Lögrétta - 27.07.1912, Blaðsíða 2

148
LÖGRJETTA
Miklar birgðir af
allskouar TIMBRI
hefur h|f Timhur- og
kolaversl. „Reykjavík“.
Lögrjetta kemur út i hverjum mið-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð als i iri. Verð: 4 kr. irg.
i íslandi, erlendis S kr. Gjalddagi 1. júli.
í mjög misjöfnum mæli. £n hjer þurfa
að verða bráð landsdrotna skifti. Menn-
irnir þurfa að komast til valda, eins og
skaparinn hafði í upphafi boðið. Vjer
þurfum, í einu orði sagt, að friða land-
ið, vjer þurfum að geta ráðið þvl, hvar
grasið má gróa grænt í næði. Og jeg
beini þessum orðum mínum til yðar,
háttvirtu, kæru tilheyrendur, af því, að
í mínum augum er það svo, að í þessu
hjeraði sje meiri þörf á friðun lands en
víða annarstaðar; því veldur þjettbýlið,
og þar aí leiðandi tiltölulega lítið land-
rými.
Og í tímanum erum vjer þar staddir,
að tækifærið sýnist oss gefið til að hefj-
ast handa. Menning nútímans og hyggju-
vit annara þjóða hafa lagt efnið til
friðunar í hendur vorar, — en til okkar
kasta kemur að færa oss þetta efni í nyt.
Veit jeg vel, að friðun lands kostar
fje, útheimtir peninga, en hitt er líka
eins víst, að nytsöm fyrirtæki gefa pen-
ingana aftur, — ella væri allur búskap-
ur á landi voru ómögulegur.
Aðalatriðið er, að vjer eigum í fórum
vorum þann fjelagsanda, sem eigi sefur
svo fast, að hann verði eigi vakinn.
Hann kostar oss ekkert, en kraftur hans
er ótrúlega mikill, kraftur hans er þús-
unda króna virði. — Hver sveit þarf að
friða sitt land, og síðan hver bóndi sína
jörð.
Það er leiðin. Það er svarið.
Friðun og girðingar er fyrsta skilyrði
fyrir ræktun lands. Það játa allir.
Og trúa vor er, að þetta verði drjúg-
asta sporið til þess að auka búsæld
þessa hjeraðs, drjúgasta sporið til þess
að auka verðmæti landsins langt fram
yfir tilkostnaðinn. w
Og trúa vor er, að friðun ltmasins
leiði einnig af sjer annan frið, innbyrðis
frið milli manna, innbyrðis frið milli
granna — því garður er granna sættir.
Það er enn fremur trúa vor, að f
skjóli þessa friðar muni niðjum vorum
takast að klæða hjerað í sinn forna
skrúða, svo aftur megi rætast orð þjóns-
ins, að hjer verði í sannleika og reynd
gott hjerað, þar sem hver »unir
glaður við sitt«, þar til dagsverkinu er
lokið og hvíldin kemur. Með þeirri trú
biðjum vjer guð almáttugan og algóðan,
að vernda vort víða og fríða hjerað!----
Alþingi.
iii.
Ráðherraskifti.
Kr. Jónsson ráðherra tilkynti 25.
þ. m. í báðum deildum þingsins, að
hann hefði með símskeyti frá kon-
ungi kvöldinu áður fengið lausn frá
ráðherraembættinu og samkvæmt því
viki hann þá sæti.
Hannes Hafstein gekk síðan til
ráðherrasætis og las símskeyti, er
hann einnig hafði fengið kvöldinu
áður frá konungi, þar sem hann var
útnefndur ráðherra. Ávarpaði hann
jafnframt þingið með ræðu, sem
prentuð er á öðrum stað hjer í blað-
inu.
Pingmannafrumvörp.
25. Um breyting á lögum um vá-
trygging fyrir sjómenn. Flm.: Sig.
Sig., H. St., Sk. Th. — Skylt að
vátryggja líf hjerlendra sjómanna, er
stunda fiskiveiðar viku eða lengur á
vjelarbátum eða róðrabátum tvírón-
um eða stærri.
26. Um kosningar til sýslunefnda.
Flm.: St. St. Eyf„ Ól. Br. — Kosn-
ingar til sýslunefnda skulu vera leyni-
legar.
27. Um árgjald af verslun og við-
skiftum við útlönd. Flm.: JensPáls-
son, Sig. Stef. og St. St. — Hver,
sem flytur vörur til íslands eða frá,
skai tilkynna innan 2 mánaða frá
árslokum, hvaða vörur hann hefur
flutt til landsins eða frá, sfðastl. ár.
