sem aðrar þjóðir mundu bera
fyrir slíkum herskipaflotall Einn
einasti enskur bryndreki (dreadnought)
kostar 30—40 miljónir króna eða
4 eða 5 sinnum meira fje en allar
jarðeignir á íslandi. Eða þá sendi-
herrarnirl og konsúlarnir! ætli þeir
yrðu ekki viðlíka glæsilegir og troll-
ararnir og viðlíka mikils metnir. Það
yrði ekki hjá því komist að draga af
vegabótafje, skólum og mentastofn-
unum til þess að halda uppi þessu
tildri. íslendingar yrðu einhvers-
staðar að leita verndar, og hún gæti
orðið dýrkeypt.
Hið pólitiska ástand hinna síðustu
ára er líka dáfallegt sýnishorn af is-
lensku þjóðveldi eins og það að öll-
um líkindum mundi verða. Ætli þeir
mættu ekki herða sig alþýðumenn-
irnir íslensku að slá og róa, ef þeir
ættu að hafa við, að fylla ginið á
öllum þjóðmálaskúmunum, sem þá
væru að berjast um völdin og land-
sjóðinn. Fjárvandræði og stjórnar-
óstand hlytu að leiða til þess, aðís-
lendingum yrði ráðstafað undir aðra
þjóð í verndarnafni, þó þeir kynnu
að hafa sjálfstæði í orði kveðnu; þá
gætu skuldaviðjur og atvinnukepni
við stærri verndarþjóð (t. d. Norð-
menn eða Englendinga) staðið þeim
fyrir öllum þrifum.
1) Sumir eru að gaspra með dómstól-
inn f Haag, en það yrði dýrt að hlaupa
þangað með hvert smáræði, þegar hver
gerðardómur kostar 60—70 þús. kr. að
minsta kosti, og svo er ekki heldur altaf
víst, hvort andstæðingarnir vildu sinna þvf.
Enginn skilnaðarmaður hefur enn
fært ástæður fyrir því eða sýnt fram
á, að íslendingar ekki geti blómg-
ast og þroskast undir þeim kjörum,
sem þeir hafa nú sem sjálfstæður
liður af stærra ríki með skyldu þjóð-
erni og mikilli menningu. ísland er
alveg nýlega búið að fá fult stjórn-
frelsi; því má þjóðin ekki hafa frið
og ró til að þroskast og blómgast?
Á að nota hana sem reynsluríu fyrir
óþroskaðar hugmyndir, það er mik-
ill ábyrgðarhluti. Þarf endilega að
kasta nýfæddu barni fyrir sjávar-
hamra til þess að vita, hvort það
geti synt, það getur hugsast að því
skoli lifandi í land, en mestar líkur
eru til að það drukni.
Svo mikið kann jeg í landafræði,
að jeg veit, að íslendingar sem
stendur eru ein hin frjálsasta þjóð í
heimi, en þeir eiga örðugt með að
skilja það og meta, því ekkert er til
samanburðar og svo hefur þjóðin
aldrei lagt líf og blóð í sölurnar fyr-
ir frelsi ættjarðarinnar eins og flest-
ar aðrar þjóðir. Það er því sár-
grætilegt að sjá menn eyða fje og
framförum þjóðarinnar með því að
æsa sig út í einhverja óvissu og
blása upp sápukúlur, sem ekki eru
annað en hismi og hjegómi.
8. aprfl 1911.
Porv. Thoroddsen.
Irótlir og ítirótlaiðkanir.
11.
Ætíð nálgast með degi hverjum
sú stund, er íþróttamótið hefst í
sumar, „íþróttamótíslendinga 1911".
Það á ekki að verða tómur hjegómi.
Jeg fyrir mitt leyti trúi því og treysti,
að svo verði ekki, heldur verði það
fyrirmynd allra fþróttamóta, er hjer
hafa verið haldin á þessu landi. En
því að eins verður það vel skemti-
legt, að utan af Iandi komi tjöldi
fþróttamanna, að hingað sópist hraust-
ir og tápmiklir menn, sem hafa afl
og þor til þess að koma fram á
kappleikamót þjóðarinnar í fyrsta
sinn, sem hún kallar alla unga og
hrausta syni og dætur fram á leik-
sviðið. Fram, þið ungu menn, ó-
ragir! Fram til þess að etja afli hver
við annan, fram til þess að synda,
hlaupa, ganga, og gjöra alt, sem þið
óskið og treystið ykkur til. Hjer er
ekkert að óttast. Ef þið hafið hug
og dug, þá látið engar grýlur aftra.
