Lögrétta - 27.07.1912, Blaðsíða 1

Afgreiðslu- og innheimlum.:
ARINBJ. SVEINBJARNARSON.
l.ausaTee 41.
Talsimi 74.
R11 s t j o r i:
ÞORSTEINN BÍSLASON
Pingholtsstræti 17.
Talsimi 178.
Reylcjavílí 37. jiilí 1913.
Hannes Hafstein, ráöherra islands.
M 38.
1. O. O. F. 93289.
Þjóðmenjasafnið opið virka daga kl. 12—2.
Lækning ók. í læknask. þrd. og fsd. 12—1.
Tannlækning ók. (í Pólthússtr. 14) r. og 3.
md. í mán. 11—1.
Landakotsspftali opinn f. sjókravitj. io'/.
—12 og 4—5.
tslands banki opinn 10—21/. og 51/.—7.
Landsbankinn io1/.—21/.. Bnkstj. við 12—1.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
12—3 og 5—8
Heilsuhælið opið til heimsókna 12—1.
Lárus Fjeldsted.
Y flrrj ettarmilafœrslumaOur.
Lækjargata 2.
Hoima kl. 11 — 12 Ofif 4—7.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og allskyns
ritföng kaupa allir 1
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Ráðherraskiftin,
Ræða Hannesar Hafsteins,
er liann tók við ráðlierrraenibætt-
inu á alþingi 25. júlí 1912.
Jeg hef í gærkveldi móttekið
svohljóðandi símskeyti frá h. h.
konunginum, sem svar upp á
þegnsamlega tillögu hjeðan:
»Jeg Udnœvner Dem til Islands
Minister fra imorgen at regne.
Christian R«.
Þegar jeg, samkvæmt þessari
skipan, tek aftur sæti í þessum
stól, geri jeg það í fullu trausti
þess, að sá hugur hafi fylgt svari
meiri hluta þingsins við eftir-
grenslan fráfarandi ráðherra fyrir
skemstu, að hann að sjálfsögðu
vilji styðja hið sama, sem hann
veit og vissi, að er aðaláhugamál
mitt nú, þ. e.: reyna eftir megni
að vinna að því, er miðar til að
efla frið í landinu, ekki aðgerða-
leysisins og kyrstöðunnar frið,
heldur frið til þróunar og starfa.
Það eru ekki aðeins skóglendurn-
ar okkar, sem þurfa frið til þess
að gróðurinn verði ekki tómar
kræklur. Þjóðlífið þarfnast hans
vissulega ekki síður. Þjóðin hef-
ur ekki efni á þvi, að önnur hönd-
in rifi niður það, sem hin byggir.
Horfurnar eru að ýmsu leyti
ískyggilegar, ef ekki breytist von
bráðar til batnaðar. Fjárhags-
ástandið er því miður alt annað
en gott. Jeg á þar eigi aðeins við
fjárþörf og fjárþröng landsjóðsins,
þó að hún sje mjög brýn og
þarfnist bráðra bóta, heldur og
sjerstaklega við peninga- og láns-
trausts-ástand landsins yfirleitt.
Úr fjárþröng landsjóðs má bæta,
að minsta kosti í bráðina, með
nýjum lögum um auknar tekjur
honum til handa, og jeg treysti
því, að þó að skiftar hafi verið
skoðanir um, hverjar leiðir til
þess sjeu heppilegastar, þá muni
takast að ná samlcomulagi á þessu
þingi um eitthvað það, er bæti
úr bráðustu þörf, enda sjest það
þegar á framkomnum frumvörp-
um, að ýmsir háttvirtir þingmenn
hafa hug á því, að ráða fram úr
vandkvæðunum, og get jeg þess
með þakklæti.