— Gjaldið skal greitt sem hjer segir:
1. af verði útlendrar vöru þannig:
a. af verði salts, steinolíu og alls
konar vjelaolíu, segldúks, netagarns,
færa, kaðla og strengja til skipa, at-
kerisfesta, atkera, allskonar fiskibáta-
og fiskiskipa-áhalda og vjela, kalks,
sements, þakhellna og þakjárns, hvers
konar saums, svo og girðingaefnis úr
járni */*%. b. af verði allskonar
kornvöru og timburs 1%. c. af verði
kola I '/2%. d. af verði allrar ann-
arar vöru 2%. Undanþegið gjaldi
þessu eru kaffibaunir og hvers konar
sykur.
2. af verði innlendrar, útfluttrar
vöru : a. af verði lifandi penings og
allra afurða af hcnum 2%. b. af
verði sjávarafurða og allra annara
ótaldra afurða I l/2°/o. Unninn inn-
lendur ullarvarningur og hjerlendis
niðursoðin matvæli skal vera undan-
þegið gjaldinu.
28. Um sölu á eggjum eftir þyngd.
Flm.: Jón Ól. — Verðið skal miða
við þyngdina, nema kaupandi sjálf-
krafa æski sölu eftir tölu.
29. Um skipun læknishjeraða.
Flm.: Einar Jónsson N.-M. Borgar-
fjarðarhreppur í N.-Múlasasýslu skal
vera sjerstakt læknishjerað.
30. Um stofnun peninga-lotteríis
fyrir ísland. Flm.: L. H. B., P. J„
Valtýr og J. Ól. — Ráðherra íslands
veitist heimild til að gefa Magnúsi
Stephensen fyrv. landsh., Sighv.Bjarna-
syni bankastj. og Knud Filipsen í
Khöfn einkaleyfi til stofnunar íslensks
peningalotteríis. Lotterí hvers árs
skiftistí 2 flokka, hvorn öðrum óháðan,
og má hlutasalan ekki vera meiri en
50,000 í hvorum flokki. Iðgjald til
hvors flokks skal vera 150 frankar.
Vinningar hvors flokks eiga að vera
minst 70°/o af iðgjöldunum.— Einka-
leyfishafarnir greiða landsjóði íslands
minst 2% af iðgjöldunum, þó ekki
minna en 138,000 fr. á misseri. —
Leyfið veitist til 40 ára frá 1. des.
1912; þó getur ráðherra tekið leyfið
aftur eftir 15 ár, ef alþingi þykir
ástæða til þess.
Pingnefndir.
Kjötmarkanefnd: St. St., P. J. og
Sig. Sig.
Hafnarfjarðarnefnd: B. Kr. (skr.),
Valtýr (form.), JónJ. Rvfk, Matth. Ól.
og Tr. Bj.
Læknaskipunarnefnd (n. d.): H. St.,
Ben. Sv., Jón Ól„ Jón J. Rvík, E. J.
Stjórnarskrárnefnd: L. H. B„ Guðl.
Guðm. (skr.), Jón Ó!„ Sk. Th„ J. J.
Rvík, Kr. J. (form.), og Valtýr.
Styrktarsjóður barnakennara: L.
H. B„ Jón Magn. og Valtýr.
»Ciros»ep K.urfikrst«, þýska
skemtiskipið mikla, fór hjeðan kl. 2
aðfaranótt föstudagsins. Kvöldið áður
hafði stjórn skipsins boðið mörgum
bæjarmönnum til borðhalds úti á skip-
inu, og var þeim um leið sýnt um það
alt. Skipið er mjög skrautlegt og
allur útbúnaður þar hinn veglegasti.
Það er 13243 tonn, lengdin 560 fet
og vjelin hefur 9000 h. a. — Skip-
stjórinn heitir M. Dietrich, en for-
stjóri fararinnar A. Niemierski, og
hefur hann verið hjer nokkrum sinn-
um áður. D. Thomsen konsúil ann-
aðist hjer um viðtökurnar. Farþegar
eru 330, flestir Þjóðverjar. Dagana,
sem skipið var hjer um kyrt, fóru
nokkrir þeirra til Þingvalla, aðrir
upp að Tröllafossi eða þá skemri
ferðir hjer um nágrennið. Ljetu þeir
vel yfir ferðalaginu, því veður var
gott.
Kl. 9 á miðvikudagskvöldið Ijek
hljóðfærasveit skipsins á Austurvelli.
En kl. 9 á fimtudagskvöldið söng
söngflokkur hjeðan, sem Sigf. Ein-
arsson stýrði, ýms íslensk lög úti á
skipinu.
