Lögrétta - 25.09.1912, Side 1

Afgreiðslu- og innheimtum.:
ARINBJ. SYEINBJARNARSON.
Laugaves -311.
Talnimi 74.
Ri ts tj o ri:
fORSTEINN GÍSLASON
Þingholtsstræti 17.
Talsimi 178.
M ^O.
ltoykjnvík 35. september 1913.
VII. ár^.
I. O. O. F. 932099.
KB 13. 9. 9. 28. 9. G.
Þjóðmenjasaínið opið virka daga kl. 12—2.
Laekning ók. ( læknask. þrd. og fsd. 12—I.
Tannlækning ók. (í Pólthússtr. 14) 1. og 3.
md. ( mán. II—1.
Landakotsspítali opinn f. sjókravitj. 10'/>
— 12 og 4-5.
tslands banki opinn 10—2V» og 51/.—7-
Landsbankinn io1/*—21/.. Bnkstj. við 12—1.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
12—3 og 5—8
Heilsuhælið opið til heimsókna 12—1.
Lárus Fjeldsted,
Yflrpjottapmálafærslumaöur.
Lækjargata 2.
Heima kl. 11—12 og 4—7.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappfr og allskyDs
ritföng kaupa allir í
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
fyrir 100 árum.
Napóleon mikli i Rússlandi.
Septembermánuður 1812 var stór-
viðburðamánuður. Þá var Napóleon
mikli kominn inn á Rússland með
her sinn og hafði þá náð hámarki
frægðar og valda, en eftir það fór
hamingja hans að hallast.
Orusta hafði staðið hjá Smolensk
í ágúst og hinn mikli og sigursæli
franski her hjelt áfram ferðinni aust-
ur eftir og áleiðis til Moskvu undir
yfirstjórn keisarans sjálfs, sem var
svo frægur hershöfðingi, að honum
varð eigi jafnað við aðra en mestu
herkonunga fornaldarinnar.
Rússar voru einráðnir í að duga
vel. Fjandskapar’nugur gegn Frökk-
um og keisara þeirra fylti bæði æðri
menn og lægri. Alexander keisari
hafði sagt í Vilna 26. júní um sum-
arið, þegar herftrð þessi var að byrja,
að hann semdi ekki frið fyr en síð-
asti franski dátinn væri rekinn til
baka yfir Njemen. Þessi ummæli
voru höfð eftir honum í öllum ber-
sveitum Rússa og bæði þar og hjá
þjóðinni allri var látið vel yfir þeim.
Kutusof hershöfðingi Rússa ljet
undan sfga þar sem Frakkar hjeldu
fram, en sífeldar skærur voru þó
milli herflokkanna. Rússar höfðu
nægar vistir og næg flutningatæki,
því landsbúar vildu heldur selja þetta
í hendur löndum sfnum en láta það
verða herfang Frakka. Napóleon
hitti því hvervetna fyrir á leið sinni
rúin landsvæði og vistaskorturinn varð
með hverjum degi tilfinnanlegri í her
hans.
Murat kvartaði um, að hestarnir
væru orðnir lasburða, en Napóleon
svaraði því svo, að það hlyti að vera
af þvf að þá vantaði íöðurlandsást,
Úr þvf að dátarnir berðust vel, þótt
þá vantaði fæði, en hestarnir yrðu
undir eins ónýtir, ef þeir fengju ekki
hafra.
Altaf fækkaði Iið Frakka, bæði
við mannfallið f smáorustunum, en
þó mtira vegna ills viðbúnaðar og
vistaskorts. Sá flokkurinn, sem sfð-
astur var í franska hernum, hafði
19. ág. verið að tölu 13,500 menn,
en 2. sept. var talan þar komin nið-
ur í 9000. Þriðji hver maður var
fallinn, þótt engin hefði verið orust-
an, svo að teljandi væri.
En Kutusof fjekk stöðugt nýjar
og nýjar hersveitir, óþreyttar. Ijjks
kom svo að hann hugði sjer óhætt
að ráða á Frakka og reyna að hefta
til fulls ferð þeirra áður þeir kæm-
ust til Moskvu. Hann skipaði því
hersveitum sínum í veg fyrir Frakka
hjá Boródínó, sem var dálítið sveita-
þorp við aðalveginn frá Smolensk til
Moskvu. Þetta var 5. september,
og Rússar voru þar 120 þúsundir.