En því að eins þolir þjóðin
auknar álögur, að hún geti neytt
krafta sinna og notað auðsupp-
sprettur sínar. Hvervetna blasa
við nýir möguleikar, arðvænar
leiðir til sjós og lands. En aflið
til að hagnýta þær er langt frá
því að vera nægilegt, þó að síst
sje fyrir það að synja, að tals-
verðu hefur verið á orkað síðari
árin. Peninga vantar, lánstraust
vantar, íslensk verðbrjef eru orð-
in óseljanleg á útlendum mark-
aði, og samhygð með menningar-
og framfara-viðleitni þjóðarinnar
sýnist þverrandi. Hvers vegna?
Jeg er sannfærður um, að þaðer
ekki ofsagt, að ein af aðalástæð-
unum til þess sje stöðug sundr-
ung, deilur og flokkadrættir í
landinu inn á við, samfara ólokn-
um deilumálum út á við, sem
veikjaöryggistilfinningunaogvekja
óhug, auk þess sem slíkt alveg
ómótmælanlega dregur úr menn-
ingarstarfi þjóðarinnar og þar
með heftir eitt aðalsljilyrðið fyrir
því, að geta fengið nægt veltufje,
sem sje: menninguna, sem til
þess þarf, að kunna að hagnýta
sjer lánstraust rjettilega.
Það er sannfæring mín, að eitt
af þvi allra fyrsta, sem gera þarf
til þess að ráða bót á þessum
meinföngum, sje það, að fá sem
fyrst viðunanlegan endi á deilu-
máli voru við bræðraþjóð vora,
Dani, um samband landanna, sem
svo lengi hefur dregið hugann frá
öðrum opinberum málum, og á
siðustu árum þvi miður orðið að
eldsneyti í innanlandssundrung og
baráttu; þess vegna virðist mjer
þetta þing ekki mega líða svo, að
ekki sje eitthvað að hafst í þá átt-
ina, að taka aftur upp samninga
um sambansmálið. En skilyrðið
fyrir því, að þeir samningar geti
orðið upp teknir með von um
góðan árangur, er það, að vjer
sameinum kraftana allir, er ekki
viljum skilnað eða skilnaðarígildi,
svo að vjer getum haft nýja trygg-
ing fyrir því, að málið fari ekki
i mola i höndum vorum. Slíka
trygging þarf eigi aðeins gagnvart
meðsemjendum vorum, Dönum,
sem ella mundu ófúsir til nýrra
tilboða, heldur sjerstaklega vegna
sjálfra vor, svo að vjer eigum
það ekki á hættu, að sigla mál-
inu til nýs skipbrots eftir á, er
viðunanlegu samkomulagi væri
náð; þvi þá væri ver farið en
heima setið. — Þess vegna gleð-
ur það mig mjög, að svo margir
háttvirtir þingmenn af báðum
aðalstjórnmálaflokkum landsins
og utan flokka hafa lýst því yfir
fyrir skemstu, að þeir, í þeim til-
gangi að tryggja framgang nýrra
samninga milli íslands og Dan-
merkur um samband landanna,
vilji ganga í föst samtök um að
vinna að því, að leiða sambands-
málið sem fyrst lil sæmilegra
lykta, eftir atvikum með þeim
breytingum á frumvarpinu 1908,
sem ætla megi að verði til þess,
að sameina sem mestan þorra
þjóðarinnar um málið, og jafn-
framt megi vænta samkomulags
um við Danmörk.
Jeg treysti því, að þessi sam-
tök komist á og nái tilgangi sín-
um, að tryggja framgang þess
máls, sem er eitt höfuðskilyi'ðið
fyrir því, að tryggja friðinn inn
á við, sem aftur er skilyi'ði fyrir
heilbrigðum vexti, hagsæld og
sjálfstæðri menniúg þessa lands.