Þessi stóru þýsku skemtiferðaskip
sem komið hafa hingað á síðari árum,
eru hjer kærkomnir gestir. Það færist
nýtt Iíf í bæinn meðan þau eru hjer
stödd. íslendingar ættu líka að láta
sjer vera umhugað um, að ferðafólk-
inu yrði dvölin hjer sem skemtileg-
ust. — Ósanngjarnt er, að þessi skemti-
ferðaskip borgi hjer eins hátt vita-
gjald og þau nú verða að borga,
enda mun ekki venja að taka það
gjald af slíkum skipum erlendis. Þeg-
ar það gjald er miðað við tonnatölu,
verður það svo hátt af þessum stóru
skipum. Lögr. er sagt, að þessi tvö
þýsku skemtiferðaskip, sem verið hafa
lijer í sumar, hafi orðið að borga,
annað um 2000 kr., en hitt töluvert
þar yfir.
Ferðasaga af Snæfellsnesi
eftir
Guðmund Magnússon.
VI.
Hofgarðar hafa heitið Suðurgarð-
ar nú um nokkur ár — eða kannske
nokkur hundruð ár — en í Fornöld
hjet bærinn Hofgarður og var þá
allmerkilegt höfuðból. Þá bjuggu
þar menn, sem munu hafa haft goð-
orð og mannaforáð; meðal annara
Skáld-Refur (Hofgarða-Refur), sem
víða er nefndur, og forfeður hans.
Þar kvað sjást votta fyrir stórri hof-
tóft í túninu, sem ekki er ransökuð.
Jón Sigurðsson hefur nú breytt nafn-
inu í gamla horfið.
Jón Sigurðsson var eitt sinn skrif-
ari hjá bæjarfógetanum í Reykjavík
(H. D.). Hann er ágætur skrifari
og hefði fyrir langa-löngu getað verið
orðinn bleik og blóðlaus skrifstofu-
hræða einhversstaðar í Reykjavík.
Nú er hann bóndi, brúnn á hörund
og veðurbitinn með eldfjör í augun-
um. Jörðina er hann búinn að kaupa,
stærðar-torfu með heimalandi og tveim
hjáleigum, bæta hana mikið og
byggja á henni laglegt timburhús
með steinsteyptum kjallara. Þar býr
hann með konu sína og sex börn —
sem öll heita nöfnum gamalla goða.
Hofgarðar eru ein af betri jörðun-
um í Staðarsveit og eru þær þó
margar góðar. Túnið er mikið, dá-
lítið hólótt, en hvergi þýft, og skamt
fyrir ofan það taka við engjarnar og
ná upp að fjallarótum. Útbeitin er
fremur lítil á vetrum og langsótt, en
heyskapur er mikill og gæti sjálfsagt
verið miklu meiri. Það þarf mannafla
mikinn til að vinna upp slíkar jarðir.
Skamt er frá bænum til sjávar og er
þar útræði. Ofurlítil tjörn er milli
bæjarins og sjávarins, gamalt lón.
Hún skýlir túninu fyrir sandfoki frá
sjónum. Annars sagði Jón, að sand-
fokið skemdi túnið ekki mikið og
bætti það að sumu leyti, því að
sandurinn er skeljasandur og heíur í
sjer mikið af kalki. En sandfokið
verður aldrei gífurlegt, því að þegar
vindur stendur á land og er hvass-
astur, feykir hann sædrifinu upp á
sandinu og bleytir hann.
Við Jón vorum ofurlítið kunnugir
frá fyrri dögum og erindi mitt til
hans var meðfram það, að fala föru-
neyti hans út í Breiðuvík. Jón varð
vel við bón minni og ljet þegar
fara að leita að hestum sínum. Þeir
fundust ekki fyr en góðri stundu
eftir að hann fór sjálfur á stað. Jeg
varð þvf að bíða hjá honum þar til
kl. 9 um kvöldið. Og jeg sje ekki
eftir þeirri bið.
Út nleð sjónum er að vísu alt
sljett, en ógreiðfært fyrir ókunnuga.
Smá-ár seitla þar til sjávar ofan úr
mýrlendinu. Þegar flóð eru, flæðir
upp í þessa árósa, og getur þá farið
svo, að þessar smá ár verði að ófær-
um kílum langt upp í mýrar. Svo
var nú. Við urðum víða að krækja
upp fyrir flæðilónin, og fengum þá
keldur og mýrarskurði, sem töfðu
illa ferð okkar. Og það var ekki
fyr en eftir háttatíma, að við kom-
um inn að Búðaós.