Hægra fylkingararmi stjórnaði Mile-
radovitsj hershöfðingi, Dochturof mið-
hernum og Bagration fursti, hinn
hraustasti maður, vinstra fylkingar-
armi. Höfðu þeir látið eftir allmik-
inn her nær Frökkum, við Schevar-
dínó, og ætluðu Napóleoni að fylkja
þar her sínum, svo að þeir sæu þar
skipun hans áður en til aðalorustunn-
ar kæmi.
Napóleon ljet her sinn halda fram
í 3 deildum. Miðhernum stýrði hann
sjálfur, vinstri arminum Eugen prins,
en hægri arminum Pólverjinn Ponia-
towsky. Þegar um kvöldið 5. sept.
hófst viðureignin, og hrukku Rússar
þegar fyrir frá Schevardfnó og til
aðalstöðvanna hjá Boródínó.
Næsta dag var undirbúningur undir
hina miklu orustu við Borodínó. Báðir
hershöfðingjarnir sendu út ávörp, hvor
tilsínshers. Kutusof ljetberaumMaríu-
líkneski ogtalaði til trúartilfinninga liðs-
manna sinna. Hann kallaði Napóleon
„harðstjóra, sem eigi ljeti sjer nægja að
eyðileggja sköpunarverk drottins, held-
ur og brytist inn í sjálfan helgidóm-
inn og blettaði hann blóði, ryddi um
koll ölturum og svífðist jafnvel eigi
að saurga hina helgustu dóma".
Napóleon skrifaði aftur á móti
stutt og gagnort ávarp til hetmanna
sinna, svohljóðandi:
„Þarna fáið þið bardagann, sem þið
hafið svo lengi æskt eftir. Sigurinn er
undir ykkur kominn. Okkur er hann
nauðsynlegur. Komið þið nú fram eins
og þið gerðuð við Austerlitz, Friedland,
Vitebsk og Smólensk og látið eftirkom-
andi kynslóðir benda með stolti á fram-
göngu ykkar og segja: Hann var einn af
þeim, sem börðust ( hinni miklu orustu
undir múrum Moskvuborgar".
Franski herinn tók hrifinn við
þessu ávarpi. Það var eins og talað
út úr huga hvers manns.
Nóttina milli 5 og 6. sept. fylktu
báðir liði sínu. Napóleon var á hest-
baki kl. 5V2 um morguninn. „Þetta
er Austerlitz-sólin", sagði hann, reið
upp á Schevardínóhæðina og stýrði
þaðan bardaganum. Kl. 6 hófu
Frakkar skothríð á óvinaliðið. Ein
fylkingin gekk fram eftir aðra undir
stjórn hinna frægu, frönsku hershöfð-
ingja, og eftir fyrirsögn Napóleons
sjálfs. En mótstaðan var hörð. Þó
var komið svo um hádegi, að Napó-
leon taldi sjer sigurinn vtsan.
Að orustunni lokinni lágu 45
þúsundir Rússa fallnar á vígvellinum
°& 2S þúsundir Frakka. Og ekki
höfðu fyrirliðarnir hlíft sjer. Frakk-
ar mistu 10 hershöfðingja og 39 voru
særðir.
Eftir þessa orustu hjelt Napóleon
viðstöðulaust her sínum inn í Moskvu,
því Rússar rýmdu þaðan eftir ósig-
urinn, en eyddu landið alt um kring
svo að Frakkar gátu ekki haft vetr-
arsetu í borginni, eins og ætlun
Napóleons hafði verið, vegna vista-
skorts. Hjelt hann svo vestur á leið
aftur um veturinn, en misti á þeirri
för meginhlutann af her sínum.
Veturinn var harður og sultur, kuldi
°g þreyta eyddi hernum, auk þess
sem rússneskir herflokkar sóttu að
honum viðjhvert tækifæri á allar
hliðar.
Var þetta byrjunin til ófara Napó-
leons á næstu árum.
Ásgeir G. Ásgeirsson
etatsráð frá ísafirði andaðist, eins og
áður er getið, úr hjartaslagi í Khöfn
14. f. m. Eru hjer tekin upp helstu
æfiatriði hans jeftir „Vestra" frá 31.
ágúst:
Hann var fæddur á ísafirði 8. sept-
ember 1856. Foreldrar hans voru
Ásgeir Ásgeirsson kaupmaður og Sig-
ríður Jensdóttir kaupm. Sandholts.
