Lögrétta - 09.04.1913, Blaðsíða 1
Afgreiðslu- og innheímtum.:
ÞORARINN B. ÞORLÁKSSON.
■Veltusundi 1.
Taltiml 359,
Rit s tjo ri:
ÞORSTEINN GtSLASON
Pingholtsstræti 17,
Talsimi 178,
M. 16.
Reykjavík 9. apríl 1913.
VIII.
árg.
Kaffitin"
drekka allir þeir, er vilja fá góöan, óskaðlegan
og ódýran kaffidrykk. — Jafngildir 1 pundi af
brendu og niöluðu kaffi og 1/2 pundi af export.
■ WY Fæst á aðeins 80 aura pundið hjá iiveini
jj AAUiA Jónssyni, Templsrasundl 1, er einnig
hefur til sölu Gibs-Rósettur og lista og mikið
úrval af Betrekki.
Kaupmenn snúi sjer til Sveins M. Sveinssonar. p. t. Havnegade 47. Köbenhavn.
I. O. O. f*\ Q44119.
Lárus Fjeldsted,
YflppJettapm*laf»pslumaOur.
Lækjargata 2.
Heima kl. I I - I 2 og 4—7.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og allskyns
ritföng kaupa allir í
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Nánari fregnir en áður eru nú
komnar af konungsmorðinu í Saló-
níkí. Georg konungur var á gangi
úti þriðjudaginn 18. mars og með
honum Frangúlí adjútant; þeir komu
frá bústað Nikulásar konungssonar,
er bjó nú í Salóníkí, eins og faðir
hans. Þegar þeir voru skamt komn-
ir þaðan, mættu þeir manni, er nam
staðar og skaut á eftir konungi, þeg-
ar hann var kominn fram hjá. Kon-
ungur stóð fyrst kyr, en Frangúlí
hljóp til og tók manninn, sem skaut.
En eftir örstutta stund hnje konung-
ur niður. Hermenn, sem fylgdu þeim
álengdar, komu þá að og reistu kon-
ung á fætur. Var hann þá með lífs-
marki, en sagði ekkert. Sjúkrahús
var þar nálægt, og þangað hjeldu
þeir með konung, en á leiðinni and-
aðist hann. Kúlan hafði farið inn í
bakið við herðablaðið og út um
brjóstið.
Morðinginn heitir Alexander Skí-
nas, aldraður kennari, sem átt hafði
í bágindum síðustu árin og er talinn
vitskertur. Hann hafði leitað viðtals
við konung tveimur dögum áður, en
verið vísað frá. Hann kvaðst hafa
framið morðið í óráði, ekkert af sjer
vitað meðan á því stóð og segir, að
það hafi alls ekki verið ráðið fyrir
fram.
Georg konungur er alment harm-
aður af Grikkjum. Vinsældir hans
þar í landinu hafa stórum vaxið
meðan hinir síðustu atburðir þar hafa
verið að gerast, segja allar fregnir
þaðan, og eins er um hinn nýja
konung, Konstantín XII., er verið
hefur yfirforingi Grikkjahers. Eftir
stríðið, sem nú er að enda, eru þeir
báðir orðnir þjóðkærir menn í Grikk-
landi. Georg konungur fær hver-
vetna hin bestu eftirmæli.
Stríðiö.
Vi Símað er frá Khöfn 4. þ. m.*
„Stjórnin í Montenegró daufheyr-
ist við kröfu stórveldanna um aCi
hætta umsátinni um Skútarí. Floti
stórveldanna saman kominn í Adría-
hafi í ógnunarskyni“.
Nýustu útlend blöð, sem ná
fram um mánaðamótin, segja, að
stórveldin hafi fastsett, hver vera
skyldu takmörk hins nýja Albaníu-
ríkis, og samkvæmt því eigi bæði
Skútarí og Dúrazzó að lenda þar.
En eftir skeytinu að dæma vill stjórn-
in í Montengró ekki láta sjer þetta
lynda. Það er sagt, að í Montenegró
sje megn óánægja gegn konungsætt-
inni og jafnvel talað um, að Nikíta
konungur muni verða að afsala sjer
konungdómi. Kvað það vera álit
nnrgra þar í landinu, að b st væri
nú að renna snman við Serbiu.
Við Tchatalja var enn baris* nú
um siðastl. mánaðamót og mannfall
íar töluvert. Búlgarar höfðu unnið
2 vígi við Derkosvatnið, sem er norð-
arlega á tanganum, og að sunnan
höfðu þeir umkringt IO þúsundir
Tyrkja og teWið þá fasta Á öðrum
stað hotðu Tyikir haft betur og rekið
hina á flótta. Svo er sagt, að hinn
mikli her, sem verið hefur f umsát-
inni um Adríanópel, eigi að fara til
Tchatalja og ha'it eftir Búlgurum, að
jeir ætli að taka Konstantínópel,
pótt þeir búist ekki við að fa að
talda henni nema svo sem 3—4
vikur.