Betri og skemtilegri fylgdarmann
en Jón gat jeg engan fengið á þess-
ari leið. Hvarvetna var krökt af ör-
nefnum úr Landnámu og ýmsum sög-
um. Jón kunni þetta alt á fingrum
sjer. Og við höfðum um svo margt
að spjalla að mjer fanst ekki leiðin
löng og ljet það ekki á mig fá, þó
að komið væri fram á nótt.
Meðal annars, sem þá bar á góma,
var það, að Jón sagði mjer, að sjald-
an eða aldrei væru nú boðnar bæk-
ur til sölu í þessum sveitum sunnan
á Snæfellsnesinu. Bókasölustaður er
þar enginn. Bókasala er að vísu
bæði í Ólafsvík og Stykkishólmi, en
nú er allur þorri Suðursveitar-manna
hættur að sækja þangað verslun,
síðan verslunarstaðir risu upp á Búð-
um og Skógarnesi. Meðan Sveinn
heitinn Jónsson í Stykkishólmi hafði
bókasölu ? hendi, sendi hann oft um-
ferðabóksala suður yfir fjallgarðinn.
Sfðan hann dó kvað ekki hafa orðið
af því. Og þessar sveitir ráfa í
egyftsku myrkri, að því er bókvísi
snertir. Jeg heyrði það á fleirum en
Jóni, að þeim þætti þörf á, að koma
upp bókasölu þar í sveitunum á hent-
ugum stað, og Jón vildi gjarnan
takast hana á hendur. Hann er vel
settur, býr í miðri sveit við þjóð-
braut, hefur góð húsakynni til bóka-
geymslu, er sjálfur bókamaður allmikill
og kvaðst mundi geta tekist bóksölu-
ferðir á hendur um nærsveitirnar,
þegar annir minkuðu, eða látið á-
reiðanlegan mann gera það. Þetta
hef jeg fært í tal við helstu menn
Bóksalafjelagsins hjer, og vona, að
það verði tekið til greina.
Búðir hjetu Hraunhafnarós til forna.
Sá staður er víða nefndur í fornum sög-
um. Þangað skrapp Snorri goði frá
Helgafelli, yfir þverar heiðar, og
brendi upp skip það, er Arnkell goði
hafði keypt til að koma sakamönn-
um hans utan. Arnkell ljet sjer
ekki bylt við verða, heldur keypti
jafnskjótt annað skip inni í eyjum
og kom sínu fram móti vilja Snorra.
— Á, sem rennur til sjávar hjá Búð-
um, heitir enn þá Hraunhafnará.
Nú er Finnbogi Lárusson, sem eitt
sinn var á Gerðum í Garði, kominn
að Búðum fyrir nokkrum árum og
stundar þar bæði verslun og land-
búnað. Hann hefur mikið orð á sjer
fyrir dugnað og framtakssemi, enda
ber Búðaland þess menjar. Ekki er
ósennilegt, að hann hafi vekjandi á-
hrif á búnaðinn þar vestra með
eftirdæmi sínu.
Þegar við komum að Búðaós, var
gínandi flóð, svo að engin tiltök voru
að ríða ósinn. Maður, sem mætti
okkur, hafði sundriðið hann, og hafði
nærri legið, að honum hlektist á.
Við urðum þá að krækja um mýrar
og vegleysur upp með Hraunhafnará,
alla leið þangað, sem gatan liggur
ofan af Fróðárheiði. Þar hefur Finn-
bogi tekið ána upp og leitt hana á
engjar sínar. Er þar einhver mesta
og myndarlegasta vatnsveita, sem jeg
hef sjeð.
Við fórum götusneiðing, sem ligg-
ur nokkuð hátt uppi í Qxlinni. Það-
an fjekk jeg fagra útsýn yfir Búða-
land og hið mikla sljettlendi inn
á Mýrar. Það er fagurt land yfir
að líta, og ótrúlegt, að ekki megi
græða það og bæta, svo að þar rísi
upp með tímanum blómleg bygð.
Mjer hefur verid bent á, að Hjörl. á Hofstöðum
sje skakt aettfaerður hjer að framan. Hann kvað vera
dóttursonur Hjörleifs prests.
(Frh.).
Athugasemd.
Viðgreinina: „Kosningin í Vestur
ísafjarðarsýslu" í Lögr. í gær, vildi
jeg mega fá tekna upp í blaðið svo-
felda athugagrein.
Þar stendur: „Var svo fundið upp
á þvf eftir á, að kæra kosninguna,
þótt samþykt hefði verið af báðum
fyrirfram, að ógilda rangbrotna seðla".