Ásgeir kaupm., faðir Ásg. heit. etats-
ráðs, var fyrst lengi hákarlaskipstjóri
og var oftast nefndur Ásgeir skip-
herra, og byrjaði verslun á ísafirði
árið 1852 og reisti skömmu síðar
verslunarbúð þá, sem verslunin er
rekin í ennþá. — Ásgeir kaupmaður
var hygginn fjáraflamaður og heppinn
í verslunarefnum og varð brátt vel
fjáður. Hann ljetst skyndilega í
Khöfn í september 1877, tæplega
sextugur að aldri, en ekkja hans, frú
Sigríður, er enn á lifi, háöldruð. Börn
þeirra, auk Asgeirs Ásgeirssonar,
voru: Lovísa, fyrri kona Árna versl-
unarstjóra Jónssonar (d. 1882), Guð-
rún, kona Jóns heit. kaupm. Magnús-
sonar (d. 1911), María, kona J. M.
Riis verslunarfulltrúa, og Anika, er
dó ung.
Ásgeir ólst upp hjá foreldrum sín-
um og var við verslun föður síns á
sumrum, en á skrifstofu hans ytra á
vetrum, og verslunarfræði mun hann
hafa numið í Khöfn á þeim árum.
Úm það bil er Ásgeir eldri ljetst
tók Árni Jónsson kand. theol. við
forstöðu verslunarinnar hjer innan
lands, en Ásgeir heit. etatsráð hafði
stjórnina á hendij.ytra, og hefur það
verið svo lengst um síðan.
Fyrir ýmsum nýbreytingum gekst
verslunin á fyrri árum. Einna fyrst-
ur mun Ásgeir hafa látið leggja spor-
braut um verslunarlóðina til fisks og
vöruaksturs; hafskipabryggja, mynd-
arlegri en þá tíðkaðist, var bygð og
þilskipaútgerð rekin í stórum stíl, eftir
því sem þá gerðist. Gufubátinn
„Ásgeir litla" keypti Ásgeir í kring-
um 1890 og hóf hann fyrst póst-
ferðir um Djúpið 1891. Sfðar keypti
hann stórt gufuskip, á stærð við
milliferðaskip Samein. fjelagsins, og
nefndi það „Á. Ásgeirsson" og hef-
ur það verið í förum fyrir verslunina
síðan. Brauðgerðarhús hefur versl-
unin rekið lengi á ísafirði og íshús
ljet hún reisa með hinum fyrstu þar.
Hvalveiðastöð reisti Á. Asgeirsson
á Uppsalaeyri við Seyðisfjörð vestra,
en flutti hana síðar austur á Eski-
fjörð og rekur þar hvalveiðar síðan.
Byggingar verslunarinnar eru, eins
og kunnugt er, afarmiklar, og lóðir,
sem þeim fylgja, en ekki hefur þó
verið aukið neitt við þetta síðustu
árin.
Útibú hefur verslunin nú á fimm
stöðum vestanlands: Flateyri, Súg-
andafirði, Bolungarvfk, Arngerðar-
eyri og Hesteyri, auk aðalverslunar-
innar á ísafirði. Auðvitað er það
ekki Ásgeiri Ásgeirssyni einum að
þakka, hve verslunin hefur eflst, en
við nafn hans er það tengt eigi að
síður.
Ásgeir Ásgeirsson var gildur meðal-
maður á hæð, þrekvaxinn og vel á
sig kominn. Hann var bráðlyndur
nokkuð en þó hreinskilinn, og sagði
afdráttarlaust það, sem honum bjó í
brjósti. Og þó mönnum fyndist hann
nokkuð hranalegur stundum, þá mun
hann þó hafa verið einlægur við þá
sem hann gaf sig að og hafði mök
við, og tryggur og vinfastur mun
hann hafa verið. Dómum almenn-
ings skeytti hann víst lítið og ljet
sig líka aðra litlu skifta. Gleðimað-
ur var hann hins vegar þegar því
var að skifta og risnumaður, og hafði
gaman af að sitja að sumbli. Dug-
legur var hann og ósjerhlifinn við
störf sín, þegar hann gekk að þeim,
og vildi að aðrir ynnu af kappi. —-
Ásgeir Ásgeirsson var tvíkvæntur.
Fyrri kona hans var Laura, dóttir
Hólms verslunarstjóra á ísafirði; þau
giftust 10. ágúst 1880. Hún Ijetst
12. febr. 1904. Síðari kona hans
var María, dóttir Bahnsons yfirhers-
höfðingja og fyrv. hermálaráðherra,
en hún ljetst rúmu ári eftir að þau
giftust, á öndverðu ári 1908. Bæði
hjónaböndin voru barnlaus, en hann
ól upp að miklu leyti Ólaf, son Þor-
valdar læknis Jónssonar á ísaf., nú
verslunarm í Hamborg, og Margrjeti,
sem dvalið hefur hjer á landi með
honum á sumrin.