Rousseftiis-hátíðahöldin í Frakk-
landi urðu nokkuð á annan veg en
búast hefði mátt við. Fyrst hafði rif-
rildi orðið um það í þinginu, hvort
heiðra skyldi minningu Rousseausmeð
hátíðarviðhöfn eða ekki. Það varð
þó ofan á, að svo yrði gert. Aðal-
hátíðin var svo haldin í sal Sorbonne-
háskólans og var hann troðfullur. En
lengi gekk svo, að enginn ræðumað-
ur fjekk að tala í næði fyrir ópum
og ólátum. Svo tóku áheyrendurnir
sig sjálfir fram um, að þagga niður
í þeim, sem óspektirnar gerðu, og voru
þeir barðir þar inni í salnum, en um
40 kastað út og þeir þar afhentir lög-
reglumönnum. Nóttina eftir var minn-
ismerki af Rousseau skemt á þann
hátt, að helt var yfir það sýrum. —
En þótt tilætlunin hafi verið að óvirða
minningu Rousseaus með þessum lát-
um, þá sýna þau einmitt best, hve
vel nafn hans er enn lifandi í hug-
um manna, þar sem það enn hefur
getað valdið slíkum æsingi á 200 ára
afmæli hans.
Yíirráðherra Serbíu, dr. Miio-
vanovitch, dó 1. þ. m., merkur mað-
ur, sem átt hefur mikinn þátt f stjórn-
málum lands síns, bæði út á við og
heima fyrir, á síðari árum.
Graham White, mesti flugmaður
Englands, kvæntist nýlega. Bæði
brúðhjónin og brúðkaupsgestirnir flest-
ir kom fljúgandi til kirkjunnar.
Störtjón á sji enn.
11 menn drnkna vestanlands.
Það má nú telja víst, að fiskiskip-
ið „Síldin", eign verslunar Ásg. Ás-
geirssons á ísafirði, hafa farist með
8 mönnum. Hún lagði út frá ísa-
firði 2. þ. m. og átti að fara til
Dýrafjarðar, en hefur ekki komið
fram enn. Þessir menn voru á skip-
inu, allir Vestfirðingar sagðir:
Kristj án J óhannesson skipstj., Guðm.
Matthfasson stýrimaður, Guðm. Guð-
mundsson, Jóhann Magnússon, Jón
Friðriksson, Jón Guðmundsson, Skarp-
hjeðinn Gestsson, Þórarinn Matthías-
son.
Þrír af þessum mönnum voru kvænt-
ir, Kr. J., G. M. og G. G., er deyr frá
12 börnum.
Um Aðalvíkurslysið, sem frá var
sagt í síðasta tbl., hefur nú það
frjetst, að þeir voru þrfr, sem þar
fórust 16. þ. m.:
Finnbogi Magnússon, sonur sjera
Magnúsar á Stað, Þórarinn Þórarins-
son, stjúpsonur hans, og Kristján
Kristjánsson vinnumaður á Stað.
VII. Ársr.
fii jriða lanðið.
Ræfla haldin á ipróttamótinu að Þjórsártúni
29. júni 1912 af Björgvin Vigfússyni sýslum.
Háttvirta samkoma I I dag er mjer
falið að mæla nokkur orð fyrir minni
hjeraðsins.
Og þegar orðið hjerað er nefnt á þess-
um stað, þá vitum vjer allir hvað við
er átt. Vjer eigum þá við landið, sem
blasir við oss fyrir vestan og landið fyrir
austan, eða það, sem vjer köllum Ár-
nes- og Rangárvallasýslur.
Frá þjóðskipulegu sjónarmiði, og llka
frá náttúrunnar hendi, er þó þetta hjer-
að tvískift. — Áin, sem endur fyrir
löngu var nafn gefið og kölluð Þjórsá,
skilur á milli. Frá ómunatíð hefur hún
verið sem trúr vörður á landamærum
sýslnanna og staðið á rnóti öllum ná-
grannakrit. Áin er beggja eign. En
sýslurnar eiga fleira sameiginlegt. Hvar
sem vjer stöndum 1 þessu hjeraði, sjáum
vjer víðan fjallahring, þann víðasta á
þessu landi, opinn breiðan fjallafaðm,
sem vefur oss að sjer.