Þetta er ekki rjett hermt. — Umboðs-
maður síra Kristins Daníelssonar mót-
mælti þessu, þegar er það kom til
orða. Það var því ekki „samþykt af
báðum fyrirfram".
Seðlarnir voru oftar samanbrotnir
en einu sinni. Hvort rjett sje þar
fyrir að nefna þá „rangbrotna", er
vafasamt; um það er ágreiningur.
Þingmenn greindi og mjög á um
það, hvort sá úrskurður kjörstjórnar,
að seðlarnir skyldu ógildast, hafi verið
„að lögum" eða „lögleysa". Það má
þvf telja vafasamt, og ekkert um það
fullyrðandi.
En það er sannað og óyggjandi,
að Matthías kaupm. Ólafsson vissi
mesta kjörfylgishrepp sinn, Þingeyrar-
hrepp, með nær þriðjungi allra kjör-
dæmiskjósenda á kjörskrá, alhreinan
af fleirbrotnum seðlum, og jafnvel
líka annan mikinn kjörfylgishrepp
sinn, Auðkúluhrepp, og gat þess
vegna getið því nærri —, er hann
sem keppinautur kærði seðlana til
ógildingar og sem kjörstjórnarmaður
ógilti þá —, „hvorum^keppinautnum
það yrði til happs". Þessi ástæða
ein nægði okkur, eigi fáum þing-
mönnum, til þess, að vilja ógilda
kosninguna og láta kjósa um aftur í
kjördæminu.
Alþingi, 25. júlí 1912.
Jens Pálsson.
*
* #
Lögr. skal ekki lengja þrætur um
þetta mál frekara en orðið er, þar
sem þingið hefur lagt á það fullnað-
ar-úrskurð. Frásögn sína um málið
hefur hún bygt á því einu, sem fram
kom um það á alþingi, í skjölum og
umræðum. Hún man ekki betur en
Matth. Ól. skýrði svo sjálfur frá á
þingi, þegar fyrst var þar um málið
talað, að samkomulag hefði verið um
það fyrirfram, að ógilda þá seðla,
sem ekki væru rjett brotnir, en ann-
ars skiftir það Iitlu í málinu.
Ritstj.
imjörsalan í Englaiidl. L.
Zöllner konsúll símar frá Newcastle
25. þ. m„ að Hróarslækjarsmjörið hafi
selst á 117. sh., Kálfárbús á 115 sh.
og Torfastaða á 113 sh. 100 pd.
Bæjarbrunar. 8. þ. m. brann
bærinn Bót í Hróarstungu, og varð
litlu sem engu bjargað, en húsakynni
í Bót voru mikil og góð. Haldið er
að kviknað hafi í út frá eldavjelar-
pípu.
Um líkt leyti kviknaði í stofuhúss-
þaki í Húsey í Hróarstungu og brann
alt loftið og þar barnslík, er uppi
stóð.
Dr. Sven Hedin. Hjer í blaðinu
hefur áður verið sagt frá riti hans um
hervarnarmál, sem út kom síðastl.
vetur, þar sem hann varaði landa
sína svo mjög við Rússum og taldi
Svíþjóð hættu búna úr þeirri átt.
Ritið hvatti mjög til samskotanna til
herskipsbyggingarinnar. Nú hefur
keisaral. rússneska landfræðingafje-
lagið svarað með því, að reka Hedin
úr fjelaginu, gerir það með hvössum
orðum og tekur beint fram, að það
sje svar gegn pjesanum, er þýddur
hafði verið á þýsku, kallar þar farið
með vísvitandi mtð lygar o. s. frv.
Úðinn er það blað, sem kaup-
endur beinlínis græða peninga á að
kaupa, því eftir nokkur missiri geng-
ur hann kaupum og sölum fyrir hærra
verð en hann kostar upprunalega.
Júlíblaðið flytur framhald af greinun-
um: Vestur-íslenskir framamenn, með
myndum af Sveini Brynjólfssyni konsúl
og Árna Eggertssyni kaupmanni. Ritar
Stefán Björnsson ritstjóri um Sv. B., en
Þorst. Björnsson guðfræðiskandidat um
Á. E. Þá eru nokkur kvæði eftir Theód.
Jakobsson og Jakob Jóh. Smára. Mynd
af Sig. Jósúa Björnssyni og grein um
hann. Þýðing á kvæði eftir v. Stuchen-
berg (G. G.). Framhald af brjefum síra
P- Sig. Kvæði eftir Jakob Thorarensen.
Um Ignatius Loyola, eftir G. Gunnars-
son. Kvæði eftir Sigurj. Friðjónsson.
Prentsmiðjan Gutenberg.