Ferdínand konungur hjelt innreið
sína í Adrfanópel 28. mars og var
já mikill fögnuður þar á meðal Búlg-
ara og sambandsþjóðanna. Sukri
pasja rjetti konunginum sverð sitt,
en Ferdfnand bað hann halda því
og hrósaði hreysti hans. Sukri pasja
og foringjar Tyrkja aðrir frá Adría-
nópel voru sfðan fluttir til Soffíu.
Stysin í jjanðaríkjunum,
sem frá var sagt í síðasta tbl., hafa
verið svo gffurleg, að sagt er að
tjónið af þeim sje meira en af jarð-
skjálftanum mikla í San Franciskó.
í Omaha í Nebraska fórast 200
manns. 150 íbúðarhús eyðilögðust
þar gersamlega, 11 kirkjur og 8 skól-
ar, en 250 hús önnur skemdust meira
og minna. Eldur kom upp víða í
bænum, er hvirfilbylurinn fór þar
um. Bylurinn reif þök af húsum og
klauf alveg sum. Á einum stað tók
hann 3 smádrengi, köstuðust tveir í
trje þar skamt frá og meiddust ekki
mikið, en sá þriðji hvarf alveg.
Verksmiðjubærinn Dayton í Ohió
er sagður nær alveg eyðilagður af
flóðum. Fólkið flýði upp á húsþök-
in, en svo kviknaði sumstaðar í hús-
unum og þau stóðu í báli í vatninu.
Straumurinn var svo mikill, að ilt
var að koma bátum við og gekk því
björgunin seint. Sumstaðar reif
straumurinn húsin alveg af grunni.
I bænum Wheeling var vatnið sagt
10 feta djúpt í þeim hluta bæjarins,
þar sem verksmiðjurnar eru.
Yfirborð Missisippí-fljótsins hafði
hækkað um 37lla fet, segir í blöð-
um frá 30. f. m., og er þá enn að
hækka. Líkur vöxtur er þá í Hud-
sonsfljótinu og öðrum ám á þessu
svæði.
í Dayton er tjónið metið 20 milj.
doliara.
Frá Mexíko. Það gerðist þar
nýlega, að Zapata hershöfðingi kom
um nótt að dyrum eins af fangels-
unum í Mexikó með hermannasveit
og heimtaði af fangaverði, að hann
framseldi 3 fyrverandi herforingja,
sem fylgt höfðu Maderó og geymdir
voru í fangclsinu. Og er fangavörð-
urinn neitaði, ljet Zapasta handtaka
hann, brjóta upp fangelsið, leiða út
mennina, sem hann vildi ná í, og
skjóta þá þar í garðinum við húsið.
— Fyrir þetta ljet Huerta forseti
setja Zapata fastan, þótt vinur hans
og hjálparmaður væri, og er sagt,
að hann hafi verið dæmdur til dauða
fyrir tiltækið.
Gcorg I. Grikkjakonungur.
Konstantín XII. Grikkjakonungnr.
Olga ekkjndrotning.
Georg krónprins Grikkja.
Soffía Grikkjadrotning.
,.\T :rj •
Merkilegt rit um ræktun Islands.
Hinn þýski vísindamaður, yfirkennari
dr. phil. Max Gruner í Berlín, hefur nýlega
gefið út mikið rit um jarðrækt á íslandi,
er hann nefnir „Die Bodenkultur Is-
lands". Dr. Gruner ferðaðist víða á ís-
landi 1907. Hann hefur og kynt sjer
rækilega eldri og yngri rit og ritgerðir
um jarðrækt á Islandi. Rit hans ber
það með sjer, að hann er vel heima 1
efninu; er það hið rækilegasta rit, sem
enn hefur birtst um þetta mikilvæga
efni, og mjög mikill fengur í því,
Riti sínu skiftir Gruner í tvo aðal-
kafla; er fyrri kaflinn um mýrarnar á
íslandi og ræktun þeirra. Ritar hann
rækilega um jarðveginn í þeim og allar
þær nytjar, sem menn hafa af mýrum
og mýrlendi á íslandi. Síðari kaflinn er
um garðyrkju á íslandi, einnig mjög
fróðlegur og ltarlegur.
Hjer skal ekki farið fleiri orðum um
þessa merkisbók, enda á jeg von á þvf,
að annar maður muni gera það bráð-
lega. Tilgangur minn með þessum lín-
um er aðeins sá, að vekja athygliábók*
inni. Hún er 27 arkir að stærð í 4ra
blaða broti. í henni eru nokkrar mynd-
ir og 2 kort, og allur hinn ytri frágang-
ur hennar er hinn piýðilegasti.
Hún fæst hjá R. Friedlander & Sohn
í Berlín.
Bogi Th. Melsted.
