Lögrétta - 24.04.1912, Blaðsíða 2

88
L0GRJETTA
Lögrjetta kemur át á hverjun miö^
vikudegi og auk þess aukablöö vlð og viö,
niinst 60 blöö als á ári. Verð: 4 kr. árg.
á íslandi, erlendis 5 kr. Gjalddagi 1. júlí.
Lárus Fjeldsted.
Y flrpjettarmAIafærslumaður.
Lækjurgata 2.
Heima kl. 1 1 —12 og 4—7.
framar, en að allir þingflokkar geti
í sumar, er á þing kemur, orðið eins
vel ásáttir, eins og þessir fáu menn,
um sömu eða svipaða samkomulags-
stefnu í þessu mesta vandamáli
hennar.
Hjer á þingið að leysa úr vand-
anum. Eftir því verður að bíða,
hvernig þar semst milli flokkanna;
„á hvern hátt menn hafa hugsað sjer
þennan miðlunarveg í einstökum at-
riðum“, segir Jón Ólafsson, „er of
snemt og ótímabært að ræða að
sinni meðan ekki er fengið álit og
tillögur alli'a alþingismanna". Því
cr jeg samdóma, og það hljóta allir
að geta skilið.
Á fjórum sumrum undanförnum
hef jeg farið um alt landið og al-
staðar hef jeg orðið þess var, að
góðir menn og glöggir hafa talið
rósturnar og illindin í landinu sitt
mesta áhyggjuefni.
Fyrir því veit jeg að þessari sam-
komulagsviðleytni verður alstaðar
tekið með fögnuðu og mun það ef-
laust sannast á öllum þingmálafund-
um í vor.
G. Björnsson.
osnir Dotnvorpungar smoaar
við Sólheimasand.
Nóttina milli föstudags og laugar-
dags síðastl. strandaði enskur botn-
vörpungur úti fyrir Sólheimasandi,
6o—8o faðma frá landi, rjett vestan
við mynnið á Jökulsá. Þar er sker
og á það lenti skipið og brotnaði
þegar mikið. Skipið heitir „King-
fisher" og er frá Hull. Um skip-
verja vita menn ekkert, en líklegast
talið, að þeir hafi farið í bátana og
druknað allir.
Björgunarskipið „Geir“ er nú þar
eystra, en þó ekki talið nokkurt
útlit fyrir, að það geti neitt að gert
þarna.
1
rss?''

400
ð
KLÆÐNAÐIR, allar stærðir,
sjerlega fagrir litir, nýjasta týska, fara ágætlega
og verðið aldrei eins lágt og nú.
Pó gefum við öllum afslátt.
Einnig
Ferming'arföt.
Nýkomið i A usturstr æti X.
Asg. G. Gunnlaugsson S>‘ Co.
1

Stærsfii sKip í lieimi,
lengri cn Lækjargata. „Titanic"
var stærsta skip í heimi. En nú eru
í smíðum tvö skip, annað í Englandi
og á að heita „ Aquitania", hitt í Ham-
borg og á að heita „Imperater"; eru
þessi skip mun stærri en nokkurt það
skip, sem áður hefur farið á flot.
„Imerator" er 269 stikur milli stafna
(Austurstræti er 255 st, Lækjargata
er 250 st.); breiddin er 29 stikur;
skipið ristir 10 stikur; það verður
allsendis (brutto) 50 þúsund lestir;
við vitum ekki hvað það verður rjett-
endis (netto); skipverjar verða 1000;
rúm verður fyrir 4000 farþega. Skip-
ið mun kosta 400 miljónir kr. Það
verður eins og bær á floti og ákaf-
lega skrautlegt. Það á að ganga
milli Norðurálfu og Vesturheims.
Enska slcipið „Aquitania" verður al-
veg af sömu gerð.
Italir og Tyrkir.
Símað er frá Khöfn 20. þ. m., að
ítalir sjeu farnir að skjóta á kastala
Tyrkja við Dardanellasundið.
Sje alvara í þeirri árás, þá er ófrið-
urinn þar með kominn inn á nýja
braut, því alt til þess tíma hafa ítalir
ekki ráðist á Tyrki heima fyrir í
Evrópu.
jjörnin otj berklaveikin.
Lungnatæringin er endirinn
á ljóði, sem byrjað var að
syngja við vöggu barnsins.
Behring.