Fjöllin, í allri sinni tign, mynda eins
og boga utan um landið fyrir neðan og
innan í hringnum, en fram undan er
hafið með strönd án vika og voga, þar
sem brimgarðurinn heldur vörð, öflugur
og ósigrandi — það er bogastrengurinn.
Þetta hvorttveggja, fjöllin og brim-
garðurinn, er sameiginleg eign vor allra;
er hjeraðsins eign, er eigi verður frá
því tekin.
Náttúran hefur í þessu hjeruði svo um
hnútana búið, að fbúar landsins hafi
sem minst mök við hafið.
Hún hefur hjer, öðrum stöðum frem-
ur, eins og bent fólkinu til þess að lifa
af landinu, og þá líka lifa fyrir landið
og rækta landið.
Og vissulega hafa feður vorir og afar
og langa-langafar lifað mest af landinu,
á brjósrum þessa hjeraðs, alt frá þeim
tíma, að þrællinn Karli mælti: »Til
ils fórum vjer um góð hjeruð at vjer
skulum byggja útnes þetta«.
Þá var hjerað víða skógi vaxið og
lítið um sandauðnir. En svo lítið hafa
feðurvorir lifað fyrir þettaland, að nú
eru skógarnir horfnir, »landið víða upp-
blásið, foldarsár í hverri sveit«. »En
hver er sökin? Hvar er svarið ?«
Sökin er hjá fólkinu, sökin er hjá
hinni eldri kynslóð, og við sökina bætist
hjá hinni núlifandi, ef hún lætur sjer eigi
skiljast, hvað náttúran heimtar.
Alt lifandi á sín ákveðnu lífsskilyrði,
og hjá oss, er byggjum þetta hjerað, er
tröppugangurinn sá, að við mennirnir
lifum af dýrunum, húsdýrunum, húsdýr-
in af grasinu og grasið af jörðinni.
Landinu okkar, með jurtagróðrinum,
má í raun og sannleik líkja við lifandi
hold.
Farsæld vor og vellíðan er þvf að
nokkru leyti eða öllu leyti undir því
komin, hvernig með foldina er farið;
þar á 1. stig lífsins upptök sín.
I gamla daga, þegar Ingólfur land-
námsmaður hóf sína 1. yfirreið um þetta
hjerað, þá hafði landið um ómunatíð
lifað í friði, þá höfðu grösin fengið að
vaxa í næði og auka kyn sitt óáreitt, og
þeim hafði tekist að klæða landið með
grænu skrúði og fögrum skógi. —
En þ á komu menn og dýr til sög-
unnar, og mennirnir leyfðu dýrunum að
vaða sjálfaia og fyrirstöðulaust eða fyrir-
stöðulítið yfir hjeruðin og herja á jurta-
gróður landsins, þar sem dýrunum þótti
bragðið best, og þá var þurlendinu hætt-
ast. Og í skógunum lögðust mennirnir
á eitt með fjenaðinum og sýndu þeim
litla hlítð. Ástin til landsins var
í hæsta máta eigingjörn. Menn gleymdu
því, eða hugkvæmdist ekki, að móður-
foldin okkar er ekki aðeins fóstra einn-
ar kynslóðar, heldur allra þeirra, er
koma áttu og koma eiga um ókomnar
aldir.
Til sanns vegar má því færa, að það
sjeu dýrin, sem ráðið hafa yfir jurta-
gróðri þessa lands, alt frá byggingu
þess og fram á vora daga. í óvitans
höndum hefur landið verið, og þákann
eigi vel að fara.
Jeg tel ekki þessa litlu bletti, sem
vjer nefnum tún — það eru einu blett-
irnir, sem rækt hefur verið sýnd, einu
j blettirnir, sem notið hafa friðar, og þó