Hveir veit nema þið, sem nú hugsið
ykkur að sitja heima, getið skapað
hámarkið, ef vantraust á sjálfum ykk-
ur hamlar ekki.
Jeg bíð rólegur eftir fþróttamótinu
17. júní. Jeg heyri fyrirfram fóta-
tak skrúðgöngunnar, og það berg-
málar um allan íþróttavöllinn: fegurð
— hreysti — þróttur!
Það er þetta takmark, sem liggur
til grundvallar á öllum okkar fþrótta-
mótum: að stæla og efla Kkamskraft
allra ungra manna. Þetta fyrsta í-
þróttamót Iandsins á að sýna, að
landsmenn sjeu vaknaðir af dvala
þekkingarleysisins, og vaknaðir fyrir
fult og alt af dvala letinnar, og komi
nú fram úr fylgsnum dalanna sækj-
andi sigursveig fþróttamótsins.
Fegursti sjóndeildarhringurinn sjest
í fjarska, og vjer lftum þar stóran
hop ungra svanna koma með sigur-
fánann blaktandi í fyrsta sinn af als-
herjarmóti veraldarinnar; hugsið ykk-
ur háa takmarkið; að því skal vinna,
og þótt langt sje í land, er það
ekki ókleift, og vjer vonum og vjer
trúum og vjer treystum öllum góð-
um og hraustum mönnum að hlúa
heldur að fþróttavísinum, sem nú er
að vaxa upp á meðal vor, heldur
en að kyrkja hann.
Látið huga ykkar vaka yfir hreyst-
inni í ykkur sjálfum. Þá Ieysist sú
gata, er þið sjáið marga góða menn
ganga, er þið öfundið og jafnvel
hatið í staðinn fyrir að virða, því
lífi ykkar, ungu menn, getið þið
stjórnað sjálfir, og það er ykkur
engin vorkunn að lifa því lífi, er holl-
ast er og best, þótt fyrirhöfnin sje
mikil, — þjáning að eins á líkama
augnablik, sem er ekki neins virði á
móti gleðinni og sælunni, þegar tak-
markinu er náð.
Þú ungi maður, 20 ára að aldri,
sem jeg sje hjer á götunum á hverj-
um degi hvítan í framan, f frakka,
með loðna skó á fótunum, með skinn-
húfu og vetlinga, — öfundar þú ekki
jafnaldra þína, sem fara í sjóinn í
hvaða veðri sem er, ganga aldrei í
frakka, eru aldrei kvefaðir og þurfa
varla að láta leggja í ofn í herbergi
sínu á vetrum? Þessir menn leggja
dálítið á líkami sína og fá það marg
endurgoldið — þeir harna og verða
stæltari við utanaðkomandi áhrifum,
og ekki eins móttækilegir fyrir alt
eins og þinn veiki og innþornaði
skrokkur. Hugsaðu þjer þær mörgu,
góðu gleðistundir, sem þú gætir haft,
en ferð algjörlega á mis við, því
þetta stutta líf vort er gleði, ef heils-
an er góð, en sorg og eymd, efhún
bilar. Allir játa, að þetta sje satt.
En hvað eru þeir margir af tjöldan-
um, sem gjöra eitthvað fyrir heils-
una, fyrir lífið og fyrir sæluna, sem
getur kastast yfir lífsferil mannsins,
ef hann er heilbrigður. Og til þess
þarf maður að eins að rjetta út hönd-
ina, og breyta frístundunum í gleði-
stundir, kasta frá sjer ölglasinu og
drekka saklaust vatnið eða mjólk,
hverfa úr drykkju-holunum fullum af
tóbaksreyk og óheilindum, út í hreina
og heilnæma loftið, fara í sjóinn og
baða sig, láta sólargeislana herða og
hreinsa húðina, gjöra hana brúna og
þykka, í staðinn fyrir að flestir hafa
það hálf moldað, eða að minsta
kosti svo veikt, að það tekur á móti
nærri hvaða sjúkdómi sem er.