Jeg var fyrir nokkrum árum (í for-
föllum annars) læknir við barnahæli
á Falstri í Danmörku. Þar voru kirtla-
veik börn, flest frá Kaupmannahöfn.
Hafði jeg umsjón með þessu barna-
hæli í h. u. b. 2 mánuði. Man jeg
hvað það gladdi mig, hve börnum
þessum fór fram. Jeg sá nærri því
daglega mun á þeim. Þau voru við
komuna mögur, föl og veikluleg, en
smámsaman jókst þeim þróttur og
þau urðu feit, sælleg og rjóð í kinnum.
Jeg sá, hve miklu hreint sveitaloftið,
gott viðurværi og skynsamlegar heil-
brigðisreglur gátu til leiðar komið.
Kirtlaveikin er berklaveiki á lágu
stigi, en hún er engan vegin hættu-
laus. Hún er fyrsta stigið, en áfram-
haldið er oft og einatt berklar í bein-
um og liðum, heilabólga og lungna-
tæring o. s. frv.
Það er orðið alment álit Iækna, að
lungnatæringin eigi mjög oft, sumir
segja lang oftast, rót sína að rekja
til barnsáranna. Afsýkingin verður
á barnsaldri, og sóttkveikjan liggur í
dái fyrst framan af, en sýkin kemur
fram einhvern tíma seinna í lífinu.
Að þetta sje svo einnig hjer á landi,
álít jeg engum vafa bundið. Jeg hef
sannfærst um það hjer á Vífilsstöð-
um. Mikili hluti sjúklinga þeirra, sem
hjer hafa verið, hafa haft kirtlaveiki
eða einhver berklaveikiseinkenni í
bernsku, eða alist upp á berklaveikis-
heimilum.
Enginn má þó skilja orð mín svo,
að engin afsýkingarhætta sje á full-
orðinsárunum. Á engum aldri eru
menn óhultir, þó hættan sje lang-
mest á barnsárunum.
í Reykjavík er mikið af þessum
kirtlaveiku og berklaveiku börnum.
Þau verða fyrir okkur læknunum svo
að segja daglega. Hvernig ástandið
er í þessu efni í öðrum kaupstöðum
landsins, er mjer ekki eins kunnugt
um, en líklega er það svipað. Eins
þykist jeg vita, og jeg hef beinlínis
orðið þess var, að á fjölda mörgum
sveitaheimilum eru kirtlaveik og berkla-
veik börn.
Það, sem þessi börn fyrst og fremst
þarfnast, er hreint sveitaloft, heilnæmt
fæði, ásamt viðeigandi heilbrigðisregl-
um og stöðugri læknisumsjón. En
slíkt er oftast ekki hægt að veita
þeim í heimahúsum. Stundum ráð-
um við til að senda þessi börn upp
í sveit (frá Reykjavík), en þessi ráð
eru oft og einatt út í bláinn. Oft
er ekki hægt að fá fyrir þau neinn
samastað uppi í sveit, og þó að stund-
um sje hægt að koma þessum börn-
um fyrir einhvers staðar, er ekki víst
að slíkt komi að gagni — húsakynni
þar ekki sem best, fæðið heldur ekki,
engin læknisumsjón o. s. frv.
Okkur vantar tilfinnanlega hæli eða
spítala fyrir slík börn.
Góður mælikvarði á menningu þjóð-
anna er mannúðarstofnanir þeirra, og
af mannúðarstofnunum eru spítalar
hinar helstu. Við vitum, að af öllum
sjúkdómum er berklaveikin hið mesta
böl þjóðanna. Eftir byggingu heilsu-
hælisins stöndum við íslendingar fram-
arlega í bardaganum við barklaveik-
ina, þ. e. a. s. við berklaveikina hjá
fullorðnum, en börnin hafa ennþá
orðið út undan. Raunar hafa stöku
börn á fermingaraldri og litlu yngri
verið hjer á heilsuhælinu, en eins og
nú hagar til hjer, er ekki hægt að
veita ungum börnum viðtöku. Þau
mega ekki vera innan um fullorðna
sjúklinga. Þau þurfa að vera út aí
fyrir sig, í alveg sjerstakri deild, og
hafa sjerstaka meðferð.
Á heilsuhælinu á Vífilsstöðum mætti
koma slíkri deild fyrir, og það með
tiltölulega mjög litlum kostnaði, Það
Sveitamenn.