Hann var riddari af Dannebrog, og
etatsráðsnafnbót fjekk hann árið 1907.
Stærsta lierskip heimsins á nú
að byrja að byggja í haust í Eng-
landi. Stærðin 30 þús. tonn, lengdin
700 fet.
Lestrarfjelag kvenna
í Reykjavik.
Fjelagsskapur þessi er nú bráðum
ársgamall Starfsemi hans hófst síð-
astl. haust. Hafði hann þá bækistöð
sína í húsi K. F. U. M , en flytst
nú þaðan í gamla kvennaskólann og
fær þar betra og rýmra húsnæði en
hann áður hafði. Fjelagið á um 300
bindi bóka, ýmsar góðar bækur og
tímarit, og leggur stund á það, að
bækur þær, er það á, sjeu bæði til
fróðleiks og skemtunar. Nú er í
ráði, að færðar verði út kvíarnar, því
ákveðið er að stofna barnalesstofu í
sambandi við lesstofu kvenna. Hefur
fjelagið von um lftils háttar styrk
úr bæjarsjóði; enda munu allir
viðurkenna, að nauðsyn sje á slíkri
batnalesstofu. Barnalesstofan er eink-
urn ætluð þeim börnum, er erfitt eiga
með að læra skólalærdóm sinn heima;
mega þau koma þangað með skóla-
bækurnar sínar, og þegar þau hafa
lært það; er þeim er sett fyrir, fá
þau að lesa í bókum þeim, er fje-
lagið á og við barnahæfi eru. Með
þessari barnalesstofu vinsttvent: börn-
in geta þar lært lærdóm sinn í næði,
og fá góðar bækur að skemta sjer
við. Er hið síðara engu síður mikils
vert en hið fyrra, því full þörf er
þess, að eftirlit sje haft með því,
hvaða bækur börn lesa. Því miður
eru til á íslensku margar þær bækur,
er eigi eru hollar börnum til lesturs.
En fjelagsskapur þessi er trygging
fyrir því, að slíkar bækur verða eigi
hafðar á boðstólnm.
Eins og að líkum lætur, er fjelags-
skapur þessi, sem enn er rjett í byrj-
un, heldur illa efnum búinn, en þarf-
irnar margar. Árgjald fjelagskvenna
er 3 kr. og þær eru nú orðnar um
100 að tölu. En góðar bækur eru
dýrar, og því ærið nóg við þetta fje
að gera. Þær konur, er styrkja vilja
gott málefni, og um leið eiga að-
gang að góðum bókum, ættu því að
ganga í Lestrarfjelag kvenna. Ósk-
andi væri, að bóksalar og bókaútgef-
endur sýndu fjelaginu þá velvild, að
senda þvf bækur. Ýmsar góðar ís-
lenskar sögubækur mundu sjerstak-
lega með þökkum þegnar. Nú hefur
fjelagið mikla þörf fyrir þess háttar
bækur, því gaman væri að barna-
lesstofan yrði sem fjölskrúðugust, þ«g-
ar hún tekur til starfa, sem væntan-
Iega verður áður langt um líður.
11. sept. 1912.
Inga Lára Lárusdóltir.
llovdenak rádherra.
Verknaðarmálaráðherra Norðmanna,
Brænne, sagði nýlega af sjer, og í
hans stað tók við því ráðherraem-
bætti í Bratliesráðaneytinu Hovdenak
verkfræðingur, sá er fyrst kom vega-
gerðinni hjer á landi í það horf, sem
sfðan hefur verið fylgt. Hann var
hjer sumurin 1884 og 1886 til þess
að kynna sjer skilyrði fyrir vega-
gerð hjer á landi, og hafði alþingi
beðið vegamálastjórn Noregs að út-
vega mann til þess starfa. Verk Hov-
denaks hjer reyndist vel. Hann var
þá ungur, þrítugur, eða v»l það, fædd-
ur 1854. Við stjórnmál hefur hann
ekki fengist fyr en þetta, en hefur
þ® jafnan verið hægrimaður.
Málfærslukona. Nýlega tók ung
stúlka í Róm lögfræðispróf, Teresa
Labricola að nafni, og hefur síðan
fengið aðgang að málfærslustörfum
þar við dómstólana. Hún er fyrsta
konan þar í landi, sem þetta tekur
fyrir.