Kæru ungu vinir og vinkonur!
Látum það vera æðsta takmark vort
að gera þjóð vora hrausta og heil-
brigða, verum máttur og megin allr-
ar hreysti, verum líf og sál fþrótt-
anna, og við skulum rækja þá skyldu
vef, vera vel vakandi yfir kröftunum,
sem ekki þekkjast enn þá, og brýna
nauðsynina fyrir þeim, tæma veitinga-
húsin, kafiihúsin og göturnar, en fylla
sundskálann og íþróttavöllinn, þegar
hann kemur.
Stefnir.
t Helga Ólafsdóttir
ekkja á Þingeyrum.
Miðvikudaginn 15. febr. 1911 and-
aðist á Þingeyrum, hjá syni sínum,
Þorsteini Lfndal, merkiskonan Helga
Ölafsdóttir ekkja eftir hinn góðkunna
bændahöfðingja í Borgarfirði, Saló-
mon sál. Sigurðsson hreppstjóra í
Síðumúla.
Helga sál. var fædd á Grund f
Vesturhópi 13. ágúst 1824. For-
eldrar hennar voru Ólafur Guðmunds-
son bóndi þar og kona hans Helga
Jónsdóttir prests Þorvarðssonar á
Breiðabólsstað í Vesturhópi. Var hún
systir þeirra bræðra sírajóns Reykja-
líns prests að Þönglabakka, síra Frið-
riks prests að Stað á Reykjanesi,
síra Þorvarðs prests að Prestbakka
á Síðu og síra Ingjalds prests að
Nesi í Suður-Þingeyjarsýslu, er allir
voru merkir kennimenn í sinni tíð.
Helga sáluga misti föður sinn á
unga aldri, en móðir hennar giftist
aftur síra Gísla Gfslasyni presti að
Staðarbakka, og fluttist hún með
honum og móður sinni suður að
Gilsbakka vorið 1859. Þá um haustið
giftist hún Salómon Sigurðssyni,
ættuðum af Vatnsnesi nyrðra, og dó
hann fjórum árum á undan konu
sinni.
Þau hjón, Salómon og Helga,
Þjuggu mestan sinn búskáp í Sfðu-
múla í Hvítársíðu. Og sáust þess
þar skjótt merki, að þau voru bæði
mjög samvalin í öllu því, sem prýða
mátti heimili þeirra og gera það að
sannri fyrirmynd í sveitinni og þótt
víðar væri leitað. Hafði Salómon
sál. alt það er til þurfti að vera hinn
fremsti í bændaflokki hjeraðsins, vit,
hyggindi, stilling, hagsýni, stjórnsemi,
hvort heldur kom til heimilisumsýslu
eða sveitarstjórnarmála. Var hann
hreppstjóri sveitar sinnar og mjög
sóttur til ráða, þá er vanda bar að
höndum. Og alt hið sama mátti á
sinn hátt segja um konu hans. Hún
var afburða-dugleg til búsýslu og
sannkölluð hetja í mannraunum öll-
um, en þó bljúg og hrein sem barn,
viðkvæm og innileg sem móðir öll-
um, sem til hennar leituðu hjalpar.
Var hún trúkona af Iffi og sál, ein-
læg og heit í því sem öðru, og komu
ávextir þess á hinn fegursta hátt fram
í öllu hennar lffi. Helga sal. var
mjög vel að sjer til munns oghanda,
eftir því sem þá var títt, enda var
Eggert Claessen
yfirrjettarmálaflutnlngsmaður.
PósthÚ88træti 17. Venjulega heima kl. 10—II
og 4—5. Tal8imi 16.
heimili hennar hið snyrtilegasta hvar
sem augað leit. Uppeldi barna sinna
vönduðu þau hjón sem mest þau
máttu og veittu þeim góða mentun,
þó þau eigi væru send að heiman
til skólanáms. Lifa börn þeirra bæði:
Helga kona Runólfs Þórðarsonar
organista í Hafnarfirði og Þorsteinn
Líndal bóndi á Þingeyrum nyrðra.