Þegar þjer komið til bæjarins í
vor, fáið þjer þessar vörutegundir
ódýrastar í verslun Jóns Zoega:
Ljáblöð (fílsmerki),
Ljábrýni,
Orf,
Skóflur,
Gaffla,
Hóffjaðrir,
Vagnáburð,
Allskonar Tóbak,
Rjólið á 2,35 pd. o. m. m. fl.
Virðingarfylst
]in Zoega,
Talsími 128. Bankastræti 14.
yrði langtum ódýrara en að byggja
sjálfstætt barnahæli.
Annars ætla jeg ekki í þetta sinn
að koma með kostnaðaráætlun.
Þessi grein er aðallega til þess, að
leiða athygli manna að þessu nauð-
synjamáli. Ef baráttan við berkla-
veikina á að verða sigursæl, mega
börnin ekki verða út undan. Börnin
eru framtíðin.
Aðrar þjóðir hafa sjeð þetta. All-
ar mentaþjóðir hafa á síðari árum
verið að reisa hvert barnahælið á
fætur öðru.
Jeg sagði, að sjerstök barnadeild
á Vífilsstöðum yrði tiltölulega ódýr,
en nokkuð myndi hún kosta. Jeg
sje ekki að henni yrði komið á, nema
alþingi yki eitthvað styrkinn til heilsu-
hælisins. Fjárhagur landsins er að
vísu ekki sagður góður, en jeg sje
ekki að hjá þessum kostnaði verði
komist. Ef rjett er reiknað, hefur
það mestan kostnað í för með sjer,
að hafast ekkert að í þessu máli. Á
því höfum við ekki ráð.
Það koma þrásinnis fyrirspurnir um
það, hvort Heilsuhælið geti ekki tekið
á móti berklaveikum börnum. Hing-
að til hefur orðið að úthýsa þeim,
en þetta má ekki lengur svo til ganga.
Sigurður Magnússon.
ilitsskjöi skattanefndarinnar
komu út um síðastl. helgi og eru stór
bók og fróðleg, með mörgum nýmæla-
uppástungum, sem verða munu um-
ræðuefni framvegis. Lögr. flytur í
þetta sinn kolaeinokunarfrumvarpið,
en það er aðalmálið, sem fyrst og
fremst verður um deilt.
Iþingeyri.. ... ... ... ... ....
Haukadal ........................
4. A Önundarfirði: ...................
Flateyri.........................
5. Við ísafjarðardjúp : .............
í Bolúngarvík..................
- Hnifsdal.....................
6. — Eyjafjörð:.......................
á Svalbarðseyri................
- Hjalteyri ....................
í Hrísey.......................
3. f 1 o k k u r:
1. í Stykkishólmi.....................
2. - Djúpavogi .......................
4. flokkur:
1. í Hólmavík ........................
2. Á Blönduós ........................
3. - Sauðárkrók.......................
4. - Iiúsavik..................... ...
5. - Þórshöfn.........................
6. - Vopnafirði ......................
7. í Vík..............................
8. - Vestmannaeyjum...................
9. Á Stokkseyri .............. .......
10. - Eyrarbakka................. .....
11. í Keflavík.........................
12. - Ólafsvík.........................
13. - Flatey ..........................
21 kr. tonnið.
22 kr. tonnið.