Stj órnarskrárbrey t ingar
Dana. Frumvarpið, sem þær hefur
inni að halda, kom úr nefnd í Lands-
þinginu 29. t. m. Nefndin er klofin, 8
(hægri og fríkonservatívir) í meiri
hluta, en 7 (stjórnarflokksmenn og
sinn af hvorum: radíkala flokknum
og sósíalistum) í minni hluta. Meiri
hlutinn heldur fram breytingum við
stjórnarfrumvarpið, vill ekki færa
kosningarrjettar-aldurstakmarkið nið-
ur í 25 ár (úr 30 nú), en hefur hins-
vegar ekkert á móti að veita konum
kosningarrjett til jafns við karlmenn.
Aðalmótbárurnar eru þó gegn hinni
fyrirhuguðu skipun Landsþingsins og
gegn því, að tekið verði upp
sameinað þing til þess að skera úr,
ef Fólksþingi og Landsþingi semur
ekki. Til Landsþingsins vill meiri
flutinn binda kosnigarrjett við 40 ára
aldur og þar að auki, á helmingi
Landsþingsmannanna, við ýmislegt
fleira.
Sambanðsmálið nýja.
II.
Jeg ætla mjer ekki þá dul, að fara
að taka frumvarpið frá 1908 fyrir frá
rótum, enda er svO margbúið að
sýna fram á það, að það frumvarp
fer ekki í neinu samningsatriði aftur
á bak frá núverandi fyrirkomulagi
og að í því felast svo stórmiklar
umbætur, samanborið við núverandi
ástand, að jafnvel mestu frumvarps-
andstæðingar geta ekki neitað því.
Jeg vildi því aðeins minnast á þær
aðalbreytingar, sem fram hafa komið
í hinu nýja frumvarpi, sem komið
geta til álita í því efni, hvort neita
beri frumvarpinu eða ekki.
Þessar breytingar get jeg ekki
fundið nema fjórar, sem nokkru
máli skifta, en þær eru: á fæðingarjett-
inum, á fiskiveiðunv í landhelgi,
Kaupmannahafnarráðherrann og rík-
isráðsákvæðið, og er rjett að taka
hvert atriðið út af fyrir sig.
Fœðingjarjetturinn á nú að vera
óuppsegjanlegt mál, jafnframt því og
við ekki fáum rjett til að veita fæð-
ingjarjett í Danmörku. Þrátt fyrir
þetta er þó hjer dálítið gengið áfram
frá því, sem er, þar sem Danir ekki
geta veitt fæðingjarjett hjer án sam-
þykkis íslensku stjórnarinnar. Hjer
vilja þó Danir sennilega reyna til að
skerða ríkiseinkenni okkar samkv. 1.
greininni, sem þó tæplega nokkra gagn-
lega þýðingu gæti haft fyrir þá. En
þar sem þetta tæpilega undir neinum
kringumstæðum gæti haft hagfræð-
islega þýðingu fyrir íslensku þjóðina,
þá væri það rangt að láta slíkt
hafa þau áhrif, að neita beri frum-
varpinu þess vegna.
Fiskiveiðar í landhelgi. í raun
og veru eiga Danir og Færeyingar
að hafa óskertan rjett til fiskiveiða í
landhelgi svo lengi sem samningur-
inn er í gildi, því jeg geri ekki ráð
fyrir, að Danir fari að segja upp
strandgæslunni meðan líkur eru til,
að þessi rjettur hafi nokkra þýðingu
fyrir þá. Hjer er því samningsbund-
ið atriði á núverandi fyrirkomulagi
um 25 ár. En annars vegar er þess
að gæta, að það er ekki nema rjett
og sanngjarnt að Danir fái nokkur
rjettindi fyrir það að verja landhelg-
ina, og ekki síður, þegar þessi rjett-
indi eru í höndum þeirra hvort sem
er með rjettu eða röngu; því að
sjálfsögðu fjellu allar botnvörpusekt-
irnar eftir það í landssjóð.
í öðru lagi eru Danir svo lítil
sjómannaþjóð, að lítil líkindi eru til
að þeir noti sjer í nokkru verulegu
þennan rjett; eins eru líka botnvörpu-
veiðarnar sjáanlega framtíðar veiði-
aðferðin, en þær eru engum leyfðar
í landhelgi.
í þriðja lagi: Hvað Færeyinga
snertir, þá eru þeir svo fáir og smáir,
að um þá getur ekki munað neitt
verulega, og tæplega nema meinsemi,
að leyfa þeim ekki slíkt, eins og
verið hefur. Fiskiveiðar í landhelgi
eru líka að hverfa úr sögunni, eftir
því sem flestum sjómönnum kemur
saman um; fiskurinn fjarlægist land-
ið árlega, og stafi þetta af botnvörp-
ungaveiðunum, eru engin likindi til
að það muni lagast aftur.
í þessu atriði felst því engin ástæða
ti! að hafna frumvarpinu.
Kaupmannahafnarráðherrann er
settur inn í frumvarpið af bræðings-
mönnum til samkomulags, og var nú
I ekki mikið út á hann að setja þá,—