Þau hjón fluttu með Þoráteini syni
sínum til Hafnarfjarðar ipoóogand-
aðist Salómon sál. þá um haustið,
sbr. æfiminningu í „Lögr. sama ár.
Eftir dauða Salómons þverruðu mjög
kraftar og heilsa Helgu sál., og
var hún mjög hrum orðin, er hún
fjórum árum seinna fluttist með syni
sínum norður að Þingeyrum, og var
hún rúmföst jafnan eftir það.
M. P.
Fjárlögin í efri deild. Þar
er komið fram nefndarálit með mikl-
um breytingartillögum. Útgjaldakafl-
inn hækkar um fullar 30 þús. kr.
Nefndin vill ekki veita styrk til
aukalæknis í Bolungarvík, en skylda
aukalæknir ísfirðinga til þess að
sitja þar.
Stjórn Heilsuhælisins á Vífilsstöð-
um hefur farið fram á við nefndina,
að styrkur til hælisins yrði hækkað-
ur í 25 þús. kr., að landssjóður á-
byrgist 120 þús. kr. viðbótarlán
handa hælinu og, að því verði af-
hent jörðin Vífilsstaðir til æfinlegrar
eignar og umráða. Nefndin leggur
á móti styrkhækkuninni og ábyrgð-
inni, en segir, að stjórnin geti selt
Heilsuhælinu jörðina, og þá sjálfsagt,
að landsjóður láti jarðarverðið ganga
til þess.
Eftir tillögum Iandlæknis leggur
nefndin til, að veittur verði 3000 kr.
styrkur hv. á. til þess að byggja
sjúkraskýli á föstum læknissetrum.
Til Borgarfjarðarbrautar veitist 20
þús. kr. síðara árið. Til Reykjadals-
brautar 15 þús. f. á., 5 þús. s. á.
Til Steinsteypubrúar á Öxará 1500
kr. Fjárveiting til þjóðvegar í Skafta-
fellssýslu og milli Hjarðarholts og
Ljárskóga falli burt, en til Hvamms-
tangavegar færist hún niður ( 1000
kr. og til Keflavíkurvegar í 10 þús. kr.
Nefndin vill ekki binda styrk til
gufuskipaferða við víst nafn eða á-
kveðinn samning (ekki við Thore-
fjelagið).
Faxaflóabátsstyrkurinn hækkaður
upp í 14 þús. kr.
Nefndin vill veita síra Jónasi Jónas-
syni kennara á Akureyri 400 kr.
launaviðbót. Hún vill styrkja kvenna-
skólann í Reykjavík ríflega, en fella
styrk til Blönduóss-skólans og lækka
við Flensborgar-skólann um 1000 kr.
Styrk til Jóns Ófeigssonar færir hún
niður í 500 kr. og til Þorst. Erlings-
sonar í 1000 kr., en hækkar Guðm.
Magnússon upp í 1200 kr. og Leik-
fjelag Rvíkur í 2000 kr.
Hannesi Þorsteinssyni alþm. vill
hún veita 2500 kr. árl. til þess að
semja æfisögur lærðramanna (slenskra
á sfðari öldum og Sig. Guðmunds-
syni kand. mag. 600 kr. til þess að
vinna að undirbúningi bókmentasögu
íslands.
Til að byggja leikfimishús við
bændaskolann a Hvanneyri og á
Hólum vill nefndin veita 6000 kr.
Hlutatjel. „Klæðaverksmiðjan Ið-
un“ vill nefndin veita 6000 kr. styrk,
en ekki lán úr Iandssjóði, er fjelagið
hafði beðið um.
Meiri hluti nefndarinnar kveðst
geta fallist á, að tjárveitingin til „við-
skiftaráðanauta" standi í fjárlögun-
um, en alls eigi að hún sje bundin
við nafn þess manns, sem nú er
viðski ftaráðanautur, eða nokkurt ann-
að ákveðið nafn.
Árekstur á sjó. Fyrir nokkr-
um dögum rakst botnvörpungurinn
„Dannebrog" á franska fiskiskútu
hjer úti fyrir og braut hana svo að
hún sökk } egar, en skipsmönnum
var bjargað af botnvörpuskipinu og
þeir fluttir hingað inn til bæjarins. í
skútinni hafði verið mikið af fiski.