’ 25 kr. tonnið. |J
Við ísafjarðardjúp: í Bolungarvik og Hnifsdal; við Eyjafjörð: á Sval-
barðseyri, Hjalteyri og Hrisey; í ólafsvik, Flatey og Vík verða kaupendur að
annast um landflutning kolanna á sinn kostnað. Eigi verða fluttar í einu
minni kolabirgðir til Bolungarvikur, Hnifsdals og Ólafsvikur heldur en 150
tons, nema eptir sjerstöku samkomulagi, eða ef leyfishafa þykir haganlegt að
flytja þangað minni birgðir; heldur eigi er skylt að flytja í einu til Svalbarðs-
eyrar, Hjalteyrar Hríseyjar, Flateyjar og Víkur minna en 50 tonn. Að því er
snertir Ólafsvík, Flatey og Vík, ber hlutaðeigandi sveitarstjórn að tilkynna á
aðalskrifstofu leyfishafa í Reykjavik ekki síðar en 1. júlí ár hvert, hversu
miklar birgðir þurfi. Birgðir og söluverð kola á öllum öðrum höfnum, en
þeim, sem þegar eru nefndar, skal vera samningamál. Á aðalhöfnum lands-
ins — Reykjavik, ísafiroi, Seyðisfirði, Akureyri og Hafnarfirði — gildir þetta
verð fyrir kolin heimflutt til kaupanda, innan takmarka bæjarins, ef eitt tonn
eða meira er keypt í einu, og til innlendra skipa við hliðina á skipi leyfishafa,
úr geymsluskipi hans eða geymsluhúsi, frítt flutt að skipshlið, en annars á öll-
um stöðum frá geymslustað hans í landi, sbr. þó það sem hjer á undan er sagt
nm Bolungarvík, Hnifsdal, Svalbarðseyri, Hjalteyri, Hrísey, Ólafsvík, Flatey og
Vík. Verði, meðan leyfistíminn stendur, hafnir gerðar eða hafnarbryggjur af öðr-
um en leyfishafa, er flutningaskip geta losað við, á einhverjum þeim stað hjer á
landi, sem ekki er nefndur í fyrsta flokki, þá skal sú höfu njóta sama verð-
lags, eins og hafnir í fyrsta eða öðrum flokki, eplir því hvorum flokki hin nýja
höfn telst líkari að verzlunarmagni og öðru, og skal það útkljáð, ef ágreining-
ur verður, á þann hátt sem segir í 14. grein.
Ef leyfishafi sjálfur byggir bryggju eða hafnir eða bætir losunartækin
á einhverri höfn á sinn kostnað, færist söluverðið ekkert niður þess vegna,
með því að ágóðinn á að renna til hans, sem tekjur af þeim höfuðstól, er liann
hefur varið til fyrirtækisins. Honum er og heimilt að heimta bryggjugjöld,
samkvæmt núgildandi lögum, af öllum öðrum skipum, sem nota þessar hryggj-_
ur eða hafnir, er hann hefur gera látið.
Ef falast er eptir kolaflutningi á útstöðvar við einhvern af þeim fjörðum,
sem áðurnefnd kauptún liggja við, skal kolaverðið vera lrjálst samningsatriði.
Ef »almenn kok hækka í verði úr því, sem þau voru í miðjum júlí
1911, eða flutningsgjald þeirra, miðað við sama tíma, og hækkunin stendur að
minsta kosti einn almanaksmánuð, og hvorttveggja samanlagt nemur að minsta
kosti 1 sh. (91 eyri), þá má hækka söluverðið að sama skapi, en á sama hátt
skal það lækka aptur eins fljótt niður í það grundvallar verð, sem ákveðið er
í fyrsta hluta þessarar greinar.
Söluverð á öðrum kolum má vera að því skapi hærra, sem innkaups-
verðið er hærra á þeim, en almennum kolum á hverjum tíma. Innkaupsverð
á almennum kolum í miðjum júlí 1911 telst 7 shilling 9 pence tonnið, og flutn-
ingsgjald á kolum á sama tíma milli Skotlands og Reykjavíkur 8 sh. tonnið.
Hækkun eða lækkun á kolaverði vegna hækkunar eða lækkunar á flutnings-
gjaldi til annara hafna en Reykjavikur, miðast Við flutningsgjaldið til Reykja-
víkur, þannig að til grundvallar eru lagðir 8 sh. fyrir tonnið.
Leyfishafi skal, þegar um nokkra breyting á framangreindu kolaverðí
er að ræða, sanna fyrir Stjórnarráðinu innkaupsverð »almennra kola« og hækk-
un eða lækkun á flutningsgjöldum.
6. gr.
Verðlagi á kolum, sem leyfishafi selur til útlendra skipa, ræður hann,
en það skal vera jafnt til allra slíkra skipa, er kol laka á sömu höfn og
á sama verðlagstímabili, nema þar sem sjerstakir samningar um hirgingu af
kolum um ákveðið tímabil hafa verið gerðir, enda hafi allir jafnan aðgang að
slíkum samningum, án tillits til þjóðernis.
Á þeim stöðum, þar sem leyfishafl hefur ekki útsölu, nje samning við
innlenda kaupmenn um sölu til útlendinga, er landsmönnum heimilt að selja
útlendum skipum kol, sem þeir hafa keypt al leyfishafa, en greiða skulu þeir
útflutningsgjald í landssjóð, 4 krónur af hverju tonni. Þegar umboðsmaður
leyfishafa annast söluna, skal gjaldið vera svo sem ákveðið er í 12. gr., en